Kadıköy’ün antik dönemde nasıl bir yerleşim yeri olduğunu pek az biliyoruz. Akademik çalışmalar haricinde kaynağa ulaşmak zor. Antik kaynaklarda da örneğin Kalkhedon surlarıyla ilgili bilgi sınırlı. Şehir defalarca kuşatmaya uğramıştır. Surların kolayca aşılamayacak denli güçlü olduğu anlaşılıyor. Roma döneminde İmparator Valens, surların yıkılmasını emreder ve tam neresinin yıkıldığını bilmesek de çıkan taşların Tarihi Yarımada’ya taşınıp orada halka açık bir hamamın inşasında kullanıldığını Nisa Lordoğlu’nun çalışmasından öğreniyoruz.
Kalkhedon, alçak bir tepe üzerinde, biri doğuya diğeri ise batıya bakan iki limanıyla engebeli bir ovada kurulmuş olarak tarif edilir. Bu limanlar günümüzde Haydarpaşa Garı yanındaki koy ile Kalamış koyunda olmalıdır. Karadeniz’e giden gemiler uygun hava koşullarını beklemek için bu limanlara sığınıyorlardı. Kalkhedon Deresi (Kurbağalıdere) Kalamış Limanı’na, Himeros Deresi (Ayrılık Suyu) ise Kalkhedon Limanı’nın bulunduğu Haydarpaşa koyuna akıyordu. Marmara Denizi’nden gelen gemiler, Anadolu yakasında ilk defa bu limanları görüyorlardı. Burada bir de gümrük istasyonu varmış. Tarihi Yarımada’daki Bizantion şehri gibi Khalkedon limanında da Atina’ya tahıl götüren gemilerden gümrük vergisi alınıyordu. Kalkhedon’un kuzeyden akan Ayrılık Suyu ve güneydoğudan gelen Kurbağalıdere ile çevrelenerek muhtemelen bugünkü Kadıköy Çarşısı’nı içine alacak şekilde kurulmuş olduğu varsayılır.
Meşhur tarihçi Heredot, Kadıköy’de yaşayan ahalinin o devirde yalan yere yeminler edip birbirilerini aldatmak için kentin ortasında bir buluşma yeri kurduklarını söyler. Arkeolojik kazılardan elde edilen verilere göre Kalkhedon’u sınırlayan sur duvarının Yeldeğirmeni, Söğütlüçeşme ve Altıyol aksında olduğu düşünüldüğünde, bir düzlük olarak klasik dönem agorasının bugünkü Kadıköy Çarşısı’nın bulunduğu yerde olduğu tahmin edilebilir.
Megara’nın en erken Dor tanrısı Apollon’un 6 tapınağından en eski olanı da Kalkhedon’daydı. Çok tanrılı dinlere inanılan bu dönemde Apollon, Kalkhedon’un baş tanrısı imiş. Kadıköy’deki Apollon Tapınağı’nın en önemli özelliklerinden biri de kehanet tapınağı olmasıdır. Geçmiş dönem halklarının yaşamında kehanetlerin, hayatın belirsizliğini azaltan, bilinmezliğin yarattığı kaygıları hafifleten bir yeri vardı. Yalnızca uzak gelecekle ilgili bilgi edinmek için değil, hastalık, iş güç, gönül işleri gibi konularda da kahinlerin rehberliğine başvuruluyordu. İstanbul genelindeki diğer Apollon tapınakları için kehanetle ilgili bir şey söylenmez. Öte yandan, Kadıköy’deki kehanet tapınağının önemini anlamak için o devirleri incelemek gerekebilir.
Antik dönemde Haliç, Boğaziçi ve Anadolu yakası kıyılarında birçok tapınak ve kutsal alan yer alıyordu. Bunların arasında Haydarpaşa Koyu kıyısında da Afrodit Tapınağı vardı. Daha sonra bu tapınağın yerine Aziz Euphemia Kilisesi’nin yapıldığı söylenir. Aziz Ephemia Kilisesi, Kadıköy için önemini yakın tarihe kadar korumuştur. Bu ilk kilisenin yerinin neresi olduğuna dair tahminler yapılır. Kadıköy, Hıristiyanlık için önemli bir yerdi. Milattan sonra yılında gerçekleşen ve Hıristiyanlık için belirleyici kararların alındığı Kadıköy Konsili toplantısı, bu kilisede yapılmıştı. Kilisenin daha sonra Kanuni Sultan Süleyman tarafından yıktırıldığı ve bazı parçaların Süleymaniye Camii’nde kullanıldığı kaynaklarda geçer.
Eski İstanbul’un kutsal alanları genellikle denize doğru çıkma yapan tepelik arazilerde konumlanıyordu. Bu nedenle Kadıköy’ün Moda Burnu’nun boş kalmadığını düşünebiliriz. Anadolu Hieronu da kutsal bir alan idi ve yer aldığı burun üzerinde yanan bir ateşle Karadeniz’e giden gemilere işaret veriyordu. Boğaz’ın güneydoğu girişinde bulunan Kalkhedon kentinin günümüzdeki adıyla Moda Burnu’nda yer alan muhtemel bir kutsal alanda yanan ateşin, Marmara Denizi’nden gelip Karadeniz’e giden gemileri Boğaziçi’ne doğru yönlendirdiği tahmin edilebilir.
Kalkhedon’un sur hattını saptamak kolay olmamasına karşın, Osmanağa Mahallesi’nde surlardan kalma olabileceği düşünülen bir duvar örgüsü bulundu. Başka buluntularla birlikte Khalkhedon’un sur içi sınırlarının MÖ 3. yüzyılda, bugünkü Bahariye Caddesi’ne kadar uzandığı söylenebilir. Caferağa Mahallesi yanı sıra Yoğurtçu Parkı civarı da muhtemelen sur içi bölgedeydi.
Khalkedon’un nekropolisi, yani mezarlığı ise görünüşe göre Yeldeğirmeni’ndeydi. Altıyol ve Söğütlüçeşme’de yapılan kazıların yanı sıra Yeldeğirmeni’nde geç antik döneme ait, ana kaya üzerinde taş ve kiremit ile çatı şeklinde oluşturulmuş mezar ve çok sayıda mezartaşı bulunmuştur.
Yazarın Diğer Yazıları
Khalkedon sadece günümüzdeki merkez Kadıköy’den ibaret olmayıp kuzeye doğru Boğaziçi kıyıları boyunca devam eden bölgeyi kontrol ediyordu. yüzyılda Gyllius’un anlatmasına göre Kurbağalıdere’nin adım uzunluğa vardığı yerde Üsküdar’ı İzmit’e bağlayan yolun köprüsü vardı. Üstelik bu tarihlerde dere boyunca bir de sur duvarı yükseliyormuş. Kad
Yüzyıllarca İstanbul’un karşı kıyısında, en şaşaalı zamanında sayfiye olarak değer bulan Kadıköy ve çevresi çeşitli sebeplerle Tarihi Yarımada’dan ve İstanbul’un mahallelerinden göç aldığı için gelişme imkanı bulmuş ve kalabalıklaşmıştır. Daha önce II. Dünya Savaşı sırasında Hitler’in şehri bombalayacağı söylentisi nedeniyle Kadıköy’e taşınan ailel
Kimi kaynaklarda Sultan Abdülhamit vizyon sahibi olduğu için sağlık kuruluşları açılmasına destek vermiştir deniyorsa da saray hekimi Cemil Topuzlu Paşa’nın anlattıklarına bakılırsa en azından Askeri Tıp Okulu için destek gönüllü değil, mecburiyetten verilmiştir. Sultan II. Abdülhamit devrinde İstanbul’da iki tıp okulu vardı. Biri, Sirkeci Tren İst
Karşı kıyıda o şahane elverişli yarımada (Tarihi Yarımada) dururken önce Kadıköy tarafında şehir kurulmasına anlam veremeyip Körler Ülkesi efsaneleri yaratılmasının sebepleri vardı mutlaka. Antik yazarlar da Byzantion’un konumunu överken, Kalkhedon’un şansızlığından söz etmişler. Boğaz akıntıları bunlardan biri. Boğaz akıntısı, Boğaz’ın dar yeri ol
Tarihteki depremlerin İstanbul’da yarattığı etkiler konuşulurken kaynaklarda Kadıköy ve Anadolu yakasından az söz edilir. Bunun çeşitli sebepleri var. Bir kere İstanbul, yüzyılın ikinci yarısına gelene kadar günümüzde Tarihi Yarımada dediğimiz, Sarayburnu, Yedikule, Ayvansaray üçgeninde, Suriçi bölge ile sınırlı kalmıştır. Galata, Beyoğlu, Boğa
Bağdat Demiryolu hattı, Haydarpaşa Garı’ndan 30 yıl önce yapıldı ve açıldı. Kadıköy’den Bostancı ve ötesine en kolay, en konforlu ulaşım aracı, tren idi. Demiryolu, yıllar içinde hem Kadıköy’ün çehresini değiştirdi, hem de toplumsal yaşamı etkiledi. Kent hizmetleri gelişip değişirken ortaya çıkan sorunlara bazen kan dondurucu ilkellikte çözümler bu
İstanbul’un antik dönemlerde nasıl bir yerleşim düzenine sahip olduğunu anlamaya çalışan araştırmacılar, farklı kaynaklardan elde ettikleri ipuçlarını birleştirip mantıklı bir sonuç ve yorum çıkarmaya çalışırlar. Kadıköy’ün antik dönemlerde nasıl bir yer olduğuyla ilgili bilmediklerimiz, bildiklerimizden çok olduğu için gidecek henüz çok yolumuz va
yüzyılın başlarında Kadıköy’de Yeldeğirmeni tepesini sağ yanınıza alıp çarşıdan Haydarpaşa’ya doğru yürürken çekilmiş fotoğrafların içine girebilseniz, kendinizi Ege’nin bir kıyı köyünde zannetmeniz işten bile değil. Deniz henüz doldurulmamış. O zamanlar Haydarpaşa Koyu denilen kıyıda sular şıpır şıpır sahile vuruyor. Ayaklarınızı suya sokup se
Süreyya Sineması'nın öyküsü Kadıköy tarihi için önemli. 'te inşaatına başlanan sinema, 'de açılmış. Köseoğlu Paşa’nın ikiz kâgir konağının yanı sıra sedir ağaçlarıyla doluymuş arazisi. yılında konak satışa çıkarılınca selamlık kısmını Süreyya Paşa, haremlik kısmını ise Kadıköy Metropolitliği satın alır. Süreyya Paşa, Kadıköy’e yaptığı
Alman Demiryolları Şirketi’nin müdürü Mösyö Huguenin, görevini büyük bir hırsla yerine getiren bir yönetici olarak Haydarpaşa – Pendik hattını döşetirken bölgenin köşkler, bağlar bahçelerle donanıp Caddebostan, Suadiye gibi ücra yerlerin nüfusunun artmasına katkıda bulunmuştur. Haydarpaşa – Pendik hattı sayesinde Kadıköy sahilleri kalabalıklaştıkça
Yüz yıl önce Çiftehavuzlar’da deniz kıyısından kışın kurt sesleri gelirmiş. Henüz her yer bağlık bahçelik, yollar toprak. Kadıköy’de Çiftehavuzlar semtine ismini veren ise içinde içilebilir su biriken gerçekten çifte havuz. Kaynağı tam bilinmeyen bir ayazmadan gelen su lıkır lıkır içilebilecek güzellikte ve ferahlıkta imiş. Havuzların küçük olanını
Kadıköy’ün her yerinde ayrı bir saray masalı geçiyor usul usul ama duyabilmek için kulak kabartmak gerekli. Rasimpaşa Mahallesi’nden Çamlıca’ya kadar günümüzde Acıbadem olarak bilinen bölge, yüzyılda Kızlarağası Mısırlı Osman Ağa’nın mülkü olarak geçer. Kadıköy’de olduğu gibi Acıbadem’de de çok sayıda haremağası iz bırakmış. yüzyılda bi
Hasanpaşa, Kadıköy merkezi ile ötesini birleştiren bir bölgedir. Geçen yüzyıldan günümüze Kadıköy’ün karakteristiğindeki dönüşümü belirleyen değişimlere maruz kalmıştır fakat geçiş noktası olduğu için olsa gerek, üzerinde az durulan bir mahalledir. Hasanpaşa Gazhanesi’nin tarihi ise yüzyıl sonlarına dayanıyor. Kuzguncuk’taki gazhane Anadolu yak
Anadolu yakasında ilk tren yolu hattı, Abdülaziz döneminde Haydarpaşa ile Pendik arasında inşa edildi ve yılında açıldı. Önce Gebze’ye, sonra İzmit’e uzatıldı. Zaman içinde Ankara’ya kadar gitmesi planlanırken anlaşma bozulunca, Bağdat Demiryolu hattının inşası için Almanlarla yeni bir anlaşma yapıldı. Demiryolu çalışmaya başladıktan sonra
Kadıköy’de Almanların varlığı daha çok Bağdat Demiryolu hattının ve Haydarpaşa Garı’nın inşası döneminde bilinir ancak Cumhuriyet döneminde de çok sayıda Alman Moda’ya gelip yerleşmiştir. ’lu yıllarda yeni kurulan Cumhuriyetin gereklerinden biri olarak bir üniversite reformu yapılması için girişimlerde bulunuldu. Aynı yıllarda Hitler hükümetini
Küçücük bir anı aklımdan çıkmayıp bana bu yazıyı yazdıran. yüzyılın son çeyreğinde özellikle Abdülhamit devrinde paşaların satın aldıkları arazilere yaptırdıkları köşk ve konaklarla Kadıköy, Bostancı’ya kadar son derece hareketli ve renkli bir sayfiyeye dönüştü. Ancak köşkler ve konaklar sadece sayfiye değil, yaz kış oturulan daimi aile konu
Kuyubaşı’nda günümüzde Marmara Üniversitesi yerleşkesinin bulunduğu yerde eskiden V. Murat Köşkü vardı. Burası biraz yüksekçe bir tepe üzerinde bomboş bir araziydi. Kuyubaşı’ndan Göztepe’ye doğru baktığınızda ufukta büyükçe bir ağaç kümesi arasında V. Murat’ın köşkünü seçebilirdiniz. Etrafı yüksek duvarlarla çevriliydi. O vakitler yoldan bakılınca
Göztepe adının gözetlemekten geldiği söylenir. Bizans devrinde Çiftehavuzlar ile Caddebostan sahil şeridinin en yüksek noktası olan günümüzün Göztepe’sinde imparatorların Anadolu’ya çıkmadan önce dinlendikleri veya seferden dönerken gemileriyle şehre girmeden önce konakladıkları bir av köşkü anlatılır. ’da yapılan Osmanlı-Bizans antlaşmasına gö
Son yıllarda yılbaşı kutlayanlar, bir Hristiyan kutlaması yapıldığını iddia edenlere, yılbaşı ile Noelin farklı şeyler olduğunu anlatmaya çalışıyor. 24 Aralık’ta Noeli kutlamak bir dini bayram olmaktan öteye Batı’da herkesin hoşuna giden bir gelenek ve keyif. Hz. İsa’nın doğum günü olarak ifade edilir. Halbuki Hz. İsa’nın doğum gününü bilen yok ger
Yeldeğirmeni’nde yüzyıla ait eğitim yapıları mimari çevreyi zenginleştiriyor ve bu kentsel biçimlenmede Fransız misyonerleriyle Almanların çekişmelerinin epeyi katkısı var. yüzyılda Katolik misyonerler, Yeldeğirmeni’nde kayda değer bir nüfus yaratmazlar. Ancak her kesimden ve milletten bölge halkına verdikleri sağlık ve eğitim hizmetleriyle
Gazi Ahmet Muhtar Paşa, Abdülhamit döneminde ordunun isim yapmış kumandanlarındandı. Konağın yolunda Feneryolu İstasyonu’na giderken köprünün yokuşunu tırmanınca ötede çift kanatlı demir bir kapı varmış. Şimdi elbette yok. Kapıdan girince yol devam ediyor, iki yanında kestane ağaçları. Yan tarafta bir oda var ki buna Fener Odası derlermiş. Rafların
Yıllar önce Moda’da bir okul için araştırma yaparken bir bakkala girip sokakta okulun yerini sormuş, bakkaldan, “Burada öyle bir okul yok, hiç olmadı, olsa ben bilirdim, uzun yıllardır buradayız biz”, yanıtını almıştım. Dönüp sokağın ismini gösterdim: Mektep Sokak. Okuldan sadece sokağın adı kalmıştı fakat bakkal bir kere olsun bu sokak niçin Mekte
Kurbağalıdere’nin Kalamış’ta denize döküldüğü sahilin, çok eskiden Hasanpaşa’ya yaklaşan daha içerlek bir kıyı çizgisiyle bir haliç oluşturduğu tahmin edilir. Vadinin alçak kesimleri İncirlibostan’a kadar suyla kaplıyken, zaman içinde alüvyonla dolmuş. Ayrıca derenin, denize kavuştuğu noktada Yoğurtçu Deresi adıyla da anıldığı zamanlar var. Günümüz
22 Eylül tarihinden itibaren Feneryolu Tren İstasyonu’ndan başlayıp TCDD tesislerinin bahçesinde biten bir tren yolu hattı, Fenerbahçe’ye yolcu taşıyordu. Darca bir dekovil hattı çapında hizmet verdiği de söylenir fakat fazlası olduğu anlaşılıyor. Fenerbahçe, deniz kenarı mesiresi olmasının yanı sıra, düzenli bahçeler içinde serpilmiş, birkaç
Rivayete göre Sokrat antik dönemde günümüzdeki Koşuyolu ile Acıbadem arasında kalan bölgenin, Halkedonluların hipodromu olduğunu yazmış. Sokrat bunu gerçekten yazdı mı bilmiyoruz ama antik dönemde burada at yarışları ve binicilik sporlarının yapıldığı anlaşılıyor. Koşuyolu, bir hipodromun izlerini çağırıştıran biçimlenmesiyle bunu destekler nitelik
Kadıköy Bizans devrinde de imparatorluğun sayfiyesiydi. Kızıltoprak o zamanlar bağ bahçe içinde bir mesire imiş. Zareta Çeşmesi’nde büyücek bir havuzun içinde küçük timsahlar besledikleri anlatılır. Strabon’un şehirde bulunduğunu söylediği timsahlar acaba bunlar mıydı diyeceğim ama arada en az yıl var. İşte o timsahlı havuzun olduğu yere yüzler
Osmanlı döneminde özellikle kapitülasyonlardan sonra her milletten insan gelip yazları Moda’da oturmaya başladı. İngilizler, Fransızlar, Avusturyalılar, İtalyanlar ve hatta Ruslar vardı. Bu aileler, Kadıköy’ün diğer yerlerinde yaşayan yerli halktan farklıydı; yaşam tarzları, giyimleri, konuştukları dil değişik ve Avrupai idi. Moda adı bundan mı, yo
Eskiden çarşıdan gelen asfalt kaplı ana cadde, yılların boş vermişliğiyle kanalizasyona dönmüş dereyi aşan köprüyü geçerek düz devam eder, camiye varınca ikiye ayrılırdı. Bir kolu aşağıya, sahile uzanır, diğeri ise yukarıya, tren yoluna kavuşurdu. Büyücek bir çay bahçesi vardı tren yolunun yakınında. Çay bahçesinin hemen arkasında da anneannemin, g
Kadıköy’ün ara sokaklarında alçak katlı bir apartman daha yıkılıp yerine 35 katlı binalar dikildikçe, mahallenin son kalan fıstık çamı da kesildikçe Kadıköy ahalisinin canı yanıyor. Kadıköy’ün o sayfiye hali, yaz kış çınaraltı püfürtüsüne karşı oturuyormuşuz hissi ne zaman gitti bizden ve ne zamandır üstünü ince bir tabaka plaza çimentosu örtmüş ma
Salgının ilk başladığı zamanlarda İtalya’da istisnasız herkesin ev hapsinde olduğu günlerde bir video düşmüştü sosyal medyaya. Gecenin karanlığında biri, pencerenin gerisinden boş sokağa arya okuyor, diğer evlerin açık pencerelerinden sesler ona katılıyordu. Çünkü insan sosyal bir varlık. Kadıköy de İstanbul’da her dönem bir buluşma yeri olmuştu