ŞİİRDE YAPI (Aşağıdaki anlatımı İNDİR)
Nazım Birimi: Şiiri oluşturan dize kümelerine nazım birimi denir. Nazım birimi şiirin nazım şeklinin belirlenmesinde kullanılan ölçütlerden biridir.
Nazım birimlerini şu başlıklar altında toplayabiliriz:
Dize:Şiirdeki en küçük nazım birimidir. Düz yazıdaki satırın karşılığıdır.
“Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz”
Şiirden bağımsız olan, tek başına bir anlam taşıyan dizelere “azade mısra” (mısra-i azade) denir.
Şiiirin tek başına dilden dile dolaşan, hafızalarda yer eden en güzel dizesine “mısra-i berceste” denir.
Beyit: iki dizeden oluşan ve anlamsal bütünlük gösteren bölümlere beyit denir. Divan edebiyatının nazım birimidir.
“Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler
Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler”
Dörtlük:Dört dizeden oluşan ve anlamsal bütünlük gösteren bölümlere “dörtlük” denir. İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ve Halk edebiyatında nazım birimi olarak kullanılmıştır.
“Ta kalbe giren gözlerinin şulelerinden
Gel sevgili gel, sen bana bir semli kadeh sun
Hiç titrememiş kalbimi titret yerinden
Oynattı evet, sendeki baş döndüren efsun.”
Bent: İkiden fazla dizenin oluşturduğu “bent” denir. Bent; bent üç, dört, beş ya da daha fazla dizeden oluşabilir.
Ey sen ki kül ettin beni onmaz yakışınla,
Ey sen ki gönüller tutuşur her bakışınla!
Hançer gibi keskin ve çiçekler gibi ince
Çehren bana uğrunda ölüm hazzı verince
Gönlümdeki azgın devi rüzgarlara attım;
Gözlerle günah işlemenin zevkini tattım.
Gözler ki birer parçasıdır sende İlahın,
Gözler ki senin en katı zulmün ve silahın,
Vur şanlı silahınla gönül mülkü düzelsin;
Sen öldürüyorken de vururken de güzelsin!
Nazım Şekli (Biçimi): Tema ve şekil özellikleri bakımından bir şiirin asırlar içersinde aldığı isimdir. Örneğin yüzyıl arasında binlerce gazel aynı tema ve aynı yapısal özellikler çerçevesinde yazılmıştır.
Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri
a- Anonim Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri
A-Mani:
-a 7’li hece ölçüsü
a
x
a
Mani Çeşitleri:
1-Düz (Tam) Mani: Yedi heceli dört dizeden oluşan manilerdir.
Kuş kafese girmiyor
Buna aklım ermiyor
Hiç boşuna ah çekme
Annem beni vermiyor
2-Kesik (Cinaslı) Mani: birinci dizesindeki hece sayısı yediden az olan manilerdir. Dizeler cinaslı uyakla oluşturulduğu için cinaslı mani adıyla da anılır.
Dağ bana
Bahçe sana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfin teli bağ bana
3-Yedekli (Artık) Mani: Düz manilerin sonuna uyakları aynı olan iki dize daha getirilerek yapılan manilerdir.
Ağlarım çağlar gibi
Derdim var dağlar gibi
Ciğerden yaralıyım
Gülerim çağlar gibi
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar gibi
4- Karşılıklı Mani (Deyiş): İki kişinin karşılıklı söyledikleri manilerdir. Bu maniler sorulu- yanıtlı biçiminde düzenlenir.
KIZ: Adilem sen naçarsın
Lal ü gevher saçarsın
Ben bir şahin olunca
Yavrum nere kaçarsın
ERKEK: Ağam derim naçarım
Lal ü gevher saçarım
Sen bir şahin olunca
Ben yerlere kaçarım
B- Türkü:
Havada bulut yok bu ne dumandır
Mahlede ölüm yok bu ne figandır
Adı Yemen’dir gülü çemendir
Giden gelmiyor acep nedendir
Burası Muş’tur yolu yokuştur
Giden gelmiyor acep nedendir
C- Ninni:
Ninniler, annelerin çocuklarını çabuk ve kolay uyutmak için söyledikleri ezgili ürünlerdir. Ninniler hece ölçüsünün kısa kalıplarıyla söylenmiştir.
D- Bilmece:
Akıl oyunlarına ve eğlendirmeye dayalı ürünlerdir. Bilmeceler manzum ve mensur olarak yazılabilir.
Not: Divan edebiyatında manzum bilmecelere “lugaz” denir.
E- Tekerleme: Tekerlemeler genellikle masalın giriş kısmında yer alır. Ancak bağımsız tekerlemeler de vardır.
F- Ağıt: Bir kişinin ölümündenduyulan üzüntüyü Dile getiren anonim halk edebiyatı ürünüdür.
b-Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri
A-Koşma :
aaab\ cccb\dddb şeklinir maj şadedir.
UYARI: Koşma nazım şekli, İslamiyet öncesi Türk edebiyatındaki “koşuk”; Divan edebiyatındaki “gazel” ile konu bakımından benzerlik gösterir.
Konularına göre koşma türleri:
a) Güzelleme: Aşk, sevgi ve doğa güzelliklerini anlatan koşmalardır.
b) Koçaklama: Kahramanlık, savaş gibi konuları işleyen koşmalardır.
c) Taşlama: Herhangi bir kişiyi ya da toplumdaki aksaklıkları eleştiren koşmalardır.
d) Ağıt: Bir kişinin ölümünden duyulan üzüntüyü dile getiren koşmalardır.
Benden selam olsun Bolu Beyine
Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır
Ok gıcırtısından kalkan sesinden
Dağlar seda verip seslenmelidir (Koçaklama)
Bir vakte erdi ki bizim güzümüz
Yiğit belli değil mert belli değil
Herkes yarasına derman arıyor
Deva belli değil dert belli değil (Taşlama)
Koşmadaki ünlü ozanlarımız: Karacaoğlan, Köroğlu, Seyrani, Aşık Ömer, Erzurumlu Emrah.
Semai:
Koşma- Semai Farkı: Semai 8’li hece ölçüsüyle koşma 11’li hece ölçüsüyle söylenir. Semainin kendine özgü bir ezgisi vardır.
Yeşil başlı gövel ördek
Uçar gider yele karşı
Eğricesin tel tel etmiş
Döker gider yare karşı
Varsağı:
durulur.
Semai- Varsağı Farkı: Varsağılarda “bre, hey, behey” gibi seslenmeler vardır.
Bre ağalar bre beyler
Ölmeden bir dem sürelim
Gözümüze kara toprak
Dolmadan bir dem sürelim
Destan :
Ancak 8’li olanları da vardır.
ilgilendiren olayları konu edinir.
kahramanlık, toplumsal eleştiriler destana konu olur.
Aruz Ölçüsüyle Yazılan Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri:
Divan (Divani)
Selis
Kalenderi
Satranç
Vezn-i ahar
Semai (Hece ile yazılanların yanında aruz ile yazılanlar semailer de vardır.)
Kalenderi:
Selis:
c-Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri
İlahi:
Allah’a ulaşma yolunda ideal insan olma çabası ve arayışı işlenir.
Dağlar ile taşlar ile
Çağırayım Mevlam seni
Seherlerde kuşlar ile
Çağırayım Mevlam seni
Nutuk:
Nefes:
Deme:
Devriye:
Şathiye:
yorumlandığında tasavvufla ilgili olduğu anlaşılır.
DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ
A- BEYİTLERLE KURULANLAR
Gazel:
Kaside:
Kasidenin Bölümleri:
1- Nesip ( Teşbib):
2- Girizgah:
3- Methiye:
4- Tegazzül:
5- Fahriye:
6- Dua:
Konularına göre kaside türleri:
Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasidelerdir.
Münacat: Allah’a yalvarmak için yazılan kasidelerdir.
Naat: Peygamberi övmek için yazılan kasidelerdir.
Methiye: Devlet büyüklerini övmek için yazılır.
Mersiye: Ölüm temalı kasidelerdir.
Hicviye: Bir şeyi yermek, eleştirmek için yazılan kasidelerdir.
Şehrengiz:Bir şehrin güzelliklerini anlatan kasidelerdir.
Cülusiye: Padişahların tahta geçişi için yazılan kasidelerdir.
Yüzyıllara göre kaside şairleri:
yüzyıl:
Aşık Paşa
Ahmedi
Şeyhi
Ahmet Paşa
Necati bey
yüzyıl:
Baki
Ruhi
Fuzuli (Su Kasidesi)
Hayali Bey
yüzyıl:
Nefi
Nabi
Naili
yüzyıl:
Nedim
Şeyh Galip
Mesnevi:
Garip-name – Aşık Paşa
İskendername- Ahmedi
Har-name- Şeyhi
Mantıku’t Tayr- Gülşehri
Hayriye- Nabi
Hayrabad- Nabi
Hüsn ü Aşk – Şeyh Galip
Müstezat:
Kıta:
B- DÖRTLÜKLERLE KURULANLAR
Rubai:
Tuyuğ:
Murabba:
Şarkı:
C- BENTLERLE KURULANLAR
Musammat:
* Muhammes: Her bendi beş dizeden oluşan divan edebiyatı nazım şeklidir. Hemen her konuda yazılır. “aaaaa\bbbba\cccca” şeklindedir.
* Müseddes: Altı dizeden oluşan bentlerdir. aaaaaa\bbbbba\ccccca… şeklinde uyaklanır.
Terkib-i Bend:
Önemli terkib-i bentler:
Baki- Kanuni Mersiyesi
Şeyh Galip- Esrar Dede Mersiyesi
Terci-i Bend:
BATI EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ
Sone:
Terza-rima:
Triyole:
Balad:
Serbest Müstezat:
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
Şebnem GÜRSOY YILMAZ
Etiketler:
- Sav: İslamiyet öncesi söylenen özlü sözlere verilen isimdir. Günümüzün karşılığı atasözleri olan sav nazım biçimi olarak ele alınmamaktadır.
- Destan: En eski edebiyat türüdür. Gerçek olması mümkün olmayan kendi milletlerini yüceltip övülmesi amacı ile yazılan uzun ve manzume hikayelerdir.
Divan Edebiyatı nazım türleri ise mısra, beyit, gazel, kaside, mesnevi ve kıta olarak 6 türe ayrılmaktadır. Divan edebiyatı nazım türleri şunlardır:
- Mısra: Şiirde tek bir cümleye mısra adı verilir.
- Beyit: Şiirde 2 cümleye verilen isimdir. 2'li cümleler halinde ele alınır.
- Gazel: Aşk, ayrılık ve doğa gibi konuların işlendiği şiirlerde yer alan nazım biçimidir.
- Kaside: Eski tarihlerin ele alındığı nazım türüdür. İran edebiyatında ortaya çıkmıştır.
- Mesnevi: Bini övmek veya tam terci mahcup etmek için yazılan nazım biçimidir.
- Kıta: Felsefi veya toplumsal konuların işlendiği nazım biçimidir. 2 veya daha fazla beyitler halinde yazılır.
Halk edebiyatı nazım türlerine bakıldığında mani, türkü, ağıt, ninni, koşma, semai, varsağı, destan ilahi, nefes, nutuk, devriye, şathiye ve deme karşımıza çıkmaktadır. Son olarak batı kaynaklı nazım türleri sone, terza rima, triyole, balad ve servest müstezad olmaktadır.
Nazım Birimi Nedir?
Şiiri meydana getiren dize kümelerine nazım birimi adı verilmektedir. Nazım birimi nazım şekillerini belirlemek için ölçü olarak kullanılmaktadır. Şiirde bulunan en küçük nazım birimine mısra adı verilir. Mısranın yanında ise beyit, dörtlük ve bent gibi nazım birimleri de bulunmaktadır.
Türk şiirinde veya halk şiirinde dörtlük divan şiirinde beyit, çağdaş Türk şiirinde ise dize nazım birimi olarak kullanılmaktadır.
Nazım Birimi Nasıl Belirlenir?
Bir şiirde duygu ve düşüncelerin etkili bir şekilde mısralara aktarılmasına nazım denilmektedir. Bir şiirde şiirin nasıl yazıldığı diğer bir değiş ile yazılmış olan şiirin beyit mi, dörtlük mü yoksa mısralar halinde mi yazılmış olmasına şiirin nazım birimi denilmektedir. Böylece yazılan şiirin nazım türlerine göre nazım birimlerini belirlemek mümkündür.
Nazım Biçimleri
Manzumelerin nazım birimi, uyak örgüsü, konusu ile ölçüsüne bağlı olarak kazandığı dış özelliklere nazım biçimi adı verilmektedir. Halk edebiyatı ile birlikte Divan edebiyatında da kullanılan nazım biçimi kaside, gazel, mehammes, mesnevi, müstezat, terbi, murabba, rubai ve müseddes gibi farklı seçeneklerde karşımıza çıkmaktadır.
Bunlar ile birlikte Tanzimat dönemi sonrasında batı etkisi ile beraber farklı nazım biçimi çeşitleri de kullanılmıştır. Bunlar arasında sone, terza-rima ve serbest müstezat gibi nazım biçimleri yer almaktadır.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası