Acem Ocağı

kaynağı değiştir]

Yeniçeri mevcudunun artmasıyla orantılı olarak acemi oğlanı sayısı da değişiklik gösterirdi. İstanbul Acemi Ocağının ilk zamanlarında 3.000 acemi varken bu sayı 16. yüzyıl ortalarında 4.000'e yükseldi. 16. yüzyılın sonlarına doğru da Bostancılarla birlikte 8.000 ila 9.000'e ulaştı. Aynî Ali Efendi risalesine göre; 17. yüzyılın başlarında toplam acemi sayısı 9.406, Kavanin-i Yeniçeriyan'a göre 12.000'den daha fazlaydı.Telhîsü'l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osmân ve Eyyûbî Efendi Kanunnamesi'ne göre 17. yüzyılın ikinci yarısından sonraki acemi sayısı toplam 4.102'dir. İstanbul Acemi Ocağının 1566-1567 yıllarındaki toplam mevcudu 7.745; 1574 yılında ise İstanbul, Gelibolu, Edirne ve Bostancı Ocağının toplam mevcudu 7.495 kişiydi.

1622'de Bostancılarla birlikte toplam mevcudu 9.200 kişi olan Acemi Ocağı, bir sonraki yılın ilk çeyreğinde İstanbul Ocağında 10.982 ve Gelibolu Ocağında 345 mevcuda sahipti. 1624 yılının son çeyreğinde ise İstanbul Ocağında 11.127 ve Gelibolu Ocağında 350 acemi mevcuttu. Acemi Ocağında sürekli kalanlar gündüz görevli oldukları hizmetlerden akşam kışlaya dönerdi. Diğer ocaklarda, donanmada, saray ve bahçelerde çalışanlar ise bağlı oldukları hizmet kurumlarına ait kışlalarda kalırdı. Koçi Bey Risalesi'ne göre 1631'de İstanbul, Edirne ve Gelibolu has bahçelerinde görevli toplam 9.200 acemi mevcuttu. 1778 yılında ise acemi sayısı 2.320 kişiydi.

Evlenmeleri ve aile ilişkileri[değiştir kaynağı değiştir]

Claes Rålamb'ın 1657'deki Rålambska dräktbokenadlı eserinde yer alan, Acemi oğlanlardan sorumlu olan "Acemi oğlanlar kethüdâsı" minyatürü

Acemi Ocağının en yetkili ismi Yeniçeri ağasıydı. Ancak onun görev yükünün fazla olması sebebiyle, İstanbul'daki Acemi Ocağının en yetkilisi olan "İstanbul ağası" aynı zamanda Acemi Ocağı teşkilatındaki acemilerin ve subaylarında amiri konumundaydı. "Kethüdâ" adı verilen subay ise Acemi Ocağının disiplin ve idaresinden sorumlu en yetkili kişiydi. Kethüdâdan sonra yetki bakımından "çavuş" gelirdi. "Aşçıbaşı" da bu iki subay kadar yetkiye sahip bir başka subaydı. Aşçıbaşı, kethüdâ ve çavuş acemi oğlanları ve ocağı idare ederdi. Bunların terfi etme silsilesi birbirine bağlıydı. Aşçıbaşı terfi etmesi halinde çavuş, çavuş terfi etmesi halinde ise kethüdâ olurdu. Yeniçeri ağası ve Sekbanbaşı sefere gittiği zamanlarda, İstanbul'un muhafazasından İstanbul ağası sorumluydu. İstanbul ağasının yevmiyesi I. Süleyman döneminde 30 akçeyken daha sonraki tarihlerde 40 akçeye yükseldi.

İstanbul ağasından sonra "Anadolu ağası" ve onun ardından da "Rumeli ağası" gelirdi. Bu iki subay devşirilen acemilerin Türk ailelerin yanına verilmesinden ve daha sonra da ocağa kaydedilmesinden sorumluydu. Rumeli ağası derece bakımından Anadolu ağasının altında olduğundan, terfi etmesi durumunda bu pozisyona yükselirdi. Baş yayabaşılar ve Yeniçerilerin deveci ve hasekileri ise Rumeli ağası makamına terfi ederdi. Anadolu ve Rumeli ağalarının yevmiyeleri I. Süleyman döneminde on dörder akçeyken daha sonraki tarihlerde bu rakam otuzar akçeye yükseldi. Anadolu ve Rumeli ağalarının emrinde birer "kâtip" görev yapardı. Anadolu ve Rumeli ağalarının ocak işleriyle direk alakaları yoktu. "Meydan kethüdâsı" ya da "Meydanbaşı" adı verilen subay ise acemilerin ceza işlerinden sorumluydu. Meydan kethüdâsı terfi ettiği zaman Yeniçeri bölüklerinden "Sekban" ya da "Zağarcı" bölüklerine atanırdı.

Acemi Ocağında "Acemi yayabaşı" adı verilen subaylar, merasimlerde Yeniçeri Ocağındaki yayabaşılardan daha önce gelirdi. Acemi yayabaşı terfi etmesi durumunda Yeniçeri yayabaşısı ya da 20 akçe yevmiye ile sipahi olurdu. Acemi Ocağındaki her bölüğün "çorbacı" adıyla anılan bir bölük kumandanı mevcuttu.^[h] Bunlar 18 akçe yevmiye alırken, Yeniçeri çorbacıları gibi dîvân toplantılarına da katılırdı. Birinci ağa bölüğündeki acemi sayısının çok olması ve buranın 9 bölüğe ayrılmasından dolayı her bir bölüğün en kıdemli acemisine "bölükbaşı" denirdi. Ayrıca bu 9 bölüğü idare eden "baş bölükbaşı" mevcuttu.^[i] İkinci bölükten otuz birinci bölüğe kadar her bölüğün amirine "yayabaşı" denirdi. Bunların arasındaki en kıdemlisine ise "baş yayabaşı" denirdi. Bunlar kendi bölüklerini idare eder ve firar edenleri ocak kâtibine bildirirdi. Acemi Ocağının otuz birinci bölük çorbacısı aynı zamanda ocak kâtibiydi. Acemiler taşrada görev yaptıkları sürece Yeniçeri serdarlarına bağlıydı.

Notlar[değiştir

nest...

153367 153368 153369 153370 153371