Sağlık Bakanlığı Hileli Gıda Listesi

1 BÜLTEN 91 Ekim - Kasım - Aralık MW HAMITABAT DKÇS (CCPP), Kırklareli - Türkiye

2 Ekim - Kas m - Aral k MW HAMITABAT DKÇS (CCPP), K rklareli - Türkiye GAMA BÜLTEN EKİM - KASIM - ARALIK 2017 SAYI: 91 SAHİBİ GAMA HOLDİNG YAYIN KURULU S. Yücel Özden Reyhan Saygın Deniz Erbil Hakan Egel Ayşen Bektaş Duygu Can Gözde Öz Eren Demir YAZIŞMA ADRESİ GAMA Binası Beştepeler Mh. Nergis Sokak No: Söğütözü - ANKARA Tel: (0312) Faks: (0312) GRAFİK TASARIM İsmet Filizfidanoğlu [email protected]

3 İÇİNDEKİLER 3 Editörden 4 İzmir Bayraklı Ziyareti 5 GAMA ve GE den Santral Ziyareti 6 Türkiye de Dijital Dönüşüme İlham Verenler 8 GAMA Holding Yolsuzlukla Mücadele Programı ve Uyum Yönetimi İzleme Programında Son Aşama 9 Yamal LNG Projesinde İlk Parti LNG Yükleme töreni gerçekleşti. 10 GAMA Güç Sistemleri Hartha U1 Güç Santrali Projesini imzaladı. 11 GAMA Endüstri iştiraki GATE Kazakistan da bir projeye daha imza attı. 12 ETD Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Çalışır oldu MİLYON ADAM SAAT Önceliğimiz iş sağlığı ve güvenliği 13 Körfezde İlk H Sınıf Gaz Türbini 14 Bahreyn in en büyük enerji santraline GAMA Güç Sistemleri imza attı. 16 GAMA Güç Sistemleri, Bahreyn de Gerçekleşen 2. Uluslararası İş Kadınları Forumu ve B2B Fuarı na katıldı. 17 Erimtan Müze, Skal International tarafından ödüle layık görüldü. 18 The Legal 500 Ödülleri 19 Linkedin Türkiye Yetenek Ödülleri 20 Hult Prize da Jüri Üyeliği 21 Kolejli İşadamları Derneği Zirvesi 21 GAMA Kütüphanemiz Açılıyor. 22 GAMA da Değişim Süreci ve GAMA +10 Vizyon 26 İç Anadolu DGKÇS 28 Minds + Machines: Geleceğin Endüstriyel Çözümleri Türkiye Enerji Zirvesi. 30 Hamitabat MW Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali MW ALBA Line 6 Expansion, Power Station MW Boufarik Basit Çevrim Elektrik Santrali 36 Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü 38 İzmir Entegre Sağlık Kampüsü 40 2 x 150 MWh Khabat Termik Santrali Projesi Ünite 1 & 2 42 Khurais Satellite GOSP Projesi MW PP13 Güç Santrali Elektro- Mekanik Montaj Projesi MW RADES-C Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali 48 Yamal LNG Projesi 50 Hartha Termal Güç Tesisi Yenileme Projesi 51 GATE Projeleri MW Zakho Basit Çevrim Elektrik Santrali 53 4x350 MW Al-Khalij Enerji Santrali 54 GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. den Haberler 56 GAMA Akademi Ajandası Gün 58 Uyum Yönetimi Enerji Verimliliği Seferberlik Yılı olacak. 63 A.Ü. GAMA Meslek Yüksekokulu 64 GAMA Enerji den Çocuklara Kitap Hediyesi 65 Toplum Gönüllüleri 66 Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi Etkinlikleri 67 Vitamin Nedir? Ne İşe Yarar? 70 Hep birlikte 2018 in gelişini kutladık. 71 GAMA Nostalji 72 English Summary 80 Obzor Proektov Na êusskom Qzyke EKİM-KASIM-ARALIK

4

5 EDİTÖRDEN GAMA Ailesi nin Değerli Üyeleri, GAMA Bülteni nin bu sayısı, 2017 yılının son üç aylık dönemini kapsamak üzere hazırlanmıştır. Her ne kadar bitmekte olan bir yılı kapsıyor olsak da, başlamakta olan yeni bir yılı ve onun gönüllerde belirttiği duyguları ihmal edemiyoruz. Bu düşünceyle, siz okurlarımızın 2018 yılınızı kutluyor, tüm sevdiklerinizle birlikte sizlere ve ülkemize nice mutlu yıllar diliyoruz yılının son dönemlerinde dünyada, Orta Doğu Bölgesinde ve yurdumuzdaki olaylara bakıldığında, anlaşılması çok kolay olmayan değişimler ve gelişmeler göze çarpmaktadır. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığının açıkladığı bazı kararlar dünya kamuoyunda şaşkınlıkla karşılanmakta, ülkeler arasındaki ilişkilerde belirsizlikler oluşmakta, dünya barışının sürdürülebilir olması konusunda endişeler yaygınlaşmaktadır. Ülkemiz için Suriye deki savaşın devam ediyor olması, Güney Doğu Bölgemizdeki terör olaylarının büyük ölçüde önlenmiş olmalarına rağmen, henüz tam bir güven ortamının sağlanamaması, toplumumuzun kaygılarının sürmesi anlamını taşıyor. Ancak, Devletimizin güvenlik güçlerimizle konuyu ciddi bir şekilde ele almış oldukları da yakından izlenmekte, bu durum geleceğe yönelik umutları canlı tutmaktadır. Tüm bu olaylara yakından bakıldığında, bazı konuları artık yeni yaklaşımlarla ele almak gerektiği görülmektedir. Bir başka deyişle, yaklaşan-gelen günler bizlere yeniliklere açık olmamız mesajını vermektedir. Ekonomik ve sosyal olaylardaki gelişmeler, siyaset ve sanattaki değişik bakış açıları, teknolojinin günlük hayatımıza getirdiği kolaylıklar gibi konular bizleri yeniliklere açık olmamız için adeta zorlamaktadırlar... GAMA Ailesi olarak genel uğraşı alanımızın enerji olduğunu dikkate alacak olursak, bu konudaki bazı yenilikler hakkında, GAMA 10+ Vizyon Çalışması kapsamında dikkat çekici sunumlar yapıldı ve enerji alanında uygulamaya konulan yeniliklerin bilgileri verildi. Aslında, kurulduğu yıllardan beri gerçekleştirdiği tüm projelerde, yenileşmeye, yeni teknolojileri ve yeni çağdaş iş yöntemlerini uygulamaya, yönetiminde kurumsallaşmaya özel önem vermiş olan GAMA Topluluğu, bu tutum ve davranışına devam edecek, böylece dünyanın değişmekte olan ortamında, yeni başarılara imza atacaktır. Bu konudaki en büyük güvencemiz, tüm çalışanlarımızın şimdiye kadar olduğu gibi, gelecek dönemlerde de aynı başarı düzeyini gerçekleştireceklerine olan inancımızdır. Ocak itibarıyla aylık olarak yayınlanmaya başladığımız newsletter formatındaki GAMAnews ile daha gündelik ve kısa haberler vermeyi, böylece birbirimizden daha çok haberdar olmayı ve iç iletişimimizi kuvvetlendirmeyi amaçlıyoruz. Gelecek sayımızda buluşmak umudu ve saygılarımızla. S. Yücel Özden GAMA Holding Baş Danışmanı ve KSS Komitesi Başkanı EKİM-KASIM-ARALIK

6 HABER İzmir Bayraklı Ziyareti 22 Eylül 2017 tarihinde, GAMA Holding Yönetim Kurulu Başkanı Evren Ünver, GAMA Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve CEO'su Hakan Özman, GAMA Holding İcra Kurulu Başkan Vekili Arif Özozan, GAMA Holding İcra Kurulu Üyesi Sıtkı Şerifeken ve GAMA Endüstri Genel Müdürü Murat Özkal İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü Projesi Yönetim Kurulu Toplantısından sonra projenin şantiyesini ziyaret ettiler. 4 GAMA BÜLTEN Sayı 91

7 HABER GAMA ve GE den Santral Ziyareti GAMA Holding Yönetim Kurulu Başkanı Evren Ünver, GAMA Holding İcra Kurulu Başkan Vekili Arif Özozan, GAMA Holding İcra Kurulu Üyesi Sıtkı Şerifeken, GAMA Enerji Genel Müdürü Tamer Çalışır, GAMA Güç Sistemleri Genel Müdürü Ahmet Ligvani, GE Türkiye CFO su Onur Yücekal ve GE Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Canan Özsoy ve beraberindeki diğer yöneticiler ile İç Anadolu Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali ne 17 Ekim 2017 de ziyaret gerçekleştirdiler. EKİM-KASIM-ARALIK

8 HABER Türkiye de Dijital Dönüşüme İlham Verenler GE nin Türkiye de 70. yılı dolayısıyla düzenlenen etkinlik kapsamında, moderatörlüğünü GE Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Canan Özsoy un üstlendiği Türkiye de dijital dönüşüme ilham verenler panelinde GAMA Holding İcra Kurulu Başkan Vekili Arif Özozan dijital dönüşüm tecrübelerini ve GAMA nın vizyonunu paylaştı. GAMA olarak GE ile süregelen başarılı işbirliğimiz çerçevesinde, Kırıkkale deki İç Anadolu Doğalgaz Kombine Çevrim Santralimizin uzun dönem servis anlaşması kapsamını, GE nin Predix tabanlı dijital çözümlerini uygulayacak şekilde yeniden yapılandırma kararı aldık. GE nin Varlık Stratejisi Optimizasyonu (Asset Strategy Optimization) çözümü kapsamında hem ana ekipmanlar hem de kritik yardımcı ekipmanların performanslarının ve izlenebilirliğinin arttırılması, trend analizleri ve akıllı algoritmalar ile hızlı, öngörülü kararlar alabilmeyi amaçlıyoruz. 6 GAMA BÜLTEN Sayı 91

9 HABER Özozan oturumda, enerji sektörünün dijital dönüşümden en fazla etkilenen ve etkilenecek sektörlerden bir tanesi olduğu üzerinde durdu. Enerji sektörünü dönüşüme zorlayan, birbiri ile etkileşimli temel trendler olan karbonsuz bir dünya için electrification, şebekeye bağlı kalmamak decentralization ve mobiliteyi artırmak, bu dönüşüme altyapı sağlayacak verimli ve otonom bir sistem yaratabilmek için dijitalization başlıklarına değinen Arif Özozan Bu trendleri dikkatli incelediğimizde enerji sektörü özelinde ihtiyaçların yanında, daha genel, tüm iş kollarını ve sektörleri ilgilendirebilecek bir takım ihtiyaçları da karşılayan gelişimlerin de yaşandığını görüyoruz. Enerji sektörü, bu gelişimlere kendisini adapte etmek zorundadır. Aksini ısrar edenlerin, maliyet baskısı nedeniyle, yollarına uzun vadede devam edemeyeceğini öngörebiliriz dedi. Özozan konuşmasının devamında, çağımızda yaşanan endüstriyel internet kavramının enerji sektörü açısından dikkat çeken örneklerini anlattı. Dijital devrim ve özellikle lisanssız güneş enerjisi üretiminin hızlanması ile tüketicilerin daha bilinçli ve yetkin hale gelerek, yerinde üreten tüketicilere (prosumer) dönüşmesi ve bu nedenle enerji fiyatlarında yaşanabilecek rekabet sonucu olarak tüketici ve işletmelerin daha uygun maliyetlerle enerjiye kavuşacaklar. Kayıtzinciri (blockchain) ile yerinde üreten tüketicilerin konumu sağlamlaşacak. Mikro şebekelerde yerinde üretim/ tüketim yapan bu tip katılımcıların ihtiyacının fazlasını komşusuna akıllı kontratlar ile satabilecek olması kritik bir öneme sahip. Bu yeni yapıda, otomatik faturalama / mahsuplaşma mekanizması sayesinde aynı zamanda yerinde ticaret yapabilme imkânı da yaratılmış olacak. IIoT (Industrial Internet of Things) sayesinde Endüstride uygulanan nesnelerin internetinin enerji sektöründe birçok üretim teknolojisinde yaratmakta olduğu farklar söz konusu. Örneğin EON, 283 rüzgâr türbini için uyguladığı bu iyileştirme sayesinde bir yıl içerisinde %4 daha fazla elektrik üretti. Bu sayede, rüzgâr filosuna 10 türbin eklemek ile eşdeğer bir avantaj sağlamış oldu. Geleceğin Santralleri, enerji üretiminde faydayı arttırabilecek büyük veri setlerinin toplandığı, filtrelendiği ve analiz edildiği; fiziksel dünya ile sayısal ortam arasındaki sınırların yok olduğu ortamlar olacak. Arif Özozan GAMA nın gelecek hedeflerinden söz ederken en önemli hedefin teknik anlamdaki yetileri, doğru planlama ile birleştirerek günümüz enerji piyasasına en üst seviyede uyum sağlamış bir portföy yaratmak hedefi ile santrallerin dijitalleşmesi olduğunu belirtti. EKİM-KASIM-ARALIK

10 HABER GAMA Holding Yolsuzlukla Mücadele Programı ve Uyum Yönetimi İzleme Programında Son Aşama 60 yıla yakın tarihimizde etik davranış, GAMA nın rehber ilkesi olmuştur. Holding CEO muzun da işaret ettiği gibi; Hepimiz, tüm paydaşlarımızla olan işlerimizdeki doğruluk, dürüstlük ve güvenilirlik hususundaki itibarımızdan büyük gurur duyuyor ve bu sağlam etik davranış kültürümüzü korumaya tam anlamıyla bağlılığımızı sürdürüyoruz. Uluslararası bir şirket olarak, düzenlemeler ve ticari geleneklerin bir ülkeden diğerine değişiklik gösterdiği karmaşık küresel pazarlarda iş yapmak zorundayız. İlkelerimiz ve öz değerlerimiz ışığında hazırlanan İş Ahlakı Kurallarımız, her durumda en yüksek etik standartlarda, dürüstlük, doğruluk ve hukuka saygıyla hareket etmemizi sağlayarak bize rehberlik edecektir. Bu anlamda Avrupa Yatırım Bankası - EIB (European Investment Bank) ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası nın - EBRD (European Bank for Reconstruction and Development) onayları ve Esin Avukatlık Ortaklığı (Baker McKenzie International a Swiss Verein) destekleri ile GAMA Holding ve Grup Şirketlerinde yaklaşık 2,5 yıldır yürütmekte olduğumuz GAMA Holding Yolsuzlukla Mücadele Programı ve Uyum Yönetimi İzleme Programı nda son aşamaya gelmiş bulunuyoruz. Bu kapsamda GAMA Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve CEO su Hakan Özman ve Uyum Yöneticisi Mehmet Artun ve ilgili diğer yöneticiler Esin Avukatlık Ortaklığı tarafından takdim edilen plaketlerini 21 Aralık 2017 günü düzenlenen bir törenle teslim aldılar. 8 GAMA BÜLTEN Sayı 91

11 HABER Yamal LNG Projesinde İlk Parti LNG Yükleme töreni gerçekleşti. Rusya yı sıvılaştırılmış doğal gaz ihracatında dünya liderliğine götürecek olan Yamal LNG projesi Rusya için büyük önem taşıyor. GAMA Endüstri nin iş ortaklığı REGA JV, Yamal LNG tesisinin CWP3B kısmının yapım işlerini yürütüyor. Hava sıcaklığının eksi 50 derecelere düştüğü Kuzey Kutup bölgesindeki Yamal Yarımadası nda bulunan Sabetta kasabasında, zor koşullar ve her türlü güçlüğe rağmen inşa edilen Yamal LNG projesi, kutup bölgesine yapılan ilk LNG tesisi olma özelliği taşıyor. Tesis inşaatında yüksek performans teknoloji kullanılarak ve yoğun dönemde yaklaşık olarak 8,500 kişi çalışarak kapsamımızdaki montaj işlerinin, bütçesi ve taahhüt edilen süresi içinde ilk etabı REGA JV tarafından başarılı şekilde tamamlandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 8 Aralık 2017 tarihinde üst düzey yetkililerin ve şirket temsilcilerinin de katıldığı Yamal-Nenetsk Özerk Bölgesi nde kurulan sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) üretim tesisinde gerçekleştirilen ilk parti LNG yükleme törenine katıldı. Söz konusu tesisin yardımcı üniteler ve offshore kısımlarını REGA JV inşa etti. Törende konuşan Putin, Bu, Rusya için son derece önemli bir olay. Sadece enerji, gaz üretimi ve LNG üretimi açısından önemli değil, aynı zamanda da Arktik in ve Kuzey Deniz Yolu nun geliştirilmesi bakımından da önümüze büyük görevler koyan önemli bir proje. dedi. Putin, Bu proje Rusya nın dünyadaki en önemli enerji devlerinden biri olduğunu ortaya koydu. Yamal daki tesis, gaz endüstrisini, ulusal ekonomiyi geliştirmek için yeni ufuklar açıyor ve ileri teknoloji alanında istihdam oluşturuyor. Bu tür projelerin sayısını artırmak önem taşımakta. dedi. Törende GAMA Endüstri yi Projeler Direktörü Hüseyin Özcan, Proje Müdür Yardımcısı Burak Asmazoğlu ve Yapım Müdürü Mert Dizdaroğlu temsil etti. EKİM-KASIM-ARALIK

12 HABER GAMA Güç Sistemleri, Hartha U1 Güç Santrali Projesini imzaladı. GAMA Güç Sistemleri ve Mitsubishi Hitachi Güç Sistemleri (MHPS) Konsorsiyumu 21 Aralık 2017 tarihinde Irak Elektrik Bakanlığı, Elektrik & Enerji Üretimi Basra Genel Müdürlüğü ile 200MW lık Hartha Termal Güç İstasyonunun 1. Ünitesinin yenilenmesi için Basra da sözleşme imzaladı. Saha işleri Mayıs 2019 da başlayacak olan projenin süresi işe başlangıç tarihinden itibaren 8,5 ay olup, JICA finansmanı ile gerçekleştirilecek projenin 2020 de tamamlanması planlanıyor. Aralık 2017 de işverene teslimatı gerçekleştirilen Hartha U4 projesinin ardından imzalanan Hartha U1, Irak da gerçekleştireceğimiz 3. proje olacak. Hartha güç istasyonunun; kazan borusunun aşınması, akaryakıt sızıntısı, ocak altından GRF ye anormal gaz akışı, buhar kazanında çekme kaybı, vakum sistemine hava sızıntısı, erozyon / ST bıçağının çatlaması, buhar sızıntısı, kontrol sistemi arızası, jeneratörün topraklama sorunu, sızdırmazlık yağı sisteminin stabilite eksikliği ve bunlar gibi bir çok ciddi hasarları bulunuyor. Yenileme işlemi; kazan tesisi, türbin tesisi, enstrümantasyon ve kontrol, jeneratör ve elektrikli ekipmanlar kısımlarını içerecek. Sonuç olarak, şu anki Hartha güç istasyonu koşulları, orijinal güç verimliliğini büyük ölçüde düşürdüğü için jeneratör veriminin 200MW lik orijinal verimine döndürülmesi ve kazan/türbin/jeneratör ömrünün 10 yıla kadar uzatılabilmesi hedefleniyor. 10 GAMA BÜLTEN Sayı 91

13 HABER GAMA Endüstri iştiraki GATE Kazakistan da bir projeye daha imza attı. GAMA Endüstri'nin %50 ortağı olduğu GATE, Tengizchevroil ile Kazakistan da Geleceğe Dönük Büyüme Projesi (Future Growth Project) kapsamındaki Kuyubaşı Basınç Yönetim (Multi Well Pad) Projesini 2017 Kasım ayında imzaladı. Tengiz de Bölge 51 olarak adlandırılan alandaki inşaat, mekanik, elektrik ve cihaz kurulum işleri GATE kapsamında yer alıyor. İmza törenine GAMA Holdirg Yönetim Kurulu Üyesi Ergil Ersü, GAMA Holding İcra Kurulu Başkan Vekili Arif Özozan ile GAMA Endüstri Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdürü Murat Özkal, Danışman Dündar Kıncal ile GATE Genel Müdürü Serhat Pütürgeli katıldılar. Tengizchevroil in petrol üretim kapasitesini arttırmayı hedeflediği Geleceğe Dönük Büyüme Projesi (FGP), 3 yeni tesisi kapsıyor: Üçüncü Nesil Üretim Tesisi, Basınç Artırım Tesisi ve Üçüncü Nesil Enjeksiyon Tesisi. Projede çalışacak personel için gerekli olan mobilizasyon tesislerinin inşaatı 2017 Aralık ayında başladı. Proje kapsamındaki işlerin 2018 Mart ayının başında başlaması ve 2022 Mart ayında tamamlanması planlanıyor. GATE sorumluluğunda yer alan; kazık işleri, toprak işleri, betonarme ve çelik imalatları, boru montaj, izolasyon ve kaplamaları, mekanik ekipmanların kurulumu, elektrik işleri ve cihazların kurulumu 25x20 km lik geniş bir sahada gerçekleştirilecek. EKİM-KASIM-ARALIK

14 HABER ETD Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Çalışır oldu. Türkiye Enerji Sektörünün ve ekonomisinin olumlu gidişatı için yoğun çalışmalar yürüten ve sektörde aktif yer alan ETD (Enerji Ticareti Derneği), temel kriter olarak belirlediği şeffaflık, adil rekabet, enerji piyasalarının hacmi ve derinliğinin arttırılması, uluslararası standartlara sahip ticaret şartlarının oluşturulabilmesi hedeflerine ulaşmak için güçlü kadrosu ile çalışmalarını sürdürüyor. Derneğin 2017 yılı Olağan Genel Kurul Toplantısı nda yeni Yönetim Kurulu seçime sunuldu. İlk toplantıda GAMA Enerji Genel Müdürü Tamer Çalışır, Yönetim Kurulu Başkanlığı na getirildi. ETD, tüm üyelerinin özveri ve destekleriyle faaliyetlerini sürdürerek, sektöre değer katmaya devam ediyor. 1 MİLYON ADAM-SAAT Önceliğimiz iş sağlığı ve güvenliği GE-GAMA konsorsiyumu tarafından yapımı üstlenilen, Bahreyn in en büyük ve verimli enerji santrali olması planlanan, 1800 MW ALBA PS5 Kombine Çevrim Güç Santrali Projesinde %35 ilerlemede önemli bir kilometre taşı olan 1,000,000 adam-saat zaman kayıplı kaza olmadan geçirilen süreye ulaşıldı. 12 GAMA BÜLTEN Sayı 91

15 HABER Körfezde İlk H Sınıf Gaz Türbini GAMA Güç Sistemleri, Bahreyn de yapımı devam eden ALBA Kombine Çevrim Güç Santrali PS5 in önemli bir kilometre taşını 6 Kasım 2017 tarihinde tamamladı. Santralde yerine konulan gaz türbini, sadece Bahreyn in değil, tüm Körfez Bölgesi'nin ilk H Sınıfı Gaz Türbini olma özelliğini taşıyor. 1 Ağustos 2016 tarihinde başlayan ve 34 aylık süresi olan 1800 MW elektrik üretim kapasitesindeki ALBA Kombine Çevrim Güç Santrali PS5 Projesi, GAMA Güç Sistemleri ve GE Energy kapalı konsorsiyumu tarafından yürütülüyor. Aluminium Bahrain B.S.C (ALBA) nın yatırımı olarak gerçekleştirilen projenin 2019 yılı Mayıs ayında tamamlanması planlanıyor. EKİM-KASIM-ARALIK

16 HABER Bahreyn in en büyük enerji santraline GAMA Güç Sistemleri imza attı. Bahreyn in, enerji sektörü açısından bakıldığında büyüme potansiyeli yüksek bir ülke olduğunu belirten GAMA Güç Sistemleri Mühendislik ve Taahhüt A.Ş. CEO su Ahmet Ligvani, bu ülkeyi dikkatle takip ettiklerini, kendileri için önemli bir pazar olduğunu kaydetti. Bahreyn i yakından takip etmelerinin meyvesini geçen yıl aldıklarını söyleyen Ligvani, 2016 yılı Ağustos ayında General Electric ile birlikte Aluminium Bahrain B.S.C (ALBA) firmasıyla, 1800 MW ALBA PS5 Kombine Çevrim Doğalgaz Santrali nin anahtar teslim yapımı için anlaşma imzaladıklarını söyledi. Bahreyn in en büyük enerji santrali projesi olmakla birlikte; dünyada bir alüminyum tesisi içinde kullanılan ilk H-Class teknolojisi 9HA.01 (3 adet) gaz türbinine sahip olacağını ifade eden Ahmet Ligvani, kullanım ömrü bakımından da MW başına en düşük maliyeti yakalayacaklarını aktardı. Bahreyn in en büyük enerji santrali işini, GAMA Güç Sistemleri Mühendislik ve Taahhüt AŞ, General Electric firmasıyla birlikte üstlendi. GAMA Güç Sistemleri, bu projenin yanı sıra 6 GW kurulu kapasitesi olan Bahreyn de yeni projeler üstlenmeyi planlıyor. Sanayisi gelişmiş Bahreyn in nüfus artışı ve hane halkı tüketim ihtiyacı da göz önüne alındığında, orta vadede güç santrali yatırımlarının devam edeceğini öngördüklerini belirten Ligvani, Bu yatırımlar, devlet eliyle ya da özel sektör tarafından gerçekleştirilebilir. Ülkedeki ve bölgedeki en verimli tesisin yapımını üstlenmiş bir firma olarak, tüm bu projelerde yer almayı hedefliyoruz diye konuştu. 14 GAMA BÜLTEN Sayı 91

17 GAMA Güç Sistemleri 1800 MW ALBA PS5 Kombine Çevrim Güç Santrali projesini alarak, Türk firmalarının pazar payını arttırdığına dikkat çeken Ligvani, Aynı zamanda bu projeyle çok önemli bir örnek teşkil ediyoruz ve hem Bahreyn hem de Orta Doğu pazarında Türk firmalarının önünü açacağımızı düşünüyoruz dedi. Birçok Türk şirketinin Bahreyn pazarında yer almak istediğini ancak pazara bir kez giriş kadar, orada devamlılığın daha önemli olduğunu vurgulayan Ahmet Ligvani, şunları söyledi: Bizim ve diğer Türk taahhüt firmalarının yaptığı işlerin, o pazarda birer örnek teşkil edip gelecek projelere ve fırsatlara referans olacağına inanıyoruz. Firmalar kendi sektöründe başarılı işler yaparak kendilerini kanıtlayıp sektörde aranan hale gelirse pazarda kendilerine rahatlıkla yer edinebilir Bahreyn de şirket kuruluş süreçlerinde süre ve ilgili prosedürlerin uzaması sebebiyle zaman zaman zorluklar yaşandığının altını çizen Ligvani, yüzde 51 yerel ortaklık talep edilen ülkede, şirket tescilinin de yaklaşık 5-6 ay sürdüğünü belirtti. Türk firmalarının danışman ve yerel ortaklık gerekliliği olmadan, serbest ticaret yapabilecek statüye sahip olmasının yatırım sürecini hızlandıracağını kaydeden Ligvani, buna karşılık kalifiye eleman konusunda sıkıntı yaşanmadığına değindi. GAMA Güç Sistemleri nin faaliyet kapsamındaki şirketler için, çalıştırılan her 12 yabancıya karşılık en az bir yerel personel istihdam şartı olduğuna vurgu yapan Ligvani, yerel personel istihdamının da devlet tarafından oldukça iyi teşviklerle desteklendiği bilgisini verdi. Ahmet Ligvani, GAMA Güç Sistemleri nin diğer faaliyetleri hakkında ise şunları söyledi: Yurt içi ve yurt dışında enerji santrallarının mühendislik, malzeme temini ve yapımında (EPC) etkin rol alan ve önemli projelerin anahtar teslimi EPC bazında yapımını üstlenen GAMA Güç Sistemleri köklü geçmişi ve uluslararası proje deneyimleri ile dünya liderleri arasına girmeyi başardı. Toplam iş hacmi 30 bin megavat a ulaşan, GAMA Holding iştiraki olan GAMA Güç Sistemleri, şu anda Cezayir, Suudi Arabistan, Bahreyn, Rusya, Irak, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Tunus ve Türkiye de olmak üzere toplam 9 bin 500 megavat kapasiteli 9 projenin yapım çalışmalarını sürdürüyor. EKİM-KASIM-ARALIK

18 HABER GAMA Güç Sistemleri, Bahreyn de Gerçekleşen 2. Uluslararası İş Kadınları Forumu ve B2B Fuarı na katıldı. Bahrain Business Woman Society tarafından düzenlenen 2. Uluslararası İş Kadınları Forumu ve B2B fuarı, bu sene Global Business Trends for Women in Engineering teması ile, Bahreyn Kralı Shaikh Hamad bin Isa Al Khalifa nın eşi ve aynı zamanda Kadın Yüksek konseyi Başkanı olan Prenses Sabikha Al Khalifa nın himayesinde, Kasım 2017 tarihlerinde gerçekleşti. ABD, İtalya, Suudi Arabistan, BAE, Ürdün, Mısır, Umman, Türkiye, Hindistan, Çin ve Bahreyn den Devlet Yetkilileri, akademisyenler ve özel sektörden bir çok firma temsilcisinin konuşmacı olarak dahil olduğu fuarda, GAMA Güç Sistemleri de katılımcı olarak yer aldı. 16 GAMA BÜLTEN Sayı 91

19 HABER Erimtan Müze, Skal International tarafından ödüle layık görüldü. 82 yıllık geçmişiyle dünyanın en köklü sivil toplum örgütlerinden biri olan Skal International in 90 ülkedeki en büyük kulübü Skal International İstanbul Kulübü nün düzenlediği Ödül Töreni gerçekleşti. Skal Derneği'nin, 2017 'Her Şeye Rağmen' temalı Skalite Ödül Töreni'nde Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi, Ankara'nın kültürsanat gelişimine katkı sağladığı düşüncesiyle ödüle layık görüldü. Müzenin kurucusu Yüksel Erimtan ödülü, derneğin Ankara başkanı Murat Altunay'ın elinden aldı. EKİM-KASIM-ARALIK

20 HABER The Legal 500 Ödülleri Uluslararası hukuk firmalarının 30 yıldır analizini gerçekleştiren The Legal 500 ün en etkili kurumsal hukuk danışmanlarını içeren GC Powerlist ve GC Powerlist Teams Türkiye sıralamalarında geçen yıl Bora Kaya, Seçil Kuyucak, Hande Mutlu ve Esra Berktaş tan oluşan GAMA Güç Sistemleri Hukuk Müşavirliği ödüle layık görülmüştü. Bu yıl da GAMA Enerji Hukuk Müşavirimiz Aybars Yağız ve GAMA Güç Sistemleri Hukuk Müşavirimiz Bora Kaya ödül almaya hak kazandılar. 18 GAMA BÜLTEN Sayı 91

21 HABER Linkedin Türkiye Yetenek Ödülleri 200+ Ülkede, 530 Milyon+ Üye Türkiye de 6M+ Üye 200 den fazla ülkeden, 530 milyondan fazla üyesi ile dünyanın en büyük profesyonel sosyal ağı olan LinkedIn de bu yıl ilki düzenlenen Türkiye Yetenek Ödülleri kapsamında, LinkedIn Yetenek Çözümlerini kullanan 250'den fazla organizasyonun performans göstergelerini göz önüne alarak belirlenen kategorilerde, GAMA Holding Kurumsal hesabı son 12 ay içerisinde takipçi sayısı ve etkileşim başarısı ile LinkedIn Yükselen Yıldız branşında ödül kazandı. EKİM-KASIM-ARALIK

22 HABER da Jüri Üyeliği 16 aralık 2017 tarihinde TED Üniversitesi nde düzenlenen ve 5 takımın katıldığı Hult Prize ın kampüs finaline GAMA Enerji İş Geliştirme ve Finans Müdürü Taylan Gürler Önerci jüri üyesi olarak katıldı. Her yıl dünyanın en önemli sorunlarını çözmek için en parlak üniversite öğrencilerini bir araya getiren Hult Prize, insan hayatını iyi yönde değiştirecek hem karlı hem de topluma faydalı girişimler üretmek üzere harekete geçen global bir inisiyatif olarak 1000 den fazla üniversite, 10 den fazla ülke ve yıllık üzeri başvuru alan global bir platform olarak çalışmalarına devam ediyor. Hult Prize, üniversite öğrencilerinin sosyal fayda odaklı girişimcilik fikirlerinin uluslararası arenada yarıştığı bir ödül programı yılından bu yana düzenlenen program çerçevesinde her sene, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından belirlenen küresel hedefler gözetilerek bir ana problem alanı seçiliyor ve yayınlanan bir rehber ile öğrencilerden bu alandaki sorunlara çözüm geliştirecek iş fikirleri geliştirmeleri isteniyor. 1M$ ödülü bulunan bu yarışma, öğrenciler için Nobel Ödülü olarak da anılıyor. Bu yıl, TED Üniversitesi öğrencisi Kutlu Acun un girişimiyle TED Üniversitesi Hult Prize ın kampüs finali, 4 aydır süren çalışmalar sonucunda 16 Aralık 2017 Cumartesi günü düzenlendi. Finalde üniversite öğrencilerinden oluşan gruplar, birbirinden değerli jüri üyelerine projelerini sundular. Bu dönem jüri üyesi olarak GAMA Enerji İş Geliştirme Müdürü Taylan Gürler Önerci de görev aldı. Günün sonunda, değerlendirme sonucunda ve 3. olan takımlar belirlendi; Mühendislik Fakültesi öğrencilerinden oluşan ve kampüs 1. si olan EnergyRot takımı, doğrudan Dünya Bölgesel Finalleri ne gitmeye hak kazandı. 2. takım Diabetypes ve 3. takım Phoenix in projeleri ise Hult Prize Global çalışanları tarafından incelenecek ve değerlendirme sonuçlarına göre Dünya Bölgesel Finalleri ne davet edilecekler. Üniversite akademisyenlerinden oluşan Hult Prize Danışma Kurulu ve Sosyal İnovasyon Merkezi nin destekleriyle uzun süredir çalışmalarına devam eden takımlar, 2018 in Mart ayında gerçekleşecek olan bölgesel finaller için hazırlanmaya devam ediyorlar. Dünya Bölgesel Finalleri nde başarılı olmaları durumunda ise dünya genelinden 50 takımın katılımıyla ABD de gerçekleşek olan 8 haftalık hızlandırıcı programa katılacaklar ve 1M$ ödül için yarışacaklar. Ancak programın takımlar için oluşturduğu ağ, onların zaten yüksek miktarda yatırım almasını sağlıyor ve bu sayede projelerini gerçeğe dönüştürüyor GAMA BÜLTEN Sayı 91

23 HABER Kolejli İşadamları Derneği Zirvesi Ekim 2017 tarihinde, Kolejli İşadamları Derneği tarafından 4. sü gerçekleştirilen Kolejli İş Dünyası Zirvesine katıldık. İş hayatına yön veren kuruluşları buluşturmayı amaçlayan Kolejli İş Dünyası Zirvesi 4. kez Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü nün katılımı ile TED Ankara Koleji İncek Yerleşkesinde gerçekleşti. Yüzden fazla firmayı bir araya getiren Kolejli İş Dünyası Zirvesi, Kolejli İş Adamları Derneği nin ev sahipliğinde 4. kez sektör liderlerini Ankara da buluşturdu. GAMA Kütüphanemiz Açılıyor KÜTÜPHANESİ GAMA çalışanlarının faydalanabileceği, süreli yayınları takip edebilecekleri, konuyla ilgili çeşitli etkinliklerin gerçekleştirilebileceği kütüphanemiz 2018 yılı Şubat ayında GAMA Konferans Salonu fuaye alanında kullanıma açılıyor. GAMA Kütüphanemizde iş yönetimi, genel kültür (bilim, sanat, mimari, müzik tarihi, klasik felsefe, vb.), teknik, özel koleksiyon, kişisel gelişim, edebiyat (ödüllü yazarlar, dünya klasikleri), yabancı literatür (orijinal dilde) konularında kitaplar ve GAMA yayınları yer alıyor olacak. Aynı zamanda sergilere ve sohbetlere ev sahipliği yapması planlanan kütüphanemiz, GAMA çalışanlarının iş dışında da sosyalleşebilecekleri bir alan oluşturacak. EKİM-KASIM-ARALIK

24 GELECEK.SENSİN.HAYAL ET. GAMA da Değişim Süreci ve GAMA Holding ortaklık yapısındaki değişiklikler, Tek GAMA anlayışının benimsenmesi ve eş zamanlı yürütülen diğer önemli değişiklikler temelde GAMA yı geleceğe daha başarılı, daha güçlü, daha sürdürülebilir taşımayı amaçlıyor. Bu sürecin bir parçası olarak başlatılan çalışmalardan bir tanesi de GAMA nın 10 yıl sonraki vizyonunun şekillendirilmesi. GAMA Holding bünyesinde her ne kadar farklı şirketleri barındırsa da, tümü ortak çıkarlar, ortak amaçlar doğrultusunda tüm çalışanları ile birlikte bir bütün olarak hareket etmekte. Bu çerçevede yapılan bu vizyon çalışması, tek tek şirketlerin değil, GAMA nın gelecekteki büyük resmini çıkartmak üzere kurgulandı. GAMA 10+ Vizyon Çalışmasında ilk adım, GAMA Akademi nin açtığı online kütüphanedeki kaynaklar, Türkiye ve dünyada geleceğin nasıl olacağına ilişkin düzenlenen seminerler, çalışma arkadaşlarımızın ilham veren sunumları ve uzaktan eğitimlerle geleceğe yönelik farkındalık yaratmaya çalışmak ile atıldı. Sonraki aşamada, Kasım tarihlerinde online portal açılarak çalışanlardan GAMA nın vizyonuna ilişkin fikirler toplandı. 187 kişinin giriş yaptığı portalda ve 240 tane fikir paylaşıldı. Devamında bu görüşler derlenip üzerinde çalışıldıktan sonra bir rapora dönüştürüldü ve yöneticiler ile bir buçuk günlük bir çalıştayda paylaşılarak detaylandırıldı ve günün sonunda konsolide edilerek rapor haline getirildi. Bu rapordan çıkarak çalışma grupları oluşturuldu ve grupların Ocak 2018 itibariyle çalışmaya başlaması planlandı. Nisan 2018 de çalışma gruplarından çıkan nihai sonuçların tüm çalışanlarımız ile paylaşılması ve beraber GAMA nın 10 yıl sonraki büyük resminin ortaya konulması hedefleniyor. 22 GAMA BÜLTEN Sayı 91

25 GAMA 10+ VİZYON ÇALIŞMALARI GAMA AKADEMİ SEMİNERLERİ GAMA 10+ Vizyon kapsamında Ekonomist Dr. Murat Üçer Makroekonomik Gündem ve Trendler: Neleri Konuşuyoruz? Neleri İzliyoruz? sunumuyla, Siyaset Bilimci Soli Özer Kabuk Değiştiren Dünya sunumuyla, Dijital Dönüşüm Direktörü Steven Martin Digital Transformation sunumuyla, Stratejist Ve Finansal Danışman Fatih Keresteci Küresel Gelişmeler Işığında Türkiye Ekonomisi ve Mali Piyasalarına Yönelik Stratejik bir Bakış sunumuyla bizlerleydi. GAMA Akademi nin sayfasından seminerlerin videolarını izleyebilirsiniz. GAMA 10+ Vizyon çalışmaları kapsamında, GAMA Holding Stratejik Planlama, Birleşme ve Satın Alma Koordinatörü İrem Baysal moderatörlüğünde, GAMA Enerji Genel Müdürü Tamer Çalışır, GAMA Ticaret Genel Müdürü Hasan Namal, GAMA Endüstri Genel Müdürü Murat Özkal, GAMA Güç Sistemleri Genel Müdürü Ahmet Ligvani çalışanlar ile biraraya gelerek GAMA 10+ Vizyon hakkındaki soruları cevaplayarak bir sohbet toplantısı gerçekleştirdiler. GENEL MÜDÜRLER İLE SORU CEVAP EKİM-KASIM-ARALIK

26 GAMA 10+ VİZYON PORTAL Fikir paylaşımı için Kasım arası açılan GAMA 10+ Vizyon portalına 187 çalışma arkadaşımız toplamda 240 tane görüş paylaştı. GAMA SÖYLEŞİLERİ GAMA 10+ Vizyon a destek vermesi için düzenlenen GAMA Söyleşileri kapsamında GAMA Enerji Varlık Performans Müdürü Deniz Parlak Dijital Santral sunumuyla, GAMA Endüstri Proje Müdürü Tolga Hoşafçı Geleceğin Şantiyesi sunumuyla, GAMA Enerji İş Geliştirme Müdürü Taylan Gürler Önerci Piyasalar sunumuyla, GAMA Güç Sistemleri Mühendisi Tonguç Gökçeer Enerji Depolama sunumuyla ve GAMA Enerji İş Geliştirme Uzmanı Merve Özdemir Kayıt Zinciri sunumuyla bizlerle değerli bilgilerini paylaştılar. Sunumları GAMA Akademi sitesinden izleyebilirsiniz GAMA BÜLTEN Sayı 91

27 GAMA ÜST YÖNETİM ÇALIŞTAYI GAMA 10+ Vizyon Üst Yönetim Çalıştayı Aralık tarihlerinde Bilkent Otel de Prof. Dr. Murat Tarımcılar moderatörlüğünde gerçekleşti. Çalışanlarımızdan gelen fikir ve öneriler tartışılırken, üst yöneticilerin gelecek öngörülerinin farklılaşan boyutları üzerinde çalışıldı. EKİM-KASIM-ARALIK

28 YATIRIMLAR İç Anadolu DGKÇS GAMA Enerji nin santral portföyünün en büyük varlığı, 840 MW kurulu güce sahip İç Anadolu Doğalgaz Kombine Çevrim santrali için 2013 yılı Aralık ayında başlatılan yapım çalışmaları, 2016 yılı Temmuz ayında kombine çevrim Bakanlık Kabulü nün gerçekleştirilmesi ile başarılı bir şekilde tamamlanmış ve santral 2016 yılında yaklaşık 1358 GWh elektrik üretimi gerçekleştirmiş idi. Santralin operasyon süreçleri için sürekli olarak gerçekleştirilen iyileştirme ve geliştirme faaliyetleri kapsamında hem İç Anadolu DGKÇS nin performansından en yüksek oranda faydalanılması ile piyasada daha avantajlı bir konum elde edilmesi hem de şebeke arz güvenliğine mümkün olan en büyük katkının sağlanması amacıyla, santral kurulu gücünde artış yapılması projesi değerlendirildi. Santralin teknik özellikleri, bulunduğu bölgenin öznel koşulları, elektrik piyasasında yaratılacak artı değer ve yönetmeliklere uyum pencerelerinden bakılarak yapılan detaylı incelemeler sonucunda yeni santral gücünün optimum değerinin 853 MW olacağı sonucuna ulaşıldı. 26 GAMA BÜLTEN Sayı 91

29 Gaz türbinlerinin çalışma prensibi temelde Brayton çevrimi ile açıklanıyor. Teorik olarak, kompresör giriş hava sıcaklığının azalması durumunda, yanma odası sonrası maksimum türbin giriş sıcaklığının aynı kaldığı varsayıldığında, çevrimin iş hesabında artış bekleniyor. Ayrıca, hava giriş sıcaklığındaki düşüş hava yoğunluğunun da artmasına imkan tanıyarak türbin güç miktarına olumlu katkıda bulunacak. İç Anadolu DGKÇS performans test verileri ve farklı sıcaklık noktalarında kaydedilen operasyonel veriler ile santralin sıcaklığa bağlı olarak çıkabileceği gerçek güç değerleri hesaplanarak teorik hesaplar doğrulandı. Santralin kurulu olduğu Kırıkkale karasal iklimin yaşandığı; sıcaklıkların yazın 42 derece seviyelerine çıkarken, kışın -23 derece noktalarına kadar düşebildiği gözlemlendi. Bununla birlikte, elektrik piyasası dinamikleri, sıcaklık ve elektrik talebi arasındaki ilişki ışığında ihtiyaç duyulan kurulu güç artışının en uygun değeri 853 MW olarak belirlendi ve süreç başlatıldı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı heyeti tarafından 2 Kasım 2017 tarihinde gerçekleştirilen kabul testlerinin başarılı geçmesi sonucunda İç Anadolu DGKÇS nin kurulu gücü 853 MW olarak güncellik kazandı. Böylelikle, büyük çoğunluğu enerji arzına en çok ihtiyaç duyulan kış dönemlerinde olmak üzere santralin yıllık üretiminde MWh seviyelerinde bir üretim artışı olacağı öngörülüyor. Bu değer yaklaşık olarak 3.5 MW gücünde bir kurulu rüzgar gücüne denk geliyor. Bununla birlikte, yüksek riskli olarak tanımlanan operasyon dönemlerinin ilk aşamalarında sektördeki örneklerin aksine, 2017 de ilk ticari yılını geçiren santralde oldukça başarılı bir dönem geride bırakılıyor. Kasım 2017 sonu itibarıyla üretim ve emre amadelik verileri aşağıdaki tabloda gösteriliyor: İç Anadolu DGKÇS 2017 Kasım itibarı ile operasyonel veriler Santral toplam net elektrik üretimi 4.769,58 GWh Eşdeğer emre amadelik faktörü % Eşdeğer plansız devre dışı kalma faktörü % 0.42 Devreye girme güvenilirliği % 100 GEAŞ İşletme ve Bakım A.Ş. Kontrol Odası EKİM-KASIM-ARALIK

30 YATIRIMLAR Minds + Machines: Geleceğin Endüstriyel Çözümleri ABD San Francisco da 2017 Ekim ayında düzenlenen Minds + Machines konferansı, digital endüstrinin en yeni gelişmelerinin konuşulduğu, geleceğe dair şirket yöneticilerinin görüşlerinin paylaşıldığı önemli bir platform oldu. Konferans, 3500 katılımcıya ev sahipliği yaparken, konferans kapsamında 200 oturum düzenlendi. Son dönemlerde tüm dünyanın üzerinde durduğu dijitalleşme konusunda önemli görüş ve uygulamaların sunulduğu konferansın bir oturumuna GAMA Enerji Genel Müdür Yardımcısı Graham Traynor konuşmacı olarak katıldı. 28 GAMA BÜLTEN Sayı 91

31 YATIRIMLAR 8. Türkiye Enerji Zirvesi Ülkemiz enerji piyasasının En Büyük Aile Buluşması olarak gelenekselleşen Türkiye Enerji Zirvesi nin sekizincisi 9-11 Ekim 2017 tarihlerinde Antalya da gerçekleşti. GAMA Enerji nin geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da sponsor olarak destek verdiği zirvede, enerji sektörüne yön verenler bir araya geldi. Zirve, yurtiçi ve yurtdışından 1300 ün üzerinde kayıtlı delegesiyle de katılım rekor seviyeye ulaştı. Zirve ye, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dr. Berat Albayrak, EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, Kamu kurum ve kuruluşlarının yöneticileri ile sektörün önde gelen şirketleri katıldı. Zirve de enerji piyasalarında yaşanan dönüşüm sürecinin Türkiye ve global enerji piyasalarına etkileri, gelecek trendleri, Türkiye enerji piyasalarının bu süreçteki beklenti ve gereksinimleri, enerji finansman koşullarındaki değişim, yenilenebilir enerji dönüşümü ile Türkiye yi yakından ilgilendiren Orta Doğu bölgesinde enerji jeopolitiği tüm boyutları ile tartışıldı. Moderatörlüğünü GAMA Enerji Genel Müdürü Tamer Çalışır ın yaptığı Enerji Sektöründe Dijitalleşme panelinde, enerji sektöründeki dijitalleşme sürecinde nerede olduğumuz, bilişim sektörünün desteği ile, bu süreci nasıl yürüteceğimiz, hedeflerimize nasıl ulaşabileceğimiz konuları üzerinde söyleşiler yapıldı. Enerji değer zincirini yeniden sorgulatabilecek nitelikte olan bu dijital dönüşümün her alandaki önemli getirilerinden ve dikkat edilmesi gereken unsurlarından bahsedilen oturum, katılımcıların vizyonlarına katkı sağladı. EKİM-KASIM-ARALIK

32 TAMAMLANAN PROJELER Hamitabat MW Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali GAMA Güç Sistemleri nin üstlendiği MW Doğal Gaz Kombine Çevrim Enerji Santrali anahtar teslim projesinin iki üniteden oluşması planlanıyor. Her bir ünite tek şaft düzeninde bir gaz türbini, bir buhar türbini, bir jeneratör (SGT5-8000H Gaz Türbini, SST Buhar Türbini, SGen5-3000W Jeneratör) ve bir atık ısı kazanından oluşmakta olup, soğutma sistemi mevcut santralin doğal çekişli kuru soğutma kulesi ile sağlanacak. Yapılacak olan doğalgaz kombine çevrim santrali yine mevcut santralin şalt sahasında yapılacak değişiklikler sonrasında şebekeye elektrik verecek. Proje kapsamında GAMA, tüm ana ekipmanın yanı sıra diğer yardımcı ekipmanın temini, santralin tüm konsept detay tasarımı ile inşaat işleri, mekanik, elektrik enstrüman ve kontrol sistemlerinin montajı, testleri, devreye alma işleri ve işveren personelinin eğitiminden sorumlu olacak. 15 Ağustos 2014 tarihinde sözleşmesi imzalanan santralin birinci ünitesi 12 Ağustos 30 GAMA BÜLTEN Sayı 91

33 2017 de, ikinci ünitesi ise 26 Kasım 2017 de işverene teslim edildi. Projenin temel ve detaylı mühendislik faaliyetleri Black and Veatch firması tarafından yürütülüyor. İnşaat, mekanik ve elektrik işleri kapsamındaki tasarımlar tamamlandı. Santral kapsamında ana ekipman satın almaları ve saha teslimleri yapıldı. Birinci ünitenin 30 gün süren Reliability Run operasyonu 12 Temmuz 2017 de başlayıp 12 Ağustos 2017 de tamamlandı. Operasyonun başarılı bir şekilde tamamlanmasıyla birlikte ünitenin İşverene devir teslimi 12 Ağustos 2017 tarihinde yapıldı. İkinci ünitede performans testleri başarılı bir şekilde yapıldı. İkinci ünitenin 30 gün süren Reliability Run operasyonu 28 Ekim 2017 de başlayıp 26 Kasım 2017 de tamamlandı. Reliability Run testinin tamamlanmasıyla birlikte ünitenin İşverene devir teslimi 26 Kasım 2017 tarihinde yapıldı. EKİM-KASIM-ARALIK

34 DEVAM EDEN PROJELER MW ALBA Line 6 Expansion, Power Station-5 1 Ağustos 2016 tarihinde başlayan ve 34 aylık süresi olan 1800 MW elektrik üretim kapasitesindeki ALBA Kombine Çevrim Güç Santrali Projesi, GAMA Güç Sistemleri ve GE Energy kapalı konsorsiyumu tarafından yürütülüyor. Konsorsiyum, projenin tasarım, mühendislik, ekipman satın alma ve saha montaj, yapım işleri, elektro mekanik işler, kurulum, test ve devreye alma işleri ile santralde çalışacak personelin eğitiminden sorumludur. Aluminium Bahrain B.S.C (ALBA) nın yatırımı olarak gerçekleştirilen projenin 2019 Mayıs ayında tamamlanması planlanıyor. Ünite-1 basit çevrim ilk ateşleme 01 Temmuz 2018, Ünite-2 ilk ateşleme 21 Ağustos 2018, Ünite-3 ilk ateşleme 07 Eylül 2018 olarak planlanmakta olup, ticari işletme kabulü tarihleri ise Ünite-1 için 15 Şubat 2019, Ünite-2 için 27 Mart 2019, Ünite-3 için 08 Mayıs 2019 olarak öngörülüyor. Projede ana ekipman ve malzemelere ait detay tasarım ile satın alma işleri devam ediyor. Tasarım işleri kapsamında; ana ekipman temelleri, türbin binaları, elektrik kontrol binası ile birçok yardımcı ekipmanın temelleri; boru izometri ve boru mesneti tasarımları ve elektrikli ekipman tasarımlarının büyük çoğunluğu tamamlandı. Kalan temellerin tasarımlarına devam edilmekte olup, ekipman satın alma ve üretim aşamaları takibi yapılıyor. Proje kapsamında; Eylül-Aralık 2017 döneminde büyük satın alma paketlerinden GSU, ACC, Fin Fan Cooler, alaşımlı borular, yangın algılama ve yangından korunma sistemi, yağlı su hattı boruları, kablo tavaları ve çeşitli vanaların siparişleri verildi. 32 GAMA BÜLTEN Sayı 91

35 Ünite-2 de Gaz Türbini 31 Aralık tarihinde temel üzerine alındı, Gaz Türbin Jeneratörü ise 02 Ocak tarihinde temel üzerine alınacak. HRSG-1 ve 2 de modül, casing ve boru montaj işleri, HRSG-3 de modül ve casing işleri devam ediyor. EDG, LV/LV trafolar, zayıf akım sistemleri ile az miktarda vana ve destek satın alma paketi için çalışmalar devam ediyor. Mobilizasyon işleri tamamlandı. İnşaat işleri Ünite 1,2 ve 3 ekipman temelleri, Ünite-3 buhar türbini tablası ve ACC temeli hariç tamamlandı. Boru köprüleri temelleri, alt yapı işleri ve GSU temelleri devam ediyor. Ünite-1 de, Gaz Türbini 06 Kasım tarihinde, Gaz Türbin Jeneratörü ise 13 Kasım tarihinde temel üzerine alındı, borulama, enclosure ve dağıtım panoları montaj işleri devam ediyor. Buhar Türbini montajı 27 Aralık tarihinde başladı, by-pass baca ve boru montaj işleri devam ediyor. Bunların yanında modüler boru köprüleri fabrikasyon imalatları devam etmekte olup, ilk modülün 2018 Ocak sonunda temele konulması planlanıyor. 23 Kasım tarihinde milyon kayıpsız adam saate ulaşılmış olup, E sınıfı gaz türbini montajı açısından da Orta Doğu da bir ilktir. GAMA merkez ofis toplam tam zamanlı personeli 25 kişi, GAMA merkez ofis toplam yarı zamanlı personeli 3 kişi, GAMA saha ofisi 123 kişi, GE saha ofisi 21 kişi, GAMA taşeronları toplam saha personeli kişi olarak kaydedildi. Aralık 2017 sonu itibarı ile proje fiziksel ilerlemesi: Genel proje ilerlemesi %47,70 Mühendislik ilerlemesi %90,80 Satın alma ilerlemesi %82,50 Yapım ilerlemesi %20,30 EKİM-KASIM-ARALIK

36 DEVAM EDEN PROJELER 750 MW Boufarik Basit Çevrim Elektrik Santrali 34 GAMA BÜLTEN Sayı 91

37 GAMA Güç Sistemleri, doğal gaz ve sıvı yakıt ile çalışacak toplam kapasitesi 704,129 MW olan, 3 adet GE 9 FA.03 gaz türbiniyle ve 3 adet 324 H model Jeneratörle işletmeye alınacak Cezayir- Boufarik Basit Çevrim Güç Santralinin yapım işlerini, Cezayir Elektrik Üretim Şirketi (Sonelgaz) ın Ağustos 2013 te fast-track bir proje olacağı ilan edilen ihale sürecinde ve karşılıklı görüşmeleri neticesinde 20 Ekim 2013 tarihinde imzaladı. GAMA tarafından projenin tasarım, mühendislik, ekipman ve malzeme satın alma, yapım işleri, saha montaj, kurulum, test ve devreye alma işleri ile santralde çalışacak personelin eğitimi işleri yapılıyor. Santral genelinde binaların ince işleri dahil olmak üzere inşaat işleri tamamlandı. İşverenin belirtmiş olduğu eksik listesindeki inşaat işleri devam ediyor. Sinyalizasyon işlerine başlandı. Yangın tankı dış boyası hariç diğer tankların boya işleri tamamlandı. Yakıt tankları bölgesinde, yangından korunma ve yakıt sistemi ile ilgili borulama işleri tamamlandı. Binalardaki soğutma havalandırma ekipman montajı tamamlanarak ekipmanlar devreye alındı. Santral genelinde kablo çekimi, terminasyon ve enstrüman montaj işleri tamamlandı. İşveren ile anlaşıldığı üzere 28 Mayıs 2016 tarihi baz alınarak Ünite-2 nin 26 Ekim 2016 tarihinde Ticari İşletme Kabulü İşveren tarafından imzalanarak tarafımıza gönderildi. 24 Mayıs 2016 tarihinde Ünite-3 ün, 28 Ağustos 2016 tarihinde de Ünite 1 in güvenilirlik testleri tamamlandı. Her iki ünitenin de Ticari İşletme Kabulü için başvuruldu ve İşverenden imzalı protokollerin teslim edilmesi bekleniyor. Santralin Geçici Kabul tarihi 31 Mart 2018 olarak öngörülüyor. Aralık 2017 sonu itibarı ile proje fiziksel ilerlemesi: Genel proje ilerlemesi %99,61 Mühendislik ilerlemesi %100,0 Satın alma ilerlemesi %100,0 Yapım işleri ilerlemesi %99,82 Devreye alma ilerlemesi %97,00 EKİM-KASIM-ARALIK

38 DEVAM EDEN PROJELER Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü GAMA Endüstri nin ortaklık olarak yürüttüğü Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü Projesi tamamlandığında, günlük olarak yatan hasta, ayakta hasta, refakatçi, ziyaretçi ve medikal personeli dâhil edildiğinde yaklaşık kişilik bir insan trafiği öngörülüyor. Bu trafiğin içindeki tıbbi personel sayısı kişi (750 doktor, 900 hemşire ve 150 Sağlık Bakanlığı çalışanı) olacak. Ana Hastane, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi, Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri ve Teknik Servis Binalarını içeriyor. Ana Hastane Binası, 980 yataklı ve tek bloktan oluşuyor. Ortak bir çekirdek yapı üstünde yükselen kuleler içerisinde pek çok birim bulunacak. Kapalı otopark, teşhis ve görüntüleme birimleri, acil, poliklinikler, yoğun bakım ve ameliyathane, morg, tutuklu hasta, laboratuvarlar, destek ve servis hizmetlerini içeren ana blok (core) bütün branşlara hizmet veriyor olacak. İç ticari alanlar, ana sirkülasyon alanlarına yakın planlanıyor. Kule katlarında 4 hastaneye ait yatak katları, iki adet kuleye yerleştirilmiş durumda. 36 GAMA BÜLTEN Sayı 91

39 Baza katlarında bağlı oldukları branşlara ait poliklinikler bulunuyor. Kule 1 de 494 yataklı Genel Hastane ve 124 yataklı Kardiyovasküler Cerrahi Hastanesi planlanıyor. Kule 2 de ise 116 yataklı Onkoloji Hastanesi ve 246 yataklı Kadın Doğum Çocuk Hastalıkları Hastanesi bulunacak. Kule katlarıyla baza katları arasında tesisat teknik hacimlerinden oluşan teknik kat bulunuyor olacak. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi Binası, 100 yataklı planlanıyor ve tek bir bloktan oluşuyor. Kampüs içinde Ana Hastaneden ayrı yer alacak olan FTR binası içinde elektroterapi, hidroterapi, psikoterapi, geriatri, romatoloji, radyoloji, onkoloji, ürodinami-seksüel rehabilitasyon, omurilik, el, konuşma terapisi, kardiyopulmoner, iş-uğraş terapisi, ortopedi, protez-ortez, psikoterapi gibi terapi birimleri bulunuyor. Bununla birlikte, poliklinik ve klinik tedavi birimleri de yer alıyor. Teknik Servis Binasıyla toprak altından bağlantı sağlayan Servis Galerisi içinden akülü araçlarla, yemek, çamaşır, malzeme ve morg hizmetleri yürütülecek. Tesisat bağlantısı da bu galeri içinden yapılacak. Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri Binası, 100 yatak kapasiteli ve tek bloktan oluşuyor; zihinsel ve ruhsal rahatsızlıkları sebebiyle kendileri ve çevreleri için tehlike yaratabilecek statüdeki hastaların tedavilerinin gerçekleştirileceği özel birimleri yer alıyor. Tüm güvenlik ve müdahale önlemlerinin alındığı nitelikli bir sağlık yapısı olarak tasarlanıyor. Binada kapalı otopark, hasta terapi alanları, eğitim alanları, sinema salonları, hobi odaları, yemekhane, açık hobi bahçeleri, poliklinik ve klinik alanları bulunuyor. Bina etrafında güvenlik duvarı bulunuyor. Teknik Servis Binası, Ana Hastane ve FTR binasına Teknik Servis Galerisiyle bağlanacak. Ayrıca, teknik servis binasına yakın bir konumda Atık Binası yer alacak. Proje kapsamında Ruhsat projeleri ve Kesin Projeler onaylandı. Uygulama Projeleri çalışmalarına yapım işleriyle birlikte devam ediliyor. İnşaat öncesi hazırlık döneminde 15 Eylül 2015 tarihinde başlamış olan hafriyat işleri 2017 yılı içinde tamamlandı. Bu kapsamda patlatmalı kazı yöntemiyle yaklaşık 3 milyon m3 hafriyat gerçekleştirildi. Ana Hastane Betonarme temel tamamlandı, sismik izolatörlerin montajları tamamlandı. Üst yapı betonarme işlerine devam ediliyor. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi ve Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri Hastanesi binalarında betonarme işlerine başlanarak temel betonları tamamlandı. Bu binalarda da üst yapı betonarme işlerine devam ediliyor. Teknik Servis Binası betonarme işlerine başlandı. Mekanik, Elektrik ihalelerinin çalışmalarına geçtiğimiz dönemde başlandı, sırası gelen işlerle ilgili alt yüklenici ihale çalışmalarına devam ediliyor. EKİM-KASIM-ARALIK

40 DEVAM EDEN PROJELER İzmir Entegre Sağlık Kampüsü GAMA Endüstri nin ortaklık olarak yürüttüğü İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü Projesi tamamlandığında, günlük insan trafiği sayısının olması öngörülüyor. Medikal personel kişi (1.000 doktor, hemşire ve 300 Sağlık Bakanlığı personeli) olarak planlanıyor. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi Binası, 300 yataklı ve tek bir bloktan oluşuyor. Kampüs içinde Ana Hastaneden ayrı yer alacak olan FTR binası içinde elektroterapi, hidroterapi, psikoterapi, geriatri, romatoloji, radyoloji, onkoloji, ürodinamiseksüel rehabilitasyon, omurilik, el, konuşma terapisi, kardiyopulmoner, iş-uğraş terapisi, ortopedi, protez-ortez, psikoterapi gibi terapi birimleri bulunuyor. Bununla birlikte, poliklinik ve klinik tedavi birimleri de yer alıyor. 38 GAMA BÜLTEN Sayı 91

41 Teknik Servis Binasıyla toprak altından bağlantı sağlayan Servis Galerisi içinden akülü araçlarla, yemek, çamaşır, malzeme ve morg hizmetleri alınacak. Tesisat bağlantısı bu galeri içinden yapılacak. TSB-1 binası hastanenin güç merkezi ve atık bölümlerini içinde barındırıyor. Zemin katında trafo, soğutma merkezi ve medikal gaz bölümleri bulunuyor. 1.katında ise trafo, jeneratör, trijen ve sıcak su merkezi bulunuyor. TSB-2 binası zemin katında arka tarafından lojistik ve teknik amaçlı kullanılan teknik galeriye açılıyor. Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri Binası, 100 yataklı ve tek bloktan oluşuyor. Zihinsel ve ruhsal rahatsızlıkları sebebiyle kendileri ve çevreleri için tehlike yaratabilecek statüdeki hastaların tedavilerinin gerçekleştirileceği özel birimlerden oluşacak. Tesiste kapalı otopark, hasta terapi alanları, eğitim alanları, sinema salonları, hobi odaları, yemekhane, açık hobi bahçeleri, poliklinik ve klinik alanları bulunacak. Ruhsat projeleri ve Kesin Proje onayları alınmış durumda. Uygulama Projeleri çalışmalarına devam ediliyor. Ana Hastane hafriyatı tamamlandı. Diğer kısımlar için de hafriyat çalışmalarına devam ediliyor. Bu kapsamda patlatmalı kazı yöntemiyle bugüne kadar 3 milyon m 3 hafriyat gerçekleştirildi. Ana Hastane Binası betonarme işlerine devam ediliyor. Bununla birlikte Fizik Tedavi Rehabilitasyon Hastanesi Binası betonarme çalışmalarına da başlandı. Ana Hastane Binası, yataklı ve tek bloktan oluşuyor. Ortak bir çekirdek yapı üstünde yükselen kuleler içerisinde aşağıdaki hastaneler bulunuyor. Bina iki ana bölümden meydana geliyor: Baza (core) katları: Kapalı otopark, teşhis ve görüntüleme birimleri, acil, poliklinikler, yoğun bakım ve ameliyathane, morg, tutuklu hasta, laboratuvarlar, destek ve servis hizmetlerini içeren ana blok (core) bütün branşlara hizmet verecek. Kule katları: 4 hastaneye ait yatak katları, üç adet kuleye yerleştirildi (715 yataklı Genel Hastane, 380 yataklı Kardiyovasküler Cerrahi Hastanesi, 141 yataklı Onkoloji Hastanesi ve 424 yataklı Kadın Doğum Çocuk Hastalıkları Hastanesi). Baza katlarında bağlı oldukları branşlara ait poliklinikler bulunacak. Proje sahası yer teslimi 31 Mayıs 2017 tarihinde yapılarak bu tarihten itibaren 36 aylık inşaat dönemi resmi olarak başlamış oldu. EKİM-KASIM-ARALIK

42 DEVAM EDEN PROJELER 2 x 150 MWh Khabat Termik Santrali Projesi Ünite 1 & 2 POSCO E&C nin ana yüklenici, GAMA Güç Sistemleri nin ana müteahhit olarak yer aldığı projede, 2 adet BHI marka konvansiyonel tip fuel oil kazan ve 2 buhar türbini ve jeneratörü (Siemens SST900) ile soğutma sistemi ıslak tip fanlı soğutma kulesinden oluşan, soğutma suyunun Büyük Zap Nehri nden temin edileceği termik elektrik santrali anahtar teslimi olarak üstlenmiştir. 40 GAMA BÜLTEN Sayı 91

43 Projenin en önemli kilometre taşlarından biri olan Ünite-1 kazanı ilk ateşlemesi 23 Ekim 2017 tarihinde başarıyla gerçekleştirildi. Ardından yine Ünite-1 kazanı buhar blöfü işlemi 10 Aralık 2017 de tamamlandı. Ünite-1 için bir sonraki önemli adım olan, türbine buhar verilmesi aktivitesi için geri sayım başlamış olup, 2018 Ocak ayında gerçekleştirilmesi planlanıyor. Diğer yandan Ünite-2 kazanı kimyasal yıkama işlemi tamamlandı ve ilk ateşleme için geri sayıma başlandı. Ünite-2 kazanı ilk ateşlemenin 2018 Ocak ayı içerisinde gerçekleşmesi planlanıyor. Projede, beton yollar dâhil toplam dökülmesi planlanan m 3 yapısal betonun m 3 lük kısmının dökümü gerçekleşti. Ayrıca, mobilizasyon haricinde toplam m 3 grobeton döküldü. Yıl sonu itibarıyla proje kapsamı olan toplam ton yapısal çelik montajı gerçekleştirildi. Prefabrikasyonu Türkiye de tamamlanan yaklaşık wdi boru imalatının tamamının sahaya nakliyesi tamamlandı. Sahada ise toplam wdi kaynak yapıldı. Sadece ünite 2 buhar blöfü için gerekli geçici kaynak işleri devam ediyor. Santralin işletilmesinde kullanılacak olan deminaralize suyunun üretimine devam ediliyor. Demineralize su ayrıca devreye alma sürecinde ve kazan kimyasal yıkama işlerinde kullanılıyor. Toplamda 586 adet devreye alma paketinin yaklaşık 386 adedi devreye alma ekiplerine teslim edildi. Ünite 2 Kazana ait ilk ateşlemenin Ocak 2018 içerisinde yapılması planlanıyor. Khabat Termal Enerji Projesi sürekli olarak istenmeyen elektrik kesintileri yaşayan bölge için önemli bir güç kaynağı olacak. Aralık 2017 sonu itibarı ile proje fiziksel ilerlemesi: Genel proje ilerlemesi % 93,5 Mühendislik ilerlemesi % 100,0 Satınalma ve Lojistik ilerlemesi % 100,0 Genel inşaat-montaj ilerlemesi % 96,7 Devreye alma ilerlemesi % 52,1 Orta/alçak gerilim güç kablosu ve enstrüman data iletim kablosu olarak toplam metre kablonun metrelik kısmının çekimi tamamlandı. EKİM-KASIM-ARALIK

44 DEVAM EDEN PROJELER Khurais Satellite GOSP Projesi Ham petrol üretiminde dünya devi olan Suudi Aramco, işleme ve dağıtım konusunda endüstride öncü olduğu kadar, Petrol ve Gaz sektöründe uluslararası alt kuruluşlar ile faaliyetler yürütüyor. Aramco projeleri, enerji sektörünü dünya çapında ilgilendiriyor. Riyad ın doğusunda, karayolu ile yaklaşık 240 km mesafede bulunan Khurais Projesi, 3 bölgenin (Khurais, Mazalij ve Abu Jifan) petrol yataklarını ve petrol işletmelerini adı altında topluyor. Bölgede yüzlerce kuyu ve 4 adet Gaz/Su ve Petrolü birbirinden ayıran ön rafinasyon tesisi (GOSP) mevcut. Ham petrol, ikisi Khurais te bulunan bu (GOSP) tesislerden geçerek son işlemler için Abqaiq te bulunan tesislere pompalanacak. İki fazlı yüksek basınçlı ayrıştırıcı (HPPT) ile sıvıların (petrol/su) ve gazların ayrıştırılması sağlanacak. Tri-ethylene Glycol (TEG) gaz su giderici ünitesi kurulacak. Baca, kapalı tahliye ve yardımcı sistemleri gibi süreç destek üniteleri kurulacak. Suudi Aramco nun Khurais, Mazalij ve Abu Jifan petrol sahalarında üretim kapasitesi mevcut durumda varil. üretim kapasitesinin arttırılması amacıyla başlanan Khurais Satellite GOSP projesi ile bu kapasitenin Mazalij de 90 MBCD (milyon varil ham petrol/gün) ve Abu Jifan da 110 MBCD olmak üzere toplam 200 MBCD mertebesine çıkarılması hedefleniyor. Khurais Satellite GOSP Projesi nin yapım işlerini yürütmek üzere GAMA, 30 Eylül 2015 tarihinde, GAMA Al Moushegah Arabia Ltd. olarak, Snamprogetti Saudi Arabia Ltd. ile sözleşme imzalandı. Proje kapsamında montaj işleri, kısmi malzeme tedarikleri ve kısmi devreye alma işleri bulunuyor. 42 GAMA BÜLTEN Sayı 91

45 Proses otomasyonu kurulacak. Ses ve veri transferi için iletişim sistemleri kurulacak. Patlamaya dayanıklı binalar ve diğer gerekli tüm alt yapı işleri yapılacak. Proje başlangıcından günümüze kadar m 3 kazı toprak işi yapılmış olup, m 3 prekast olmak üzere m 3 beton dökümü gerçekleştirildi. Projedeki 2 ana bina olan Trafo ve Kontrol binalarının üst yapı işleri tamamlandı. İnce işler imalatları devam ediyor. Telekomünikasyon binasının üst yapı işleri tamamlanıyor. Altyapı boru montajı toplam m olup, toplam m montaj tamamlandı; çelik konstrüksiyon montajı toplam 915 ton olup, %83 oranında tamamlandı. Mesnet imalatlarının 64 ton olan toplam miktarının 54 ton u tamamlandı. Elektrik ve enstrüman işlerinde ise 31 Aralık 2017 itibarıyla yaklaşık m elektrik kablo tavası montajı, m elektrik kablo serimi ve m enstrüman kablo tavası montajı, m enstrüman kablo serimi tamamlandı. 31 Aralık 2017 sonu itibarı ile şantiye mevcudu 899 direk ve 257 indirek olmak üzere toplam personel çalıştı. Aralık 2017 sonu itibarı ile proje fiziksel ilerlemesi: Saha İnşaat İşleri İlerlemesi %63 Bina İnşaat İşleri İlerlemesi %58 Mekanik İşleri İlerlemesi %55 Elektrik İşleri İlerlemesi %16 Enstürüman İşleri İlerlemesi %26 Genel Proje İlerlemesi %49,80 EKİM-KASIM-ARALIK

46 DEVAM EDEN PROJELER MW PP13 Güç Santrali Elektro-Mekanik Montaj Projesi PP13 Projesi nin kapsamında, Güç adası Mekanik, Enstrümantasyon ve Kontrol Sistemleri (I&C) ve Elektrik İşleri ve Pre-Commissioning İşleri ile GIS Ekipmanları Montaj (Tasarım, Yapım ve Devreye Alma) işleri bulunuyor. İki adet enerji üretim bloğundan (bir blok 3 GTG+1 STG den oluşmakta) oluşan santralde; 6 adet GE 7FA Gaz Türbini ve Jeneratörü, 6 adet HRSG, 2 adet GE Reheat Double Flow D11 Buhar Türbini, 5 adet GSU Trafo, 3 adet SGT trafo ve 2 adet ACC yer alıyor. Saudi Electricity Company (SEC) in İşveren olduğu. PP13 Proje sahası, Suudi Arabistan ın başkenti Riyad ın 145 km kuzeybatısında, Dhurma şehrine 65 km uzaklıkta bulunuyor. Proje, Suudi Arabistan Devleti nin 2030 Ulusal Vizyonu doğrultusunda planlanan altyapı ve enerji yatırımları içerisinde yer alıyor. Ülkenin artan enerji tüketim ihtiyacının karşılanması ve mevcut elektrik altyapısının iyileştirilmesi kapsamında geliştirilen SEC Güç Santrali 13 ün, 1800 MW kurulu güç üretim kapasitesi ile çalışması planlanıyor. Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesinde GAMA nın gelişme stratejileri ve yatırımları dikkate alındığında, PP13 projesi, kapasitesi, koşulları ve kazandıracağı tecrübe ile GAMA nın bölge için önemli bir referansı olacak. 02 Temmuz 2015 tarihinde sözleşmesi imzalanmış olan Projenin Kasım 2019 itibariyle devreye alınması planlanıyor. GAMA kapsamı içerisinde, güç adası elektromekanik montajı, 10 adet muhtelif hacimlerde depolama tankı yapımı, 17 adet proses binası, boru imalatı ve montajı, üçüncül çelikler de dahil olmak üzere türbin binası ve boru köprüleri birincil ve ikincil çelik yapı montajları, BOP elektromekanik ekipman montaj işleri ve çeşitli proje malzemelerinin temini bulunuyor. Ayrıca, PP13 ile üretilecek enerjinin SEC dağıtım sistemine aktarılmasını sağlamak için 1 adet 380KV ve 1 adet 132KV şalt trafo merkezi yapım işleri GAMA kapsamındadır. 380 kv GIS (10 çap) ve 132 kv GIS (30 bay) in mühendislik, satın alma, montaj, test ve devreye alma işleri kapsamı içerisinde 380 & 132 kv kablo çekilmesi, kablo başlık ve ekleri, kumanda ve röle panoları, Gas Izoleli Bara (GIB), orta gerilim şalt, yardımcı servis trafosu, otomasyon ve haberleşme sistemleri, AC- DC sistemleri bulunuyor. Gaz türbini ve jeneratörlerinin mekanik montajı tamamlandı. Elektrik ve I&C ve Ventilation Duct işlerine devam ediliyor. 44 GAMA BÜLTEN Sayı 91

47 Gaz türbini binasında ana ve yardımcı çelik yapı elemanları montajı tamamlandı. Buhar türbini binasında ise, türbin montajı için açık kalması gereken bölümler hariç çelik montajı tamamlandı. Tersiyer (üçüncül) çeliklerin imalatı devam ediyor. Türbin binası boru köprüleri çelik yapı montajı tamamlandı. Ünite 23, 22 ve 21 de nihai yerleşim ayarlamaları, Ünite 23 de ön devreye alma işleri devam etmektedir. Lube Oil Flashing Flushing İşleri Ünite 23, 22, 21, 13, 12 de tamamlandı. Ünite 11 de devam ediyor. Hava Soğutmalı Yoğuşma (ACC) Üniteleri 28 ve 18 de mekanik montaj işleri tamamlanmak üzere olup eksik tutanağı listeleri kapatılıyor. Elektrik İşleri devam ediyor. 6 adet Atık ısı kazanlarında (HRSG) modül, drum gibi ana ekipman montaj işleri büyük ölçüde tamamlandı ve dahili boru montajı işleri için İşverenin malzeme temini bekleniyor. Ana ve by-pass baca montajları tamamlandı, yalıtım ve aluminyum kaplama çalışmaları devam ediyor. WetSAC ünitesinde bulunan 12 adet fan bacası ve fan deck montajı tamamlandı. Ayrıca, WetSAC üzerindeki yürüme yolları ve korkuluk montajı, damla tutucu montajı ve grouting işleri de tamamlandı. Sprey pompası ve sprey boruları montaj işleri tamamlanıyor. BOP borulama prefabrikasyon işleri tamamlandı. Öncelikli olarak Basit Çevrim için gerekli alanlarda montaj işleri devam ediyor. malzemelerinin sahaya teslimat süreci devam ediyor. Kablo tavası montajı, UPS, CCR, SCADA, Mühendislik, CCR odaları dağıtım panel montajları, kablo çekimi, rakor ve terminasyon işleri devam ediyor. Şalt sahası (GIS) ve santral ekipmanları satın alma işleri büyük ölçüde tamamlandı. GIS koruma panoları, SAS ve telekomünikasyon çalışmalarına başlanıldı. Test ve devreye alma işleri devam ediyor. 10 adet muhtelif hacimlerdeki depolama tankları montaj işleri tamamlandı. Tankların çoğu için yapısal çelik desteklerinin ve yangın koruma sistemlerinin montajı tamamlandı. Hidrostatik test süreci tamamlandı. Aralık 2017 sonu itibarıyla şantiyede direkt ve 679 endirekt olmak üzere toplam personel çalıştı. 10,6 milyon adam/saat toplam kazasız çalışma saati değerine ulaşıldı. Aralık 2017 sonu itibarı ile proje fiziksel ilerlemesi: Genel proje ilerlemesi %79,67 Mühendislik ilerlemesi %99,62 Satın alma ilerlemesi %96,30 Elektromekanik montaj işleri ilerlemesi %71,34 Proses Binaları için çelik yapı imalat işleri tamamlandı ve montaj işleri devam ediyor. Mimari işlere devam ediliyor. Cephe ve çatı panel EKİM-KASIM-ARALIK

48 DEVAM EDEN PROJELER 450 MW RADES-C Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali İşvereni La Société Tunisienne de l Electricité et du Gaz (STEG) olan RADES-C Kombine Çevrim Santrali Projesi anahtar teslimi yapım işleri Sumitomo Corporation (SC) ve Mitsubishi Hitachi Power Systems (MHPS) konsorsiyumu tarafından yürütülüyor. GAMA Güç Sistemleri, SC nin alt yüklenicisi olarak BOP ekipmanları dizaynı ve satın alması ile tüm saha yapım/montaj işleri ve kapsamı dahilindeki ekipmanların devreye alması işlerinden sorumludur. 46 GAMA BÜLTEN Sayı 91

49 tarihinde resmi kontrat süresi başlayan Projenin, basit çevrim için ilk ateşleme tarihi , Ticari İşletmeye Kabul tarihi ; kombine çevrim için ilk ateşleme tarihi , Ticari İşletmeye Kabul tarihi ise olarak planlanıyor. Projeye ait ekipmanların detay tasarım ve satın alma işleri devam ediyor. Bu kapsamda Eylül 2017-Aralık 2017 döneminde mobilizasyon binaları, bypass bacası ve damperi, türbin binası tavan vinci, gaz kompresörü, su arıtma tesisi, çevrim suyu pompaları, GSU trafoları (GT+ST) ve HV ekipmanları, Electrochlorination Ünitesi, GCB ve Gaz Düşürme ve Ölçme İstasyonu paketlerinin siparişleri verildi. İnşaat projeler kapsamında başlıca mobilizasyon işleri, geoteknik ve topografik çalışmalar, kazı çizimleri, kazık teknik çizimleri, yönetim ve elektrik binası mimari çizimleri, türbin ve elektrik binası çelik tasarımı, yeraltı projeleri üzerinde çalışıldı. Mekanik projeler kapsamında başlıca ana ekipman şartnameleri, P&ID ve hesap raporları ile binalara ait HVAC tasarımı ve yangın sistemleri üzerinde çalışıldı. Saha yapımı tankların tasarım işleri için yerel bir firma ile anlaşıldı, başlıca hesap raporları ve montaj çizimleri gelmeye başladı. Elektrik projeler kapsamında başlıca ana ekipman şartnameleri, trafo hesapları, topraklama işleri, yük listesi üzerinde çalışıldı. Sahada, mobilizasyon işlerinin Ocak 2018 itibarıyla tamamlanması hedefleniyor. Zemin iyileştirmesi için test kazığı çalışmalarına başlandı. Geoteknik ve topografik çalışmalar tamamlandı. Tüm saha temizlik ve tesviye işleri tamamlandı. Kazık işleri alt yüklenicisi ile anlaşıldı, Teknik İnşaat işleri alt yüklenicisi için teklife çıkıldı. Ağır Kaldırma İşleri, Saha Yapımı Tank Montaj İşleri, Çelik Montaj İşleri ve Teknik Olmayan Binaların İnşaat İşleri sözleşme paketleri üzerinde çalışılmaya başlanmış olup, ihale süreci Ocak 2018 de başlatılacak Aralık sonu itibariyle GAMA Merkez ofis istihdam durumu 22 kişi, Saha istihdam durumu 19 kişi, GAMA taşeronları ile birlikte ise toplam saha personeli 110 kişidir. Aralık 2017 sonu itibarı ile proje fiziksel ilerlemesi: Genel proje ilerlemesi %10.5 Mühendislik ilerlemesi %30.3 Satınalma ilerlemesi %14.8 Yapım ilerlemesi %2 EKİM-KASIM-ARALIK

50 DEVAM EDEN PROJELER Yamal LNG Projesi CWP3B Paketi Utility ve Offsite için Modül Montaj ve Bağlantı İşleri, Mekanik İşler, Borulama İşleri, Anahtar Teslimi (Mühendislik-Satın Alma-Montaj) Tanklar ve Binalar, Elektrik ve Enstrümantasyon İşleri GAMA Endüstri A.Ş nin iş ortaklığı REGA JV tarafından yapımı üstlenilen Yamal LNG Projesi tamamlanmak üzere olup tesis dünyanın en büyük LNG tesislerinden biri olmasının yanı sıra kutup bölgesinde faaliyet gösteren ilk LNG tesisi olma özelliğini de taşıyacak. Bölgenin fiziksel, coğrafi ve hava şartları ile ilgili zorlukları uygulanan modüler sistem vesilesiyle aşıldı. REGA JV olarak 1 Eylül 2015 tarihinde mobilize olup, 1 Ekim 2015 tarihinde de ilk montaj işlerine başladığımız Yamal LNG Projesi, CWP3B paketi işlerinde Aralık 2017 sonu itibarıyla %91,5 ilerleme seviyesine ulaşıldı. Yamal LNG Projesinde, başka firma kapsamında olan Train bölgesinin yanı sıra REGA JV kapsamındaki, CWP3B paketindeki işlerin de başarıyla tamamlanarak devreye alınması ile 6 Kasım 2017 tarihi itibarıyla First LNG Drop gerçekleşti ve ilk ürün alındı. 48 GAMA BÜLTEN Sayı Aralık 2017 tarihinde Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin in ve diğer ülke temsilcilerinin katılımıyla tesiste üretilen ilk ürün Christophe de Margerie isimli dünyanın ilk buz kırıcılı LNG tankerine yüklendi ve m 3 kapasiteli tanker ilk ürünü dağıtım noktasına ulaştırıldı. Yamal LNG Projesi kapsamımızda yer alan; borulama işleri, mekanik işler, elektrik ve enstrümantasyon işleri ve modüler olarak montajı yapılan ünitelerin içerisindeki tamamlama işleri (PCOW) ve bağlantı işleri, anahtar teslimi tanklar ve binalar, elektrik ve enstrümantasyon işlerinde 1nci Etap kapsamında eksik tamamlama işlerine ve 2nci Etap kapsamında ise ilgili bölgelerdeki yapıların montajına devam ediliyor. Ana iş kalemleri olarak WDI boru imalat, WDI boru saha montaj olmak üzere toplam WDI boru kaynak, ton çelik montaj, km kablo çekimi ve m 2 izolasyon işi tamamlandı.

51 2017 Aralık sonu itibarıyla şantiyede REGA JV personeli ve taşeron personeli olmak üzere toplam personel çalıştı.. Son dönem içerisinde Utility, Flare, Refrigerant ve Fractionation bölgelerinde tamamlanan işler devreye alındı ve işletme gruplarının kontrolüne geçmeye başladı. Bu kapsamda, Utility bölgesinde modüller içerisinde devreye alma start-up işleri malzeme eksikleri haricinde tamamlandı. Baca sisteminde de üretim ile ilgili gaz yakımına devam edildi ve arada duruş yapılarak tespit edilen üretici eksikleri tamamlandı. EPC olarak yapımı üstlenilen Merkezi Güvenlik Binası işverene teslim edildi, diğer binalarda tamamlanma aşamasına geldi. Bu binalardaki eksik mekanik ve elektrik işlerinin tamamlanarak tesliminin 2018 Ocak ayı sonunda yapılması hedefleniyor. Acil Durum Jeneratörlerinden (EDG) 100 / 200 nolu üniteler ve 300 / 400 nolu üniteler devreye alındı. 31 Aralık itibarıyla 500 /600 nolu üniteler devreye alınmaya hazır hale getrildi. Proje kapsamımızda bulunan Utility, HP Flare, EDG , , Refrigeration, Fractionation ünitelerinde mekanik montaj çalışmalarımız tamamlandı. BOG-1, LNG Tank 1-2 bölgelerinde montaj ve devreye alma işleri beraber yürütülmekte olup, ağırlıklı çalışmalar BOG-2 ve LNG Tank-3 ve 4 bölgelerinde devam ediyor. Yatırım, yapım ve işletme aşamalarında çok uluslu bir ekibe ev sahipliği yapan Yamal LNG Projesinde, önemli kilometre taşları 2017 yılı sonu itibarıyla tamamlandı ve yapılan üretimin dağıtıma geçmesiyle Rusya Federasyonu için önemli bir stratejik gelişme sağlandı. Tesisin tam kapasite devreye girmesiyle yıllık 16.5 milyon ton LNG, bu proje için tasarlanan kendinden buz kırıcılı 15 tankerle taşınacak ve Kuzey Deniz Yolunun da aktif bir şekilde kullanılmasının önü açılacak. EKİM-KASIM-ARALIK

52 DEVAM EDEN PROJELER Hartha Termal Güç Tesisi Yenileme Projesi Irak Elektrik Bakanlığı tarafından Mitsubishi- Hitachi Power Systems ve GAMA Güç Sistemleri ne konsorsiyum olarak verilen proje, tesisin 200 MW lik orijinal çıkış gücüne çıkarılması ve tesis ömrünün 10 yıl uzatılabilmesi amacıyla, dört yakıtlı buhar kazanı, buhar türbinleri, jeneratör (alternator), OG ve AG elektrik dağıtım hücreleri/ekipmanları, tesisin enstrümantasyon/ kontrol sistemlerinin, kablo ve kablo tavalarının yenilenmesi ve iyileştirilmesi işlerini kapsıyor. Projede, sahanın 19 Eylül 2016 tarihinde teslim edilmesinin ardından, 11 ay boyunca devam eden yapım ve devreye alma işleri, buhar türbininin senkronizasyonu 25 Ağustos 2017 tarihinde tamamlandı Eylül ayının ilk haftası itibarıyla tesis tam yükte (200 MW) çalışmaya başladı. Performans ve diğer testler 2017 Aralık ayında tamamlanıp ve İşletme Sertifikası belgesi 23 Aralık 2017 tarihinde imzalandı. Planlanan tarihten önce elektrik üretimine başlanan Santral, Irak ın mevcut olan elektrik ihtiyacını karşılamada önemli bir rol alıyor. 50 GAMA BÜLTEN Sayı 91

53 DEVAM EDEN PROJELER GATE Projeleri FGP - Geçici Ofisler Projesi 2014 Kasım ayında sözleşmesi imzalanan Proje kapsamındaki m 2 ofis, medikal klinik, ambar, garaj gibi binalar EPC bazında inşaa edildi. İlave m 2 lik güvenlik ve tren istasyonu binalarının EPC bazda inşaası devam ediyor. Aralık 2017 sonu ilerleme yüzdesi %95 olan projenin 2018 Haziran ayında tamamlanması planlanıyor. FGP - Ana İşler Projesi 2016 Ağustos ayında sözleşmesi imzalanan Proje kapsamında m 3 kazı/dolgu, 27 km altyapı borulaması, m 3 beton, wdi üst yapı borulaması, 428 km altyapı kablolaması bulunuyor. Aralık 2017 sonu ilerlemesi %41 olan projenin, Kasım 2018 de tamamlanması planlanıyor. FGP - Geçici İnşaat Tesisleri 2017 Mayıs ayında sözleşmesi imzalanan Proje kapsamında m 2 yemekhane, ofis, medical klinik, güvenlik binaları gibi 41 adet bina EPC bazında tüm müştemilatı (jeneratörler, HVAC sistemi, F&G sistemleri, vb.) bulunuyor. Aralık 2017 sonu ilerlemesi %31 olan projenin, Kasım 2018 de tamamlanması planlanıyor. EKİM-KASIM-ARALIK

54 DEVAM EDEN PROJELER 840 MW Zakho Basit Çevrim Elektrik Santrali GAMA Güç Sistemleri ve Ansaldo Konsorsiyumu, Kuzey Irak bölgesinde Türkiye sınırına yaklaşık 16km mesafede bulunan Zakho 840 MW Basit Çevrim Elektrik Santrali işinin anahtar teslimi yapımı için ilk olarak 17 Ekim 2014 tarihinde ve daha sonra 06 Ağustos 2015 tarihinde Unit Investment ile sözleşme imzaladı. Proje, GAMA Güç Sistemleri nin bölgede devam eden Khabat 2x150 MW Termik Elektrik Santrali projesinden sonra ikinci projesidir. Ansaldo kapsamında; 3 x AE94.3A Gaz Türbini ve yardımcı ekipmanları, statik excitation sistem, Gaz Türbini kontrol ekipmanı, air intake, exhaust duct tedariği, ilgili ekipmanların devreye alınması ve İşveren personeline verilecek eğitimler, GAMA kapsamında ise; yardımcı sistem ve ekipmanlar dahil santralin detay tasarım, inşaat, mekanik, elektrik montaj ve devreye alması, İşveren personeline verilecek eğitimler yer almakta. Proje sahasında topoğrafik harita, zemin etüdü, yeraltı suyu durumu ve kimyasal analizleri, toprak ve yeraltı suyu kirlilik analizi gibi faaliyetlerin tamamlanması için kısıtlı işe başlama talimatı verildi ve tüm bu çalışmalar tamamlandı. Tamamlanan faaliyetlere ait raporlar Unit Investment a sunuldu, EPC sözleşme kapsamına dahil olmayan toprak işleri ve saha tesviyesi için belirlenen çalışmalar Unit Investment ile görüşüldü ve görüşmelerin sonucunda, anlaşmaya varılan kapsam ve ek işler 06 Ağustos 2015 tarihinde imzalanan revize EPC sözleşmeye eklendi. İşin süresi, İşe Başlama Bildirimi nin yayınlanmasından sonra 27 aydır. 52 GAMA BÜLTEN Sayı 91

55 DEVAM EDEN PROJELER 4x350 MW Al-Khalij Enerji Santrali Şubat 2011 de Libya da başlayan iç savaş sonrası, Ağustos 2014 sonu itibarıyla Projemiz 3. kez Mücbir Sebep nedeniyle durduruldu. Mücbir Sebep nedeniyle, GAMA gibi diğer tüm ana müteahhitlerin ve İşveren Mühendisinin de tüm personeli şantiyeden tahliye edildi. Projemizin bulunduğu Sirte bölgesinde süregelen çatışmalar ve Libya genelinde güvenliği sağlayabilecek devlete ait kolluk kuvvetlerinin eksikliği, işbaşı yapmamıza engel teşkil ediyor. GECOL den alınan bilgiye göre, İşveren bu şartlara karşın 1. Ünitenin işletmesine %50 kapasite ile devam edebiliyor. GAMA kapsamı işlerde tahliye öncesi %97 genel ilerlemeye ulaşıldı. Ancak, Mücbir Sebep nedeniyle Projeye ne zaman devam edilebileceğine yönelik sağlıklı bir planlama yapılamamakta. Libya daki tüm olumsuz gelişmelere karşın, İşverenimiz GECOL ile iletişimimiz kesilmedi ve sıcak bir şekilde devam ediyor. EKİM-KASIM-ARALIK

56 GAMA TİCARET ve TURİZM A.Ş. den HABERLER GAMA Ticaret ve Turizm de Veda GAMA Ticaret ve Turizm Yönetim Kurulu üyesi Ergün Alkan, 1974 yılında genç bir avukat olarak çalışmaya başladığı, 1987 yılından itibaren yönetici olarak devam ettiği GAMA daki çalışma hayatını 30 Eylül 2017 tarihi itibarıyla tamamladı. 43 yıl boyunca vermiş olduğu tüm emekler, bilgi ve tecrübe paylaşımları için kendisine teşekkür ederiz. CIFA Akademi Makina Eğitimi GAMA Ticaret ve Turizm Ekim 2017 tarihleri arasında İtalya da CIFA Akademi tarafından düzenlenen makina eğitimine katıldı. Bu kapsamda ürün, mekanik, hidrolik, elektrik-elektronik ve yapısal eğitimleri alındı. 54 GAMA BÜLTEN Sayı 91

57 Türkiye de ve Dünyada Zoomlion Makinaları Türkiye distribütörlüğü GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. tarafından yürütülen Zoomlion firmasının ürettiği makinalar Türkiye de ve dünyada bir çok farklı projede kullanılıyor ve bu projeler bu makinalar kullanılarak tamamlanıyor yılı son çeyreğinde K10018R Şehir pompaları, 56X-6RZ kamyona monte beton pompaları ve TC Kule Vinçlerin teslimatları gerçekleştirildi. Group / Dalaman Havaalanı TC6016A-8 ve TC6517B-10 Fatih Beton / Şanlıurfa 56X-6RZ YDA Group Ataşehir Finans Merkezi / İstanbul TC yılı son çeyreği içerisinde, Kuveyt Uluslararası Havalimanı inşaatında kullanılmak üzere Zoomlion marka kule vinçleri tercih edildi. Bu proje kapsamında 6 adet 120 ton kapasiteli Zoomlion marka D model kule vinçlerin üretimlerine ve sevkiyatlarına Zoomlion tarafından başlandı. EKİM-KASIM-ARALIK

58 GAMA AKADEMİ GAMA Akademi Ajandası Gün Sürekli öğrenme ve gelişim kültürünü oluşturmak hedefi ile yola çıkan GAMA Akademi; öğrenme ve gelişim faaliyetlerine, 2017 Ekim- Kasım-Aralık döneminde gerçekleşen gelişim ve atölye programları ile devam ediyor. Farklı alan ve şirketlerden katılımcıları bir araya getiren bu programlarda aynı zamanda, değerli bir bilgi paylaşımı ortamı oluşuyor. eğitimlerin davranışa dönüştürülerek, yapılan eğitim yatırımından yüksek düzeyde fayda sağlanmasını hedefliyoruz. Çalışanlarımız, GAMA 10+ Vizyo n süreci kapsamında derlenen tüm kaynak ve söyleşilere GAMA e-akademi ve e-mobil üzerinden erişim fırsatını buldu. Gelecek temalı 13 rapor ve 16 videonun yanı sıra çalışanlarımızdan gelen Bugüne kadar ağırlıklı olarak Kendine Liderlik programlarıyla devam ettiğimiz eğitimlere, son 3 aylık dönemde Profesyonel Gelişim ve Uzmanlık Programları damgasını vurdu. 10 farklı başlık ve 43 yeni katılımcıyla; GAMA Akademi 277. gününde, toplamda 27 farklı konu başlığı ve 411 katılımcıya ulaştı. Eğitim değerlendirme modelimizin ilk basamağını oluşturan tepki ölçümlerinde, 4 lü ölçek üzerinden 3.8 lik genel ortalama ile katılımcılarımızdan çok yüksek düzeyde bir memnuniyet oranı elde ettik. Eğitim sonrası devam eden izleme ve takip çalışmalarıyla, 56 GAMA BÜLTEN Sayı 91

59 kaynak önerileriyle geliştirilen GAMA Akademi sadece sınıf içi eğitimleri değil, bunun yanı sıra e-öğrenme yi de desteklemeye devam etmektedir. Çalışanlarımızın önerileri doğrultusunda şekillendirdiğimiz GAMA Akademi Atölye programları; iş dışında da bir araya gelerek, birbirimizden öğrenme ortamını sağlamaya devam ediyor. Nefes Teknikleri ile devam ettiğimiz programlara, Ocak ayında başlayacak olan Doğa Yürüyüşü atölyesi ile devam edeceğiz. EKİM-KASIM-ARALIK

60 DİĞER Uyum Yönetimi Günümüz iş dünyasında yolsuzluk ve suistimallere sık sık rastlanmakta, bunların önemli olumsuz etkileri olmakta; bu anlamda birçok çalışma yapılmakta ve mücadele yöntemleri geliştirilmektedir. Aşağıda konu ile ilgili olarak Türkiye Etik ve İtibar Derneği nin Etikblog.com web sitesinde yer alan bir yazıyı bulacaksınız. KAYBETTİĞİMİZ DÜRÜSTLÜĞÜN MALİYETİNİ HESAPLARKEN Sevdiğiniz bir şeyi kaybettiğinizi düşünün. Ne hissederdiniz? Üzülür müsünüz? Canınız mı sıkılır? Kendinize kızar ve keşke değerini bilseydim de kaybetmeseydim mi dersiniz? Ağlar mısınız? Peki kaybettiklerinizin maliyetini hesaplar mısınız? Aşağıdaki gerçekler kaybolan dürüstlüğün maliyetine ilişkin kısa bir hesaplama: ACFE (Association of Certified Fraud Examiners) nin 2016 çalışan suistimallerine ilişkin raporuna göre, tipik bir kurum her yıl gelirinin %5 ini suistimal nedeniyle kaybediyor. Dünya da 2014 yılı gayri safi hasılanın 74 trilyon dolar olduğu düşünüldüğünde, suistimaller ile oluşan zarar 3,7 trilyon dolar olarak tahmin ediliyor. Hesaplamayı Türkiye için yaparsak, 800 milyar dolar olan hasıladan hareketle zararın 40 milyar dolar olduğunu söyleyebiliriz. Diğer bir deyişle, her Türk vatandaşı suistimalleri fonlamak için cebinden yılda yaklaşık 550 dolar (yaklaşık 2,000 TL) ödüyor. Suistimal vakalarının %83 ünden fazlasında varlıkların kötüye kullanımı (ortalama kayıp dolar), %35 inde yolsuzluk (ortalama kayıp dolar) ve yaklaşık %10 unda mali tablo hileleri (ortalama kayıp dolar) ile karşılaşılıyor. Kurum sahipleri/üst yöneticilerin işlediği suistimallerde ortalama kayıp dolar, yöneticilerin yol açtığı kayıp dolar, çalışanların yol açtığı kayıp ise dolar olarak hesaplanmış. Suistimale karışanların sayısı arttıkça maliyet de artıyor. Tek bir suistimalcinin neden olduğu ortalama kayıp tutarı dolar iken, tutar iki suistimalcinin iş birliği yaptığı vakalarda dolar, 58 GAMA BÜLTEN Sayı 91

61 üç suistimalci iş birliği yaptığında dolar, dört suistimalci iş birliği yaptığında dolar, beş ya da daha fazla suistimalci iş birliği yaptığında ise dolar olarak hesaplanmış. Türkiye nin içinde bulunduğu bölgede en sık karşılaşılan suistimal türü yolsuzluk, ortalama kayıp ise dolar. Suistimaller en sık bankacılık ve finans hizmetleri, devlet ve kamu yönetimi, imalat, sağlık ve perakende sektöründe olurken, ortalama en yüksek kayıplar madencilik ( dolar), toptan satış ticareti ( dolar), profesyonel hizmet ( dolar), tarım ve orman ( dolar), petrol ve gaz ( dolar) ve inşaat ( dolar) sektörlerinde gerçekleşiyor. Dünyada sadece yolsuzluğun maliyeti 2,6 trilyon dolar (WorldEconomic Forum) iken her yıl ödenen rüşvet 1 trilyon dolar olarak tahmin ediliyor (World Bank). Yukarıda hep parasal maliyetten bahsettik. Suistimal ve yolsuzlukların hesaplanması çok güç sosyal maliyetleri var. Ekonominin büyümesini engelliyor, toplumun temel hizmetleri (eğitim ve sağlık) alamamasına veya daha pahalıya almasına neden oluyor, toplumun değerlerini zehirliyor, adalete olan inancı azalıyor. Daha bir çok faktör sayılabilir. Hesap az çok ortada. Suistimalin maliyeti yüksek. Peki ne yapacağız? Gerçekler ile yüzleşerek, cesaretle ve bilgi ile kaybettiğimiz dürüstlüğü arayacağız. Ararken de mücadele edeceğiz. Bulmadan durmak yok. Fikret Sebilcioğlu, CFE, CPA, TRACE Anti-Bribery Specialist. Bu yazı, Türkiye Etik ve İtibar Derneği -TEİD in Etikblog.com web sitesinde 02 Ekim 2017 tarihinde yayımlanmıştır. EKİM-KASIM-ARALIK

62 DİĞER 2018 Enerji Verimliliği Seferberlik Yılı olacak. Prof.Dr. Filiz Karaosmanoğlu İTÜ Öğretim Üyesi ve Sürdürebilir Üretim ve Tüketim Derneği (SÜT-D) Başkanı Filiz Karaosmanoğlu, 1982 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi nden (İTÜ) Kimya Mühendisi unvanı ile mezun oldu. Karaosmanoğlu, İTÜ den Yüksek Mühendis ve Doktora derecelerini alarak, Doktora Sonrası Araştırma çalışmasını Kanada Nova Scotia Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü nde yaptı.1993 yılında Kimya Mühendisliği Enerji Teknolojisi Bilim Dalı nda Doçent unvanı alan Prof.Dr.Filiz Karaosmanoğlu, İTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü nde görev yapmaktadır. Prof. Dr.Karaosmanoğlu yıllarında Yalova Üniversitesi Kurucu Rektör Yardımcısı ve Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü Kurucu Başkanı görevlerini yürüttü. F. Karaosmanoğlu nun temel araştırma alanı biyoyakıt teknolojisi olup, temiz üretim teknolojileri üst başlığı ile atıktan enerji, çevre dostu yağlama yağları, yaşam döngüsü değerlendirmesi ve sürdürülebilirlik yönetimi konularında çalışmaktadır. Dünya Gazetesi Sürdürülebilir Yaşam, Madeni Yağ Dergisi Sürdürülebilirlik, Çevre ve Biyoyağlama Yağları köşelerinde ve Petrotürk-Green Power dergilerinde yazan Dr. Karaosmanoğlu, başta Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Derneği (SÜT-D) olmak üzere çeşitli sivil toplum örgütlerinde etkin görev yaparak sürdürülebilir üretim-tüketim-hizmet, yenilenebilir kaynaklı enerji uygulamaları ve enerji verimliliği konularında uğraş vermektedir. Enerji verimliliği temiz üretim ile sürdürülebilir üretimin temel öğelerinden biridir. "Verimliliği artırmak, insanlar ve çevre üzerindeki riskleri azaltmak amacı ile bütünsel önleyici bir çevresel stratejinin proses, ürün ve hizmetlere sürekli olarak uygulanması" temiz üretim tanımıdır. Üretimde insana, emeğe odaklanma iş güvenliği ve sağlıklı çalışma ortamını da sağlar. Sürdürülebilir üretim "gelecek nesillerin ihtiyaçlarını tehdit etmemek için, temel insan ihtiyaçlarını karşılayan ve daha iyi bir yaşam kalitesi sağlayan ürün ve hizmetlerin, tüm yaşam döngüsü boyunca doğal kaynakların kullanımını, zehirleyici maddeleri, atık ve kirletici emisyonları en aza indirerek üretimi ve kullanımıdır". Bu bağlamda üretimde verimlilik öne çıkar. Üretimde verimlilik, en az hammadde, enerji ve su kullanımı ile aynı çıktıları elde etme ya da aynı kaynaklardan daha fazla ve kaliteli üretim ile mümkün olur. Böylece en iyi kaynak değerlendirmesine, kaynak verimliliğine ulaşılır. Üretim süreçlerinde verimlilik kavramı girdiçıktı ilişkisinde en iyi kaynak değerlendirmesi ile belirtilir. Eğer üretim ve tüketimde, kaynakları gelecek nesillerin kullanımını da hesaba katarak, yarın için de daim kılarak ihtiyacımızı karşılarsak, sürdürülebilir üretim ve tüketim gerçekleşir. 60 GAMA BÜLTEN Sayı 91

63 Eğer insan ve yerküresi için bedeli tartışılamaz olan çevresel bozulmayı, iklim değişimini, biyoçeşitlilik kaybını ve sürdürülebilir olmayan doğal kaynak kullanımını önleyerek, aynı zamanda ekonomik büyüme ve gelişmenin takibini başarabilirse yeşil büyüme başarılır. Yeşil büyürken mevcut en temiz teknoloji kaynak verimliliğiyle kullanılmalıdır. Endüstrideki verimlilik kavramı ile ekonomideki "Yatırılmış sermayenin, bir kuruluşun veya bir yatırımın gelir sağlayabilme olanağı, rantabilite" olarak tanımlanan verimlilik tanımı arasında tam bir uyum vardır. Yanı sıra güncel Türkçemizdeki verimkârlık, mümbitlik anlamları da üretimdeki verimlilik tanımını çok güzel anlatmaktadır. Enerji verimliliği ile ekonomide verimlilik eşgüdümde ilerler ve böylece enerji, sürdürülebilir kalkınmanın itici gücü olur. Enerjinin ülke ekonomisine bedeli ile iklim değişikliğine etkisini hiç unutmamak gerek. Enerji verimliliği için kuruluşlarda yeni istihdamlar yapılırken yeni istihdam alanları da oluştu. Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) firmaları ile Enerji Yöneticisi (EY) gibi. Enerji üretilirken ve tüketilirken çifte kaynak verimliliği potansiyeline, diğer deyişle enerji verimliliği potansiyeline sahiptir. Bu nedenle enerji verimliliği için "En Temiz-Yerli Enerji Kaynağı" demek adına yakışır bir tanımlamadır. Enerjisini verimli kullanan karbon ayak izini de azaltır. Yaşamın her aşamasında kişi ve kuruluşlar iklim değişikliğine neden olan sera gazlarının oluşmasına neden olurlar. Her yeni bir gün ile üretirken, tüketirken, hizmet alınırken sera gazları salımı gerçekleşir. Adeta yerküreye bir yük bindirilerek bedel ödetilir. Karbon ayak izi kişi, toplum, devlet, kuruluş, etkinlik veya ürünün/hizmetin doğrudan veya dolaylı neden olduğu belli bir zamandaki sera gazı salımlarının (emisyonunun) karbondioksit eşdeğeri ölçüsüdür. Karbon ayak izi ile insan kökenli sera gazı salımlarının çevresel etkisi, küresel karbon dengesine etkisi ortaya konur. Karbon ayak izini bir şirket, toplam sera gazı emisyonunu, ürünlerinin/ hizmetlerinin sera gazı emisyonunu bulmak üzere saptar. Karbon ayak izi tedarikçiden tedarikçiye (B2B) veya tedarikçiden son kullanıcıya (B2C) saptanabilir. Şirketler karbon ayak izini hesaplamak üzere yola çıktığında karbonunu yönetmeye başlayarak düşük karbon ekonomisinin bir öğesi olur. Adeta bir karbon check-up başlar. Girdi tedariği, üretim-tüketim-hizmet aşamaları ve atık yönetimi için emisyonlar hesaplanarak, azaltım için yapılabilecekler belirlenir. Maliyet azaltımı fırsatları tanımlanır. Üretim zincirinin yaşam döngüsü boyunca incelenip mevcut görünümün ortaya konulması gerçekleşir. Her bir aşama için doğru karar verme mekanizması kapsamına sera gazı emisyonları etkileri katılarak, çevre yönetiminde süreklilik, azaltım sağlanır. Firmanın çevre için duruşunda, görünürlüğünde, somut verilere dayalı yeşilleşme, şeffaf bir kurumsal sorumluluk görülür. Ülkemizde toplam sera gazı salımlarının yaklaşık yarısını oluşturan elektrik ve buhar üretimi ile enerji yoğun sektörler olan çimento, demir-çelik, rafineri, seramik, kireç, kâğıt, cam gibi sektörler için "Sera Gazı Emisyonları Takibi" ilgili yönetmelikle yapılmaktadır. Ulusal sera gazı emisyonları T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi EKİM-KASIM-ARALIK

64 DİĞER Genel Müdürlüğü İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon Ticareti Şube Müdürlüğü'nün görev alanıdır. Diğer sektörler için gönüllülük esastır. Karbon ayak izi belirlemeye karar verme yönetim stratejisidir. Karar verme ardından firma çalışanlarının tümünün, mavi ve beyaz yakalıların konuyu özümsemeleri, sahiplenmeleri gereklidir. Firmada çekirdek bir kadro oluşturmak, bir ekip yaratmak yararlı olur. Ardından ilgili standart çalışmaları kolaylıkla yürütülebilir. Karbon ayak izi belirlemesi ardından asıl olan karbon ayak izini düşürmektir. Karbon ayak izi belirlemesi ve azaltımı çalışmaları firmaların sürdürülebilirlik eylem planlarının itici gücüdür. Bu yolda firma elemanları yeşillenir ve/ veya yeni yeşil istihdamlar da gerçekleşir. Enerjiyi verimli kılmak, mükemmel enerji yönetimi, sürdürülebilirlik yönetiminin başarılması için şarttır. Sürdürülebilirlik yönetiminin ani-keskin çizgili bir değişim olmadığı, giderek uygulama başarısı artan, ulaşılan her başarı sonrasında da yapacakların olduğu bir süreç olduğunun bilinmesi ve kurum içinde özümsenmesi gerekir. Çalışanlar konunun farkında olmalı, nasıl harika bir ilerleyişin öğesi olduklarını da bilmelidir. Sürdürülebilirlik sadece standartlarla, eylemlerle, teknik emirlerle kesinlikle yönetilemez. Sürdürülebilirlik insan ile, insanın paydaşlığı ile başarılır. Bu nedenle, sosyal değişim yaklaşımı önemli olup, firma içi ve dışı engellere direnç kazanılmalı, kurumda sürdürülebilirlik kültürü oluşturulmalı, şirketin ticari açıdan güçlü noktaları desteklenmelidir. Sürdürülebilirlik yönetimi ile çevresel ve akçeli avantajların bağlantılı hale getirilmesi, yapılabiliruygulanabilir yol haritasının oluşturulması şarttır. Sürdürülebilirlik yolunda firmaların dışa açıldığı projeler ise ayrı bir öneme sahiptir. Önce enerji tasarrufu kavramı yaşamımıza girdi. Ardından Enerji Verimliliği Kanunu (2007) uyarınca yapılan kampanyalarla yaygın bilinirlik için yol alındı. Enerji Verimliliği Strateji Belgesi ( ) ile "2023 yılında Türkiye nin enerji yoğunluğunun (enerji tüketiminin gayri safi yurt içi hâsıla değerine oranının), 2011 yılı değerine göre en az %20 azaltılması" amaçlanmaktadır. Kısa, orta ve uzun vadede uygulanacaklar "I. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (I.UEVEP)" ile hayata geçirilecek. Sanayide enerji verimliliği için büyük bir potansiyel bulunmakta. I.UEVEP ile herbir sanayi alt sektörü için enerji verimliliği potansiyelinin ve uygulanabilecek önlemlerin belirlenmesi, sektörleri temsil edecek en az beş tesiste enerji etüdü yapılması sonucunda Sanayi Enerji Verimliliği Envanteri için mesafe alınması ve Sanayide Enerji Tasarruf Potansiyeli Haritası çıkarılması başarılacak. Sanayicimizin enerji verimliliği yolunda yapacakları çok. "Her bir Verimlilik Arttırıcı Proje" ile Türkiye'mizin sera gazı azaltımına yapılacak katkı önemli olacak. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı Fatih Dönmez in belirttiği üzere "Faydası yüksek, yapılabilir, uygulanabilir projelerle ilerlenmeli, davranış değişikliği tetiklenmeli ve enerji verimliliği kültüre dönüşmeli". Çünkü enerji verimliliği kültürü sürdürülebilir yaşam kültürünün itici gücüdür yılında yılında kurulan "Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE), yeni adıyla Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM), ülkemizde enerji verimliliği ilk çalışmalarının yürütüldüğü resmi erktir yılı enerji verimliliği seferberlik yılı olacak. YEGM etkinliklerinde, evde, işte, okulda enerji verimliliğinin önemini daha güçlü göreceğiz ve giderek ülkemizin enerji yoğunluğu azalacak. 62 GAMA BÜLTEN Sayı 91

65 DİĞER Ankara Üniversitesi GAMA Meslek Yüksekokulu Ankara Üniversitesi GAMA Meslek Yüksekokulu, Ziraat Fakültesi Kampüsündeki yeni binasında eğitime devam ediyor yılında, Ankara Üniversitesi, Elektronik ve Otomasyon Bölümü bünyesinde sağlık sektöründeki eğitimli ara eleman konusuna katkıda bulunmak amacıyla GAMA Holding tarafından kurulan A.Ü. GAMA Meslek Yüksekokulu, 2016 yılında Biyomedikal Cihaz Teknolojileri Programına, enerji santrallerinde istihdam edilmek üzere tekniker eğitimi veren Alternatif Enerji Kaynakları Programı eklenmesiyle iki bölümlü bir meslek yüksekokulu olarak eğitim vermeye devam ediyor. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kampüsü ne taşınan okulumuzda, her iki programın II. Eğitim (gece) programlarının da açılmasıyla birlikte iki bölümde, eğitim öğretim döneminde 525 öğrenciye eğitim veriliyor. EKİM-KASIM-ARALIK

66 DİĞER GAMA Enerji den Çocuklara Kitap Hediyesi GAMA Enerji ye gönüllü üniversite öğrencileri tarafından ulaşan bir yardım çağrısının sonucunda, Kırşehir in Kaman ilçesindeki Kurancalı Şehit Ayhan Keleş ilk ve ortaokul çocuklarının eğitim süreçlerine destek olmak için kitap bağışı yapıldı. GAMA Enerji ve çalışanları tarafından alınan yaklaşık 300 adet yeni kitap, sahiplerine doğru yola çıktı. Çocukların daha güçlü, ne istediğini bilen, sorgulayan, hayallerinden hiç vazgeçmeyen bireyler olması hedefi ile okuma alışkanlığının yaygınlaşmasına destek olan şirket ve çalışanları okulda onların bağışladığı kitaplar için ayrılmış kitaplığı doldurdular. 64 GAMA BÜLTEN Sayı 91

67 DİĞER Toplum Gönüllüsü gençler, üniversitelerinde kulüp, topluluk veya grup olarak örgütlenmekte, belirledikleri ihtiyaçlara göre sürdürülebilir sosyal sorumluluk projelerini hayata geçiriyorlar. Bu projeler, sadece topluma katkı sağlamakla kalmamakta, aynı zamanda gençlerin sorumluluk sahibi aktif bireyler olmalarına yardımcı olmakta ve kişisel gelişimlerini destekliyor. Toplum Gönüllüleri Vakfı, sürdürülebilirliği sağlamak ve gençlerin birbirinden öğrenebileceği alanlar oluşturmak için belirli temalarda, gençlerin yurt içinde ve yurt dışında hareketliliğini hedefliyor. Bu deneyimler gençlerin gönüllülük bilinci için önemli alanlar sağlamakta. Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG), gençliğin enerjisini toplumsal faydaya dönüştürmeyi amaçlayan bir değişim ve dönüşüm projesi. Aralık 2002 de kurulan TOG, gençlerin öncülüğünde ve yetişkinlerin rehberliğinde toplumsal barış, dayanışma ve değişimi amaçlıyor. TOG, bir yıl içerisinde binin üzerinde gencin çeşitli projeler için bulunduğu şehirden başka bir şehre gitmesine aracılık etti. TOG Toplulukları, üniversite kampüslerinde bir araya gelen ve TOG çatısı altındaki faaliyetleri üstlenen gençlik grupları olarak üniversitelerde aktif çalışan kulüp veya grupları olarak etkinliklerini gerçekleştiriyorlar. Türkiye nin 80 ilindeki 129 TOG Topluluğu bulunuyor. TOG Toplulukları tarafından sadece 2016 yılında 242 sürdürülebilir sosyal sorumluluk projesi hayata geçirildi. Bu projeler eğitimden çocuk haklarına, ekolojiden insan haklarına, sağlıktan gençlerin kendileri ile ilgili sorunlara kadar birçok farklı temalarda gerçekleşti. TOG da hayata geçen proje örnekleri için com adresine göz atabilirsiniz. Toplum Gönüllülerine katılmak, bağışçı olmak, detaylı bilgi için ziyaret edebilirsiniz. EKİM-KASIM-ARALIK

68 DİĞER Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi Etkinlikleri İstanbul-Ankara arası mesafeye işaret eden 450km, iki ayrı kenti sanat ve tasarım aracılığıyla bir araya getiren sergi olarak bir aradalığa vurgu yaptı. Türkiye de tasarım ve koleksiyonluk parça anlayışına yeni bir anlam kazandırmayı hedefleyen Design Bay çatısı altında ülkemizin hem usta hem de genç, yenilikçi sanatçılarının sınırlı sayıda tasarımları bir araya getirilmekte. 450km SERGİSİ Kasım Erimtan Müzesi Sanat ile tasarım arasındaki geçişkenliği ortaya koymayı amaçlayan Design Bay ın yeni sergisi 450km, Kasım tarihleri arasında Erimtan Müzesi nde izleyiciyle buluştu. Design Bay ın Erimtan Müzesi ndeki sergisi 450km de, Ahmet Müderrisoğlu, Ali Elmacı, Ali Şentürk, Ani Setyan, Aslı Kutluay, Bahar Oganer, Beyza Boynudelik, Burak Dak, Damla Sari, Didem Erbaş, Ekrem Yalçındağ, Erdal Duman, Ferhan Taylan, Fırat Engin, Horasan, İsmet Doğan, Levent Morgök, Melike Kılıç, Mert Öztekin, Merve Üstünalp, Mike Berg, Nur Gürel, Osman Dinç, Özgür Demirci, Sabo, Şevket Arık, Sultan Burcu Demir, TUNCA ve Züleyha Altıntaş ın edisyonlu tasarımları yer aldı. Kültür, Sanat Seminerleri 66 GAMA BÜLTEN Sayı 91

69 DİĞER Vitamin Nedir? Ne İşe Yarar? Vitaminler vücudun metabolik gereksinimleri için vazgeçilmez olan ve vücutta yeterince ya da hiç elde edilemediği için dışarıdan alınması gereken küçük organik molüküllerdir. Klasik olarak yağda ve suda eriyenler olmak üzere iki gruba ayrılırlar: Yağda eriyenler vitaminler, A-D-E-K vitaminleridir. Suda eriyen vitaminler, B-D vitaminleridir. A vitamini (Retinol veya Akseroflol) Yalnızca hayvansal ürünlerde bulunur. Yağda eriyen doymamış bir alkoldür. Sütte, yumurta sarısı, ton ve morina gibi balıkların yağında (balık yağı) bulunur. Havuç ve havuç benzeri sarı-turuncu renkli sebzelerde A vitamininin ön maddeleri vardır. Eksikliğinde gözde ve deride keratoz Kseroftalmi (göz akı ve korneanın koruması) ve gece körlüğü oluşur. Neye yarar? A vitamini görme yeteneğimizi korur ve kateract oluşumunu engeller. D vitamini D2 ve D3 olmak üzere iki tip vardır. Molekül yapısı steroidlerle aynıdır. D2 vitaminin kaynağı deridir. Derideki 7-dehidrokolestrol güneşteki mor ötesi ışınların etkisiyle vitamin D2 ye dönüşür. D3 vitaminin kaynağı besinlerdir; daha çok et, süt ve yumurta sarısında bulunur. Eksikliğinde çocuklarda raşitizm, büyüklerde osteomolazı (kemik yumuşaması) gelişir. Neye yarar? Ca ile alındığında kemik yapısını güçlendirir. Yüksek dozlarda kolon, meme, yumurtalık kanserlerini önlemeye yardım eder. EKİM-KASIM-ARALIK

70 DİĞER E vitamini Başta tahıllar olmak üzere ıspanak, kabak, marul gibi yeşil sebzelerde bolca bulunur. İnsanda karaciğer, kalp, kaslarda ve yağlı dokularda depolanır. Antioksidan özellik gösterir. Eksikliği oldukça nadir olarak izlenir ve kansızlık olarak ortaya çıkar. Neye yarar? Hücrelere zarar veren molükülleri etkisiz hale getirir. Alzhelmer ve prostat kanserini önler. K vitamini Sebzelerin yeşil bölümünde yeşil domateste yeşil biberde bolca vardır. K vitamini insan bağırsağındaki bir grup bakteri tarafından üretilir. Eksikliği son derece nadirdir. Yalnızca kanamalı hastalarda eksikliği vardır ve giderilmesi için dışarıdan verilir. B vitaminleri Suda eriyen bazı enzim sistemlerinin etkinliği arttırıcı ko-enzimler olarak işlev gören 15 kadar değişik maddeden oluşan vitamin grubudur. B1 vitamini (Tiamin) yeşilde, buğday, kepek, bira mayası, sebzeler başta olmak üzere çok yaygın olarak alınır. Sebzelerin pişirilmesi, sütün kaynatılması veya sterilizasyonu çok miktarda Tiyamin kaybına sebep olur. Tiyamin ince bağırsaktan emilir. Vücutta depolanmaya alınmasından 3 saat sonra böbrekler yoluyla atılır. Eksikliğinde depresyon, huzursuzluk, bellek zayıflığı, dikkat azalması, iştahsızlık ve kas zayıflaması izlenir. B2 (Riboflovin) Hayvansal besinler ve bira mayası, buğday başağı, yeşil sebzeler, fındık, yer fıstığı ve mercimek gibi bitkisel besinlerde bol bulunur. Eksikliğinde protein yapımında azalım, deride ülseriyozlar, sinirsel bozukluklar ortaya çıkar. B3 vitamini (Nikotinamit) hayvansal besinler ve bitkisel besin kaynaklarında bolca bulunur. Eksikliğinde deri sinir sistemi ve sindirim sistemini tutan PELLEGRA adlı hastalık ortaya çıkar. B5 vitamini (Postenik Asit) Doğada çok yaygın olarak bulunur. B5 vitamin eksikliği çok nadirdir. Eksikliğinde hipoglisemi atakları (düşük kan şekeri), anemi, lökosit miktarında düşme, dermatit kas krampları, uyku bozuklukları oluşur. 68 GAMA BÜLTEN Sayı 91

71 B6 vitamini (Piridoxin) Eksikliği son derece nadir olarak ortaya çıkar. Deri ve sindirim sistemi rahatsızlıkları izlenir. Neye yarar? Damarlara zarar veren Homocystein isimli kimyasalın seviyesini düşürür. B8 (Biotin veya H vitamini) Doğada bolca bulunur. Eksikliği sadece bağırsak florasını ortadan kaldıran uzun süreli antibiyotik alımında izlenebilir. Dermotit, iştah kaybı, zayıflık ve depresyon izlenir. B9 (Folik Asit) Bitkilerin yeşil bölümlerinde, patates, havuç, süt, yumurta, peynir ve karaciğerde bol miktarda bulunur. Gelişmiş eksikliğine pek rantlanmaz. Eksikliğinde Megalobastik anemi oluşur. Ancak emiliminde bir problem varsa ortaya çıkar. Neye yarar? Kolon kanserine ve Alzeimer a karşı koruyucudur. B12 vitamini (Kobalamin) Doğada bol bulunur. Et, süt ve yumurtada bol miktarda; sebze ve meyvelerde de az miktarda bulunur. Eksikliğinde Pernisiniyoz anemi (Alyuvar yapı bozukluğu) ve megalobastik anemi denilen kansızlık oluşur. Bunun yanı sıra hafif sarılık, ishal, prostezi (karıncalanma), uyuşma ve işitme sinir iltihabı görülür. Neye yarar? Sinir hücrelerini korur. Hafızayı güçlendirir. C vitamini (Askorbikasit) insanlar tümünü dışarıdan almak zorundadır. Turunçgiller ana kaynaktır ayrıca taze sebzelerde, maydanoz, soğan ve domateste bulunur. Eksikliğinde Skorbüt hastalığı ortaya çıkar. Neye yarar? Meme ve mide kanserlerine yakalanma riskini düşürür. Vücut için gerekli besin maddeleri anıldığında ilk olarak akla vitaminler geliyor. Oysa vitaminler ne kadar gerekliyse mineraller de o kadar vazgeçilmezdir. Hatta mineralleri besinlerin sindirellası olarak tanımlayanlar bile var. Vitaminlerin mineraller olmadan faydalarının minimize olduğunu savunuyorlar. Vücudun sağlıklı fonksiyonları için vitaminlerle beraber minerallerin de işlev görmesi gerektiğini, ancak bu ikili birlikte olursa bir sinerji yaratılabileceğini savunan görüşten bir sonraki sayımızda bahsedeceğim. Sağlıklı günler dilerim. GAMA Holding A.Ş. Kurum Doktoru Ömür Hiçdönmez EKİM-KASIM-ARALIK

72 DİĞER Hep birlikte 2018 in gelişini kutladık. MUTLU YILLAR

73 TARİHTEN BİR YAPRAK Ocak-Şubat-Mart 2005 sayı 43 EKİM-KASIM-ARALIK

74 ENGLISH SUMMARY COMPLETED PROJECTS HAMITABAT 1200 MW NATURAL GAS COMBINED CYCLE POWER PLANT PROJECT KIRKLARELI / TURKEY GAMA Power System s scope for this project is to build 1200 MW Natural Gas Combined Cycle Power Plant which is comprised two units. Each unit will be based on a single-shaft configuration, comprising of one gas turbine, one steam turbine, one generator (SGT5-8000H Gas Turbine, SST Steam Turbine, SGen5-3000W Generator) and one Heat Recovery Steam Generator. The units will be utilizing the existing dry cooling towers as a part of cooling system. Electricity will be transferred to the grid via the existing substation which will be required to be refurbished. Within the project scope; GAMA Power Systems will be providing all major equipment as well as other auxiliary equipment, and will be managing all the conceptual and detail engineering of the plant, civil and electro mechanical works, instrument and control systems, test and commissioning works and training of the Employer s staff. The EPC Contract was signed on August 15th, First unit was completed on August 12th, 2017 and second unit was completed on November 26th, Basic and detailed engineering activities are carried out by Black and Veatch Company. In the scope of civil, mechanical and electrical engineering design works have been completed. Purchase orders and site deliveries of main equipment have been completed in the project. 30-day Reliability Run of the unit was commenced on July 12th, 2017 and completed on August 12th, Upon successful completion of the operation, Taking-Over of the Unit to the Employer was done on August 12th, Highlights in Unit 2: Performance tests have been successfully utilized. 30-day Reliability Run of the unit was commenced on October 26th, 2017 and completed on November 26th, ONGOING PROJECTS 450 MW RADES-C Combined Cycle Power Plant - TUNUSIA Turnkey construction works for the RADES-C Combined Cycle Power Plant project, which has a notice to proceed date of , are being carried out by Sumitomo Corporation (SC) and Mitsubishi Hitachi Power Systems (MHPS) Consortium. GAMA Power Systems, as the subcontractor of SC, is responsible from the design and procurement of BOP equipment, all construction/assembly works at the site and commissioning works of equipment in GAMA s scope. MHPS scope comprises the design and procurement of Gas Turbine, Steam Turbine and Generators, HRSG, Steam Cycle Piping and Bypass system, Condenser, DCS systems and including the commissioning of this equipment. First fire date for Simple Cycle is planned as , the date of acceptance for commercial operation is , whereas; first fire date for Combined Cycle is planned to be , the commercial operation acceptance date for the combined cycle is Detailed design and procurement works of project equipment are ongoing. In this scope, Mobilization buildings, Bypass stack with diverter damper and silencer, Turbine Building Main Crane, Fuel Gas Compressor, Water Treatment Plant, Circulating Water Pumps, GSU Transformers (GT+ST) and HV Equipment, Generator Circuit Breakers and Electro Chlorination Unit packages were ordered during the reporting period of September December Within the scope of civil projects, mainly mobilization works, geotechnical and topographical studies, excavation drawings, piling technical drawings, administration and electrical buildings architectural drawings, turbine and electrical buildings steel design and underground projects were studied. Within the scope of mechanical projects, technical specifications of main equipment, P&ID and calculation reports and HVAC design and firefighting systems of buildings were studied. For the design 72 GAMA BÜLTEN Sayı 91

75 of field erected tanks works, a local firm was subcontracted and main calculation reports and assembly drawings started to be delivered. Within the scope of electrical projects, technical specifications of main equipment, transformer calculations, grounding works and load lists were studied. At the site, it is aimed that all mobilization works shall be completed as of January Test piling works started to improve the soil condition. Geotechnical and Topographical works completed. All site cleaning and levelling works completed. The agreement signed with the subcontractor related to piling works, the tender process for technical buildings civil works started. The studies on contract packages of Heavy lift works, Field Erected Tank Works, Steel Erection Works and Non-Technical Buildings Construction works have started and their tender processes will start in January By the end of December 2017, GAMA Central Offi ce employment status is 22 people, field employment status is 19 people and including GAMA subcontractors, total number of field personnel is 110 people. Project Progress as December 31, 2017 is as follows: General Project Progress 10.5% Engineering Progress 30.3% Procurement Progress 14.8% Construction Progress 2 % YAMAL LNG PROJECT CWP3B Package Utility and Offsite Area Module Hook-up, Mechanical Works, Piping Works, EPC Tanks and Buildings, Electrical and Instrumentation Works YAMAL / THE RUSSIAN FEDERATION GAMA Industry and Renaissance Heavy Industries signed the contract on 20 July 2015 for performing Yamal LNG Project, one of the biggest Industrial Projects in the world and near the North Pole. It is the firts LNG Project, which has been constructed with modular system due to extreme conditions near the North Pole. The First LNG Drop has been achieved on 06th of November 2017 with the completion of the first phase of the project. During the offi cial loading ceremoby in Sabetta on 8th of December 2017, Russian President Vladimir Putin gave the formal command to start loading LNG onto the Arc7 ice class tanker Christophe de Margerie. Piping works, mechanical works, electrical and instrumentation works and the module hook-up works in Utilitie and offsites areas are in the scope of the works. In this period, the commissioning works have been completed in Utility, Refrigerant, Flare and Fractionation Areas. And the completed Areas were started to be handed over to Operation Activities. The flare system, which is totally completed, has been fired continusly and during shut down period, the punch works have been completed. The construction works of Cenral Security Building has been handed over to Client for operational activities. The construction works are on going in other buildings. They are planned to be handed over till end of January In EDG 100/200 units and EDG 300/400 units, the commissioning activites have been completed and the generators are ready for start up. The EDG 500/600 units are ready for commissioning activities as of 31 December. By the end of December, the progress of the project is %. 197,036 WDI piping fabrication, 179,302 WDI piping erection (in total 376,338 WDI piping works) works, 31,969 ton steel structure installation, 3,4785 km cable pulling works and 101,930 m2 insulation works have been completed as of 31 December By the end of December 2017, there are 3,630 personnel is working at site (1,590 REGA JV, 2,040 Subcontractor). Yamal LNG is an integrated project encompassing natural gaz production, liquefection and shipping. When the project has been completed the capacity of the plant is planned to produce 16.5 million ton LNG per year. Specially designed for the project, 15 LNG icebreaker tanker, each of which has a EKİM-KASIM-ARALIK

76 ENGLISH SUMMARY capacity of 170,000 cubic meters, will ship the LNG to international markets. KHURAIS GAS AND OIL SEPARATION PLANT Khurais / Saudi Arabia The world leader in crude oil production, Saudi Aramco owns and operates an extensive network of refining and distribution facilities and is responsible for gas processing, transportation and installation of that fuel through Saudi Arabia's industrial sector. It is well known that Aramco Projects span the globe and the industry. The Khurais project covers three oilfields: Khurais, Abu Jifan and Mazalij. Throughout this region, there are numerous gas-oil separation plants (GOSPs), which provide the initial separation of water and gas from the oil prior to shipment to Abqaiq for further processing. Crude Oil production capacity of Saudi Aramco at above said areas is currently 300,000 bpd. This project has been started to increase the capacities to 90 MBPD (Million Barrel Per Day) at Mazalij and 110 MBPD at Abu Jifan with total amount of 200 MBPD. This project is divided into three lump sum turnkeys (LSTKs) and Snamprogetti Saudi Arabia Ltd. Co. (Subsidiary of Italian SAIPEM) is one of the main contractor for utilities and oil separation scope. GAMA Al Moushegah Arabia Ltd. has been awarded the scope of SAT. GOSP Facility by SAIPEM on 30 September Oct 2015 for certain procurement and all civil construction and electromechanical erection services. Except Buildings, all main material supply is in SAIPEM s scope. System Details: Dual Phase High Pressure Production Trap (HPPT) (Oil-Gas-Water separator) Tri-ethylene Glycol (TEG) Degassing unit Flare, Discharge and Support Units Process Automation Units Communication systems for Data and VOIP systems Blast proof buildings and all underground works to be performed. Except building and HVAC details, all engineering works is in SAIPEM s scope of supply. Market researches and material approvals of almost all materials in GAMA scope have been completed and subcontractor mobilizations 95% completed. As of December 2017, overall progress is approximately 49,80%. 140,066 m3 excavation works and 12,110 m3 (Including 4,503 m 3 Pre-Cast) concrete pouring have been performed. All the Superstructure works other for the main buildings have been completed. Finishing works are ongoing. For underground piping works, 11,445 meters out of 11,860 meters have been completed. The amount of Steel structure erection works is 915 tons and %83 of this work has been completed by Gama. Support manufacturing has been continued and 54 tons out of 64 tons are completed. 4,825 meters of Electrical Cable Trays, 74,866 meters of Electrical Cable and 4,818 meters of Instrument Cable Trays, 72,102 meters of Instrument Cable have been installed as of December There are 889 direct and 257 indirect man power at site with total of 1,156 personnel. Project Progress as December 31, 2017 is as follows: Civil works progress is 63% Building works progress is 58% Mechanical works progress is 55% Electrical works progress is 16% Instrumentation works progress is 26% Overall progress is 49.80% ELECTRO-MECHANICAL INSTALLATION WORKS OF 1800 MW PP13 RIYADH / SAUDI ARABIA The Client is Saudi Electricity Company (SEC), a state owned joint stock company. PP13 Project Area is located 145 km northwest of Riyadh, the capital city of the Kingdom, and 65 km away from the nearest residential area of Dhurma town. Project is developed as part of Infrastructure and Energy Investment Projects in Saudi National Vision 2030 Development Program. SEC Power Plant 13 is planned to produce 1,800 MW power capacity 74 GAMA BÜLTEN Sayı 91

77 and purposed to meet future energy demands and upgrading the electrical distribution networks of the country. Project s scale and challenges, are important to be used as a significant regional experience in terms of GAMA development strategies and investments in MENA region. The contract was signed on 2nd of July, 2015 and the Plant is expected to be in operation in November WorleyParsons is the Client s consultant for Engineering and Contract Management Services at the Project. Scope of the contract consists of i) Power Island Mechanical, I&C works, Electrical Works and Precommissioning works; ii) GIS Equipment Installation Works (Design Build and T&C) for PP13 Power Plant Project. Power Plant comprises of 2 no. power generation (3 GTG+1 STG each block) blocks covering 6 no. GE 7FA gas turbines and generators, 6 no. HRSG Units, 2 no. GE Reheat Double Flow D11 stream turbines, 5 no. GSU Transformers, 3 no. SGT Transformers and 2 no. Air Cooled Condensers. Power Island Electromechanical erection, 10 no. various size storage tank construction, 17 no. process buildings, piping fabrication and erection works, primary and secondary steel structure erections for turbine buildings and pipe racks with all associated tertiary steel structures, BOP electromechanical equipment erection works and supply of various project materials are under GAMA scope. In addition, 2 no. GIS Substations with capacities of 380 kv and 132 kv respectively will be constructed by GAMA to inject the Power produced by PP13 to the SEC transmission system. Engineering, procurement, installation, test & commissioning of 380 KV GIS (10 Diameters) and 132 kv GIS (30 bays) activities including that installation works of 380 kv & 132 kv cables, cable sealing ends and joints, control and protection panels, gas insulated bus-duct (GIB), MV switchgear, auxiliary service transformer, automation and communication systems functions, installation and commissioning of AC/DC systems are in GAMA scope. Erection of gas turbines and generator sets are completed. Electrical works, I&Cworks, and Ventilation Ducts installations are ongoing. Primary and secondary steel erection have been completed in the Gas Turbine Building. Erection of the structural steel members at steam turbine buildings have been completed excluding turbine erection access points. Fabrication of the tertiary steel is ongoing. Turbine building pipe racks steel erection are completed. Final alignment works at Units 23, 22 and 21 are in progress. Handover for Pre-commissioning activities are in progress at Unit 23. Lube oil flushing activities are completed at Units and ongoing at Unit 11. Mechanical erection of ACC Unit#28 and Unit#18 is completed. Punch list closure activities are ongoing. Erection works are mostly completed at all six HRSG units. Interconnecting piping works are pending material supply. Installation of the Main and By-Pass Stacks, Modules and Drums are completed, Insulation and aluminum jacketing works are ongoing. Erection of 12 fan stacks and fan decks have been completed at WetStack. Erection of walkways on WSACs, grouting activities and drift eliminator installation works have been completed. Installation of Spray pump and spray piping are nearly completed. Overhead Crane installation and associated works were suspended due to constraints caused by the Client for awhile. Overhead Crane installations, testing activities and ST Platforms installations are completed respectively, and erection works are commenced at both GT Units 28 and GT Units 18 accordingly. BOP Piping prefabrication works are completed. Erection works and piping insulation works are ongoing at the Simple Cycle priority areas., Steel structure fabrication works for Process Buildings are completed. Erection are ongoing. Finishing Works are ongoing. Side and roof cladding materials delivery process is ongoing. Erection of cable trays, UPS, CCR, SCADA, Engineering Switchgear Room Panel installations EKİM-KASIM-ARALIK

78 ENGLISH SUMMARY and cable pulling, dressing, gladding, termination activities at electrical buildings are ongoing. Procurement of GIS and Power Plant Equipment packages are almost completed. GIS Protection Panels and relays, Substation Automation Systems and Telecommunication works are ongoing. Erection of 10 torage tank with various volumes is completed. Hydrotest activities are completed 1,657 direct and 679 indirect, (total 2,336) personnel are currently working at project site. 10,6 million man-hours without Lost Time Incident (LTI) have been achieved during the project. Project Progress as December 31, 2017 is as follows: Project overall 79.67% Design and engineering 99.62% Procurement 96.30% ME&I, Equipment Installation 71.34% REHABILITATION OF HARTHA THERMAL POWER PLANT HARTHA / IRAQ The Project, that has been awarded by Ministry of Electricity-Iraq to Mitsubishi-Hitachi Power Systems and GAMA Güç Sistemleri Inc. Consortium, includes rehabilitation of four-fueled steam boiler, steam turbines, generator (alternator), MV & LV distribution boards, instrumentation & control systems, renewal of DCS system, cable & cable trays, in order to achieve 200 MW original output and 10-years extended lifetime of the plant. As of September 19, 2016 on which Site was handed over to Contractor, the construction and commissioning works have been continued for 11 months and in 25th August 2017 synchronization of the turbine has been completed. The power plant has been operating in full load (200 MW) since the first week of September The performance and other tests have been completed in December 2017 and PAC has been signed on 23 December The project has played an important role in meeting Iraq s current electricity needs by commencing the power production ahead of schedule. 1,800 MW ALBA COMBINED CYCLE POWER PLANT PROJECT BAHRAIN GAMA Power Systems and GE Energy Close Consortium undertakes 1800 MW ALBA Combined Cycle Power Plant Project, which started on 1 August 2016 and have 34 months project duration. Consortium is responsible for the basic and detail design, equipment supply, installation at site, civil works, electro-mechanical works, erection, testing, commissioning and training of the personnel to work at Plant. The project, being realize for Aluminium Bahrain B.S.C (ALBA). planned to be complete on May The First Fire of Unit -1, Unit-2 and Unit-3 will be on , and respectively and Commercial Operation Dates for Unit-1, Unit- 2 and Unit-3 are , and respectively. Detailed design of project main equipment and material is ongoing. Detail Design works; Foundation design of Main Structures, Turbine Hall Buildings, Electrical Control Building, many of utility equipment; most of the Pipe Isometrics and supports design; most of Electrical equipment design are completed. Remaining foundations and procurement and manufacturing Works process are ongoing. In between the period of September to December 2017, GAMA has completed the of purchase order placement of GSU, ACC, Fin Fan Cooler, Alloy Pipes, Fire Detection and Fire Protection system, Oily water distribution pipes, Cable Trays and valves. Remaining purchase order placement are LV/LV transformers, LV systems, EDG and Conventional valves. Mobilization package completed. For Construction; Unit 1&2&3 Equipment foundations except Unit- 3 Steam Turbin slab and ACC foundation are completed. Foundation piperacks, Underground Works and GSU foundation Works are on going. For Unit 1; Gas Turbine was put on the foundation at 06 December. Gas Turbine Generator was erected at 13 December and piping, enclosure and distribution panel works are ongoing. Steam Turbine erection was started at 27 December. By pass Stack and piping works are ongoing. 76 GAMA BÜLTEN Sayı 91

79 For Unit 2, Gas Turbine was put on the foundation at 31 December. Gas Turbine Generator will be erected at 02 January. HRSG-1&2 module, casing and pipings works are ongoing. For HRSG-3, module and casing works are ongoing. Besides this, Modular piperack fabrication is ongoing and at the end of January, First modular piperack will be erected. On November 23, 2 millions without LTI man hours were reached and the first time in the Middle East in terms of assembling the E-Class gas turbine. In the head offi ce, there are 25 personnel working full time, 3 personnel working part time for the project. In the site offi ce, by the end of November, there are 123 GAMA, 21 GE personnel working for the project. Site activities are undertaken by 1437 personnel. Project Progress as December 31, 2017 is as follows: General Project Progress % Engineering Progress % Procurement Progress % Construction Progress % Tanks painting works have been completed except fire tank-1 outside painting. Fire protection system and fuel oil system piping installation works have been completed in fuel oil tanks area. HVAC installation and commissioning works have been completed for all non process buildings. Cable pulling, termination and instrumentation works have been completed. Unit 2 Commercial Operation Protocol has been signed on Reliability run tests have been completed for Unit-3 on ( ); Unit- 1 on Both units are now in Commercial Operation, whereas signed COD protocols have been submitted to the Client and waiting for their approval. Plant s PAC date is expected on Project Progress as December 31, 2017 is as follows: General Project Progress % Engineering Progress % Procurement Progress % Construction Progress 99.82% Commissioning Progress % BOUFARIK 750 MW SIMPLE CYCLE POWER PLANT BOUFARIK / ALGERIA GAMA Power Systems signed a Contract on 20.October.2013 with Algerian Company of Electricity Generation (Sonelgaz) for Boufarik Fast Track Simple Cycle Power Plant Project, with a total capacity of approximately 704,129 MW. The power plant is designed to include 3 no s of GE 9 FA.03 gas turbine and 3 no s Generator model 324H running with Natural Gas and Fuel oil. GGS is responsible for the full and complete execution of the works such as; the design, the engineering, the procurement of equipment and materials including long term spare parts, civil works, construction, installation, assembly, testing, training and commissioning of the Power Plant. Civil works have been completed on site, including finishing works. Civil punch items are ongoing. Signalazation works have been started. KHABAT THERMAL POWER PLANT UNITS 1 & 2 KHABAT/ IRAQ KHABAT Project is a turnkey project, which consists of 2 BHI brand conventional fuel oil Boilers, 2 steam turbines and generators (Siemens SST900) and a wettype cooling tower which consumes cooling water from Great Zap River. POSCO E&C is the Contractor of the Project and GAMA is the Main Subcontractor of POSCO E&C. Unit #1 boiler initial firing which is one of the major milestones of the Project is achieved in October 23rd, Later on unit #1 boiler steam blow out activity is completed on December 10th, Next milestone for unit #1, steam admission to the turbine is planned to be executed in the early days of the new year. Meanwhile unit #2 boiler chemical cleaning is started and the initial firing is planned to be executed in the month of January. EKİM-KASIM-ARALIK

80 ENGLISH SUMMARY 78,100 m 3 structural concrete is poured while overall planned Project structural concrete is 79,286 m3. Meanwhile 14,500 m 3 lean concrete is poured up to now except mobilization stage. As of end of December 2017, structural steel erection is completed. Totally 8,396 tons of steel is erected. Approximately WDI pipe prefabrication welding is completed in Turkey and transferred to Site WDI field weld is completed, including small bore piping. Only the temporary piping for Unit #2 steam blow out activity is remaining. 2,050,330 m of cable pulling is completed out of total 2,168,570 m as MV/LV and Instrument cables. Water Treatment Plant is producing demineralized water for the plant. Demineralized water is being used for the chemical cleaning of the Boiler and the commissioning stage. Approximately 386 turnover packages out of 586 are handed over to commissioning teams. The initial firing of Unit 2 Boiler is planned to be executed in the month of January Khabat Termal Power Project will be a crucial source of power in the region, which has regularly unwelcome power cuts. The current status of Khabat Power Plant Units 1&2 which is started on September 30th, 2013 is summarized below; Project Progress as December 31, 2017 is as follows: Overall Project Progress 93.5 % Engineering Progress 100.0% Procurement & Logistics Progress 100.0% Construction Progress 96.7% Commissioning Progress 52.1% FUTURE GROWTH PROJECT / KAZAKHSTAN Temporary Offices Project: Ongoing since November Within the scope of the project, 7000 m² offi ces, medical clinic, warehouse, garage vs. buildings constructed according to EPC basis. Currently, additionally 1000 m² security and train station buildings are under construction according to EPC basis. Overall progress of the project is 95% and the project is planning to complete by June Construction Compound Main Works Project: Ongoing since August The scope of the project consists of 100,000 m³ excavation/backfilling, 27 km piping for infrastructure, 8,000 m³ concrete, 10,000 wdi piping for superstructure and 428 km cabling for infrastructure works. Overall progress of the project is 41% and the project is planning to complete by November Temporary Construction Facilities Project: Ongoing since May Within the scope of the project, 50,000 m² dining hall, offi ces, medical clinic, security building vs. in total 41 buildings and their annex buildings will be constructed according to EPC basis. Overall progress of the project is 31% and the project is planning to complete by November ZAKHO 840 MW SIMPLE CYCLE ELECTRICAL POWER PLANT PROJECT ZAKHO / IRAQ GAMA Power Systems and Ansaldo Consortium signed the contract for turnkey Zakho 840MW Simple Cycle Power Plant project, located in North Iraq 16km approximately 16 km away from Turkish border, first on 17 October 2014 and signed the revised Contract on 06 August It is the second project of GAMA Power Systems in the region after ongoing Khabat 2x150MW Thermal Electrical Power Plant project. Ansaldo scope comprises 3 x AE94.3A GTs, related auxiliaries, enclosures, static excitation system, tools for assembly, GT control equipment, air intake, exhaust duct, commissioning and training for Employer s personnel for his scope and GAMA scope covers detail design of the plant including balance of plant equipment supply, entire civil, mechanical and electrical installation and commissioning of balance of plant equipment and Employer s personnel training for his scope. The Limited Notice to Proceed was issued for certain works such as, Soil topographical survey, geotechnical survey, Ground water chemical analyses, Ground 78 GAMA BÜLTEN Sayı 91

81 water supply survey and Soil & ground water pollution survey which were already executed at the project site. Related reports for the completed works have been submitted to Unit Investment. Studies for the earthworks and site leveling works have been discussed with Unit Investment. The agreed scope and the additional works has been and included in the revised EPC agreement which was signed on 06 August Employer s financing shall be provided by Italian SACE. Lender of the project is IFC (International Finance Corporation). In order to finalize the credit agreement, procedures, documents and plans requested by the Lender has been timely prepared and submitted to the Employer. Upon signing of the credit agreements hence, the financial closure of the contract will be implemented and the Notice to Proceed will be issued. Expected Notice to Proceed (NTP) date is the end of August Project duration is 27 months after Notice to Period issuance. AL-KHALIJ 4X350 MW PP CIVIL WORKS / LIBYA After the Libyan Revolution dated February 2011, as of end of August 2014 our Project has been suspended for the 3rd time due to the Force Majeure. GAMA, all other Contractors and the Owner s Engineer had evacuated all their personnel from the Site. The clashes around work site and the general lack of law enforcement agencies have been preventing our remobilization. As per the information received from GECOL, despite the mentioned conditions they have been continuing with operation of Unit #1 with 50% capacity. GAMA s cumulative progress prior to Force Majeure was 97% for his scope of works. However attributable to Force Majeure, it could not be effi ciently predictable when the Project would be resumed again. Against all the adverse developments in Libya, our communication with our Client GECOL is ongoing in a positive manner. GAMA TİCARET VE TURİZM A.Ş. A FAREWELL TO GAMA TİCARET VE TURİZM A.Ş. Mr. Ergün Alkan, who joined GAMA in 1974 when he was a young lawyer, and continued with management positions from 1987, has concluded his active work life as Board member of GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. on 30th of September, We cordially express our gratitude for all the hard work, as well as the deep knowledge and experience, sharing during 43 years. CIFA ACADEMY MACHINERY TRAINING GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. team has attended product, mechanical, hydraulic, electrics/electronics and structural trainings that are organized by CIFA Academy in Italy during 1st through 6th of October, ZOOMLION GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş., as ZOOMLION brand s exclusive distributor in Turkish market, continues to contribute to the sales of the ZOOMLION brand machinery. New machines join the effort to complete prestigious project in Turkey as well as the international market. During the last quarter of 2017, K10018R City Pumps, 56X-6RZ truck mounted concrete pumps and TC tower cranes joined this effort. Some of the said machines are still serving the below ongoing projects. - YDA Group / Dalaman Airport - C6016A-8 and TC6517B-10 - Fatih Beton / Şanlıurfa - 56X-6RZ - YDA Group Ataşehir Financial Center / İstanbul - TC In addition, during the last quarter of the 2017, LIMAK Construction has preferred ZOOMLION brand tower cranes to be used for the construction of Kuwait International Airport. The scope of the project is demanding 6 units of 120 tons of maximum capacity tower cranes, as ZOOMLION started manufacturing and delivery of D model tower cranes. EKİM-KASIM-ARALIK

82

ru
и является интеллектуальной собственностью данного ресурса
Редактор – Алейна Чакыр (Aleyna)

Версия: 23.12.2008 Следите за обновлениями!

Автор последних обновлений - Анастасия Горохова (Assyat, на turkey.ru - Ajse)

3
açlık (ğı) голод, ~grevi голодовка
açmak 1) открывать; 2) включать, radyoyu aç включи радио; 3) доверять (напр., тайну); 4) рыть; 5) сверлить
açmaz 1. замкнутый, скрытный 2. 1) трудное положение, 2) махинация, плутовство
ad 1) имя, adınız ne(dir)? как вас зовут? как ваше имя?; ~ koymak давать имя, называть; 2. наименование,
название; 3. репутация, слава
ada остров
adacık (-ğı) островок
adaçayı (-nı) шалфей
adale мышца, мускул
adalet (-ti) справедливость; 2) юстиция, правосудие; ~ sarayı дворец правосудия
adaletli справедливый, беспристрастный
adaletsiz неправильный, несправедливый
adam 1) человек, devlet ~ı государственный деятель, iş ~ları деловые люди, бизнесмены, 2) мужчина
adamak I + Д.п., В.п. обещать; давать обет; давать слово
adamak II + Дп. посвящать кому-л., чему-л. (напр. книгу)
adamca 1) численно; 2) по-человечески, по-людски
âdap (-bı) мн. от edep обычаи, традиции; правила, порядки
adaş тёзка
adatavşanı (-nı) кролик
aday кандидат
adçekmek (adçeker) тянуть жребий
adem (ар.) yokluk отсутствие; ~ mesuliyet безответственность; отсутствие ответственности
adenit (-ti) (мед.) аденит, лимфоденит
adet (-ti) 1) число, количество 2) штука
âdet (-ti) 1) обычай, ~olduğu gibi как водится, 2) привычка, 3) менструация
âdeta прямо, прямо-таки, просто
adım шаг
adi простой, обычный, заурядный; низменный, вульгарный
âdil справедливый
adlamak + В.п. называть, давать имя кому-л.
adlı имеющий какое-л. имя, по имени; знаменитый
adli судебный, юридический
adliye юстиция
adliyeci юрист, работник юстиции
adres адрес
adsız без имени / названия

4
af (affı) 1) прощение, извинение, ~ınızı dilerim прошу извинения (прощения); 2) помилование, амнистия
afaroz отлучение (от церкви)
afet (-ti) 1. катастрофа, бедствие 2. красавица
affedebilme возможность прощения
affetmek 1)извинять, прощать, affedersiniz извините, простите; 2) миловать, амнистировать
Afgan афганский
Afganlı афганец, житель Афганистана
afiş афиша, объявление
afiyet здоровье, ~olsun! на здоровье! приятного аппетита
afyon опиум
ağ сеть, сетка
ağa господин
ağabey старший брат
ağaç (-cı) дерево; деревянный; elma ~ı яблоня
ağaçkakan дятел
ağaçlı обсаженный деревьями, с деревьями; ~ arazi лесистая местность
ağır тяжёлый, трудный; медленный; тяжело; неторопливо; ~ ~ медленно, потихоньку, важно; ~ bir iş трудная
(тяжёлая) работа; ~ bir yük тяжёлая ноша, груз
ağırayak (-ğı) беременная, на сносях
ağırlaştırıcı отягчающий; ~ sebepler отягчающие (вину) обстоятельства
ağırlık (-ğı) тяжесть, серьёзность
ağız (ağzı) I рот
ağız (ağzı) II острие, лезвие
ağız (ağzı) III устье, горлышко, горло; ~ı dar şişe бутылка с узким горлом
ağız (ağzı) IV говор, диалект, наречие; ~ çabukluğu скороговорка; satıcı ~ağzı жаргон лавочников
ağızbirliği (-ni) единодушие, согласованность, сговор, ~ etmek договориться, сговориться
ağızlık (-ğı) 1) мундштук, 2) намордник
ağlamak плакать
ağlatmak + В.п. заставлять плакать кого-л.
ağrı боль; ~ durdumu bir ilaç болеутоляющее средство; baş ~sı головная боль; ~ vermek + Д.п. причинять боль
кому-л.
ağrılı 1) болезненный, причиняющий боль (страдания), больной, ~ dişi больной зуб; 2) печальный, скорбный,
страдающий.
ağrımak болеть
ağrısız 1) безболезненный; 2) не знающий печали (забот), неунывающий; ◊ ~baş беззаботный человек.
ağtabaka ретина, сетчатая оболочка, сетчатка

5
ağustos август
ah (выражает сожаление, раздражение, тоску, радость) ах!, ох!, ой!; ~lar çekmek охать, вздыхать
ahali жители, население
ahbap (-bı) друг, приятель
ahdetmek (ahdeder) обязываться, брать на себя обязательства
ahdi договорный, обусловленный договором
ahır конюшня, стойло; хлев
ahiret (-ti) ар. потусторонний (загробный) мир
ahlâk (-kı) мораль, нравственность
ahlâkçı моралист, блюститель нравственности
ahlâkdışı (человек) не признающий этических норм; аморальный, неэтичный
ahlâklı нравственный, благовоспитанный
ahlâksız безнравственный, аморальный; непристойный
ahlat (-tı) дикая груша
ahmâk (-ğı) (арго) дурак
ahmâkça глупо, по-дурацки
ahmâklaşmak глупеть, становиться глупым
ahşap деревянный; ~ ev деревянный дом
ahtapot (-tu) 1) спрут, осьминог; 2) полип, опухоль; 3) приживальщик, нахлебник
ahu дикая коза; антилопа
ahududu (-nu) малина
ahval (-li) - мн. от hal состояние, положение; ~i umumiye общее положение, состояние чего-л.; dünya ~i
международное положение
aile семья, семейство; ~ durumu семейное положение; ~ hukuku семейное законодательство; ~ reisi глава
семьи; ~ sahibi семейный человек
ailece всей семьей
ait 1) касающийся, относящийся; size ~ bir mesele вопрос, касающийся вас; 2) принадлежащий; ona ~ toprak
принадлежащая ему земля; olmak а) касаться, относиться; b) принадлежать
ajans агентство; ticaret ~ı торговое агентство
ajurlu ажурный; ~ çorap ажурные чулки
ak белый (чаще в переносном значении)
akaç (-cı) сток; дренажная труба; дрена; водосток
akademi академия
akademisyen академик
akademisyenlik (-ği) звание академика
akamet (-ti) бесплодие

6
akarsu 1) река, речка, ручей, арык; 2) нитка алмазов или жемчуга
akaryakıt жидкое топливо, горючее
akasya акация
akbaba 1) седовласый старец, глубокий старик; 2) чёрный гриф, бородач
akçe (ар.) деньги
akciğer (анат.) лёгкое; ~zarı плевра; ~zarı kovuğu плевральная полость
akdetmek заключать (напр., мир, договор)
akı течение, поток
akıcı 1) текучий, жидкий; 2) плавный, гладкий; 3) ровный (о почерке); 4) лёгкий (напр., походка).
akıl (aklı) ум, разум, рассудок; память; ~ defteri записная книжка; ~nda kalsın! помни! (не забудь!)
akılcılık (-ğı) рационализм
akıllı умный; kısa ~ недалекий, ограниченный
akılsız неумный, глупый
akım 1) течение, поток; 2) elektrik ~ электрический ток; doğru ~ постоянный ток
akın 1) приток, наплыв, поток; 2) налёт, нападение, набег
akıntı течение, поток
akış течение (в разн. значениях); nehrin ~ı течение реки
akışkan текучий
akışlamak аплодировать
akide 1) вера, вероучение; 2) доктрина; принцип; 3) пустословие, болтовня
akik (-ği) (мин.) агат
аkis (-ksi) 1) отклик, эхо; 2) отражение; 3) обратное; ~ini iddia ediyor он утверждает обратное (тому, что
говорилось)
akit (-kdi) 1) заключение; 2) акт, договор, соглашение, контракт; 3) союз, брак
akkan лимфа; ~ dolaşımı циркуляция лимфы; düğümü лимфатический узел
aklamak 1) делать белым, отбеливать; 2) оправдывать, реабилитировать; прощать
aklanmak 1) становиться белым; 2) перен. выходить чистым; 3)быть реабилитированным
aklî разумный, рациональный; ~ı başında bir kadın разумная женщина
akmak (akar) 1) течь, протекать; литься; 2) сыпаться, высылаться
akmaz стоячий (о воде)
akort (-du) муз. аккорд; настройка (инструмента)
akpelin (бот.) полынь горькая
akraba родственник, родственники
akrabalaşmak породниться, стать родственниками
akrabalık (-ğı) родство, родственные отношения; kan ~ı кровное родство
akrep (-bi) скорпион

7
aksak хромой, прихрамывающий; плохо идущий; отстающий
aksakal аксакал, почтенный старец
aksam части, детали, принадлежности
aksamak прям. и перен. хромать
aksan 1) акцент; 2) ударение
akseleratör ускоритель, катализатор, акселератор
aksesuvar аксессуар
aksırmak чихать
aksi 1) обратный, противоположный; ~ takdirde в противном случае, иначе; ~nе наоборот; 2) упрямый
akşam вечер; вечером
aktarma 1) пересадка, (пассажиров); 2)перегрузка (товаров)
aktif активный
aktör актер
aktris актриса
аkuamarin аквамарин
akü akümülatör аккумулятор
aktüalite 1) актуальность, злободневность;2) текущие события; 3) кинохроника
akustik (-ği) акустика
akyuvar лейкоцит
al алый; ~ bayrak алый флаг (стяг)
ala 1) разноцветный; пёстрый 2) светло-каштановый
alabalık (-ğı) разновидность форели
alabildiğine насколько можно, как только можно, вовсю
alabros стриженный под бобрик (о волосах)
alaca пёстрый (о цвете, ткани)
alacak (-ğı) долг, (который следует получить с кого-л.); sizden ~ım var мне причитается с вас, вы мне должны
alacakaranlık (-ğı) сумерки
alacaklı заимодавец
alan I площадь, площадка; hava ~ аэродром
alan II отрасль, область, поприще, арена; spor ~ında в области спорта; diploması ~ında на дипломатическом
поприще; her ~da во всех областях
alârm 1. тревога; otomatik ~ сигнал тревоги; 2. будильник
alaşım сплав
alay I 1) шествие, процессия; 2) толпа; bir ~ много; толпами, массами; 3) воен. полк
alay II насмешка, издёвка; ~ etmek (ile) насмехаться, издеваться; ~а almak поднять на смех
alaycı насмешник

8
albastı родильная горячка
albay полковник
albeni привлекательность, обаяние, очарование, прелесть
albenili привлекательный, обаятельный, очаровательный
albüm альбом
alçak 1)в разн. знач. низкий; ~ iskemle низкая скамейка; ~ ses низкий голос, бас; 2) низкий,
подлый
alçaklık (-ğı) низкое положение; низость, подлость
alçamak унижать, оскорблять кого-л.
alçı гипс; ~уа almak наложить в гипс; положить в гипс
aldatıcı обманщик, лжец; ложный
aldatmak обманывать; водить в заблуждение
aldırmaz безразличный, безучастный; равнодушный
alegori аллегория
aleksandrit (мин.) александрит
alem 1) знамя, флаг 2) металлическая конструкция в виде полумесяца, шпиль и т. п., прикрепляемые на
минарете, куполе и т. п.
âlem 1) мир, вселённая; 2) мир, круги; spor ~i спортивный мир, спортивные круги; 3) люди, посторонние
alenen (ар.) явно, открыто, публично; на виду у всех; не скрывая
alerji аллергия
alerjık аллергический
alet (-ti) орудие, инструмент
alev (прям. и перен.) пламя; ~ alır воспламеняющийся
Alevî (ар.) шиит
alevlenmek (прям. и перен.) воспламеняться
aleyhtar противник, оппозиционер
alfabe азбука, алфавит; ~ sırasıyla в алфавитном порядке
algı восприятие, перцепция
algılamak воспринимать, познавать
alıcı I покупатель; клиент; приёмник
alıcı II televizyon ~sı телевизионный приёмник
alıç (-cı) рябина обыкновенная; вид боярышника
alık глупый, придурковатый; глупо, ошалело
alım взятие; покупка, закупка
alımlı привлекательный, симпатичный, приятный
alın (-lnı) лоб

9
alındı расписка, квитанция
alıngan впечатлительный, слишком чувствительный, быстро и бурно реагирующий; мнительный; обидчивый
alınganlık (-ğı) чувствительность
alıntı 1) цитата, выдержка 2) заимствование
alışkan привычный; приученный
alışkanlık (-ğı) привычка, навык; fena ~ дурная привычка
alışkı привычка
alışmak привыкать, свыкаться, приучаться
alışveriş купля-продажа, торговля
alim ученый
alkış аплодисменты, овация
alkışlamak + В.п. аплодировать
alkol (-lü) алкоголь
alkollü алкогольный
alkolsüz безалкогольный; ~ içki безалкогольный напиток
Allah аллах, бог; ~ ~ ! боже мой!, бог ты мой!; ◊ ~ bilir бог его знает, неизвестно; ~ senden razı olsun спасибо
тебе; ~а ısmarladık до свидания; ~а şükür слава богу
almak (alır) 1) брать; 2) получать; 3) покупать
Alman немец, немка
Almanca немецкий язык
almanak 1) альманах (сборник); 2) календарь (содержащий астрономические, метеорологические и другие
сведения)
almangümüşü (-nü) мельхиор
alo алло!; ~ ... ~ ... neresi orası? алло ... алло ... откуда говорят?
alt 1. низ, нижняя часть; 2. нижний; ~ kat нижний этаж; 3) под; внизу; yer ~ında под землёй
altar алтарь
altderi дерма, кожа
altgeçit (-di) подземный переход
altı шесть
altıgen шестиугольник; düzgün ~ правильный шестиугольник
altın золото; золотой
altıncı шестой
altışar по шести; ~ lira по шести лир
altmış шестьдесят
altmışıncı шестидесятый
alyuvar эритроцит, ama но, однако

10
ama но
amaç (-cı) (в разн. знач.) мишень, цель
amalgam амальгама
aman ох!, о боже мой!; помилуй!
amansız беспощадный
amatör любитель; любительский
ambalaj упаковка; ~ etmek упаковывать
ambar 1) склад, хранилище
ambargo эмбарго
amberbaris барбарис
ambulans скорая помощь
amca 1) дядя (со стороны отца); дядя (почитательное обращение к старшим); ~ kızı двоюродная сестра (со
стороны отца); ~ oğlu двоюродный брат (со стороны отца)
amel (ар.) işhal, sürügün понос, расстройство желудка; ~ ilacı слабительное средство
ameliyat (-ti) операция
аmetist (-ti) (мин.) аметист
amin (ар.) аминь! да будет так!
аmir начальник
amonyak аммиак
amortısman 1) амортизация; 2) постепенная выплата долга; 3) выкуп облигаций
ampul 1) лампочка (электрическая); 2) ампула
an миг, момент, мгновение
ana 1. мать; ~ dili родной язык; ~ baba родители; 2. главный, основной; ~ cadde основная (главная)
магистраль
anababa родители
anahtar ключ
anahtarlık (-ğı) брелок для ключей; футляр для ключей
analık (-ğı) 1) материнство; материнское чувство; 2) матушка; 3) мачеха
analitik аналитический
ananet (-ti) (ар.) (анат.) половое бессилие, импотенция
anayasa конституция
anayurt (-du) родина, отечество.
ancak лишь; между тем
andızotu (-nu) (бот.) девясил
ane (ар.) (анат.) лобковая кость
anemi анемия, малокровие

11
anestezi анестезия, наркоз; yerli ~ местный наркоз
angarya принудительные работы
anıt памятник, монумент
aniden неожиданно, внезапно, вдруг
anjin ангина
anket (-ti) бланк анкеты
anlam смысл, значение
anlamak понимать; разбираться; анализировать
anlamdaş синоним
anlamlı имеющий какое-л. значение; многозначительный; знаменательный
anlamsız бессмысленный, абсурдный
anlaşılmak быть понятым
anlaşılmaz непонятный, неясный
anlaşıt (-dı) компромисс
anlaşma соглашение. договор; договоренность; evlilik ~sı брачный договор
anlaşmak объясняться; договариваться; понимать друг друга
anlaşmazlık (-ğı) конфликт, разногласие
anlatı повествование, рассказывание
anlatıcı рассказчик, повествователь
anlatmak объяснять; рассказывать; anlatabildim mi? понятно?
anlayış понимание, сообразительность karşılıklı ~ взаимопонимание
anlayışlı понятливый, сообразительный
anmak упоминать; вспоминать, отмечать
anne мать, мама
anneanne бабушка со стороны матери
anomali аномалия, отклонение от нормы
anonim анонимный
anormal анормальный, ненормальный
ansızın внезапно, вдруг
ansiklopedi энциклопедия
ant (-dı) клятва
antarktik антарктический
anten спутниковая антенна
antepfıstığı (-nı) (бот.) фисташка настоящая
anterit (мед.) энтерит, воспаление тонких кишок
antik древний; Antik Roma Древний Рим

12
antika редкая вещь, редкость; антикварный; странный, чудной
antikor антитело
antipati антипатия
antiseptik антисептический
antlaşma договор
antrenman тренировка
antrenör тренер
anus (анат.) анальное (заднепроходное) отверстие
apaçık совсем открытый
apak совершенно белый
apandis аппендикс
apandisit (-di) аппендицит
apartman дом (многоквартирный)
apar topar поспешно, торопливо; впопыхах
apse абсцесс, нарыв, гнойник
aptal идиот, дурак
ar стыд, смущение
ага I расстояние, промежуток (во временном пространстве)
ara II отношение (между людьми ~lаrı açıktır они в ссоре; onlar ~sında cpеди них
araba повозка, телега; экипаж; автомашина автомобиль
arabacı извозчик, кучер
aracı посредник
aracılık (-ğı) посредничество
araç (-cı) средство
araçsız непосредственный, прямой непосредственно, прямо
aradan с тех пор; с того момента, с того времени
aralık приоткрытый
aralık (-ğı) 1) промежуток, пространство, промежуток времени, время
Aralık (-ğı) декабрь
aralıksız беспрерывный, безостановочный
aramak искать
Arap (-bı) араб
Arapça арабский язык
araştırma исследование
araştırmak 1) обыскивать; 2) исследовать, изучать
arayış поиски; kendini bir ~ поиски себя

13
araz симптом, признак
arazi земля, территория, земельный участок
ardıç (-cı) можжевельник; ~ rakısı можжевеловая водка
ardın (служ. слово) следом...;~ ~ назад; задом; пятясь; отступая
ardınca позади, вслед за, следом за, по пятам
argo арго, жаргон, сленг
arı пчела
arılamak + В.п. чистить, очищать, выбирать сор (из крупы)
arıza поломка, неисправность; авария
arif (ар.) понятливый, смышленный, сообразительный
arife канун; bayram ~sinde накануне праздника
aristokrasi аристократия
aristokrat аристократ
aritmetik (-ği) арифметика; арифметический
Arjantin Аргентина
Arjantinli аргентинец, аргентинка
ark (-kı) I оросительный канал
ark (-kı) II 1) арка, свод; 2) электрическая дуга
arka 1. 1) спина; спинка; 2) задняя, обортная сторона; 3) продолжение; ~sı var продолжение следует; 2.:
~sında за чём-л., позади чего-л. evin ~sında bahçe var за домом есть сад задний, находящийся за чем-л.
arkadaş товарищ; mesai ~ı друг по переписке; iş ~i коллега,соратник
arkadaşlık (-ğı) дружба, дружеские отношения
arkeoloji археология
arktik арктичеcкий
arlanmak стыдиться, смущаться
armağan дар, подарок; премия
armak (arır) утомляться, уставать, ослабевать
armatör судовладелец
armut (-du) rpyша; дурак, простофиля
arpa ячмень
arsa земельный участок (под постройку)
arsen(ik) мышьяк
arsız бессовестный, нaхaльный, навязчивый.
artı 1. плюс; 2. 1) положительный, позитивный; 2) прибавочный
artık (-gı) I oстаток, излишек; остающийся, лишний
artık II уже, нaконeц

14
artım увеличение, рост
artırma аукцион
artırmak увеличивать, повышать
artmak увеличиваться, повышаться
arya ария
arzetmek (arzeder) представлять; докладывать, сообщать
arzu желание, охота
asalak (-gı) паразит
asalet (-ti) (ар.) 1. знатное происхождение, родовитость, благородство; 2. действие от своего имени
asaleten (ар.) лично от себя; по своей воле
asansör лифт
asayiş 1) порядок, спокойствие; 2) безопасность
asbest (-ti) асбест
asfalt асфальт; асфальтовый
asgarî минимальный
asıl (aslı) 1) оригинал, подлинник; 2) основа, сущность; ~ında В своей ocновe (сущности); 2.подлинный,
истинный; 3. именно, как раз
asılmak 1) быть повешенным; 2) виснуть
asılsız беспочвенный, необоснованный
asır (-srı) век
asi непокорный, мятежный, бунтарский; бунтовщик, мятежник; повстанец
asil знатный; аристократический; благородный
asistan ассистент
asit (-di) кислота
asker воин, солдат
askerlik (-ği) – военная служба, воинская обязанность
askı 1) вешалка; 2) подтяжки
asla ни за что, никогда, никоим образом
aslan 1) лев; 2) (перен.) мужественный, храбрый человек
аslında по существу, на самом деле; в действительности
asma висячий; ~ koprü висячий мост
asmak вешать; висеть
aspirator пылесос; всасыватель
aspirin (мед.) аспирин
astar подкладка
astım (мед.) астма
15
astımlı астматик
astragan каракуль
Asuri ассириец
aş еда, пища
aşagı 1. низ; ~da внизу; 2 низкий, нижний; ~ kat нижний этаж; ~ fiyat низкая цена 3. вниз; ◊ ~yukarı около,
приблизительно
aşağılamak 1) понижаться, снижаться, опускаться, падать (о цене, качестве и т.д.); 2) унижаться, опускаться
aşağılık (-ğı) 1. 1) низкое качество; 2) низость; подлость; 3) унижение; 2. простой, грубый
aşama чин, ранг, звание; сан, класс, ступень, степень
aşçı повар
aşçıbaşı (-nı) главный повар; известный кулинар
aşı прививка; вакцина
âşık влюбленный; ~olmak быть влюбленным
aşılamak (прям. и перен.) прививать
aşınmak изнашиваться, протираться, рваться; делаться слабым, слабеть; разъедаться, разрушаться
aşiret (-ti) племя, род
aşırı чрезмерно, очень; чрезмерный, крайний
aşırıcı экстремист
aşırılık (-ğı) чрезмерность, крайность, излишество, излишек; крайняя степень
aşk (-kı) любовь
aşkolsun (междометие) браво! молодец! ну и ну! потрясающе!
aşmak (aşar) преодолевать, переваливать, превышать
at (-tı) лошадь; конь
ata отeц; дед, дедушка
ataerki патриархат
ataerkil патриархальный
atak атака
atamak назначать кого (на должность и т.н.)
atardamar 1) артерия; 2) магистраль, магистральная улица
atasözü (-nü) пословица
ataşe атташе
atatürkçü кемалист
atbalığı (-nı) сом
atelye мастерская, ателье; цex
ateş огонь; (прям. и перен.) жар, пыл; ~ etmek стрелять, вести огонь; ~i var у него есть температура; ◊
~ pahasına по бешенной цене; ~le oynamak играть с огнем. ateşböceği светляк обыкновенный
16
ateşçi кочегар, истопник
ateşkes прекращение огня
ateşlemek 1) зажигать; sobay ~ затопить печь; 2) совершать поджог; 3) стрелять, вести огонь
ateşli 1) огненный; огневой; горящий; 2) имеющий жар; температуру; 3) перен. горячий; пламенный, пылкий, 4)
перен. возбужденный, взволнованный
ateşzede погорелец
аtılgan смелый, отважный, бесстрашный; напористый, предприимчивый, ловкий; дерзкий
atılmak быть брошенным; бросаться, устремляться
atış стрельба
atıştırmak торопливо есть (или пить)
atik ловкий, проворный, расторопный; ловко, проворно, быстро
atlama (прям. и перен.) прыжок, скачок
atlamak прыгать, перепрыгивать
atlet атлет
atlı всадник; кавалерист
atlıkarınca кapyсель
atma метание c.; disk ~ метание диска
atmaca ястреб
atmak (atar) бросать, метать; стрелять; стучать, биться (напр. о пульсе, сердце)
atölye ателье
audit аудит
av oxoтa; рыбалка
aval 1) поручительство в платеже по векселю, аваль; 2) поручитель
avanak (-ğı) дурень, простофиля, простак; остолоп
avans аванс
avantaj выгода
avantürist авантюрист; авантюристический
Avar аварец
avare 1. праздношатающийся, шалопай, бездельник; 2. порывистый (о ветре)
avarya авария
avaryasız безаварийный
avcı охотник
avize люстра
avlamak охотиться; balık ~ ловить рыбу
avlu двор
avrat (-dı) баба, женщина; жена
17
Avrupa Европа
avuç (-cu) ладонь; горсть, пригоршня
avukat (-tı) адвокат
avukatlık адвокатский; ~ ve danışmanlık hizmetleri адвокатские и консультационные услуги
avunç (-cu) утешение
avundurmak утешать
Avusturya Австрия
ay 1) луна; 2) мecяц; bugün ayın kaçı? Какое сегодня число?; hangi aydayız? Какой сейчас месяц?;
şubat ayındayız сейчас февраль
aya святой, святая
ayak (-ğı) I нoгa; aylın ~ босиком
ayak (-ğı) II ножка (нaпp. стола)
ayak (-ğı) III ступень, ступенька
ayakkabı (-nı) бувь
ayakkabıcılık (-ğı) торговля обувью
ayar точность, верность; проба (на благородных металлах
ayarlamak выверять, регулировать
ayaz мoрoз
ayazlı морозный и ясный
aybaşı (-nı) месячный, менструация
ayça молодой месяц, серп Луны
ayçiçeği (-ni) подсолнечник
aydın I светлый; ясный
aydın II интеллигент
aydınlatma освещение
aydınlatmak освещать, делать светлым; разъяснять
aydınlatmış освещённый
aydınlık (-ğı) светлое, освещенной место; светлый
aygıt (-tı) прибор, аппарат; telefon ~ı телефонный аппарат
ayı медведь
ayık трезвый
ayıklamak + В.п. перебирать, сортировать, очищать, выбирать сор (из крупы)
ayıp (-bı) стыд, срам; постыдный, позорный
ayıplamak стыдить, корить; осуждать, порицать
ağırayak (-ğı) беременная, на сносях

18
ayırmak 1) отделять, разъединять, разлучать; 2) различать, видеть разницу; 3) занимать, держать,
выделять (напр. место, билет); bu sandalyeyi size ayırdı он занял этот стул для вас
ayıüzümü (-nü) (бот.) толокнянка, междвежьи ушки
ayin религиозный обряд, религиозная процессия
aykırı противоречащий, идущий вразрез; вопреки, наперекор, вразрез
aylık (-ğı) жалование, плата (за месяц)
aylık месячный ~ dergi ежемесячный журнал; üç~ трехмесячный ребенок
ayna зеркало
aynen в точности, точь-в-точь, буквально
aynı тот же самый, точно такой же; идентичный; ~ zamanda одновременно
ayran айран (напиток)
ayrı отдельный, особый, другой; ~ ~ отдельно, особо, врозь
ayrıca 1) отдельно, врозь; 2) кроме того
ayrılık (-ğı) 1) отделение, разделение; 2) расставание, разлука; 3) разногласие, расхождение
ayrılmak расставаться; уезжать, уходить; расходиться (o супругах)
ayrıntı подробность
ayrışmak разлагаться на составные части; расходиться
aysız безлунный
aytaşı (-nı) лунный камень
az малый, незначительный, небольшой; мало, немного
azalmak уменьшаться, сокращаться
azaltılma уменьшение, сокращение
azaltmak уменьшать, сокращать
azami максимальный; ~ sürat максимальная скорость
azap (-bı) мука, страдание
azar оскорбление, обида, упрёк
azarlama выговор, замечание
azarlamak + В.п. упрекать кого-л.
azgın 1) разъяренный; бешенный, свирепый; 2) непослушный, непоседливый, шкодливый; 3) с
незаживающими ранами
azımsamak + В.п. считать недостаточным; недооценивать, умалять
azın минимум; en ~dan как минимум, по меньшей мере
azınlık меньшинство
azim (azmi) твердое намерение, решимость
aziz 1) дорогой; ~ dostum мой дорогой друг; ~im дорогой мой; 2) уважаемый
aznavur герой, богатырь
19
B
baba отец, папа
babaanne бабушка (по отцу)
babacan добродушный, приятный, симпатичный
babalık (-ğı) отцовство; ~ davası иск об установлении отцовства; ~ testi тест на отцовство
babayiğit (-di) богатырь, молодец
baca труба (дымовая)
bacak (-ğı) нога
bacanak (-ğı) свояк
bacı сестра; (обращение) тетушка, тетка
badana побелка
badanacı маляр
badanalamak белить
badem миндаль
bademcik (-ğı) миндалевидная железа
badiye пустыня; степь; дикая местность
badya бадья, деревянный или стеклянный сосуд
bagaj багаж; el ~i ручной багаж, ручная кладь
bağ I виноградник; сад
bağ II связка; шнурки
bağbozumu (-nu) 1) сбор винограда; 2) время сбора винограда
bağcı виноградарь
bağdaş сидение по-турецки; манера сидеть, поджав под себя ноги
bağımlı зависимый
bağımsız независимый
bağımsızlık (-ğı) независимость, самостоятельность
bağıntı 1) отношения; 2) связь, отношение; 3) пропорция
bağırmak кричать, орать
bağırsak (-ğı) кишка; kalın ~ толстая кишка
bağış дар, подношение; пожертвование; прощение, помилование
bağışıklık (-ğı) 1) иммунитет, 2) броня; льгота, привилегия
bağışlamak 1) прощать, миловать; 2) дарить, жертвовать
bağlaç (-cı) 1) скрепка; 2) союз; 3) тире, дефис
bağlam связка, вязанка, пучок; букет
bağlama соединение; скрепление

20
bağlamak завязывать; завязывать узлом; привязывать; связывать
bağlanmak быть связанным; (перен.) привязываться
bağlantı связь
bağlı привязанный; связанный; зависящий, зависимый
bağlılık (-ğı) привязанность, привычка
bahane предлог, повод; ~siyle под предлогом
bahar весна
baharat специи, пряности
bahçe сад; nebatat ~si ботанический сад; sebze ~si огород; gül ~si розовая плантация
bahçıvan садовник
bahr море
bahsetmek + Исх.п. говорить, упоминать о чем-л.
bahşiş чаевые, подачка
baht (-tı) судьба, доля
bahtiyar счастливый
bakan министр
bakanlık (-ğı) министерство; Adalet ~ı Министерство юстиции; Çalışma ve Sosyal Güvenlik ~ı Министерство
Труда и Социального Обеспечения; İçişleri ~ı Министерство внутренних дел; Kültür ve Turizm ~ı
Министерство Культуры и Туризма; Maliye ~ı Министерство Финансов; Milli Eğitim ~ı Министерство
Национального Образования;
bakaya дезертир
bakıcı смотрящий, наблюдающий;няня, сиделка
bakım присмотр, надзор
bakımlı ухоженный
bakımsız неухоженный, запущенный
bakır медь; медный
bakış взгляд
bakışmak смотреть друг на друга, переглядываться
bakire дева, девственница
bakiye остаток
bakkal бакалейщик
bakkaliye бакалейные товары; бакалейный магазин
bakla бобы
baklava баклава (род турецкого пирога с орехами - сладость)
bakmak (bakar) 1) смотреть, глядеть; 2) выходить (напр. об окнах); bu oda sokağa bakıyor эта комната
выходит на улицу; 3) заботиться о ком-л., ухаживать
21
bakteri бактерия
bal мёд
balaban крупный, большой; толстый, здоровенный
balad баллада
balayı (-nı) медовый месяц
balçık (-ğı) глина
baldır (анат.) голень
baldız свояченица
baldudak методоточивый, сладкоречивый
bale балет; ~ eğitmeni балетмейстер
balerin балерина
balgam мокрота; слизь
balgamî cлизистый
balık (-ğı) рыба
balıkçı рыболов, рыбак; торговец рыбой
balina кит
balmumu воск
balo бал
balon эростат; воздушный шар
balozu нектар
balta топор
baltalı вооруженный топором
balyoz кувалда
bambaşka совсем другой, совершенно другой; совсем по-другому, совсем иначе
band плёнка, лента (для магнитофона)
bandıra штандарт; флаг
bandrol этикетка
bando оркестр
banka банк
bankacı специалист по банковскому делу; служащий банка
bankacılık (-ğı) банковское дело; банковский
banker банкир
banket сиденье (напр, в трамвае, в автобусе)
banliyö пригород
banotu (-nu) (бот.) белена
bant (-dı) лента, скотч; yara ~ı лейкопластырь

22
banyo ванна; купанье
:
baraj плотина
baraka барак
bardak (-ğı) стакан
barınak (-ğı) кров, пристанище; убежище, приют
barış мир; примирение
barışmak мниться, примириться
barışmaz непримиримый
barışsever миролюбивый
bari хоть, хотя бы
barikat баррикада
bariz ясный, явный, очевидный.
baro коллегия адвокатов
barut (-tu) порох
basamak (-ğı) ступенька, подножка
basık сдавленный, сплюснутый
basılı напечатанный, печатный
basımevi (-ni) типография
basın пресса, печать
basınç (-cı) давление
basit простой
baskı 1) давление, нажим; 2) тираж
baskın 1. превосходящий, доминирующий; 2. 1) нападение ; su ~ı наводнение ; 2) обыск
baskül весы для тяжёлых грузов
basma ситец
basmak 1) ступать; 2) печатать; 3) наступить, нагрянуть; 4) жать, нажимать
basur геморрой
baş= главный; старший; başşehir столица; başhekim главврач
baş I голова; глава; ~ dönmesi головокружение
baş II начало; ayın ~ında в начале месяца; ~tan сначала, снова
başabaş (фин.) по номиналу, по номинальному курсу
başak (-ğı) колос
başarı успех, удача
başarılı успешный, удачный, преуспевающий
başarısız безуспешный, неудачный
başarma успешное выполнение

23
başarmak + В.п. успешно выполнять, справляться; заканчивать, доводить до победного конца
başbaşa с глазу на глаз
başbakan премьер-министр
başka 1. другой; 2. кроме, помимо; sizden ~ кроме вас
başkan председатель; глава; президент
başkanlık (-ğı) председательство
başkası (-nı) другое (субстант. прилагательное); ~ına bakma! не смотри на другого!
başkent (-ti) столица, главный город
başkomutan главнокомандующий
başkonsolos генеральный консул
Başkurt (-du) башкир
başlahana кочанная капуста
başlamak (başlar) начинать, приступать; начинаться
başlangıç (-cı) начало
başlıca главный, основной
başlık (-ğı) заголовок, заглавие
başsağlığı (-nı) соболезнование; ~ dilemek + Д.п. выражать соболезнование кому-л.
başsavcı лавный прокурор
başşehir (-hri) столица, главный город
başvurma обращение, запрос
başvuru обращение, запрос; pasaport ~u запрос (о выдаче) паспорта
batak (-ğı) топь, трясина, болото
bataklı болотистый
bataklık (-ğı) болото
batarya батарея
batı запад
batım закат; гибель; gün ~ı заход солнца
batmak (batar) 1) тонуть; 2) садиться, заходить (о солнце)
batmış затонувший
battaniye одеяло (тканьёвое, шерстяное)
bavul чемодан
bay господин
bayan госложа; дама
bayat чёрствый; несвежий; с душком; старый
baygın лишившийся чувств, в обморочном состоянии
baygınlık (-ğı) обморок, потеря сознания; слабость

24
bayılmak 1) лишаться чувств, падать в обморок; 2) обожать кого-что-л., очень нравиться
baykuş сова
bayrak (-ğı) 1) флаг; знамя; 2) эстафета
bayram праздник
baysal спокойный, мирный
baytar ветеринарный врач, ветеринар
baz база, основа
bazan, bazen иногда, порою
bazı некоторые, иные; иногда, порою; ~ ~ иногда, порою, временами
bebek (-ği) грудной ребёнок, младенец
beceri 1) способность, ловкость, умение; 2) успех, удача
becerikli умелый, ловкий, искусный
becermek выполнять, справляться
bedava бесплатный
bedbin пессимист
bedel стоимость; цена
beden тело, туловище
bedesten крытый рынок
beden тело, туловище
beğeni вкус
beğenmek одобрять, нравиться
begonya (бот.) бегония
bej беж, бежевый
bekar холостой, неженатый
bekâret (-ti) девственность
bekârlık (-ğı) холостая жизнь
bekçi стoрож; страж
bekleme ожидание
beklemedik неожиданный, ~ bir haber неожиданная новость
beklemek 1) ждать; 2) сторожить, караулить
bekletmek + В.п. заставлять ждать
bekri горький пьяница, пропойца
belâ несчастье, беда; горе
beledî муниципальный
belediye муниципалитет
beleş (жарг.) на дармовщину, на халяву

25
Belçika Бельгия
Belçikalı бельгиец, бельгийка
belertmek таращить (глаза)
belge документ, справка; doğum belgesi свидетельство о рождении
belgesel документальный
belirli определённый
belirmek 1) показываться; 2) становиться
belirsiz неопределённый; неясный; неизвестный
belirti признак, симптом
belirtmek определять, доказывать
belkemiği (-ni) позвоночный столб, позвоночник
belki мoжет быть, возможно
bellek (-ği) память
belli очевидный, ясный, известный
belsem бальзам
belsoğukluğu (-nu) (мед.) гонорея
bembeyaz совершенно белый
ben I я
ben II рoдинка
bencil эгоист
benimsemek усваивать; присваивать
benzemek походить, быть похожим
benzer похожий; подобный; аналогичный
benzetmek + В.п. делать похожим; путать, принимать за другого; sizi bir başkasına benzettim я принял вас за
другого
benzin бензин
beraber вместе, сообща
beraberlik (-ği) ничья; maç ~le sona erdi матч закончился вничью
beraet (-ti) оправдание
berat (-tı) свидетельство, патент, удостоверение
berbat скверный, дрянной, паршивый
berber парикмахер
berdel обменный брак
bere берет
bereket (-ti) изобилие
bereketli изобильный; благодатный

26
beri 1. эта (ближайшая) сторона; 2. лежащий сторону, ближе; ırmağın ~ yakası этот (ближний) берег реки; 3.
(исходный пункт во времени) от, с; dünden ~ cо вчерашнего дня
berrak – прозрачный, чистый; ~ su прозрачная вода
besbelli совершенно ясный, очевидный; совершенно ясно, очевидно
besin питание, пища
beslemek 1) кормить, вскармливать; 2) разводить, выращивать; 3) прям. и перен. лелеять, вынашивать; fikir
~ вынашивать мысль; ümit ~ питать надежду
beste 1) мелодия; музыка; 2) привязанный
besteci, bestekâr композитор
beş пять
beşinci пятый
beşir приносящий добрую весть; улыбчивый
betonarme железобетон
bevlıyeci уролог
bey господин, бей
beyan заверение; декларация; ~ etmek cообщать, заявлять
beyanat заявление; ~ta bulunmak, ~ vermek – делать заявление
beyanname заявление, декларация; gümrük ~ si таможенная декларация
beyaz белый; ~ kağıt белая бумага; ~ ayı белый медведь; ~ a çekmek переписать набело
beyazlаtma отбеливание; diş ~ отбеливание зубов
beyazpeynir брынза
beyefendi господин, сударь (вежливая форма обращения).
beygir лошадь, ломовая лошадь.
beyin (-yni) мозг
bez полотно, холст, бязь
bezdirmek + В.п., Исх.п. надоедать кому-л. чем-л., раздражать
beze тесто в виде кругляша.
bezelye зелёный горошек
bezgin апатичный, вялый
bıçak (-ğı) нож; лезвие (безопасной бритвы keskin ~ острый нож; kör ~ тупой нож
bıçaklaşmak драться на ножах
bıkılmak становиться в тягость
bıkmak надоедать
bırakılmış бесхозный
bırakmak 1) оставлять, покидать; бросать; 2) переносить (на другой срок); 3) пускать, отпускать.
bıyık (-ğı) усы

27
biber перец; kara ~ чёрный перец; kırmızı ~ красный перец
biberon 1) рожок (бутылочка) для кормления; 2) мундштук ( для курения)
biçare несчастный, бедняга
biçerdöğer комбайн
biçim покрой, фасон, форма; ne ~ adam? что за человек?
biçki кройка; ~ evi ателье мод; ~ kalıbı выкройка
biçmek (biçer) резать; кроить; косить
biftek (-ği) бифштекс
bilanço баланс
bilârdo бильярд
bildirge заявление; повестка, извещение
bildiri сообщение, заявление, коммюнике
bildirilmek сообщаться
bildirim сообщение; извещение; заявление; декларация; işe başlama ~i заявление о приступлении к работе
bildirmek + В.п., Д.п. сообщать что-л. кому-л.; извещать, давать знать
bile даже
bileği брусок, точило
bilek (-ği) запястье
bilemek точить
bilen знающий
bileşik составной, сложный, комбинированный
bileşik (-ği) соединение
bileşim состав, смесь; соединение
bileşke (физ.) равнодействующая сила.
billet (-ti) билет
biletçi билетный кассир; кондуктор
bilezik(ği) браслет
bilgi знание; сведение; özel ~ler личные данные
bilgin учёный
bilgisayar компьютер
bilgisiz несведущий, невежественный
bilhassa в особенности, особо
bilik (-ği) понятливость, смышленность, знание
bilim наука
bilimsel научный
bilinç сознание; разум, рассудок

28
bilinçaltı подсознание; подсознательный; подсознательно
bilinen известный; en ~ самый известный
bilinmek быть известным; быть признанным
bilinmez неизвестный, неведомый
bilirkişi эксперт
billur кристалл; хрусталь
bilmece загадка
bilmek (bilir) знать; уметь
bilya, bilye 1) детская игра в шарики;2) подшипник
bin тысяча
bina здание
binbaşi (-sı) майор
bindirmek 1) посадить (на поезд и т.п.) ;2) наскочить, наехать
binici наездник
binicilik (-ği) верховая езда
bininci тысячный
binmek 1) садиться (на поезд и т .п.); 2) садиться верхом
bir 1) один; 2) какой-то; некоторый
bira пиво
biracılık (-ğı) пивоварение
birader брат; братец, браток (при обращении)
biraz немного
birçok(ğu) многие, большое количество.
bir daha еще раз; с отриц. формой глагола больше не
birden сразу, разом; вдруг, неожиданно.
birer по одному
birey индивид
bireyci индивидуалист
biri(si) некто; кто-то
biricik единственный
birikmek скопляться, собираться
biriktirmek + В.п. копить, собирать
birim единица
birinci 1) первый; ~ gelmek прийти первым, стать первым; ~ si во-первых; 2. наилучший; ~ mal наилучший
товар; 3. первые ряды(в кинотеатре)
birincilik (-ği) первое место; первенство

29
birkaç несколько
birleşik соединённый, объединённый; ~ Аrap Emirlikleri Объединённые Арабские Эмираты
birleşim соединение, воссоединение, aile ~i воссоединение семьи
birleşmek соединяться, объединяться
birleştirmek соединять, объединять
birlik (-ği) 1) единение, единство; iş ~ сотрудничество; 2) союз; 3) подразделение
birlikte вместе
birmi какой-то; Türk ~ какой-то турок
birtakım ряд
birterimli одночлен
bisiklet (-ti) велосипед
bisküvi(t) бисквит, печенье
bistro бистро, ресторанчик, закусочная
bit (-ti) вошь
bitik слабый, немощный
bitim 1) всходы; 2) окончание; конец
bitirmek заканчивать, оканчивать, завершать
bitişke шов
bitişmek соприкасаться, быть смежным, смыкаться
bitki растение
bitkisel растительный
bitmek I кончаться, иссякать;обессилевать, выбиваться из сил
bitmek II расти (о растениях, волосах)
bitpazarı (-nı) толкучка, барахолка
biz мы; ~e нам; ~сe, ~e göre по-нашему, по-нашему мнению, на наш взгляд; ~e gelince что касается нас; ~de
у нас, при нас
bizim наш
bizmut висмут
bizzat cам, персонально , лично ; ~kendisi лично он сам
blok блок; блочный
bluz блузка, кофточка
bobin катушка, бобина, барабан
bodrum подвал; ~ katı подвальный этаж
bodur низкорослый, карликовый
boğa бык
boğaz I горло; горлышко ( напр. бутылки)

30
boğaz II (геогр.) пролив
boğmaca удушье, удушливый кашель
boğmak душить, давить; топить
boğucu удушающий, удушливый
boğuk сдавленный, глухой ( о голосе, звуке)
boğulmak быть задушенным, задохнуться; утонуть
boğum узел, сочленение
boğuntu удушье
boğuşmak 1.)схватить друг друга за глотку, сцепиться 2.)спорить, ссориться
bok гадкий
boks бокс
bоksör боксёр
bol 1.)свободный, широкий 2.)обильный, изобильный
bollaşmak становиться широким (просторным)
bolluk (-ğu) обилие, изобилие
bomba бомба, граната
bomboş пустым пустой, совершенно пустой
bonbon конфеты
bonbonyer конфетница
boncuk (-ğu) синяя бусинка от сглаза; разноцветные бусы
bonfile филе, филейная часть
bono бона, чек, квитанция
bonşans! удачи! желаю удачи!
bora предгрозовой вихревой ветер
boran грозовой дождь, буря
borani борани (кушанье из риса, кислого молока, шпината и др. овощей)
borat (хим.) бура, тетраборат натрия
borazan труба, горн
borç (-cu) долг, заём, задолженность; namus ~u долг чести
borçlu задолжавший, должник
borda борт (судна)
bordro бордеро: ведомость
bornoz купальный халат; бурнус
borsa биржа
borsacı биржевик, биржевой делец
boru трубка; труба

31
borukabağı (-nı) разновидность крупноплодной тыквы
bostаn огород
boş пустой, порожний; незанятый, свободный, праздный; ~ söz пустые слова
boşalmak пустеть, становиться пустым
boşaltmak опорожнять, освобождать; разгружать, выгружать
boşanma развод
boşanmak 1) разводиться (о супругах) 2) начать лить, выгружать
boşboğaz болтливый, не умеющий держать язык за зубами
boşluk (-ğu) пустота; вакуум; пространство; промежуток
Boşnak (-ğı) босниец; боснийский
Boşnakça боснийский язык
boşuna напрасно
bot (-tu) I катер, моторная лодка; ~ gezisi поездка на катере
bot II ботинок; ботинки
boy рост; вышина, высота; длина, протяжение ; размер (линейный); yıllar ~unca на протяжении жизни
boya краска, окраска
boyacı маляр, красильщик
boyalı 1) покрашенный, выкрашенный 2) чищенный (об обуви)
boyamak 1) красить 2) чистить ( об обуви)
boylu какого-л роста; рослый; ~ adam рослый человек; kısa ~ низкого роста ; orta ~ среднего роста; uzun ~
высокого роста
boynuz рог
boynuzlamak бодать
boyun ( ynu) шея ; ~ eğmek повиноваться, смириться
boyuna непрерывно, постоянно
boyunca вдоль (чего-л.); во всю длину (чего-л.); в течение, на протяжении
boyunduruk (-ğu) иго, гнет, порабощение
boyut измерение
boz серый, пепельный
boza буза ( напиток из проса)
bozarmak сереть, посереть
bozdurmak разменивать деньги
bozgun разгром
bozkır степь
bozmak 1)портить, повреждать, расстраивать 2)менять ( деньги) 3)громить
bozuk 1) испорченный, плохой, дурной 2) мелкий , разменный 3) ~para мелкая монета, мелочь

32
bozukluk (-ğu) повреждение, расстройство
bozulmak портиться, ломаться
böbrek (-ği) почка
böcek (-ği) насекомое ; hamam ~i таракан
böğürtlen ежевика
bölge район, сектор, зона
bölme секция, отделение; перегородка; отсек
bölmek делить
bölüm 1) разделение, распределение ; ış ~ü разделение труда 2) раздел , глава ( о книге) 3)отделение
(напр. в больнице)
bölünmez неделимый, неотъемлемый; ~parça неотъемлемая часть
börek (-ği) пирог, пирожок из слоеного теста; çiğ ~ жареный пирожок с мясом, луком и специями; kıymalı ~
пирог с мясным фаршем; sigara ~i пирожок в форме сигары c начинкой из брынзы
böyle такой, такого рода; так, таким образом
böylece так, таким образом
bronşit бронхит
broş брошь
brüt брутто; валовой
bu этот; bununla birlikte вместе с этим; однако; несмотря на это
bucak (-ğı) угол; уголок
buçuk с половиной
budak ветка
budala дурень
budalaca глупо, придурковато
bugün сегодня
bugünkü сегодняшний, нынешний
buğday пшеница
buğu водяной пар
buğulama приготовление пищи на пару
buğulamak выпаривать, готовить на пару
buhar пар
buharlaşmak испаряться, выпариваться
buji свеча
bukadar (наречие) столько
bulamak намазывать, обмазывать
bulandırmak (прям. и перен.) пачкать; мутить

33
bulanık (прям. и перен.) мутный : ~su мутная вода; неясный, пасмурный( о погоде)
bulanmak 1) покрываться чем-л.; пачкаться 2) мутиться, становиться мутным
bulantı тошнота
bulaşıcı заразный
bulaşık 1) заразный ; ~hastalık заразная болезнь 2) грязная посуда; ~makınası посудомойка
bulaşmak пачкаться, грязниться
Bulgar болгарин, болгарка
Bulgarca болгарский язык
bulgur крупномолотая пшеница
bulmaca кроссворд
bulmak (bulur) 1) находиться, доставать 2) разведывать, открывать 3) достигать
bulundurmak иметь (держать) наготове, иметь в запасе
bulunmak (bulunur) 1) быть найденым; Bavul bulundu нашелся чемодан 2) находиться; evde bulunuyor он
находится дома; в соединение с существительным в местном падеже выполняет функцию
вспомогательного глагола: yardımda ~ оказывать помощь, помогать
buluntu находка
buluş открытие ; ilmi ~ научное открытие
buluşmak встречаться, sinizle ne zaman buluşuruz? когда мы с вами встретимся?
bulut (-tu) облако, туча
bulutlu облачный
bulvar бульвар
bumbar кишки для изготовления колбасы
bumburuşuk сильно мятый
bunak впавший в детство, выживший из ума
bunalım кризис, затруднение
bunalımlı кризисный
bura это место; ~da здесь; ~ya сюда ; ~dan отсюда; ~larda здесь, в этих местах( краях); ~sı это место, здесь;
~sı okul здесь школа ; ~sını okuduk artık это мы уже прочитали; ~sına kadar вот во сих пор, вот до этого места
buradan отсюда
buralı здешний
buram: ~ ~ об обильном выделении чего-л. (запах, дым, пот и др.); ~ ~ kokmak издавать сильный запах
burç (-cu) знак зодиака
burçak (-ğı) горошек посевной
burgaç (-cı) водоворот; воздушный вихрь
burgu бурав, буравчик, сверло; штопор
burgulamak + В.п. сверлить, буравить

34
burkmak вертеть, крутить
burma закрученный, витой, спиральный
burkulmak подвёртываться (о ноге)
burs стипендия
burun (rnu) (в раз.знач.) нос; носовая часть, носок; мыс
buruş морщина, складка
buruşmak (buruşuk) 1) покрываться морщинами, морщиться 2) мяться (о материи) ; bu kumaş buruşur mu?
эта материя мнется?
buruşturmak морщить, комкать, мять; yüzünü buruşturdu он морщил лицо
buruşuk сморщенный; мятый
but (-du) ляжка, tavuk ~u куриная ножка
buyurmak I приказать, повелеть; (вежл.) говорить, сказать bır şey mı buyurdunuz? вы что то сказали?
buyurmak II (вежл.) в значение служебного глагола etmek: teşrıf ~ оказать честь своим посещением
buyruk приказание, приказ, распоряжение
buyurun пожалуйста :gene buyurun! заходите ( приезжайте) снова! kahvenızı buyurunuz! извольте ваш кофе!
sofraya buyurunuz! прошу за стол Şöyle buyurun сюда, пожалуйста ( садитесь, пройдите)
buz лёд
buzağı (-nı) телёнок
buzdolabı (-nı) холодильник
buzkıran ледокол, ледорез
buzlamak покрываться льдом
buzlu покрытый льдом; со льдом
buzul ледник
buzullaşma обледенение
bücür коротышка (о человеке)
büfe буфет
bükme крученые нитки; шнур
bükmek вить, скручивать , сучить; гнуть, сгибать
Bükreş г. Бухарест
bülbül соловей
bülten бюллетень
bünye структура
bürkân вулкан
bürkanî вулканический
büro бюро, контора
bürokrasi бюрократия

35
bürüm покров, слой, оболочка
bürümek + В.п. окутывать, обволакивать
bürünmek + Д.п. погрузиться в...; окутываться, обволакиваться
bütçe бюджет
bütün весь, целый, всё ,целиком, совершенно, полностью
bütüncü тоталитарный
bütünleşmek становиться единым целым, объединяться, концентрироваться
bütünlük (-ğü) целостность; территориальная целостность
bütünsel тотальный, всеобъемлющий
büyü колдовство, волшебство, чародейство
büyük 1) большой, крупный 2) великий ; ~ devlet великая держава 3) старший , ~ ana (anne) бабушка, ~ baba
дедушка
büyükelçi полномочный посол
büyükelçilik (-ği) посольство
büyükısırgan (бот.) крапива двудомная
büyüklük (-ğü) величина, численность
büyükmek вырасти, стать большим; стать больше (выше, старше)
büyükşehir большой город
büyülemek + В.п. околдовать, очаровать
büyüleyici обаятельный, чарующий, волшебный
büyültmek + В.п. увеличивать; fotoğrafı ~ увеличивать фотографию
büyümek становиться большим ; увеличиваться ; расти, вырастать
büyüteç (-ci) увеличительное стекло, лупа
büyütmek + В.п. увеличивать, делать большим
büzmek стягивать, сжимать, суживать
büzülmek стягиваться, сжиматься, суживаться, сокращаться, садиться

36
C
cacık (-ğı) салат из свежих огурцов и йогурта
cadaloz сварливая женщина, мегера, фурия, старая карга
cadde улица, проспект
cahil невежественный, тёмный; неграмотный; неопытный , зелёный
caiz дозволенный, разрешённый
caka (арго) выпендрёж, важничанье
cam стекло; стеклянный
cambaz акробат; канатоходец;) жонглёр
cami (î) мечеть
camia община; содружество
camlı cтеклянный, застеклённый ( например о шкафе)
can 1) душа, жизнь 2) прелестный , милый Ne ~ çocuk ! какое милое дитя! ; ~a yakın симпатичный, приятный :
~ım дорогой, милый ( при обращение) : ~dan а) от всей души, от всего сердца , искренне ; б) искренний : ~dan
dılerım.... желаю от всего сердца .... ; ~ı sıkılmak а) скучать, тосковать б) (исх.) надоесть, наскучить : bundan
~ı sıkıldı это ему надоело : ~ı ıstemek хотеться : ~ı bır şey ıstımıyordu ему ничего не хочется
canan возлюбленная, возлюбленный
canavar хищник, зверь
canciğer закадычный, задушевный; ~ dost закадычный друг
candan от всей души, искренне, сердечно
canevi (-ni) сердце, грудь; (перен.) центр; самое уязвимое место
cani (перс.) уголовный преступник; убийца
canilik (-ği) преступность; убийство
canavarca зверски, жестоко, свирепо
cankurtaran ~ кemerı спасательный пояс : ~ otomobili машина скорой помощи : ~ sandalı спасательная лодка
: ~ sımıdı спасательный круг : ~ yeleğı спасательный жилет:
canlandırmak + В.п. оживлять, приводить в чувство; возрождать; воскрешать в памяти
canlanmak 1) оживать, приходить в себя 2) оживляться
canlı живой; живо одушевлённый; подвижный, бойкий; выразительный; ~ оlarak
cansız бездыханный , бесчувственный, мертвый; вялый, интертный, безжизненный; неодушевлённый
cari текущий; ~ ay текущий месяц; ~ gider ödenekler ассигнования на текущие расходы
casus шпион
casusluk (-ğu) шпионаж
caz джаз; джазовый; ~ müziği джазовая музыка
cazip (-bi) cazibeli привлекательный , вызывающее интерес предложение

37
cebir (-bri) I насилие, принуждение
cebir (-bri) II алгебра
cebren силою, насильно, принудительно
cebri принудительный
cefa мучение, мука, страдание
cehalet невежество, незнание
cehennem ад
ceht (-di) çaba старание, усердие
ceket (-ti) пиджак, куртка
celse заседание, сессия
cemaat (-ti) приход, община; прихожане
cemiyet общество, ассоциация, лига
cenabet (-ti) осквернённость, ритуальная нечистота
cenaze покойник; ~ alayı похоронная процессия; ~ arabası катафалк; cenaze ~ı заупокойный намаз (по
мусульманину)
cendere пресс, вал
cenin зародыш, плод, эмбрион
cenk (-ği) сражение, битва
cennet (-ti) рай
cep (bi) 1) карман ~ telefonu мобильный телефон
cephane боеприпасы, боекомплект
cephe лоб, чело; фасад; фронт; сторона
cerahat рана; гной, сукровица
cerep (-bi) (мед.) чесотка, парша, короста
cereyan 1) (в разн. знач.) течение; solcu ~lar полит. левые движения: 2) поток, ток ; hava ~ı поток воздуха,
сквозняк ; elektrik ~ı электрический ток; 3) движение, ход
cerrah хирург
cesaret смелость, храбрость, отвага, мужество; ~ almak (bulmak) набраться смелости
cesaretli смелый, храбрый, отважный, мужественный
ceset (-di) труп, тело (покойника)
cesur смелый, храбрый, отважный, мужественный
cetvel таблица; список; линейка; ~ tahtası линейка
cevabî ответный; ~ mektup ответное письмо
cevap (-bı) ответ
cevher 1) руда; bakır ~i медная руда; 2) драгоценность
ceviz 1) орех; ~ ağacı ореховое дерево; 2) ореховый, из орехового дерева

38
ceylan газель
ceza наказание, кара; взыскание; ağır ~ (юр.) строгое наказание; ~ emri судебный приговор; ~ Kanunu
Уголовный кодекс; ~ vermek + Д.п. наказывать кого-л.; налагать взыскание на кого-л.; hapis ~sı тюремное
заключение; para ~ sı денежный штаф
cezaevi (-ni) тюрьма
cezaî (уголовно) наказуемый, заслуживающий наказания; ~ sorumluk уголовная ответственность; ~ mesele
уголовное дело
cezalandırmak наказывать, карать
cezalanmak быть наказанным, наказываться
Cezayirli алжирец; алжирский
cezve кофейник (для варки кофе по-турецки)
cılız чахлый, худой; слабый
cımbız ~ пинцет
cımbızlamak + В.п. выщипывать щипчиками (пинцетом)
cırcırböceği сверчок домовой
cırlak фистула, фальцет
cıva ртуть
cıvata болт, винт
cıvıltı щебетание, чирикание
cızbız мясо, жаренное на жаровне, вертеле
cızıltı шипение
cızırdamak шипеть
cibin муха, москит, комар
cibre виноградные выжимки, гуща, осадок
cici красивый, прелестный
cidden серьезно, не на шутку, всерьез
ciddi серьезный; ~ bir sevgi настоящая любовь
ciğer печень; ливер
cihan мир, земля, вселенная
cihaz аппарат, прибор
cilâ лак
cilâlamak лакировать, полировать; наводить глянец
cilt (-di) I кожа
cilt (-di) II переплет; том
cilve кокетство
cimnaz гимназия

39
cimri скупой, скаредный
cin джин, дух, демон
cinaî уголовный, преступный; ~ şube уголовная полиция
cinas (ар.) игра слов, каламбур; ~ yapmak острить; söz ~sı игра слов, двусмысленность
cınasçı остряк
cınaslı двусмысленный, иносказательный
cinayet (-ti) преступление, злодеяние; ~ davası уголовный процесс; ~ mahkemesi уголовный суд
cinnet (-ti) безумие, сумасшествие
cins I род; сорт; порода; породистый; ~ bir köpek породистая собака
cins II пол; erkek ~si мужской пол
cinsel половой, сексуальный
cinsibir единоплеменной, одной породы
cip джип
cips чипсы, хрустящий картофель
cirit (-di) дротик, метательное копьё
cisim (-smi) тело
civan юноша
civar 1) окрестность, предместье; округа; ~ında а) в окрестностях чего-л.; б) около, приблизительно; beş
milyon lira ~ında около пяти миллионов лир; 2) соседство, близость
civciv цыплёнок (только что вылупившийся из яйца)
cizgili полосатый, в полоску
coğrafya география
cop дубинка (полицейская)
coşku энтузиазм, воодушевление; экстаз, волнение
coşkun 1) возбужденный, взволнованный; пылкий, буйный; 2) бушующий (о ветре, море и т.н.)
coşkunca бурно, азартно
coşmak возбуждаться, волноваться; 2) расходиться, разбушеваться (о ветре, море и т.н.)
cömert (в разн. знач.) щедрый; ~ toprak щедрая земля
cömertçe щедро
cömertleşmek расщедриться
cuma пятница
cumartesi суббота
cumhurbaşkanı президент
cumhuriyet (-ti) республика; Türkiye ~i турецкая республика
cumhuriyetçi республиканец
cunta хунта; askeri ~ военная хунта

40
cübbe мантия; avukatlık ~ адвокатская мантия
cüce карлик, лилипут; маленький, низкорослый, карликовый
cümbüş развлечение, веселье
cümle 1) фраза, предложение; 2) весь
cürüm (-rmü) преступление, правонарушение; вина, проступок, провинность
cüzdan I кошелёк, бумажник; папка
cüzdan II удостоверение, свидетельство; hüviyet ~ı удостоверение личности; evlilik ~ı свидетельство о браке;
sağlık ~ı справка о состоянии здоровья

Ç
çaba усилие; старание; усердие
çabalamak прилагать усилия, стараться; силиться
çabuçak очень быстро, мигом, в один момент
çabuk быстро, скоро, живо; быстрый, скорый
çaçabalığı (-nı) шпроты
çaçaron краснобай, горлопан, крикун
çaçaronluk (-ğu) краснобайство, горлопанство
çadır палатка, шатёр
çafçaf показуха
çafçaflı вычурный, показной
çağ период, эпоха, век, возраст, время
çağanoz yengeç краб
çağdaş современник; современный
çağırmak 1) звать, вызывать; 2) созывать; призывать; приглашать; askere ~ призывать в армию; düğüne ~
приглашать на свадьбу; geri ~ отозвать (напр. посла)
çağlayan небольшой водопад
çağrı 1) приглашение; 2) воззвание; призыв
çağrışmak ile перекликаться, перекрикиваться; орать, кричать, галдеть
çakal шакал; (арго) шельма, пройдоха
çakıl галька, мелкий окатыш; гравий
çakır голубой, серовато-голубой
çakmak (-ğı) I зажигалка
çakmak II 1) забивать; çivi ~ забивать гвозди; 2) сверкать (о молнии); şimşek çaktı сверкнула молния
çakşir мужские шаровары
41
çalar с боем, бьющий; çalar ~ı будильник
çalgı музыкальный инструмент
çalgıcı музыкант; оркестрант
çalı кустарник, кусты
çalıkuşu птичка певчая
çalınmak быть украденным
çalınmış краденый, ворованный
çalıntı украденная, ворованая вещь; ~ cihaz краденый аппарат
çalışkan трудолюбивый, прилежный, старательный
çalışma работа; ~ saatleri рабочие часы
çalışmak 1) работать, трудиться; 2) стараться; 3) заниматься; derse ~ готовить уроки; matematiğe ~
заниматься математикой, готовить уроки по математике
çalkalamak, çalkamak 1) взбалтывать, взбивать; 2) полоскать
çalmak 1) бить, стучать; kapıyı ~ стучать в дверь; 2) воровать, красть; 3) играть (на музыкальном
инструменте); keman ~ играть на скрипке; 4) звонить; telefon çalıyor телефон звонит
çam сосна
çamaşır бельё; стирка; ~ makinası стиральная машина
çamçarşı кругом, со всех сторон
çamfıstığı кедровый орех
çamur грязь; глина; ~ banyosu грязевые ванны
çan колокол; ~ çalıyor звонит колокол
çanak (-ğı) глиняная чашка, миска
çanaksı напоминающий чашу, чашеобразный
çancı звонарь
çanta сумка; портфель; sırt ~ sı рюкзак; yol ~sı дорожная сумка
çap (-pı) диаметр, поперечник; калибр; размер
çapa цапка, мотыга; киркомотыга; рыхление
çapak (-ğı) 1) глазной гной; 2) обсечки; 3) заусенец, гарт, окалина (на металле)
çapalamak копать, рыхлить
çapkın волокита, женолюб, распутник, бабник; блудливый, похотливый
çapkınlaşmak стать повесой, волокитой, бабником; распуститься, избаловаться
çapkınlık (-ğı) волокитство, распутство, блудливость
çаргаz перекрещивающийся, скрещивающийся
çapul грабёж, разбой
çaput лохмотья, ветошь; тряпка
çarçabuk быстро-быстро, мигом, молниеносно

42
çаге средство; выход (из положения); başka ~si yok другoго выхода нет; ~sine bakmak найти выход из
положения; ◊ ne ~! ничего не поделаешь!
çaresiz безвыходный, безнадёжный; поневоле; ~ kalmak быть в безвыходном (безнадёждном) положении
çark (-kı) колесо
çarkıfelek I (-ği) (бот.) пассифлора, страстоцвет
çarkıfelek II (-ği) фейерверк
çarkıfelek III (-ği) (перен.) судьба
çarmıh крест
çarnaçar волей-неволей, хочешь не хочешь
çarpık кривой, перекошенный
çarpıntı удар, биение, yürek ~sı сердцебиение
çarpışma столкновение, стычка
çarpışmak 1) сталкиваться, наталкиваться друг на друга; 2) (ile) сражаться, биться, бороться
çarpma столкновение
çarpmak 1) налететь, наскочить, наехать; 2) биться
çarşaf простыня
çarşamba среда (день недели)
çarşı рынок (крытый), торговые ряды
çatal вилка (столовая); раздвоенный, разветвлённый
çatallanmak раздваиваться, разветвляться
çatı кровля; ~ altı мансарда
çatık нахмуренный (о бровях)
çatırtı треск
çatışma столкновение, конфронтация, конфликт
catışmak ile... спорить, препираться с кем-л.
çatlak (-ğı) (прям, и перен.) трещина; треснувший, лопнувший
çatlamak (прям, и перен.) треснуть, лопнуть
çatmak 1) нападать, выступать с нападками; 2) примётывать
çatra patra кое-как; через пень колоду
çavdar рожь
çavuş глашатай; унтер-офицер, сержант
çay чай
çaydanlık (-ğı) чайник
çayevi (-ni) çayhane чайная
çayır луг
çayırkuşu (-nu) жаворонок

43
çaylak (-ğı) коршун
Çeçen чеченец, чеченка
Çenence чеченский язык
çek (-ki) чек; seyahat ~i дорожный чек
çekap профилактический осмотр; профилактика
çekecek (-ği) рожок (для надевания обуви)
çekici тягач, буксир
çekiç (-ci) молот; молоток
çekiliş тираж, розыгрыш
çekilme оставка; geri ~ отступление
çekilmez несносный, невыносимый
çekim притяжение; yer ~i земное притяжение
çekimser воздержавшийся (при голосовании)
çekingen стеснительный; осторожный; сдержанный
çekinmek + Исх.п. воздерживаться; стесняться
çekirdek (-ği) 1) косточка, зёрнышко, семечко (в плодах); 2) ядро; ~ enerjisi ядерная энергия; atom ~ i
атомное ядро
çekirge саранча; ~ kuşu скворец
çekişmek ссориться, ругаться
çekmece 1) ящик 2) бухта
çekmek (çeker) 1) тянуть, тащить; привлекать; birinin dikkatini ~ привлекать чье-л. внимание; 2) вытаскивать,
выхватывать; 3) втягивать, вдыхать; sigara dumanını ~ втягивать дым папиросы; 4) отзывать (напр, посла); 5)
брать, снимать со счёта; bankadan para ~ брать деньги из банка; 6) чертить, проводить (напр. линию); 7)
выносить, испытывать; bu adam çok çekti этот человек много пережил; 8) подвергать, привлекать; sorguya
подвергать допросу; 9) натягивать, надевать (напр, обувь); 10) садиться (о материи); ◊ bayrak ~ поднимать
флаг. 11) принимать (о сигнале тел.) burada telefonum çekmiyor. – у меня тут телефон не ловит (сигнал)
çekmemezlik (-ği) нетерпимость; зависть
çekmez не вытягивающийся, не садящийся при стирке (о материи)
çelenk (-ği) венок
çelgi головной платок
çelik (-ği) сталь; стальной
çelim осанка, телосложение
çelimli хорошо сложенный, статный, осанистый
çelimsiz плохо сложенный, с плохой осанкой, неказистый (человек)
çelişiklik противоречивый; противоречие
çelişmek ile противоречить чему-л., кому-л.

44
çelme подножка
çember 1) круг, окружность; 2) обруч; железное кольцо; 3) котёл
çemen тмин обыкновенный
çene челюсть; подбородок; ~ kemiği челюстная кость; alt ~ нижняя челюсть; üst ~ верхняя челюсть
çenebaz болтливый
çengi танцовщица
çengel крючок
çentik выемка, зарубка, щербина; насечка
çerçeve 1) рама; оправа; gözluk ~si оправа для очков; 2) рамки
çerçi торговец вразнос, лоточник; галантерейщик
çerez закуска (перед едой)
çerezlenmek перекусывать, закусывать
çerezlik (-ği) то, что годится для закуски
çerge палатка; шатёр; çingene ~si цыганский шатёр
Çerkez черкес; черкесский
çermik (-ği) горячий источник; лечебные воды; водолечебница
çerviş топлёное сало; сок (жижа) приготовленного блюда
çeşit (-di) вид, сорт; ассортимент; ~ ~ разный-разный, всевозможный
çeşitli разные, различные, разнообразные
çeşitlilik (-ği) разнообразие
çeşme 1. источник (воды); фонтан, водоем; musluklu ~ (водопроводная) колонка; 2. кран (в раковине)
çete отряд (партизан, повстанцев) банда, шайка
çeteci повстанец, партизан
çetin (в разн. знач.) трудный, сложный; ~ mesele сложный вопрос; ~ mizaç трудный характер; ◊ ~ ceviz
крепкий орешек
çevik быстрый, подвижный
çeviren переводчик
çeviri перевод; ~ yapmak делать перевод
çevirme I жаренный на вертеле; kuzu ~si жареный барашек, барашек, жареный на вертеле
çevirme II перевод; Türkçe’den ~ bir eser произведение, переведённое с турецкого языка
çevirmek 1) поворачивать, переворачивать; 2) крутить, вращать; 3) возвращать, отправлять обратно; 4)
переводить (на другой язык); 5) перелицовывать (одежду); 6) превращать во что-л.
çevirmen переводчик
çevre круг, окружность; округ, округа
çevriyazı транскрипция
çeyiz (-ği) приданое

45
çeyrek (-ği) четверть
çıban чирей, нарыв
сığ лавина (снежная)
çığırtkan зазывала
çığlık (-ğı) крик, вопль
çıkagelmek вдруг появиться; неожиданно прийти
çıkar I расчёт, выгода, польза, интерес; ~ gözetmeden бескорыстно
çıkar II путь, способ; выход
çıkarmak 1) вынимать, вытаскивать, извлекать; 2) выводить; выдворять; увольнять; 3) протянуть, дожить; 4)
(воен.) asker ~ высаживать десант; 5) опубликовывать, издавать, выпускать; 6) производить, добывать; 7)
вывозить (товары); 8) вымещать (напр, злобу); ◊ ses çıkarmamak не возражать, молчать, 9) вычитать
çıkarsever материалист, меркантильный человек
çıkarsız бессеребренник
çıkık (-ğı) вывих; вывихнутый; выступающий (наружу)
çıkış выход, выезд (с территории)
çıkmak (çıkar) 1) выходить; 2) подниматься, взбираться; 3) отправляться; yola ~ отправляться в путь; 4)
появляться (неожиданно); 5)стоить, обходиться; 6) исполнять роль; Otelloya ~исполнять роль Отелло; 7)
вести, следовать; bu yol nereye çıkar? куда ведёт эта дорога?; 8) оказаться; bu kumaş çürük çıktı эта материя
оказалась гнилой; 9) выходить, издаваться, выпускаться; bu gazete nerede çıkıyor? где издаётся эта газета?;
10) кончаться, проходить, завершаться; kış çıktı зима кончилась; 11) повышаться (о цене); 12) всходить,
восходить (о небесных светилах); 13) получать вывих; ayağım çıktı я вывихнул ногу; paradan ~ издержаться,
истратиться; ortaya ~ возникать, вставать (о вопросе)
çıkmaz тупик, безвыходное положение
çıldırmak сходить с ума, лишаться рассудка
çılgın безумный, сумасшедший; безрассудный; безумец
çınar чинара, платан
çini фаянс, изразец
çıplak голый, обнаженный
çıra смольё, сосновая щепа (лучина)
çırak (-ğı) ученик, подмастерье
çırçır 1) хлопкоочистительная машина; 2) родничок; 3) треск
çırpınmak трепетать, трепыхать; биться, извиваться; 3) метаться
çırpmak + В.п. трясти, вытряхивать; взбивать; ~ çırpmak выбивать ковры
çıtırdamak издавать треск (хруст); трещать; хрустеть
çıvgın 1) дождь со снегом и ветром 2) молодой побег, росток
çıyan (зоол.) сколопендра

46
çiçek (-ği) 1) цветок; 2) оспа
çiçekçi продавец цветов
çiçeklik (-ği) ваза для цветов, цветочная клумба, цветник, цветочный горшок
çift пара; парный
çiftçi земледелец,фермер
çiftçilik (-ği) земледелие, сельское хозяйство
çifte I парный, двойной; двухвесельный
çifte II двустволка
çiftleşmek 1) соединяться в пары; делаться парным, сдваиваться; 2) случаться, спариваться
çiftşik (-ği) ферма, хозяйство, поместье
çiğ сырой, не варённый, недоваренный
çiğnemek 1) жевать, разжёвывать; 2) топтать, мыть (ногами); 3) давить
çiklet (-ti) жевательная резинка
çikolata шоколад
çil I рябчик
çil II веснушки
çile моток (ниток и т.п.)
çilek(ği) земляника, клубника
çilingir слесарь
çilli веснушчатый, в веснушках, в пятнах
çim трава в саду (на газонах)
çimdiklemek щипать, отщипывать
çimen 1) зелень, трава, мурава; дёрн; 2) луг, лужайка, газон
çimento цемент
Çin Китай
çinbeyazı цинковые белила
çingene цыган
çini 1) изразцы (для облицовки стен и т.н.); изразец, кафель; 2) фарфор; фаянс
çinicilik керамика, гончарное искусство.
çinko 1. цинк; 2. цинковый
Çinli китаец
çipçiğ - совершенно сырой, совсем сырой
çirk (-ki) грязь, нечистоты
çirkin некрасивый, безобразный; некрасиво, безобразно
çiselemek моросить
çiş моча

47
çit изгородь, плетень, забор; ограда
çivi гвоздь
çiy роса
çizelge разлинованная бумага; расписание, график; таблица
çizer ressam - художник
çizgi линия, черта
çizme сапог
çizmek (çizer) проводить линию, линовать; вычёркивать, стирать
çoban пастух
çocuk (-ğu) ребёнок, дитя; парень
çocukluk (-ğu) детство, детские годы; ребячество
çoğalmak увеличиваться, расти (в числе), размножаться
çoğaltmak увеличивать (в числе), размножать
çoğunluk (-ğu) большинство
çok(ğu) много; очень
çorak(ğı) солончак; солончаковый, неплодородный (о почве)
çorap(bı) чулки, носки
çorba суп, похлёбка
çökelti осадок, отстой
çökmek 1) опускаться; 2) обваливаться, обрушиваться; 3) впадать, вваливаться (о щеках, глазах).
çöküntü I оседание; обвал; обломки, развалины, руины, разрушения; впадина
çöküntü II отбросы, подонки
çöküntü III (перен.) падение, крушение, крах
çöl пустыня
çölümsü в виде пустыни, пустынный, пустынообразный; полупустынный
çömertçe щедро
çömlek (-ği) горшок (глиняный)
çöp 1) щепочка; былинка; 2) мусор
çöplük (-ğü) свалка
çörek (-ği) чурек (лепёшка из пресного теста)
çörten жёлоб
çözelti раствор
çözmek 1) развязывать, распутывать; расстёгивать; 2) решать, разрешать (напр. проблему, задачу)
çözülmek 1) развязываться; 2) растворяться
çözüm решение, разрешение (напр. проблемы, задачи)
çubuk (-ğu) 1) прут; 2) трубка, чубук

48
çuha сукно
çukur 1) яма, впадина; овраг; 2) ямочка (на щеках); 3) могила
çul грубая шерстяная ткань; шерстяная попона
çuval мешок
çünkü потому что, так как
çürük (-ğü) гнилой, прогнивший; испорченный; непрочный; синяк
çürümek гнить, разлагаться, портиться
çürümüş гнилой, сгнивший, прогнивший

49
D
da/de тоже; также; и
dadaş (разг.) брат; парень, браток (обращение)
dadı няня, нянька
dağ гора
dağar кожаный мешок; глиняный сосуд с широкой горловиной
dağcı альпинист
dağılmak 1) рассеиваться, расходиться; 2) быть розданным, быть распределённым
dağınık 1) рассыпанный; распылённый; 2) разбросанный; неубранный, в беспорядке
Dağıstan дагестан
Dağıstanlı дагестанец
dağıtım распределение, раздача
dağıtmak 1) рассеивать, развеивать, разгонять; 2) раздавать, распределять
dağlı горец
dağlık горный, гористый
daha ещё; всё ещё; более; ~ güzel более красивый, красивее
dahi и, также, даже; bunu ben ~ biliyorum этого и я знаю
dâhi гениальный (чаще о человеке); гений (о человеке)
dahil внутренность, внутренняя часть; включая, включительно
daima постоянно, всегда
daimi постоянный
dair о, относительно
daire I круг, окружность; ~sinde в рамках чего-л.; bu esaslar ~sinde в рамках этих положений
daire II квартира; ayrı ~ отдельная квартира
daire III департамент, отдел; pasaport ~si паспортный отдел
dairevi круглый
dakik 1) тонкий; 2) точный
dakika минута
daktilo 1) (~bayan, ~hanım, ~kız) машинистка; 2) машинопись; ~ makinesi пишущая машинка
dal ветвь, ветка; отрасль; bilim ~ отрасль науки
dalak (-ğı) селезёнка
dalaş скандал; драка
dalga (в разн. знач.) волна; вал (водяной); uzunluğu длина волны; ses ~sı звуковая волна
dalgakıran волнорез
dalgalandırmak 1) волновать; 2) развевать, колыхать

50
dalgalanmak волноваться, покрываться волнами; колыхаться, развеваться
dalgıç (-cı) водолаз
dalgın задумчивый; рассеянный
dalgınlık задумчивость; рассеянность
dalış погружение на глубину, дайвинг
dalkavuk льстец; подлиза
dalmak погружаться, опускаться; denize ~ нырять, погружаться в море; işe ~ погружаться в работу
dalya георгин
dam крыша
dama шашки (игра)
damak (-ğı) нёбо
damar 1) (в разн. знач.) жила; altın ~ı золотая жила; 2) вена
damat (-dı) зять (муж дочери); жених
damga штемпель; клеймо; печать; ~, ayar ~sı проба (на серебре, золоте); ◊ ~ pulu гербовая марка
damıtmak дистиллировать, перегонять
damızlık семенной, селекционный; племенной (о животных)
damla (прям. и перен.) капля
damlalık (-ğı) пипетка
damlamak капать
damping демпинг
dana телёнок; ~ eti телятина
Danımarka Дания
Danımarkaca датский язык
Danımarkalı датчанин, датчанка
danışma консультация
danışmak консультироваться, советоваться
danışman советник, консультант
danışmanlık (-ğı) консультирование
dans танец, пляска
dansöz танцовщица, балерина
dantel, dantelâ кружево
dapdar узенький, очень узкий
dar 1) узкий, тесный; 2) недостаточный; ~ gelirli малооплачиваемый; vaktim ~dır у меня время
ограничено; ◊ ~da bulunmak испытывать денежные затруднения, нуждаться
daralmak сужаться, становиться узким
darbe (в разн. знач.) удар; переворот

51
dargın сердитый, обиженный
darı просо
darılışmak сердиться друг на друга
darılmak обижаться
darlık (-ğı) нехватка, затруднение
dâva иск, тяжба, судебное дело; ~ açmak открыть (возбудить) дело; ~yı kazanmak выиграть (судебное) дело
davacı истец, жалобщик
davalı ответчик
davar мелкий рогатый скот
davet (-ti) 1) приглашение; ~ etmek приглашать, звать; ~i üzerine gelmek приехать по
приглашению кого-л; 2) банкет
davetiye пригласительный билет
davetli приглашённый, гость
davranış отношение, обращение; поступок, поведение, действие
davranmak держаться, вести себя; действовать, поступать
davul барабан
davulcu барабанщик
dayak (-ğı) 1) побои; ~ atmak бить, избивать; yemek быть побитым; 2) подпорка
dayamak подпирать, прислонять
dayanak (-ğı) опора; защита
dayanıklı крепкий, прочный; выносливый, стойкий
dayanıksız непрочный; невыносливый, слабый
dayanışma солидарность, сплочённость
dayanmak 1) опираться, облокачиваться; 2) переносить, выносить, выдерживать
dayı дядя (со стороны матери)
dazlak лысый, плешивый
de и, а, же; тоже; ben de я тоже, и я; yoruldum da, acıktım da я и устал, и проголодался
dede дед, дедушка
dedikodu сплетни, пересуды, слухи
defa раз; bazı ~ иногда; bir ~ один раз, однажды; birkaç ~ несколько раз; bu ~ на этот раз; ~larca
неоднократно
defile демонстрация, показ (мод)
defne лавр, лавровое дерево
defnetmek + В.п. хоронить, погребать кого-л.
defolmak (defolur) быть изгнанным; defol! убирайся!
defter тетрадь; hâtıra ~i дневник

52
değer i 1) цена, стоимость; ~i biçilmez неоценимый; 2) достоинство; заслуга; 2. стоящий, достойный; dikkate ~
достойный внимания
değerbilmez не умеющий ценить, неблагодарный
değerli ценный, драгоценный, дорогой; уважаемый
değersiz ничего не стоящий, малоценный
değil (именное отрицание) не; ben doktor değilim я не врач
değirmen мельница
değirmenci мельник
değişebilme изменчивость
değişik изменившийся; разный, различный
değişiklik (-ği) перемена, изменение
değişmek 1) меняться, изменяться, сменяться; hava değişti погода изменилась; 2) обмениваться; onunla
saatlerimizi değiştik мы обменялись с ним часами; 3) переменить, сменить
değiştirmek менять, обменивать
değmek касаться, прикасаться
değnek (-ği) палка, трость
dehliz вестибюль, прихожая; коридор.
dehşet (-ti) 1) страх, ужас; 2) диво!, чудо!
dehşetli ужасный, страшный
dek до
dekadan декадент
dekan декан
dekolte декольтированный; gayet ~ сильно декольтированный
dekont вычет
dekor декорации
dekoratif декоративный
deli сумасшедший
delidolu безрассудный, сумасбродный
delik (-ği) дыра, отверстие; дырявый
delikanlı юноша, молодой человек
delil доказательство, довод, аргумент
delibozuk сумасбродный
delidolu безрассудный, сумасбродный
deliduman ненормальный, полоумный; сумасбродный, безрассудный
delik дырявый; ~ cep дырявый карман
delik (-ği) дыра, отверстие; anahtar ~ği замочная скважина

53
delirmek сходить с ума
delmek продырявливать, просверливать
demagoji демагогия
demeç (-ci) заявление; интервью
demek (der) 1) говорить; ne diyorsunuz? что вы говорите?; bununla ne ~ istiyorsunuz? что вы хотите этим
сказать?; 2) называть; buna ne dersiniz? как вы это назовёте?; 3) значить, означать; ~ ki, ~ oluyor ki значит
(стало быть, выходить), что ...; bu ne ~ ? что это значить?; ◊ ne diye ? зачем?, чего ради?
demet (-ti) букет; пучок; сноп
demin только что, сейчас, недавно
demir 1. 1) железо; 2) якорь; 2. железный
demirbaş инвентарный фонд, инвентарь
demirci кузнец
demirkapan магнит
demiryolcu железнодорожник
demiryolu (-nu) железная дорога
demlenmek 1. завариваться ( о чае) 2. (разг.) дойти до «кондиции»
demode вышедший из моды, устаревший
demokrasi демократия
demokratik демократический
denek (-ği) 1) образец, образчик 2) испытанный, испробованный; ~ taşı пробный камень
deneme испытание, опыт, проба
denemek испытывать, пробовать
denetim наблюдение, контроль
denetlemek наблюдать, контролировать
deney опыт, эксперимент, испытание
deneyim экспериментирование
denge равновесие
denilmek (denilir) говориться, быть сказанным
deniz море, волнение в море, bugün ~ var сегодня море неспокойно
denizaltı подводная лодка
denizaşırı заморский
denizci моряк, мореплаватель
denizcilik (-ği) мореходство
denizkızı (-nı) русалка, (сказ.) сирена
denk (dengi) противовес, контргруз 2)равный, эквивалентный
denklem уравнение

54
denklik (-ği) подобие, соответствие, адекватность, соразмерность
denli тактичный
densiz бестактный
depo склад, бак
depozit (фин.) депозит, залог
deprem землетрясение
depresyon депрессия
derbeder скиталец, бродяга
derbent (-di) горный проход, теснина; крепость на границах горных перевалов
dere речка, ручей (горный),ущелье, долина, пересыхающее русло реки
derece градус, температура 2)градусник ,термометр 3)ступень, степень, уровень
dereotu (-nu) укроп
dergi журнал, сборник
derhal сейчас же, тотчас, немедленно
dеri кожа, кожаный; шкура, кожица (плодов)
derialtı подкожный
derin глубокий
derinleşmek углубляться
derinlik (-ği) глубина
derken вдруг, в этот момент, в это время
derman энергия, сила; излечение, избавление
dernek (-ği) общество, кружок
ders урок
dersane класс, аудитория
dert (-di) страдание, мучение, несчастье
dertli страдающий, горестный, печальный
derttaş друг по несчастью
desen рисунок, ~li kumaş набивная ткань
destan дестан, эпический сказ
deste пачка, связка, букет
destek (-ği) (прям. и перен.) поддержка,опора
desteklemek поддерживать
deşmek + В.п. бередить; yaraları ~ бередить раны
dev гигант, великан; див, злой дух
devam продолжение, длительность, продолжать
devamlı продолжительный, длительный

55
deve верблюд
devekuşu (-nu) страус
devir (-vri) время, эпоха, период
devir (-vri) вращение, оборот, круг, виток
devirmek валить, опрокидывать; свергать правительство
devlet (-ti) I государство, держава
devlet (-ti) II счастье, благополучие
devletleştirmek национализировать, передавать в руки государства
devre период, стадия; (спорт.) период, круг
devren (юр.) с передачей прав; ~ kiralık apartıman дом, сдаваемый в субаренду
devretme сдача
devriâlem кругосветное путешествие
devrim революция
devrimci революционер, революционный
devriye патруль
deyim образное выражение; поговорка
dezenfeksyon дезинфекция
dezenfekte дезинфицированный; ~ etmek дезинфицировать
dış 1.внешняя,наружная сторона, 2.внешний,наружный~ siyaset внешняя политика, ~ kapı наружная дверь,
~ında вне,снаружи, bunun ~ında кроме этого, ~ından извне,şehir ~ı загородный
dışarı внешняя (наружная сторона),вне ,снаружи. ~çıkmak выйти на улицу. dışarda во дворе, на улице
dışişleri ~ bakanı министр иностранных дел, ~bakanlığı министерство иностранных дел
dışkı эксперименты
didaktik дидактический
diferansiyel дифференциал
difteri дифтерит, дифтерия
diğer другой, иной, простой
dik отвесный, крутой, вертикальный, перпендикулярный
diken шип,колючка
dikey вертикальный
dikiş шитье, ~yeri шов, ~makinesi швейная машинка
dikkat (-ti) внимание, ~le внимательно, ~le almak принять во внимание, ~ etmek обращать внимание
dikkatli внимательный
dikkatsiz невнимательный
dikmek сажать(растение),втыкать, вставлять,bayrak ~ воздвигнуть знамя, шить, ставить ,сооружать,
воздвигать

56
dikmelik (-ği) дендрарий, питомник древесных пород
diktafon диктофон
diktatörluk (-ğü) диктатура
dikte диктовка, диктант
dil I (в разн. знач.) язык; ~i uzatmak распускать язык; ~inizi uzatınız покажите язык,Türk ~i турецкий язык;
küçük ~ (анат.) язычок
dil II (геогр.) коса
dilbalığı (-nı) морской язык, камбала
dilber красавица, красивый
dilberdudağı (-nı) кушанье из сладкого теста в форме губ
dilci языковед, лингвист
dilek (-ği) желание, пожелание, просьба
dilekçe заявление, прошение, ходатайство; çalışma izni talep ~si ходатайство о разрешении на работу
dilemek желать, высказывать пожелание,size başarılar dilerim желаю вам удачи
dilenci нищий, попрошайка
dilenmek нищенствовать, попрошайничать
dilim ломоть, кусок, долька (цитрусовых)
dilsiz немой, тихий, кроткий, бессловный
dimdik прямой как стрела; очень крутой, отвесный; ~ ayakta durmak крепко стоять на ногах; ~ bir merdiven
очень крутая лестница
din религия, вера
dinamik динамика, динамический, динамичный
dinç здоровый, крепкий (о пожилом человеке)
dindar религиозный, набожный
dingil ось, колесной вал, шпиндель
dini религиозный, ~ bayram религиозный праздник
dinlemek слушать, слушаться
dinlenmek отдыхать
dinleyici слушатель
dinmek прекращаться, переставать, успокаиваться
dinsiz неверующий
dip (-bi) дно, основание,salonun ~inde в глубине зала; рядом, около, в близости
dipkocanı (-nı) корешок
diploma диплом
diplomalı дипломированный; ~ tercüman дипломированный переводчик
diploması дипломатия

57
diplomatça дипломатично
diplomatik дипломатический
diplomatlık (-ğı) дипломатия; тонкий расчет; дипломатический
dipnot (-tu) сноска
dipsiz бездонный; ∼ testi мот, бездонная бочка
dirayet (-ti) сообразительность, понятливость, смышлёность; способность; умение
direk (-ği) столб, мачта,древко; перекладина, стойка
direksiyon руль (автомобиля) ∼ direksyon simidi баранка руля
direktif директива
direnç (-cı) сопротивление
direniş упорство
direnmek + М.п. упорствовать в...; настаивать на...
direy животный мир, фауна
diri 1) живой, ∼ ∼ заживо, живьем, 2) недоваренный ,жесткий, твердый; et biraz ∼ olmuş мясо жестковато
dirilmek возрождаться, воскресать, оживать
dirsek (-ği) локоть
diş зуб; зубной; ~ hekimi зубной врач, дантист
dişçi зубной врач, дантист
dişeti (-ni) (анат.) десна
dişlemek + В.п кусать, укусить
divan диван, кушетка, софа
divane сумасшедший, безумный, полоумный
diyalog диалог
diyaret сообразительность
diyaretli умный, смышленый
diz колено
dizi I нить (бус); шеренга (солдат); ряд предметов
dizi II сериал
dizmek нанизывать (бусы) выстраивать, расставлять, располагать в ряд, набирать
dobra dobra прямо, открыто, откровенно; ∼ konuşmak говорить прямо, говорить без обиняков
doçent доцент
dogma догма
doğa природа, натура
doğacı натуралист
doğaç (-cı) вдохновение; импровизация, экспромт
doğal естественный, природный, натуральный
58
doğan сокол
doğaüstü сверхъестественный
doğma рождение, рожденный
doğmak рождаться, восходить (напр. о солнце)
doğramacı плотник
doğramak + В.п. разрезать (делить) на куски
doğru I прямой, верный правильный, правдивый, честный
doğru II правда, истина, верно, правильно, по направлению к..akşama doğru к вечеру; ~ dan ~ya прямо,
непосредственно
doğruca прямо, непосредственно, напрямик
doğrulamak подтверждать
doğrulmak выпрямляться, исправляться, становиться правильным, направляться к.
doğrultu направленность
doğu восток
doğulu восточный
doğum рождение, роды
doğumevi (-ni) родильный дом
doğumlu родившийся, рожденный
doğurgan плодовитый
doğurmak рожать
doksan девяносто
doksanar по девяносто; her birine ~ lira düştü на каждого пришлось по девяносто лир
doksanıcı девяностый
doksanlık девяностолетний; ~ bir ihtiyar девяностолетний старик
doktora докторская степень, ~ tezi докторская диссертация
doku (биол.) ткань
dokubilim гистрология
dokuma тканьё,ткань, ~ tezgahı ткацкий станок
dokumacı ткач
dokumak ткань
dokunaklı трогательный, проникновенный
dokunma (биол.) осязание, касание
dokunmak I + Д.п. прикасаться, касаться,трогать
dokunmak II наносить вред, вредить здоровью; bu yemek bana dokunur эта пища мне вредна
dokunulmaz неприкасаемый
dokunulmazlık (-ğı) неприкосновенность; milletvekili ~ ı депутатская неприкосновенность

59
dokunuş прикосновение
dokurcun скирда, копна
dokuz девять
dokuzuncu девятый
dolak (-ğı) обмотки, портянки
dolam виток, оборот (бинта, верёвки и т. п.)
dolambaç (-cı) лабиринт
dolan обман, мошенничество, надувательство
dolandırıcı обманщик, мошенник, плут, аферист
dolandırıcık (-ğı) обман, мошенничество, афёра
dolap (-bı) шкаф
dolaşım обращение, циркуляция
dolaşmak бродить, гулять, обходить, обсматривать
dolay округа, окрестность
dolayı вследствие, по причине, в силу, в связи, bundan ~ yı вследствие, по причине этого
dolayısıyla косвенным (окольным)путем, через посредство,onu kardeşi ~ tanıdım я познакомился с ним через
его брата 2)вследствие, ввиду ,в связи 3) следовательно
dolaylı косвенный
dolaysız непосредственный, прямой
doldurmak наполнять, набивать, заряжать (ружье), пломбировать, заполнять
dolgu пломба
dolgun полный, наполненный
dolma голубцы
dolmak I наполняться, быть полным; исполняться, истекать (о сроке)
dolmak II заканчиваться, истекать (о сроке); ziyaret saati doldu время визита кончилось
dolmuş маршрутное такси
dolmuşçu водитель долмуша
dolu I град; ~ yağıyor идёт град
dolu II полный, наполненный, заряженный (о ружье); ~ gözler полные слёз глаза
dolunay полнолуние
domates томат, помидор
domuz свинья; yaban ~u дикий кабан
donra I тундра
donra II перхоть; слой грязи на теле
dondurma мороженое
dondurmak (прям. и перен.) замораживать

60
dondurucu леденящий
donmak мёрзнуть, стынуть
donuk матовый, непрозрачный
donurcu леденящий
dopdolu полный-преполный
doping доппинг
dore позолоченный
doru гнедой
doruk (-ğu) вершина; верхушка
dost (-tu) друг, приятель; дружественный
dostane дружеский; дружески, дружелюбно; gayri ~ недружеский, недружелюбный
dostluk (-ğu) дружба
dosya досье, дело; папка для дел
doymak насыщаться; karnım doydu я наелся
doyurmak насыщать, кормить
dozaj дозировка
dökme литьё; чугун
dökmeci литейщик
dökmek 1) лить, проливать; 2) сыпать, просыпать; 3) ронять (листья); 4) терять (волосы); 5) tüy ~ линять (о
птицах); 6) появляться (о нарывах, сыпи); 7) плавить (металл)
dökülmek быть пролитым; разливаться; проливаться; опадать; выпадать
döl плод, зародыш
döllemek 1) оплодотворять, осеменять; 2) опылять
dölüy эмбрион
dölyatağı (-nı) матка
dölyolu (-nu) влагалище
dömisek полусухой (о вине)
döndürmek вращать, вертеть, вскруживать
dönemeç (-ci) поворот (дороги)
döner вращающийся, вертящийся
döngel мушмула обыкновенная
dönmek 1) (прям. и перен.) вращаться, кружиться; başım dönüyor у меня кружится голова; 2) возвращаться;
3) поворачиваться; bana döndü он повернулся ко мне; arkasını (sırtını) ~ повернуться спиной; 4)отказываться
(от своего лова); 5) превращаться во что-либо; стать кем-либо
dönüm поворот
dönüş 1)возвращение; ~te на обратном пути; 2) поворот

61
dördüncü четвёртый
dört (-dü) четыре
dörtgen четырёхугольник
döşek (-ği) тюфяк, матрац
döşeli 1)устланный, покрытый; 2) меблированный
dösem устройство, сооружение, установка
döşeme пол, настил
döşemek 1)стлать, расстилать; 2) мостить (дорогу); 3) укладывать, класть (трубы, рельсы); 4) меблировать
döviz 1)валюта; 2) девиз, лозунг
dövmek бить, колотить
dua молитва; ~ etmek молиться
duba шаланда; понтон
duble двойная порция (спиртных напитков)
dublex сдвоенный
dublör дублёр
dudak (-ğı) губа; ~larından öpüyorum целую в губы
dul вдова, вдовец
dulluk (-ğu) вдовство
duman дым; туман
dumanlamak + В.п. коптить; balıkları ~ коптить рыбу
dumanlı дымный; туманный; копченный: ~ balık копчённая рыба
duraç (-cı) фазан
durağan неподвижный, закрепленный
durak (-ğı) остановка, стоянка; otobüs ~ı автобусная остановка; son ~ конечная остановка
durdurmak 1) заставлять стоять; 2) останавливать
durgun 1)спокойный, тихий; deniz bügün ~ море сегодня спокойно; 2)неподвижный, стоячий; ~ su стоячая
вода; 3) пришедший в застой (напр. о торговле)
durgunluk (-ğu) неподвижность; покой
durma остановка в пути
durmadan безостановочно, непрерывно.
durmak 1)стоять; 2)останавливаться; 3)прекращаться; yağmur durdu дождь кончался; 4) находиться; kitaplar
masanın üzerinde duruyor книги лежат на столе
duru чистый, прозрачный.
durulamak полоскать бельё
durum положение, обстановка; sağlık ~u состояние здоровья
duruşmа судебное разбирательство.

62
duş душ
dut (-du) тутовая ягода
duvar стена
duy эл. патрон; втулка
duyarlık (-ğı) чувствительность
duygu чувство
duygulu чувствительный
duygusal чувствительный
duygusuz нечувствительный
duymak ощущать, чувствовать; слышать
duyu чувство; интуиция
duyulmak быть услышанным
duyum ощущение, восприятие
duyurmak давать знать, доводить до сведения
duyuru извещение, сообщение, уведомление
düdük (-ğü) свисток, гудок; дудка, свирель
düdüklü со свистком; ~ tencere скороварка (кастрюля со свистком)
düğme 1) пуговица; 2) кнопка, выключатель
düğmelemek застёгивать
düğüm узел
düğümlemek завязывать узлом
düğün свадьба
düğüncübaşı тамада на свадьбе
düğünçiçeği (-nı) (бот.) лютик
düğünçorbası (-nı) свадебный суп
dükkân лавка, магазин (небольшой); мастерская (небольшая)
dükkâncı лавочник, торговец
dülger (перс.) плотник
dülgerbalığı (-nı) рыба-солнечник
dümen руль
dümenci рулевой
dün вчерашний день; вчера
dünkü I вчерашний
dünkü II новенький; новичок; ~ çocuk молокосос, сопляк
dünür сват, сватья
dünya мир; свет; ~nın sonu конец света

63
Dünya Земля
dünyaca всемирно
dünyaevi (-ni) женитьба
dürbün бинокль
dürmek (dürer) + В.п. закатывать, свёртывать трубочкой
dürüst правильный, точный; порядочный; честный (о человеке)
düş сон, сновидение
düşçü мечтатель, фантазёр
düşes герцогиня
düşey вертикальный
düşman враг, неприятель
düşme падение; kar ~si выпадение снега, снегопад
düşmek I (düşer) (в разных значениях) падать; kabine düştü кабинет пал; fiyatlar düşüyor цены падают; yere
düştü он упал на пол (на землю); bayram pazara düşüyor праздник приходиться на воскресенье
düşmek II (düşer) идти, следовать; arkama düş иди за мной; önüme düş иди впереди меня
düşük I низкий; ~ fiyat низкая цена; ~ seviye низкий уровень; ~ kaliteli mal товар низкого качества
düşük II опущенный, покатый; свергнутый; ~ hükümet свергнутое правительство
düşünce мысль, идея, мнение; дума, раздумье; озабоченность; ~ye dalmak задуматься
düşünmek думать, обдумывать; придумывать; çıkar yolu ~ придумать выход из положения
düşürme вырон, скидывание
düşürmek обронить, уронить (на пол, на землю); сбивать, снижать (цену); сбивать (самолёт); сшибать,
стряхивать (фрукты); приводить к падению, низвергать (правительство)
düşürücü снижающий, понижающий
düvel государства, державы
düz ровный, гладкий; равнина; ровное место
düzülmek налаживаться, улучшаться, приходить в норму
düzeltmek приводить в порядок; исправлять, править
düzen 1) в разн. значениях порядок, строй; 2) аккорд
düzenlemek приводить в порядок; регулировать, налаживать; устраивать; basın toplantısı ~ устраивать
пресс-конференцию
düzey уровень
düzgün ровный, гладкий
düzine дюжина
düzlem плоский; плоскость
düzyazı (-nı) проза

64
E
e (выражает удивление, интерес, одобрение) э! ну!; ee; e sonra? ну, а дальше? ну, а потом?
ebat меры; измерения, размеры, габариты
ebe повивальная бабка, повитуха
ebedi вечный
ebediyen навеки; вечно
ebegümeci (бот.) мальва лесная
ebekuşağı (-nı) радуга
ebru роспись под мрамор, окраска под мрамор; бровь
ecel смертный час, смерть; ~iyle ölmek умереть своей смертью
ecza (-aı) ар. аптекарские товары, лекарства
eczacilik (-ği) фармакология
eczaci аптекарь, фармацевт
eczane аптека
edebi литературный
edebiyat (-ti) литература
edepli воспитанный; вежливый
edepsiz невоспитанный; невежливый; нахал, грубиян
edib писатель
efektif наличный
efendi господин, эфенди
efendilik (-ği) благовоспитанность, джентльменство
efendim 1) сударь (при обращении); 2) что? что вы сказали? простите, не расслышал.
efsane легенда
efsanevi легендарный
egzoz выхлоп (газов)
eğemen суверенный
eğemenlik (-ği) суверенитет
eğer если
eğik наклонный, покатый
eğilim 1) наклон; склон, скат; 2) тенденция
eğilmek гнуться, наклоняться, склоняться
eğim наклон; склон, скат
eğirmeç (-ci) перс. веретено
eğirmek прясть

65
eğitim воспитание, образование; ~ üzere по образованию; meslek ~i профессиональное образование
(обучение)
eğlence забава, развлечение, увеселение
eğlenmek 1) забавляться, развлекаться, веселиться, весело проводить время; 2) (ile) подшучивать,
насмехаться над кем/чем – л.
eğmek гнуться, наклоняться
eğri кривой, согнутый, дугой
ehli домашний; ~ hayvanlar домашнее животное
ehliyet (-ti) компетентность, умение, мастерство; söför ~i шофёрские права
ehram пирамида
ejderha дракон, змей
ek добавление; дополнение; приложение
ekici землепашец, земледелец
ekili засеянный
ekim I сев
Ekim II октябрь
ekin посевы
ekip (-bi) команда, бригада
ekipman экипировка, снаряжение; оборудование
eklem соединение, связь
eklemek + Д.п. добавлять, присоединять к ...
eklenmek присоединяться, добавляться
ekli добавленный, приложенный к чему-либо
ekmek (eker) 1) сеять, засевать; 2) посыпать (напр. солью, перцем)
ekmek (-ği) хлеб
ekonomi экономия; экономика
ekran экран
eksen ось
eksi минус; отрицательный
eksik (-ği) недостающий, неполный; недостаток; ◊ ~ olma спасибо
ekpres экспресс
ekstra первосортный, наилучший, экстра
ekşi кислый
ekşimek становиться кислым, прокисать
el рука (кисть) ; ~ etmek делать знак рукой, звать; ~ sıkmak жать руку; ~ sürmek трогать руками, прикасаться; ◊
~e almak рассматривать (напр. вопрос); ~e geçirmek схватить, поймать, завладеть

66
elâ карий
elâstiki эластичный
elâstikiyet (-ni) эластичность
elbet, elbette несомненно, конечно, разумеется
elbirliği (-ni) единение, объединение
elbise одежда; платье
elçi (дип.) посланец, посол
elçilik (-ği) посольство
eldiven перчатки, руковицы
elebaşı (-nı) главарь, вожак, зачинщик
elektrik(ği) электричество; ~i yakınız включите (зажгите) электричество; ~i söndürünüz выключите (погасите)
электричество.
eleman (в разн. зн.) элемент
eleme отбор
elemek просеивать
eleştirme критика
eleştirmeci критик
eleştirmek критиковать
elfibe алфавит, азбука, букварь
elişi (-ni) рукоделие
ellemek трогать; касаться руками; щупать
elli пятьдесят
ellinci пятидесятый
elma яблоко
elmas алмаз
elmastıraş граненый
eltaşı (-nı) ручная мельница
elveda прощай (навсегда)
elveriş пригодность, приемлемость, удобство
elverişli + Д.п. подходящий, приемлемый, удобный для...
elyaf волокна; нити; жилки
emal (-li) эмаль; dişlerin ~i зубная эмаль
emanet (-ti) хранение; вещь, оставленная на хранение
emaye эмалированный
emdirmek давать сосать
emeç мицелий, грибница

67
emek (-ği) труд, работа
emeklemek ползать (напр. о ребёнке)
emekli заслуженный; пенсионер; находящийся в отставке, отставной; ~ maaşı пенсия
emeklilik (-ğı) уход на пенсию, отставка; ~ yaşı пенсионный возраст
emektar опытный специалист, знающий свое дело
emel стремление; желание, чаяние
emici всасывающий, впитывающий, поглощающий
emin надёжный; уверенный, убежденный
emir (emri) приказ, распоряжение
emirlik (-gi) эмират
emisyon эмиссия, выпуск
emlâk (-ğı) строения, недвижимое имущество; emlâk vergisi налог на недвижимость
emlâkçı агент по недвижимости, риэлтор
emlâkçılık (-ğı) риэлторское дело
emmek сосать; высасывать; meme ~ сосать грудь
emniyet (-ti) безопасность; доверие
emretmek + В.п., Д.п. приказывать, велеть кому-л. что-л.
emzik (-ği) сосок; соска, бутылочка с соской (для кормления грудных детей)
emzikli грудной; кормящая грудью женщина; ~ çocuk грудной ребенок
emzirme кормление грудью; ~ sutyeni бюстгальтер для кормящих
emzirmek + В.п. кормить грудью
en I самый; наиболее
en II ширина
enfarktüs инфаркт
enfeksyon инфекция; akciğer ~u лёгочная инфекция
enfrakırmızı инфракрасный
engel препятствие, помеха, преграда
engin обширный, бескрайний; открытое море
enişte муж сестры, зять
entrika интрига
epey (epeyce) основательно, изрядно; очень
erbaş унтер-офицер; сержант
ere пила
erehane лесопильный завод
erem желание; согласие
erigen быстро растворяющийся; быстрорастворимый; быстро тающий

68
erik (-ği) слива; yaban ~i дикая слива, терновая ягода
erişte тесто, нарезанное тонкими полосками; лапша, вермишель
erkek (-ği) мужчина; самец; ~ kedi кот
erkekçe по-мужски
erkekçil сексуально озабоченная (о женщине), помешанная на мужчинах
erken рано
erojen эрогенный; ~ bölge эрогенная зона
erte время, наступившее после чего-л.
ertesi следующий; ~ gün следующий день; на следующий день
erzen просо
erzenin просяной хлеб
eski старый; бывший; ~ bir ev старый дом; senin ~ kocan твой бывший муж
eski zaman старинный
eskimek стареть, устаревать; ветшать, изнашиваться
esmer тёмный, смуглый; брюнет; ~ ekmek чёрный хлеб
esna время, промежуток времени; момент
esnaf ремесло, занятие; ремесленник, кустарь; мелкий лавочник, торговец
Estonya Эстония
Estonyalı эстонец; житель Эстонии
eş супруг; супруга
eşarp (-bı) шарф
eşcinsel гомосексуальный
eşcinsellik (-ği) гомосексуальность
eşek (-ği) осёл
eşekkulağı (-nı) (бот.) короставник полевой
eşik (-ği) порог
eşit равный, одинаковый; ~ haklı равноправный
eşkin лёгкий галоп; идущий лёгким галопом
eşkinli рысистый, быстрый, резвый (о коне)
eşkiya разбойники, бандиты
eşkiyalık (-ğı) разбой, бандитизм; sokak ortasında ~ разбой посреди улицы
eşlik (-ği) сопровождение
eşmek (eşer) + В.п. рыть, копать
eşsiz уникальный
eştipli однотипный
eşya (собир.) вещи; el ~sı ручная кладь

69
et (-ti) мясо
etek (-ği) юбка; подол
etki действие, воздействие, влияние; ~ etmek подвергаться воздействию
etkilemek + В.п. влиять, воздействовать, оказывать воздействие на...
etkilenmek оказаться под воздействием, влиянием
etkisiz бездействующий; неактивный; неэффективный
etmek (eder) делать, совершать
etraf I taraf стороны; окрестности; ~ta кругом
etraf II (служ. слово) вокруг чего-л.
ev дом; домашний; ~ telefonu домашний телефон
evcil домашний; ~ hayvanlar домашние животные
evcimen хороший семьянин
evet да
evham подозрения, сомнения
evhamlanmak подозревать, сомневаться
evlât (-dı) ребёнок, отпрыск; дети, потомки
evlâtsız бездетный
evlendirmek женить
evlenmek ile... жениться на ком-л., выходить замуж за кого-л...
evli женатый, замужняя
evrak (-ki) бумаги, документы; ~ kalemi регистратура; vize ~ları документы для (получения) визы
evre фаза, стадия, период
evvel + Исх.п. (послеслог) раньше, прежде, перед
evvelki первоначальный, прежний, предыдущий
eyalet (-ti) провинция, область, округ, край; департамент
eziyet (-ti) мучение, мука, страдание
ezme толчёное, растёртое; пюре; ~ bademı растёртый миндаль; sebze ~si овощное пюре
ezmek (ezer) толочь, молоть, дробить

70
F
faaliyet (-ti) деятельность
fabrika фабрика
fabrikacı фабрикант
façeta грань
façetalı граненый
facia трагедия, драма; несчастье; катастрофа
fahiş чрезмерный, непомерный, непристойный
fahişe проститутка; распутница
fahri почетный
faiz проценты
fakat однако, но; только
fakir бедный, нищий
fakirhane богадельня
faks факс
fal гадание, предсказание
falaka зажим, тиски
falan 1) такой-то; 2) и тому подобное, и прочее; ~ filân и прочее, и тому подобное
familya семья; семейство
fantezi фантазия
far фара (напр. автомобиля)
fare мышь; крыса
fark (-kı) различие, отличие, разница
farklı отличительный, отличный
Farsça персидский язык
farz предположение
farzetmek (farzeder) предполагать, допускать
Fas Марокко
Faslı марокканец; житель Марокко
fasulye фасоль
fatih победитель, завоеватель
fatura счет
favori фаворит
fayans фаянс; керамическая плитка
fayda польза; выгода

71
faydalanmak пользоваться; извлекать пользу
faydalı полезный, выгодный
faydasız бесполезный, напрасный
fazla 1. более, больше; 2. много, слишком много; 3. лишний, превышающий; o burada ~ он здесь лишний; 4.
излишек, остаток
feci трагический; ужасный
felâket (-ti) несчастье, бедствие, катастрофа
felç (-ci) паралич
felçli парализованный
fen (-nni) техника; науки
fena плохой; плохо, дурно
fenalaşmak ухудшаться
fener фонарь; маяк
fenni технический; научный
ferahlık (-ğı) I ширь, простор; просторность
ferahlık (-ğı) II хорошее настроение
ferdi индивидуальный, личный
feribot (-tu) паром, пароход-паром
ferişte ангел
fermuar молния (застжёка)
fes феска
fesleğen базилик
festival (-li) фестиваль
fethetmek (fetheder) + В.п. завоевывать что-л.
fethi победный; победоносный
fıçı бочка
fıkırdak (-ğı) кокетка
fıkra 1) анекдот; фельетон; 2) параграф (напр. закона)
fındık (-ğı) фундук, лесной орех
fırça щётка; кисть, кисточка; dış ~sı зубная щётка
fırçalamak чистить щёткой
fırın печь; пекарня, булочная
fırınсı пекарь, булочник
fırınlamak + В.п. сажать (ставить) в печь; запекать, тушить в печи
fırlatmak 1) бросать, швырять; 2) запускать
fırsat (-tı) удобный (благоприятный) случай

72
fırtına буря, шторм
fısıltı шепот, шушуканье
fıskıye фонтан
fıstık (-ğı) фисташки
fıtık (-ğı) (мед.) грыжа
fibrom (мед.) фиброма
fidan росток; саженец
fide рассада
fiil 1) дело; действие; 2) глагол
fikir (-kri) мысль, идея; мнение
fil слон
file сетка, авоська
filibit (-ti) (мед.) флебит, воспаление вен, тромбофлебит
filika шлюпка, гребная лодка
filim (-lmi) фильм, кинокартина, кинолента
Filistin Палестина
Filistinli палестинец
filiz отросток, побег, росток
filter фильтр
final (-li) финал
fincan 1) чашка; 2) изолятор
firar 1) бегство, побег; 2) дезертирство
firkete шпилька (для волос)
fiş 1) жетон, фишка; 2) карточка (в картотеке); 3) эл. вилка
fişek (-ĝi) 1)патрон, заряд; 2) ракета
fitil фитиль, шнур
fiyasko фиаско
fiyat (-tı) цена, стоимость
flaş фото вспышка
flebit (-ti) (мед.) флебит, воспаление вен
flört 1) флирт; 2) поклонница
flüt флейта
fok обыкновенный тюлень
folklor фольклор
folyo фольга
fon фонд

73
form спортивная форма
formalite формальность
fotoğraf фотография, фотоснимок
formül (-lü) формула, рецепт
fötr фетр
francala булочка
Fransız француз, француженка
Fransızca французский язык
frekans (физ.) частота
frekanslı (физ.) какой-то частоты
fren тормоз
frengi (мед.) сифилис
frenkçileği (-ni) земляника
frenkturpu (-nu) редис
frenküzümü (-nü) смородина
frenlemek (прям. и перен.) тормозить
frigorifik охлаждающий; холодильный
fritöz фритюр
froti (мед.) мазок
fuar ярмарка
fuhuş безнравственность, распущенность; разврат, проституция
funda (бот.) вереск
futbol (-lü) футбол
futbolcu футболист
füme копчёный
füze ракета

74
G
gaddar жестокий, лютый
gaf неуместный поступок, бестактность
gaflet (-ti) небрежность; невнимательность, оплошность
gaga клюв
gaile горе, печаль, скорбь; беспокойство, хлопоты, трудности; ~ dolu hayat жизнь, полная забот
gala торжественный прием
galeri 1) галерея; 2) штрек
galiba вероятно, по всей вероятности, должно быть
galip (-bi) побеждающий
galsame (анат.) жабры
gamsiz безгорестный; беззаботный, беспечный
gani щедрый, великодушный
gar вокзал
garanti гарантия
gardırop(bu) гардероб м, платяной шкаф; 2) гардероб (раздевальня)
gargara полоскание горла
garip 1) странный, удивительный, чужой; bu bana ~ geliyor мне это кажется странным; 2) одинокий,
несчастный
garson гарсон, официант
gaspetmek (gaspeder) узурпировать
gato (фр.) сладкий пирог; пирожное
gâvur гяур, неверный, немусульманин
gaye цель; стремление
gayet очень, весьма
gayret (-ti) старание; усилие
gayretli старательный, усердный
gayrı, gayri другой; прочий
gayrimenkul недвижимый
gayrimeşru незаконный
gayrimüslim немусульманин
gaz газ
gazete газета
gazeteci газетчик, журналист
gazi (мус.) гази, боец за ислам

75
gazoz газированная вода
gazyağı керосин
gebe беременная
gebelik (-ği) беременность
gece ночь; ночью; bu ~ сегодня ночью
gecebekçisi (-ni) ночной сторож
gecekondu лачуга, хибарка (сооруженная в течение одной ночи)
gecelemek 1. переночевать, заночевать; 2. провести бессонную ночь
geceleyin ночью
gecelik(ği) 1.ночной; 2. ночная рубашка; kadın ~i женская ночная рубашка.
geceyarısı (-nı) полночь; в полночь
gecikmek опаздывать, запаздывать.
geç поздно; поздний; ~ kalmak опаздывать
geçen прошлый, прошедший
geçer действительный; имеющий хождение; находящийся в обращении
geçici I временный, преходящий
geçici II инфекционный, заразный; ~ sarılık инфекционная желтуха
geçirmek (в разн. знач.) проводить; onu gara kadar geçirdik мы проводили его до вокзала; geceyi sokakta ~
проводить ночь на улице; 2. переживать, переносить, претерпевать; hastalık ~ перенести болезнь; ◊ gözden ~
пробежать глазами, бегло просмотреть
geçis прохождение, проход, переход
geçit (-di) 1. проход; переход; ~ yok прохода (проезда) нет; 2. военный смотр, парад
geçmek (geçer) 1. проходить, проезжать; 2. менять место; переезжать; 3. оставлять позади, обгонять; 4.
переходить, пересекать; 4. проходить, кончаться; kış geçti зима прошла
geçmiş прошедший, прошлый; ~ olaylar прошедшие события; ~te в прошлом; ◊ geçmis olsun!
выздоравливайте! поправляйтесь!
gelecek (ği) будущее; будущий, наступающий; ~ yıl а) будущий год; б) на будущий год; ~te в будущем
gelenek (-ği) традиция
gelgit 1. хождения; 2. прилив и отлив
gelin невеста; невестка, сноха
gelincik (-ği) 1 мак-самосейка; 2 ласка
gelinlik (-ği) 1 положение невесты; 2 свадебный наряд
gelir доход
gelirli доходный, рентабельный
gelişim рост, развитие
gelişme (в разных значениях) развитие

76
gelişmek развиваться
gelişmiş развитый
geliştirmek развивать, совершенствовать.
gelmek 1. приходить, приезжать, прибывать, идти; benimle gel пойдем со мной, buraya gel иди (подойди)
сюда; 2 наступать, начинаться; bayram geliyor наступает праздник 3) казаться; bana öyle geldi мне так
показалось
gem удила; ~ almak быть объезженным (о лошади); ~i azıya almak а) закусить удила; б) распоясаться,
разойтись; ~ vurmak а) обуздать, взнуздать (лошадь) ; б) надеть узду на кого , обломать рога кому
gemi корабль
gemici матрос, моряк
gemicilik (-ği) судоходство; судостроение
gemlemek + В.п. надеть узду, взнуздать (лошадь); укрощать, сдерживать
gen ген
genç (-ci) молодой
gençlik (-ği) юность, молодость; молодежь
gene опять, снова
genel общий, всеобщий, генеральный
genelev публичный дом
genellikle в общем
geniş просторный
genişlemek расширяться
genişletmek расширять
genişlik (-ği) ширина, широта
geniz (-nzi) носовая полость; носоглотка
genleşme расширение, растяжение
gensoru запрос, интерпелляция
gerçek (-ği) 1 истинный, достоверный; настоящий, действительный, неподдельный; 2. правда, истина; 3. да,
кстати; ~ sizr bir şey söyliyecektim да, я хотел вам что-то сказать
gerçekleştirmek осуществлять
gerçeklik (-ği) истинность, достоверность
gerçeküstü феноменальный
gerdan шея
gerdanlık (-ğı) ожерелье
gerdek (-ği) комната новобрачных
gereç (-ci) материал
gerek (-ği) нужно, необходимо, надо; нужный, необходимый

77
gerekçe аргумент, мотивировка, довод
gerekli необходимый
gereksiz ненужный, бесполезный
gergedan носорог
gergin (в разных значениях) напряженный, натянутый
gerginlik (-ği) напряженность, обостренность, milletlerarası~ международная напряженность
geri 1. 1) задняя сторона (часть); ~de позади; ~den сзади; ~ye назад; 2)тыл; 2.отсталый, отстающий; bu saat
beş dakika ~dir эти часы отстают на пять минут; 3. назад, обратно; ~ almak брать обратно; возвращать
gerici реакционный; реакционные силы; реакционер
gerilim 1) натяжение; 2) напряжение
gerinmek потягиваться
getirmek приносить, привозить, приводить.
gevelemek 1) жевать; 2) говорить вокруг да около
gevrek(ği) хрупкий, ломкий, баранка
gevşek расслабленный, вялый, разболтанный
geyik (-ği) олень, лань
gezegen планета; ~lerarası межпланетный
gezgin много странствующий
gezi прогулка; поездка; экскурсия
gezinmek прогуливаться; расхаживать
gezmek 1) гулять; 2) расхаживать; 3) осматривать (например город, музей)
gıda питание; продукты
gıdıklamak щекотать
gıpta зависть
gırtlak (-ğı) глотка, горло (дыхательное), трахея
gıyabi заочный
gibi как; такой же как; aslan ~ как лев; benim ~ yapınız делайте как я
gider расход; cari ~ler текущие расходы
gidermek удалять; устранять
gidiş ход
girgin пробивной
girift хватание, поимка
girilmek входить; girilmez входа нет
girinti углубление, впадение
giriş 1) вход; 2) въезд
girişim предпринимательство

78
girişimci предприниматель
girişmek браться, приниматься, приступать; işe ~ взяться за работу
girmek входить; поступать (например, в школу)
gişe окошечко; касса
gitmek (gider) уходить, уезжать; идти
gittikçe постепенно
giyim одежда, платье
giyinmek одеваться
giymek надевать
giz тайна, секрет
gizem тайна, секрет; мистика
gizemli таинственный; мистический
gizlemek скрывать, прятать.
gizlenmek скрываться, прятать
gizli секретный, тайный; секретно, тайно; ~ tutmak держать в секрете
gizlice тайно, секретно
glase блестящий, лакированный
glayöl гладиолус
glokom (мед.) глаукома
glüten – клейковина
gocuk (-ğu) кожух, тулуп, баранья шуба
gol (-lü) гол
gonore (мед.) гонорея
göbek (-ği) пуп, пупок; ◊ ~ atmak танцевать танец живота
göbekli с брюшком
göç 1) переселение; 2) миграция
göcebe кочевник
göçmek переселяться, переезжать
göçmen переселенец
göğüs (-ğsü) грудь
gök (-ğü) 1. небо; ~ yüzü небосвод; ~ler воздушное пространство; 2. голубой; синий; ~ gözlü голубоглазый
gökdelen высотное здание, небоскрёб
gökkuşağı (-nı) радуга
gökyüzü (-nü) небосвод, небо
göl озеро, пруд
gölalası озёрная форель

79
gölbalığı (-nı) озёрная рыба
gölet (-ti) лужа, лужица; небольшое озеро
gölge тень
gölgeli тенистый
gömlek (-ği) рубашка, сорочка
gömmek закапывать; хоронить
gönderici отправитель
göndermek отправлять, посылать
gönül (-nlü) 1) сердце; 2)желание; okumaya ~ü yok у него нет желания читать
gönüldeş родственная душа, родственные души
gönüllenmek обижаться, оскорбляться
gönüllü добровольный; доброволец
göre + Д.п. по, судя по, согласно, сообразно; bize ~ по нашему мнению; kanuna ~ согласно закону
görenek (-ği) обычай, привычка
görev обязанность
görgü опыт, опытность
görkemli великолепный, блестящий, пышный
görmece на глаз, на вид
görmek (görür) видеть
görmez невидящий, незрячий
görsel зрительный; визуальный
görümce золовка
görünmek 1) показываться, быть видным; 2) выглядеть; siz iyi görünüyorsunuz вы хорошо выглядите
görüntü 1) призрак; 2) изображение
görünüş вид, наружность, внешность; ~te по виду, внешне, по внешности
görüş взгляд, зрение, точка зрения, aksi ~ противоположный взгляд, realist ~ реалистический взгляд; ~ birliği
единство взглядов
görüşme 1) встреча; 2) беседа, разговор; 3) обсуждение; ~ler переговоры мн.; ~ler yapmak, ~lerde bulunmak
вести переговоры
görüşmek 1) (ile) видеться, встречаться; 2) (ile) беседовать, разговаривать, совещаться; 3) обсуждать,
рассматривать (например, проблему, вопрос)
gösterge 1) показатель степени; коэффициент; 2) индикатор
gösteri (в разных значениях) демонстрация, показ
gösterilmek быть показанным, демонстрироваться
gösteriş показ, демонстрация; внешний вид, внешность
göstermek (gösterir) демонстрировать, показывать

80
götürmek 1) уносить, относить; 2) уводить, увозить; провожать, доводить; sizı evinize kadar götürebilir miyim?
могу ли я вас проводить до дома?
gövde 1) тело, туловище; 2) ствол
göymek (göyner) жечь, обжигать
göynük (-ğü) I небольшой кувшин
göynük II (разг.) обгорелый; загорелый
göz глаз; ~ doktoru глазной врач, окулист; ◊ ~ atmak взглянуть, заглянуть; ~ önünde tutmak иметь в виду,
учитывать; ~e çarpmak бросаться в глаза; ~ boymak пускать пыль в глаза; ~den geçirmek просматривать,
проверять; çıplak ~le невооруженным глазом; ~üm! милый! дорогой!
gözaltı наблюдение, надзор
gözbebeği (-ni) свет очей, зеница ока
gözdağı (-nı) – устрашение, угроза
gözde фаворит
gözkapağı (-nı) (анат.) веко
gözlem наблюдение; наблюдательность
gözlemci наблюдатель
gözleme блинчики, оладьи
gözlemek ждать, ожидать, выжидать
gözetlemek наблюдать
gözlük (-ğü) очки; pembe ~ розовые очки
gözlükçü продавец очков
gözyaşı (-nı) слеза
grafoloji графология
gram грамм
gramer грамматика
granulöm (мед.) гранулёма
granül зёрнышко
grev забастовка; ~ yapmak бастовать, проводить забастовку
grevci забастовщик
greypfrut (-du, -tu) грейпфрут
gri серый; koyu ~ тёмно-серый
grip (-bi) грипп; ~ olmak заболеть гриппом; ~ geçirmek перенести грипп
gripli больной гриппом
guartr зоб
gudde железа
guguk (-ğu) кукушка

81
gurbet (-ti) чужбина
gurur гордость; надменность; ~ duymak испытывать гордость
gururlanmak гордиться
gururlu гордый, надменный
guşa (мед.) зоб; ~ hastalığı базедова болезнь
gut damla подагра
guya будто бы, якобы; как будто, словно; ~ büyük bir iç yapmış da öğünüyor он похваляется так, словно
сделал большое дело
gübre навоз; удобрение
güc (-cü) 1) сила; мощь; мощность; 2) способность
güç трудный
güçlü сильный, крепкий
güçlük (-ğü) трудность, затруднение; ~ çekmek испытывать затруднения
güçsüzlük (-ğü) бессилие, слабость
güderi замша
güdük (-ğü) недостаток, нехватка
güfte либретто
güğüm кувшин с крышкой
gül роза; ~ yağı розовое масло; ~üstüne ~koklamamak оставаться постоянным в любви (к одной женщине)
güldürmek смешить
güle güle всего хорошего!, до свидания! (пожелание уходящему)
güleç улыбчивый
gülle ядро; ~ atma толкание ядра
gülmek (güler) 1) смеяться; 2) насмехаться, смеяться над кем/чем-либо
gülmez угрюмый, сердитый, строгий
gülümsemek улыбаться
gülünç смешной
gülüş смех, манера смеяться
gümrük (-ğü) таможня; таможенная пошлина; ~ muayenesi таможенный досмотр
gümrükçü таможенник
gümüş серебро; серебряный
gün 1) день; bür ~ однажды; ~ü ~üne регулярно, день в день 2) солнце
günah грех
günaydın доброе утро!
güncel актуальный, злободневный
gündem повестка дня

82
gündoğuşu (-nu) восход солнца, рассвет
gündüz днем
güneş солнце; ~ doğdu солнце взошло; ~ battı солнце зашло
güneşlenmek загорать на солнце
güneşli солнечный
güney юг
güneybatı юго-запад
güneydoğu юго-восток
günkü дневной
gür 1) густой, пышный; ~ saç пышные волосы; 2) сильный, зычный (о голосе)
gürbüz здоровый, крепкий
Gürcü грузин (-ка)
Gürcüce грузинский язык
güreş борьба
güreşçi борец
güreşmek бороться
gürgen (бот.) граб обыкновенный
gürlemek грохотать; гром гремит
gürültü шум, гам; ~ koparmak поднимать шум; gök ~sü гром
güve моль
güveç глиняный горшок (для приготовления пищи)
güven доверие; ~ oyu вотум доверия
güvence гарантия, обеспечение
güvenilir надежный
güvenlik (-ği) безопасность
güvenmek доверяться, полагаться, надеяться
güvercin голубь
güvey жених; зять (муж дочери)
güveyk (-ği) (бот.) душица
güya будто бы
güz осень
güzel красивый, хороший; красиво, хорошо
güzelavratotu (-nu) (бот.) белладонна, красавка
güzellik (-ği) красота
güzün осенью

83
H
haber новость; известие; сведение
haberleşme обмен новостями, связь, переписка
habersizce без уведомления
hac (-ccı) хадж
hacet нужда, потребность
hacı хаджи, паломник
hacım (-cmı) объём
haciz наложение ареста на имущество, секвестр
haç (-cı) крест
had (-ddi) граница, предел
hadde прокатный стан
hadi be! вот это да!
hafıza память; ~ kaybı потеря памяти
hafif 1) (в разных значениях) лёгкий, нетяжёлый; ~ bir bavul лёгкий чемодан; ~ bir kahvaltı лёгкий завтрак; 2)
несильный; ~ bir baş ağrısı слабая головная боль; 3) несерьёзный, легкомысленный
hafiflik (-ği) лёгкость; облегчение
hafiye агент тайной полиции
hafta неделя
haftalık 1. недельный, еженедельный; 2. недельная плата
hain предатель, изменник
haiz обладающий, владеющий; ~ olmak обладать, владеть
hak (-kkı) 1) право; ana ~lar основные права; siyasi ~lar политические права; nee ~la? по какому праву? 2)
правота; справедливость
hakaret (-ti) оскорбление
hakat (-tı) I канат
hakat (-tı) II причал
hakbin правдивый, справедливый
hakçası по правде говоря
hakem абритр, судья
haketmek (hakeder) заслужить что-либо
hakikat (-ti) правда, истина, действительность; поистине, действительно
hakiki истинный, подлинный, настоящий
hakim судья; правящий, господствующий
hâkimiyet (-ti) господство; власть; суверенитет

84
hakkında относительно, касательно
hakkıhıyar (ар.) право выбора
haklı правый, справедливый; ~çıkarmak оправдывать
haksız неправый, несправедливый
haksızlık (-ğı) несправедливость
hal (-li) 1) состояние, положение; 2) вид; ◊ her ~de во всяком случае, безусловно; o ~de в таком случае; çok
~lerde во многих случаях, сплошь и рядом
hala тётка (со стороны отца); ~ kızı двоюродная сестра (со стороны отца); ~ oğlu двоюродный брат
hâlâ всё ещё, пока ещё, ещё
halat (-tı) канат, трос; tel ~ стальной трос
halbuki между тем, тогда как
halef преемник, продолжатель, наследник, правопреемник
halen теперь, сейчас, настоящее время, ныне
halhal браслет на ногу
halı ковёр
haliç эстуарий; речное устье
halife халиф; преемник
halihazır настоящее время
halil законный муж, супруг
halim тихий, смирный, кроткий (о характере, нраве)
halis чистый
halk (-kı) народ; публика
halka (в разн. знач.) кольцо; nişan ~sı обручальное кольцо
halkoyu (-nu) общественное мнение
halletmek (halleder) решать, разрешать (вопрос, задачу и т.н.)
halsiz слабый, обессилевший; ~düşmek обессилеть, выбиться из сил
ham неспелый ( о фруктах); сырой, невыделанный, необработанный
hamal грузчик; носильщик
hamam баня
hamarat работящая, трудолюбивая (о женщине)
hamil I (-mli) обладатель, предъявитель; обладатель
hamil II (-mli) ар. беременность
hâmile беременная
hamle ход (в шахматах, шашках)
hammadde сырьё
hamsi анчоус, хамса

85
hamuçera dağ çileği (бот.) лесная земляника
hamur тесто; ~ tutmak поставить (заместить) тесто; ~ açmak раскатать тесто
hancere (анат.) гортань
hane клетка (на шахматной доске)
hangi какой? который?
hanım госпожа, сударыня, дама; супруга; küçük ~ барышня; ~ efendi сударыня (вежливое обращение)
hani, haniya 1) где? где же? 2) помнишь? помните? 3) по правде сказать
hap (-pı) пилюля
hapcı наркоман
hapis (-psi) 1) задержание, арест; домашний арест; 2) тюрьма
hapishane тюрьма
hapsetmek (hapseder) заключать в тюрьму, арестовывать
hapsolmak быть заключенным где-л.; находиться взаперти
hapşırık (-ğı) чихание
hapşırmak чихать
harabe развалины, руины
haram запрещенный, запретный
harap разрушенный
hararet (-ti) 1) температура, жар; 2) жажда
hararetli разгорячённый, возбуждённый, пылкий, оживлённый
harbiye военное министерство, военная академия
harcamak расходовать, тратить
harç (-cı) I трата, расход; yol ~ı командировочные расходы
harç (-cı) II I раствор
hardal горчица
harket (-ti) 1) движение; 2) действие, поступок; поведение; 3) отправление, отъезд; ~ etmek а) двигаться; б)
действовать, вести себя; в) отправляться, уезжать
harf буква
harıl: ~ ~ продолжительно, непрестанно; бойко
hariç (-ci) 1. заграница; 2. за исключением, кроме; за исключением
harika чудо
harita карта (географическая)
harman молотьба
harp (-bi) I война, бой
harp (-bi) II арфа
has I свойственный, присущий кому-чему

86
has II чистый, без примеси; ~ gümüş чистое серебро
hasar убыток, ущерб
hasat (-dı) жатва, уборка
hasılat продукция; доход
hasım недруг, враг
hasret (-ti) тоска
hassas чувствительный
hassasiyet (-ti) чувствительность
hasta 1. больной; 2. больной; ağır ~ тяжелобольной; ~ olmak (düşmek) заболеть
hastabakıcı санитарка, сиделка
hastalanmak заболеть
hastalık (-ğı) болезнь; kadın ~ları женские болезни; sinir ~ları нервные болезни
hastalıklı болезненный, хворый
hastane больница
haşhaş мак
haşin грубый, резкий
haşlama варёный, отварной; блюдо из вареного мяса
haşlamak варить
hat (-ttı) (в разных значениях) линия; hava ~ı воздушная линия, telefon ~ı телефонная линия
hata 1) ошибка; ~ yapmak допускать (делать) ошибку; 2) проступок
hataen по ошибке, ошибочно
hatalı ошибочный, неправильный
hatır память; ~ına gelmek вспоминать
hatıra воспоминание; память; ~ olarak saklamak хранить как память
hatırlamak вспоминать, припоминать
hatırlatmak напоминать
hatip оратор, проповедник
hatmi (бот.) алтей лекарственный
hattâ даже
hattatlık (-ğı) каллиграфия, чистописание
hatun женщина, дама, госпожа; жена
hava воздух, атмосфера
havaalanı (-nı) – аэродром
havai воздушный, атмосферный
havalanmak 1) взлетать, подниматься в воздух; uçak havalandı самолет взлетел; 2) развеваться; 3)
проветриваться

87
havale 1) поручение, передача; 2) перевод (денежный); posta ~si почтовый перевод; ~ etmek а) поручать,
передавать; б) переводить (деньги)
havalı ветренный, пустой; распущенный, избалованный
havan 1) ступа; 2) миномет
havlamak гавкать, лаять
havlı ворсистый
havlıcan (бот.) сыть длинная
havlu полотенце
havuç (-cu) морковь
havuz I бассейн, водоём
havlu II резервуар, цистерна
havuzbalığı (-ğı) карась обыкновенный
havyar икрá
hayal (-li) 1) воображение; мечта; фантазия; ~ etmek фантазировать; мечтать; 2) изображение, образ; ◊ ~
kırıklığı разочарование
hayalet (-ti) приведение, призрак
hayalperest (-ti) мечтатель, фантазёр
hayat (-tı) жизнь; evlilik ~ı супружеская жизнь
haydi, hadi 1) ну! айда! 2) ладно! пусть так!
haydut разбойник, грабитель
hayhay (выражение согласия) ладно, хорошо
hayıflanmak + Д.п. сожалеть
hayır (-yrı) I добро, благо; благотворительное общество
hayır II нет (отрицание); нет, этого не знаю
hayırlı добрый, благой; ~ sabahlar! доброе утро!
haykırmak восклицать, подавать голос
haylaz пакостник, негодник; лентяй
hayli много, изрядно; значительно; очень
hayran I изумлённый, пораженный; ~ kalmak а) изумляться, поражаться; восторгаться, восхищаться
hayran II почитатель, поклонник
hayret (-ti) 1. удивление, изумление; 2. удивительно! странно!
hayvan животное; скот; зверь
hayvanat (-tı) животный мир, животные; ~ bahçesi зоологический сад, зоопарк
haz (-zzı) I часть, доля
haz (-zzı) II (мед.) резекция, отсечение, отрезание
hazım (-zmı) I твёрдость, решительность

88
hazım (-zmı) II пищеварение, переваривание пищи
hazımsızlık (-ğı) несварение; расстройство пищеварения
hazır 1) присутствующий, имеющийся налицо; ~ bulunmak присутствовать; 2) готовый; ~ elbise готовое
платье; ~ olmak быть готовым
hazırlamak готовить, приготовлять
hazırlanış приготовление
hazırlanmak 1) готовиться, приготовляться; yolculuğa hazırlanıyor он готовиться к путешествию; 2) быть
приготовляемым; yemek hazırlandı еда приготовлена
hazırlık (-ğı) подготовка, приготовление
hazin печальный грустный
hazine казна; касса; сокровищница
haziran июнь
hazmetmek (hazmeder) (прям. и перен.) переваривать
hazine I казна; касса; сокровищница; kelime ~si - словарный запас
hazine II (анат.) влагалище
hece слог
hecelemek произносить по слогам
hedef 1) цель; 2) объект
hediye дар, подарок; ~ etmek дарить
hediyelik предназначенный для подарка
hekim врач, доктор
hektar гектар
hele 1) особенно, в особенности; хотя бы, хоть; 2) наконец, наконец-то; 3) только, пусть только
helikopter вертолёт
helme отвар (рисовый)
helva халва
helvacıkökü (-nü) (бот.) мыльнянка лекарственная
hem причём, к тому же
hem... hem...(de) и...и... (вдобавок еще и)
hemcins однородный
hemen 1) немедленно, сейчас же; 2) почти, почти что
hemoglobin гемоглобин
hemşeri земляк, соотечественник
hemşire медицинская сестра, медсестра
hendek (-ği) ров; канава; окоп; траншея
hentbol (спорт.) гандбол

89
henüz 1) только что, только ещё; ~ geldim я только что пришёл; ~ küçüktür он ещё мал;
2) (при отрицательном глаголе) ещё не; пока ещё; ~ gelmedi он ещё не пришёл
hep 1) всё; весь; все; ~iniz все вы; ~ arkadaşiz все мы друзья; ~si все они; всё; ~sini biliyor он знает всё; 2)
постоянно, всегда; sen ~ geç kalırsın! ты постоянно (вечно) опаздываешь!
hepsi всё, kızların hepsi все девушки (на свете)
her каждый, всякий; ~ gün каждый день; ~ halde во всяком случае; ~ yerde везде, всюду; ~ vakit (zaman)
всегда, постоянно
hergün ежедневно
herhalde скорее всего, по всей видимости
herhangi любой, какой бы то ни было
herkes всякий, каждый (о человеке); ~ bilir все знают
Hermitage Эрмитаж
heroin героин
herşey всё (всякая вещь); ~e rağmen несмотря ни на что
hesap (-bı) 1) счёт, расчёт; ~ açmak открыть счёт (в банке); ~ı veriniz дайте счёт (напр. в ресторане); 2)
подсчёт, вычисление; арифметика; 3) отчёт; ~ vermek отчитываться
hesaplamak считать, подсчитывать
hesaplaşmak рассчитываться
hesaplı расчётливый, осторожный, осмотрительный
hesapsız без счёта; неразумный, непродуманный, неосторожный
hesapsızca без счёта, без учёта; легкомысленно, неразумно
hefes увлечение, стремление, страсть
herif человек, парень, малый
heybe сумка, перемётная сумка
heybet (-ti) ар. величие, внушительный вид
heybetli величественного (внушительного) вида
heyecan волнение, возбуждение; ~ verici волнующий; ~ duymak испытывать волнение
heyecanlanmak волноваться, приходить в возбуждённое состояние
heyecanlı взволнованный; волнующий
heyet (-ti) делегация; комиссия; миссия
heykel статуя
heykeltıraş скульптор
hezimet (-ti) поражение; ~e uğramak потерпеть поражение; ~ uğratmak нанести поражение
hıçkırık икание, икота
hıçkırmak икать
hırçın вспыльчивый, капризный

90
hırdavat (-tı) скобяной товар, скобяные изделия
hırka хырка, бешмет
hırs страстное желание; ярость, гнев
hırsız вор
hırsızlık (-ğı) воровство, кража
hıyanet (-ti) измена, предательство
hıyar огурец
hız скорость, быстрота
hızlı 1. быстрый, скорый; 2. 1) сильно; ~ vurmak сильно ударять; 2) громко, громким голосом; ~ konuşmak
громко разговаривать
hicap (-bı) I покрывало; занавес
hicap (-bı) II стыд; стыдливость, застенчивость
hiciv (-cvi) сатира; сарказм
hicvetmek высмеивать
hiç 1. (при отрицательном глаголе) совсем, совершенно, абсолютно, вовсе не;onu ~ görmendim я его совсем
(вовсе) не видел; 2. когда-нибудь; ~ ava gittiniz mi? вы когда-нибудь ходили на охоту? 3. ничто, пустое место;
bir ~ için darıldı он обиделся из-за пустяка
hiçbiri никто из; ни один из
hiddet (-ti) гнев, ярость
hiddetli гневный, разгневанный
hiddetlenmek гневаться, сердиться
hidrojen водород
hikâye рассказ; повесть; повествование; uzun ~ долгая история
hikâyeci рассказчик; повествователь
hile хитрость; мошенничество; фальсификация
hileli фальсифицированный; с хитростью, с подделкой, нечестным путем
himaye покровительство, защита; поддержка, протекция; ~ etmek а) покровительствовать, защищать;
протежировать
hindi индюшка
hindiba цикорий салатный
hindistan cevizi (-ni) кокосовый орех
hintkamışı (-nı) бамбук
hintyağı касторовое масло
his (-ssi) чувство
hisar крепость, укрепление
hisse часть; порция; пай; акция

91
hissedar пайщик, акционер
hissetmek (hisseder) чувствовать
hitabe обращение, выступление
hiyacint (минерал) гиацинт
hizmet (-ti) 1) обслуживание; прислуживание; 2) служба; askerlik ~i военная служба
hizmetçi слуга, служитель
hoca учитель, наставник; ходжа
hokkabaz фокусник; жонглёр
hol (-lü) холл
homurdanmak ворчать, бормотать
hoparlör громкоговоритель, репродуктор
hoplamak прыгать
horlamak храпеть
hormon гормон; гормональный
horoz петух
horozmantarı (-nı) лисичка (гриб)
hortum 1) хобот; 2) шланг
hostes стюардесса, бортпроводница
hoş хороший, приятный; ◊ ~ geldiniz! добро пожаловать!
hoşab чистой воды (о драгоценных камнях)
hoşça: ~ kalın! будьте здоровы! счастливо оставаться!
hoşaf компот
hoşgörü терпимость, снисходительность
hoşlanmak нравиться
hovarda кутила, мот, гуляка
hoyrat грубый, вульгарный
hububat зерновые (злаковые) культуры
hudut (-du) граница; ~ kapısı пограничный пункт
hukuk (-ku) (юр.) право
hukukçu юрист
hukukî юридический, правовой
humma лихорадка.
hurda мелочь; хлам; металлический лом
hurdacı старьёвщик
hurma финик; хурма
husus дело, обстоятельство, вопрос; bu ~ta ne düşünüyorsunuz? что вы думаете по этому поводу?

92
hususi особый, специальный; личный, частный, собственный
husuiyet (-ti) особенность, специфичность, характерность
husye тестикул, яичко
huş берёза
huy характер, нрав
huzur покой, спокойствие; присутствие
huzurlu спокойный, благодушный
huzursuz беспокойный, тревожный
hücre клетка
hücüm атака, нападение
hüküm (-kmü) 1) судебное решение, приговор; mahkrmrmin ~ü приговор суда; ~ vermek вынести приговор; 2)
сила, значение, kanunun ~ü var закон имеет силу; 3) власть, господство; ~ sürmek а) властвовать, царить; б)
быть распространённым; ~ süren kanaat распространённое мнение, распространённый взгляд
hükümet (-ti) правительство
hükümlü имеющий (законную) силу
hüner умение, мастерство, искусство
hünkar (перс.) повелитель, владыка
hünkarbeğendi (кул.) кушанье из баклажанов
hür (rrü) свободный, независимый
hürmet (-ti) уважение, почет ~ etmek уважать,чтить; ~ görmek пользоваться уважением
hürmetli уважаемый
hürriyet (-ti) свобода
hüsnü красивый, прекрасный, прелестный
hüviyet (-ti) личность; ~ сüzdanı удостоверение личности
hüzün (znü) грусть, печаль
hüzünlü грустный, печальный

93
I
ıhlamur липа
ıkınmak тяжело дышать
ılıca купальни на горячих минеральных источниках
ılık теплый
ılım itidal равновесие
ılıman умеренный
ılımlı умеренный, уравновешенный, сдержанный
ıpıslak совершенно мокрый, насквозь мокрый
ırak далекий
ıraksak дивергентный, расходящийся
ırgat (-tı) поденщик, батрак
ırk раса
ırkçılık (-ğı) расизм
ırktaş соплеменник, представитель той же расы
ırmak (-ğı) река
ırz честь
ısı теплота; горячий, жаркий
ısınma согревание
ısınmak греться, согреваться
ısıölçer калориметр
ısırgan (ısırgan otu) крапива
ısırık (-ğı) - укус, укушенное место
ısırmak кусать; разрывать зубами
ısıtıcı радиатор, нагреватель; нагревающий, накаляющий
ısıtma отопление
ısıtmak греть, нагревать
ıskonto скидка
ıslah улучшение, поправка, реформа
ıslak мокрый, сырой, влажный
ıslanmak мокнуть
ıslatmak мочить
ıslık (-ğı) свист; ~ çalmak свистеть
ısmarlama заказ; на заказ, заказной
ısmarlamak заказывать; поручать; Allahaısmarladık! до свидания!

94
ıspanak (-ğı) шпинат
ısrar настояние, настойчивость; ~la настойчиво, настоятельно; ~etmek настаивать, упорствовать.
ısrarlı настоятельный, настойчивый
ıssız необитаемый, пустынный, безлюдный
ıstakoz омар; makassız ~ лангуст
ıstavroz крест
ıstırap (bı) страдание, мучение
ışık (-ğı) свет, освещение
ışıklar светофор
ışın луч; kozmik ~ lar космические лучи
ızgara жареное на рашпере (о мясе, рыбе); ~ köfte котлеты, жаренные на рашпере
ızmar скрывание, утаивание

95
İ
iade возвращение, возврат; ~ etmek возвращать, приносить обратно
iare заём, ссуда; выдача напрокат
iareten напрокат; заимообразно; в виде ссуды
ibadet (-ti) моление, молитва
ibaret состоящий; ~ olmak состоять
ibik (-ği) гребень (у птиц)
ibraname квитанция, расписка об окончательном расчете по долговым обязательствам
İbranice иврит, древнееврейский язык
ibraz предъявление; ~ etmek предъявлять; pasaportunuzu ~ ediniz предъявите паспорт
ibrik (-ği) - кувшин, сосуд для воды (с ручкой и носиком)
icat открытие, изобретение; ~etmek открывать, изобретать
icra выполнение, исполнение; ~ emri исполнительный лист
iç 1. нутро, внутренняя часть, внутренность; 2. ядро, сердцевина; 2. внутренний; iç siyaset внутренняя
политика; 3. içinde внутри, среди, между; içimizde между нами, среди нас; beş gün içinde в течение пяти дней;
dostluk havası içinde в атмосфере дружбы; içinden через что-либо, из чего-либо; evin içinden из дома; içine
внутрь чего-либо, в; evin içine в дом
içbükey вогнутый
içecek (-ği) напиток, напитки
içekapanık интровертный
içekapanış замкнутость, самоуглублённость
içeri 1. внутренняя сторона; внутренность; ~ den изнутри; ~ de внутри; ~ye внутрь; 2. внутренний; 3. внутрь,
внутри; lütfen, ~ buyurun! заходите, пожалуйста
içerik (-ği) содержание
içerlemek затаить злобу
içermek взаимно обусловливать
içgüdü инстинкт; интуиция
içilir пригодный для питья
için 1. для, ради, за; bunun ~ поэтому; для этого; 2. чтобы; 3. dığı ~ из-за, вследствие того, что…, ввиду того,
что; gelmediği ~ ввиду того, что он не пришел…
içki спиртные напитки
içkili выпивший, нетрезвый
içkulak (-ğı) ortakulak (анат.) внутреннее ухо
içli имеющий что-либо внутри
içlidışlı задушевный, интимный

96
içmek (içilir) 1. пить, 2. есть (суп); sigara ~ курить
içten сердечный, задушевный, искренний; ~ bir dilek искреннее желание
içyagı (-nı) нутряной жир, нутряное сало
içyüz суть, сущность, существо
idam смертная казнь
idane ссуда, заём, долг
idaneten в виде ссуды, взаймы
idare руководство, управление; ~etmek руководить, управлять; дирижировать (напр.оркестром)
idareci управляющий; администратор
ideoloji идеология
iddet (-ti) (мус.) срок, в течение которого разведённая жена или вдова не может вступать в новый брак (300
дней)
iddia утверждение, претензия, притязание; ~etmek утверждать, настаивать, претендовать, притязать
iddianame обвинительное заключение
idrar моча
ifade 1. выражение, ~etmek выражать, 2. показание, ~vermek давать показания
iffetli целомудренный
iflas банкротство, ~ etmek обанкротиться
iftar разговенье; вечерняя трапеза в дни Рамадана
iftira клевета, ~atmak клеветать на кого-либо
iftiraci клветник
iğde дикая маслина
iğfal введение в заблуждение; введение в соблазн
iğne I игла, иголка; шприц; çengelli ~ английская булавка; toplu ~ булавка; ~ yapmak делать укол (вливание)
iğne II жало; ~ yapraklı ağaçlar хвойные деревья
iğnelemek колоть, прокалывать иглой
iğrenç отвращение
iğrenmek брезговать, чувствовать отвращение
ihanet (-ti) измена, предательство; ~ etmek + Д.п. изменять кому-л.
ihbar уведомление, оповещение
ihmal (-li) небрежность; халатность; ~ etmek – пренебрегать, халатно относиться; манкировать
ihracat (-tı) экспорт, вывоз
ihtilal (-li) революция
ihtimal (-li) вероятность, возможность; вероятно, возможно
ihtimam забота, заботливость; внимание
ihtiras ненасытное желание, жажда

97
ihtişam роскошь, блеск
ihtiva содержание, включение
ihtiyaç (cı) потребность, нужда; ~ duymak испытывать потребность (нужду) в чем-либо
ihtiyar старик; старый
ikamet (-ti) пребывание, жительство; ~ tezkeresi вид на жительство; ~ etmek жить, проживать
ikametgah местожительство, резиденция
ikaz оповещение, предупреждение
iki два; ~si оба; ~de bir а) то и дело, б) одна вторая (часть)
ikidilli двуязычный, говорящий на двух языках
ikilem (лог.) дилемма
ikinci второй
ikincileyin во-вторых
ikincilik (-ği) второе место
ikindi время после полудня
ikiyüzlü двуличный, лицемерный
ikiz двойня, близнецы
ikizkenar равнобедренный
İkizler Близнецы (созвездие)
iklim климат
ikmal 1. оканчивание, 2. снабжение
ikna убеждение, ~ etmek убеждать
ikram 1. угощение, 2. скидка, ~etmek а) угощать, б) делать скидку
ikramcı хлебосольный, радушный
ikramiye выигрыш (например в лотерее), премиальные
iksir эликсир, настой
iktibas взятие в долг
iktibasen заимствуя, цитируя
iktidar власть, ~ başinda bulunmak ~da olmak находиться у власти
iktidarsızlık (-ğı) импотенция
iktisadi экономический
iktisat (-dı) экономика, экономия
il вилайет
ilaç (-cı) лекарство
ilâh божество, бог, господь
ilâhî божественный, божий; ~ arzu божья воля
ilâhiyat (-tı) теология, богословие

98
ilan объявление, ~etmek объявлять
ilave добавление, ~etmek добавлять
ilçe уезд
ile с, вместе с; посредством чего-либо; sizin ile, sizinle с вами; tren ile, trenle на поезде; çekiç ile, çekiçle
молотком; 2. и; defter ile (defterle) kalem тетрадь и ручка
ileri вперед; masayi biraz ~ çekelim давайте подвинем стол немного вперед; 2. впереди; evin ~ sinde впереди
дома; 3. передовой, находящийся впереди; ~ gelenler руководство, руководители (мн.ч.); видные деятели,
ответственные работники; 4. будущее; ~ de в будущем; ~ olmak спешить (о часах); saat beş dakika ~ dir часы
спешат на пять минут; ~ sürmek предлагать, выдвигать
ilerlemek продвигаться вперед, двигаться вперед; прогрессировать
iletişim связь, сообщение, коммуникация, общение
iletken сообщающий, проводящий
iletki угломер, транспортир
iletmek передавать, сообщать
ilgi 1. интерес, заинтересованность; ~ göstermek проявлять интерес; ~ çekmek вызывать интерес: ~ çekici
вызывающий интерес; интересный; ~ çekici filim интересный фильм; 2. связь, отношение, причастность,
касательство; bununla hiç bir ~ si yoktur к этому он абсолютно никакого отношения не имеет, он абсолютно не
причастен к этому
ilgilendirmek интересовать
ilgilenmek ile интересоваться
ilgili ile связанный с чем-либо, относящийся
ilginç вызывающий интерес, любопытный
ilik (-ği) I петля, петлица
ilik (-ği) II (анат.) костный мозг
iliklemek застегивать
ilim (ilmi) наука
ilişik приложенный, имеющий отношение
ilişki отношение
ilk первый, начальный
ilkbahar весна; ~ da весной
ilkçağ античный мир
ilke принцип
ilkönce прежде всего, в самом начале
ilkyardım первая медицинская помощь
ilmi научный
ilmühaber свидетельство, удостоверение, справка, сертификат
99
iltifat (-ti) комплимент
iltihap (-bı) воспаление
iltihaplanmak воспаляться
iltihaplı воспалённый
ima намек; ~ etmek намекать на что-либо
imal (-li) изготовление, производство; ~ etmek изготавливать, производить
imalat (-tı) производство
imar благоустройство, ~ etmek благоустраивать
imbat летний муссон
imbik дистиллятор
imdat (-tı) помощь
imge 1. знак, признак, 2. воображение, 3. привидение
imha истребление, уничтожение; ~ etmek истреблять, уничтожать
imhal (-li) отсрочка, продление
imkan возможность
imkansız невозможный, невозможно
imla орфография, правописание
imrenmek сильно желать; завидовать
imsak воздержание, умеренность, диета
imtiyaz преимущество, привилегия
imza подпись, автограф
imzalamak подписывать
imzalı подписанный
inanç (-cı) вера, убеждение
inanmak верить
inat (-dı) упрямство, упорство; ~ etmek упрямиться, упорствовать
inatçı упрямый, упрямец
ince тонкий, мелкий, некрупный; тонко
incelemek изучать, исследовать
inci жемчуг
inciçeçeği (-ni) ландыш
incik (-ği) голень
incil Евангелие
incir инжир
incitmek 1. причинять боль; ушибать (например руку, ногу); 2. обижать
inç дюйм

100
indirim - (торг.) скидка, снижение цен
indirmek 1. спускать, опускать, 2. понижать, снижать
inek (-ği) корова
infaz исполнение, выполнение
İngiliz англичанин, англичанка
İngilizce английский язык
inilti стон
inisyal инициал
inisiyatif инициатива
iniş посадка; mecburi ~ (авиац.) вынужденная посадка; спуск
inkar отрицание, ~ etmek отрицать
inkılap (-bı) революция
inkılapçı революционер; революционный
inlemek стонать
inmek 1. спускаться, опускаться, приземляться; 2. слезать, сходить; vagondan ~ выходить из вагона; inecek
var mı? Кто-нибудь выходит?; 3. останавливаться (в гостинице); otele ~ останавливаться в гостинице
insaf справедливость, совесть; милосердие
insan человек
insaniyet (-ti) человечество; человечность, гуманность
insaniyetli человечный, гуманный
insanlık (-ğı) человечество; человечность, гуманность
insansever человечный, гуманный; гуманист
insanüstü сверхчеловеческий
insülin инсулин
inşa строение, сооружение
inşaat (-tı) строительство, строительные работы
inşaatçı строитель
inşallah если будет угодно аллаху; дай бог!; надеюсь
intiba впечатление; ~ alrnak (edinmek) выносить впечатление; ~bırakmak производить впечатление
intifa использование
intihar самоубийство; ~ etmek совершать самоубийство
intikam мщение, месть; реванш
intikamci мстительный; реваншистский
ip (-pi) верёвка, бечёвка
ipek (-ği) шёлк
ipekli шёлковый; шёлковая ткань

101
iplik (ği) нитка, нитки
ipotek ипотека, залог недвижимости
ipotekli ипотечный
iptal отмена, аннулирование; ~ etmek отменять, аннулировать
iptidai первобытный, примитивный
ipuç (-cu) ipucu нить, концы чего-л.; ключ к разгадке
irade воля; желание
iradeli волевой
İran Иран
İranlı иранец, иранка
irfan знание, просвещение
iri крупный; ~ bir kolye крупное колье
irin гной
irinlenmek гноиться, нарывать
iris 1) радужная оболочка (глаза); 2) ирис
irkilmek вздрагивать, пугаться
irmik (-ği) манная крупа
irsi наследственный
irtibat (-tı) связь, коммуникация
irtica реакция
is сажа; копоть; нагар
isabet (-ti) попадание (в цель)
isabetli меткий, точный (об огне); удачный, уместный (напр, об ответе, реплике)
ise а, же
isfendan клён
ishal (мед.) расстройство желудка, понос
isim (-smi) I имя, название; ~i geçen вышеупомянутый
isim II популярность, известность, слава; ~ yapmak сделать (себе) имя, завоевать популярность
iskambil (игральная) карта
iskele пристань
iskelet (-ti) 1) скелет; 2) каркас
iskemle табуретка, скамейка
iskonto скидка; ~ yapmak делать скидку
iskorpit (-ti) морской ёрш
islâm ислам
isilik (-ği) сыпь
102
isli закопченный; коптящий; копченый; ~ sucuk копченая колбаса
ispat (-tı) доказательство; ~ etmek доказывать
ispirto спирт
israf расточительность, мотовство
istakoz омар
istasyon станция (ж/д, метро); остановка (метро)
istavroz крест
istek (-ği) желание, просьба
istemek хотеть, желать; просить; требовать; istemeye istemeye нехотя
isterik истеричный, истерический
isteka кий (бильярдный)
istifa отставка; ~etmek уйти в отставку
istikamet (-ti) направление
istikbal будущее; ~de в будущем
istiklâl независимость
istikrar утверждение, укрепление, стабилизация, постоянство
istikraz заем
istirahat отдых; ~ etmek отдыхать
istiridye устрица
istismar эксплуатация; ~ etmek эксплуатировать
istisna исключение
istisnai исключительный
istirahat (-tı) отдых, покой, спокойствие
istridye устрицы
isyan восстание, бунт
isyancı мятежник, бунтовщик, повстанец
isyankâr непокорный, мятежный, упрямый
iş дело, работа, занятие; ~ adamı деловой человек, бизнесмен; ~ veren работодатель
işaret (-ti) знак, сигнал
işbirliği сотрудничество; iktisadi ~ экономическое сотрудничество
işçi рабочий, работница
işemek мочиться, выделять мочу
işgal занятие, оккупация
işgünü (-nü) рабочий день
işitmek слышать
işkembe кишки, требуха; ~ corbası суп из требухи (бараньей)

103
işkence пытка, мучение; ~ etmek пытать, мучить
işlek (-ği) оживлённый
işlem процедура; оформление (документа); процесс; обработка, переработка; действие
işlemek работать, функционировать; обрабатывать; курсировать
işletme 1) эксплуатация (рудника, фабрики); 2) предприятие
işletmek эксплуатировать (рудник, фабрику)
işsizlik (-ği) безработица
iştah аппетит
işte вот; ~ bu kadar вот и всё, и больше ничего
iştırak (-ğı) участие; ~ etmek участвовать
işyeri (-ni) предприятие; рабочее место
it собака, пёс
itaat (-ti) послушание, повиновение, покорность; ~etmek слушаться, повиноваться
itaatli послушный, покорный
itfaiye пожарная команда
itfaiyeci пожарник
ithaf посвящение; ~ etmek посвящать
ithal (-li) ввоз, импорт
ithalât (-tı) ввоз, импорт
itibar уважение, влияние, авторитет
itibaren + Исх.п. начиная с...; считая с...; от того момента, как...
itina забота, внимание; аккуратность; старание
itiraf признание, сознание; ~ etmek признавать сознавать (напр. ошибку, проступок)
itiraz возражение; ~ım уок не возражаю; ~etmek возражать
itmek толкать, отодвигать; itiniz от себя (надпись на дверях)
ittifak (-ğı) союз; askeri ~ военный союз
iyi хороший, добрый; здоровый; хорошо; ~ misiniz? здоров ли вы?, как ваше здоровье?; ~yim я здоров , я чувствую
себя хорошо; ~ kötü худо-бедно, худо ли, хорошо ли, ~olmak поправляться, выздоравливать
iyileşmek улучшаться, поправляться, выздоравливать
iyilik (-ği) доброта, добро
iyimser оптимист
yimserlik (-ği) оптимизм
iyot (-du) йод
iz след, отпечаток
izafi относительный, релятивный
izahat (-tı) объяснение, подробное изложение
104
izdüşüm проекция
izin (izni) 1) разрешение, позволение; ~ almak получать разрешение (позволение); ~ vermek разрешать,
позволять; 2) отпуск
izinli находящийся в отпуске; отпускник; ~ olmak быть а отпуске
izlemek идти по следу, следить, преследовать; следить, наблюдать смотреть
izlenim впечатление
izmarit (-ti; -di) морской карась
izole изолированный; изоляционный

105
J
jaguar ягуар
jakuzi джакузи
jalüzi жалюзи
jambon окорок, ветчина
jandarma жандармерия; жандарм
Japon японец, японка; японский
Japonca японский язык; по-японски
jargon жаргон
jartiyer подвязка
jelatin желатин
jeneratör генератор
jeodezi геодезия
jeofizik(-ği) геофизика
jeolog геолог
jeoloji геология
jerse джерси (ткань, готовое изделие)
jest (-ti) жест
jet: ~ uçağı реактивный самолёт
jeton жетон
jilet безопасная бритва; ~ bıçağı лезвие безопасной бритвы
jigolo жиголо, мужчина на содержании женщины
jimnastik (-ği) гимнастика
jinekolog гинеколог
jinekoloji гинекология
jinekolojik гинекологический
jokey жокей
jöle гель
judo дзюдо
judocu дзюдоист
junior юниор
jurnal донос
jurnalcı доносчик
jübile юбилей
jüri жюри

106
K
kaba грубый, вульгарный, примитивный
kabak (-ğı) тыква
kabakulak (-ğı) (мед.) свинка
kabalık (-ğı) отсутствие изящества, аляповатость; грубость, неотёсанность, мужиковатость
kaban полупальто
kabarık 1) вздутый, раздутый, пухлый; 2) рельефный
kabiz (-bzi) запор
kabil (-i) возможный, допустимый
kabiliyet (-ti) способность; возможность
kabiliyetli способный
kabine кабинет
kabir (-bri) могила
kablo кабель
kabsak (-ğı) корзина
kabuk (-ğu) 1) кора, корка, кожица; скорлупа, шелуха; 2) раковина (моллюсков)
kabul (-lü) принятие, приём
kabullenmek + В.п. брать на себя; присваивать; соглашаться на...
kaburga ребро
kâbus кошмар
kabuslu кошмарный, полный кошмаров; ~ rüya кошмарный сон
kabza 1) горсть; 2) рукоятка, ручка
kaç сколько; ~а? почём?, по какой цене?
kaçak 1.1) беглый, дезертир; 2) утечка (газа); 2. контрабандный, незаконный
kaçamak (-ğı) увиливание, отклонение
kaçamaklı - уклончивый; ~ cevap уклончивый ответ
kaçar по сколько; ~ ruble aldılar по сколько рублей они получили?
kaçarola кастрюля
kaçinci который, какой (по порядку)
kaçınılmaz неизбежный
kaçınmak избегать, уклониться.
kaçırmak 1) лишать, похищать, угонять; uykumu kaçırdı он лишил меня сна; arabayı ~ угнать машину; 2)
упускать; пропускать; опаздывать; f irsatı ~ упускать удобный случай; treni ~ опоздать на поезд
kaçmak (kaçar) 1) бежать, убегать; 2) лишаться; uykusu kaçtı он лишился сна; keyfim kaçtı у меня
испортилось настроение

107
kadar 1) как, в такой же степени как, столько же (при сравнении); aslan ~ kuvvetli сильный как лев;
benim~ в такой же степени, как я; onlar ~ çalıştık мы работали столько же, сколько они; 2) около,
приблизительно; bir hafta ~ около недели; 3) до; пока не; köye ~ до деревни; akşama ~ до вечера; ben
gelinceye ~... пока я не приду.; 4) : = dığı ~ выражает сравнительную степень по количеству; istediği ~
столько, сколько он желает; bu ~ столько; ne~ сколько; hepsi bu~ mı? и это все?; işte bu ~ вот и все.
kadayıf кадаиф (кондитерское изделие из теста с сахарным сиропом)
kadeh рюмка, бокал
kadehtaş собутыльник
kademe ступень, уступ; 2) степень, уровень
kader судьба
kaderci фаталист
kadın женщина
kadınsı женоподобный
kadife бархат, вельвет
kadir могущественный, сильный, всемогущий
kadro кадры, личный состав
kafa голова; ум, смышлёность
kafes клетка, решётка; kuş ~ птичья клетка
kâfı достаточный
kafiye рифма
kâğıt (-dı) бумага; документ, справка, письменное свидетельство; para havale ~ı бланк денежного перевода
kahkaha хохот, громкий смех
kahraman герой; героический
kahramanlık (-ğı) героизм, геройство
kahretmek (kahreder) проклинать, карать, наказывать
kahvaltı завтрак; ~ etmek завтракать
kahve кофе
kahverengi коричневый, кофейного цвета
kaide 1) правило, 2) постамент, пьедестал, основание
kala за; до; ikiye beş ~ çıktı он вышел без пяти два köye iki kilometre ~ benzin bitti за два километра до села
кончился бензин
kalabalık (-ğı) толпа; скученность; многолюдный
kalay олово; полуда
kalbur решето
kaça бедро, ляжка; ~ kemiği бедренная кость
kaldıraç (-cı) рычаг

108
kaldırımak 1) (в разн. знач.) быть поднятым; 2) быть увезенным (напр, в больницу); 3) быть
уничтоженным (отменённым)
kaldırım мостовая; yaya ~ı тротуар
kaldırmak 1) в разных знач. поднимать 2) отправлять (транспорт), давать сигнал к отправлению
(транспорта) 3) уносить, убирать; bunu kaldırın уберите это; 4) класть, помещать (напp. в больницу) 5)
уничтожать, ликвидировать
kale 1) крепость; 2) ворота; 3) ладья
kaleci вратарь
kalem 1) перо, ручка (с пером); 2) канцелярия; 3) резец, долото
kalfa подмастерье
kalıcı стойкий, перманентный; постоянный
kalın толстый, плотный (о материи)
kalınbağırsak (-ğı) (анат.) толстая кишка
kalınlık (-ğı) толщина; густота; плотность
kalıntı остаток, излишек
kalıp (-bı) форма, модель, образец, шаблон; внешность, вид oболочка
kalıt (-tı) miras наследство, наследие
kalıtım наследственность
kalıtsal наследственный
kalifiye квалифицированный
kalite качество
kalkan 1) щит (оружие); 2) камбала (рыба)
kalker известняк
kalkındırmak - восстанавливать, развивать
kalkınma подъём, развитие
kalkmak 1) (в разн. знач.) вставать, подниматься; 2) отправляться (о транспорте); tren kalktı поезд
отправился (отошёл); 3) исчезать; bu adet kalktı этого обычая больше не существует.
kalmak (kalır) 1)оставаться; 2) останавливаться (напр. в гостинице), пребывать, проживать; 3)
откладываться (на более поздний срок); gitmeniz cumaya kaldı ваш отъезд отложен на пятницу
kalorifer центральное отопление
kalp (-bi) сердце, kalp krizi сердечный приступ
kalpak (-ğı) шапка
kalsiyum кальций
kaltak (-ğı) седло, лука седла
kamara каюта
kan кровь; кровяной

109
kanaktarım переливание крови
kanal (в разн. знач.) канал
kanape kanepe диван, канапе
kanat (-dı) крыло
kangal моток, виток
kantin общественная столовая, буфет
kanun закон
kanuniyet (-ti) законность, законная сила
kanunlaşmak приобретать силу закона, становиться законом
kanunsuz беззаконный
kanyak коньяк
kap (-bı) миска, сосуд, тара
kapak(-ğı) крышка
kapalı закрытый
kapan западня, ловушка, капкан
kapasite вместимость (отеля, ресторана)
kapı дверь
kapkaç (-cı) похищение
kapkaççı похититель, вор
kaplan тигр
kaput (-tu) презерватив
kapüşon капюшон
kar снег
kâr прибыль, доход
kara черный
karabaş черный монах
karakol полиция, полицейский участок
karalahana kırmızı lahana - краснокочанная капуста
karar решение
karaşın чернявый, смуглый, брюнет
karbüratör карбюратор
kardeş брат
kare квадрат; квадратный
karga ворон
kargo грузовое судно
karha язва

110
karı жена, замужняя женщина
karın (-rnı) живот, утроба; брюхо
karınca муравей
karışık смешанный
karışmak + Д.п. вмешиваться в...
karıştırmak ile... мешать, смешивать с чем-л.
kariyer карьера
karnabahar цветная капуста
karpuz арбуз
karşı I (служ. слово) противоположность чего-л.; ~mda передо мной, напротив меня; ~ya geçmek перейти
(переправиться) на другую сторону
karşı II + Д.п. против, напротив; по отношению к...; ~ gelmek + Д.п. идти против чего-л.
karşılaşmak ile... встречаться с...
kartal орел
karyola кровать, койка
kas мышца, мускул
kasaba городок; посёлок
kasabalı житель (-ница) поселка
kasap (-bı) мясник
kaş бровь
kaşar I овечий сыр
kaşar II (арго) шалава; шлюха
kaşık (-ğı) ложка
katil убийца
kavanoz банка, cam ~ стеклянная банка
kavga ссора, скандал; борьба
kavrulmak (kavrulur) жариться; накаляться; сохнуть, чахнуть
kavşak (-ğı) перекрёсток
kaya скала; горная порода
kayak (-ğı) лыжи
kayakçı лыжник
kaybetmek (kaybeder) + В.п. терять, потерять
kayınvalide теща, свекровь
kayıp (-ybı) потеря, утеря, пропажа
kayısı абрикос
kaynak (-ğı) источник (в разных значениях)

111
kaza авария, несчастный случай
kazak (-ğı) свитер
Kazak (-ğı) казах
Kazakistan Казахстан
kazan котёл
kazanç (-cı) заработок, доход
kazanmak + В.п. зарабатывать; получать выгоду; выигрывать, побеждать
kebap (-bı) вертел; мясное блюдо; balık ~ı шашлык из рыбы, запеченная рыба на вертеле; çoban ~ı мясо
по-пастушьи (мясо с овощами)
kebapçı шашлычник, продавец шашлыков
keçe войлок, фетр
keçi коза
keder горе, печаль, грусть
kederlenmek + Д.п. грустить, печалиться, огорчаться
kedi кошка
kehribar янтарь
kelebek (-ği) бабочка, мотылёк
kelime слово
kemal (-li) совершенство
kemer ремень, пояс; арка, свод
kemik (-ği) кость
kemikli костистый; ~ balıklar костистая рыба
kemiksiz без костей, безкостный
kendi I сам; ~ne güvenen olmak быть уверенным в себе
kendi II свой, собственный
kene клещ
kent (-ti) город
kentli горожанин
kep (-pi) кепка; пилотка
kereviz сельдерей
kerhane публичный дом
kermen крепость
kervan караван
kese I мешочек; сумочка; банная варежка; hamam ~si банная варежка (для растирания)
kese II (перен.) кошелек, карман; ~ye dokunmak бить по карману
kesici режущий, перерезающий; прерывающий, прекращающий; ağrı ~ болеутоляющий

112
kesilmek (kesilir) - прекращаться, прерываться
kesim сектор, участок, зона; круг (людей)
kesin окончательный, категоричный, решительный, твердый; ~ olarak – окончательно,определенно
kesinleşmek окончательно решаться (определяться)
kesmek (keser) + В.п. резать, разрезать, стричь; (перен.) отрезать; блокировать; ~ sesini! - (груб.) заткнись!
kesmez тупой, не режущий
kestane каштан
keşfetmek (keşfeder) + В.п. обнаруживать, раскрывать
keşif изобретение, открытие; исследование (научное)
keşke (междометие) если бы! пусть бы! лучше бы! хоть бы!
keten лён; льняной
keyf (-yfi) I самочувствие, здоровье
keyf II хорошее расположение духа, блаженство
keyfli приятный, радостный
kez раз; binlerce ~ тысячи раз; bir ~ один раз
kıdem стаж (работы, военной службы)
kıdemli имеющий стаж
kılavuz путеводитель
kına хна
kır поле; степь; равнина, луг
Kırgız киргиз
Kırgızistan Кыргызстан
kırıcı разбивающий; ломающий; использующий недозволенные приемы
kırılmak разбиться, сломаться
kırılmaz небьющийся
Kırım Крым
Kırımlı житель Крыма
kırışmak покрываться морщинами; морщиниться, мяться
kırışmaz немнущийся (о ткани)
kırk сорок
kıskanç ревнивый
kıskançlık (-ğı) ревность
kıskanmak + В.п., Исх.п. ревновать кого-л. к кому-л.; завидовать
kısmet (-ti) удача, везение, счастливый случай
kıvırçık кудрявый
kıyma рубленое мясо, фарш

113
kıymet (-ti) цена, ценность, стоимость, значимость
kıymetli 1) ценный, драгоценный; ~ taşlar драгоценные камни; 2) дорогой (при обращении)
kız девушка; девочка; дочь; ~ çocuk девочка
kızak (-ğı) сани; ~ kaymak кататься на санях
kızamık (-ğı) корь
kızamıkçık (-ğı) краснуха
kızarmak краснеть, алеть; жариться, поджариваться
kızartma жареный; balık ~sı жареная рыба; piliç ~ sı жареный цыпленок
kızdırmak I подогревать, накалять;
kızdırmak II (перен.) раздражать
kızgın 1) горячий, раскаленный; 2) перен. разгневанный, разъяренный; 3) палящий, знойные, жгучий
kızıl 1. красный (чаще в переносном значении) ~Meydan Красная Площадь; 2. скарлатина
kızılay ~ kurumu Общество Красного Полумесяца (в мусульманских странах)
kızılcık (-ğı) кизил
kızılhaç ~ kurumu Общество Красного Креста
kızkardeş сестра
kızlık (-ğı) девичество, девственность
kızmak (kızar) злиться, сердиться; накаляться, раскаляться (напр. о металлах)
ki 1) который; bir adam ki okumak istemez… человек, который не хочет учиться…; 2) что; anlaşılır ki o da, gitti
выяснилось, что и он уехал; 3) а; geldim ki kimseler yok! прихожу, а там никого!; 4) чтобы; ona para verdim ki
ekmek, alsın я дал ему денег, чтобы он купил хлеба; 5) когда, раз; onu görmedi ki anlatsın как он может
рассказать, когда (раз) он этого не видел; 6) ведь, же; onu tanımazsın ki ты же его не знаешь
kibar благородный; изысканный; добрый, вежливый
kibrit спичка
kil глина
kilim палас
kilise церковь (христианская)
kilit (-di) замок
kilitlemek запирать (закрывать) на замок
kilitli запертый (закрытый) на замок
kilo килограмм
kim кто?; ~inle с кем?; ~in чей?; ~e (к) кому?; ~den от кого?; у кого?; ~de у кого?, при ком?; ~ bilir? кто
знает?; как знать?
kimi некоторые, одни; ~ istiyor, ~ istemiyor один хотят, другие нет; ~ insanlar некоторые люди
kimlik (-ğı) личность; ~ belgesi удостоверение личности; ~ini tesbit etmek установить личность
kimse кто-нибудь, при сказуем. в отриц. ф. никто; orada ~ yok там никого нет

114
kimsesiz сирота
kimya химия
kimyon тмин обыкновенный
kin ненависть, злоба
kip образец; вид, тип
kir грязь, засаленность
kira аренда; арендная плата
kiracı арендатор; съемщик; квартирант
kiralamak сдавать в аренду; арендовать
kiralık предназначенный к сдаче; прокатный
kiraz черешня
kireç (-ci) известь, известка
kiremit (-di) черепица
kiriş 1) бревно; балка, брус, перекладина; 2) хорда
kirlemek пачкать
kirlenmek пачкаться, становиться грязным
kirli грязный; грязное белье
kirpi еж
kirpik (-ği) ресница
kişi человек (употребляется после числительных); üç ~ için на трех человек, на троих
kişilik рассчитанный на известное число лиц; tek ~ oda комната на одного человека; iki ~ kamara двухместная
каюта; kaç ~? на сколько человек?
kişisel людской; личный, индивидуальный
kitabevi (-ni)книжный магазин
kitap (-bı) книга; ders ~ı учебник
klasik (-ği) классик; классический
klasör шкаф с отделениями; папка для бумаг, регистратор; 3) кляссер
klima кондиционер
klişe (полигр.) клише; штамп; стандартный
koalisyon коалиция
koca I муж; ~ya gitmek выходить замуж
koca II огромный, громадный
koca III взрослый; старый, пожилой
kocamak стареть
kocaman огромный, большущий
koç баран

115
kodeks фармакопея
koğuş палата (больничная); тюремная камера (общая)
koklama обоняние
koklamak нюхать
kokmak (kokar) 1) пахнуть; 2) тухнуть, протухать (напр. о мясе, рыбе)
kokmuş тухлый (напр. о мясе, рыбе)
koku 1) запах; 2) духи; ~ sürünmek душиться, опрыскиваться духами
kokulu ароматный, душистый
kol 1) рука; birinin ~una girmek брать кого-либо под руку; 2) рукав (платья, реки); 3) ветвь (дерева); 4) ручка,
рычаг (напр. станка); 5) отрасль; отдел; 6) колонна (напр. солдат, демонстрантов)
kola крахмал; ~ yapmak крахмалить
kolay 1. легкий, нетрудный; ~ bir iş легкая работа; 2. легко; bunu ~ yaparsın ты с этим легко справишься
kolaylaştırma упрощение, облегчение чего-л.
kolaylaştırmak упрощать
kolaylık (-ğı) легкость
koli картонная коробка; посылка (почтовая)
kolik (-ği) (мед.) колики, резь
kollamak 1) ждать, выжидать (напр. удобный случай); 2) покровительствовать
koloni (в разн. знач.) колония, поселение
kolonya одеколон
koltuk (-ğu) I подмышка
koltuk (-ğu) II кресло
kolye колье, ожерелье
koma коматозное состояние, кома
komik комик; комический, смешной
kompartıman купе
komple полный, комплектный
kompleks комплекс
kompliman комплимент
komplo заговор
kompres компресс
komşu сосед; соседний
komut (-tu) команда, распоряжение
komutan командир, начальник; комендант
komünal коммунальный
konak (-ğı) особняк; правительственное здание

116
konaklama ночёвка
konçerto концерт
kondoktor, kondüktör проводник (поезда)
konferans конференция
konfor комфорт
kongre съезд
konkav вогнутый
konkürans конкуренция
konsantrasyon сосредоточение; (хим.) концентрация
konserve консервы; консервированный
konsey совет
konsolos консул
konsolosluk (-ğu) консульство
konsomasyon потребление
konsulto консилиум
kontak (-ğı) I - зажигание (в машине)
kontak (-ğı) II короткое замыкание
konteyner контейнер
kontrat (-tı) контракт; ~ imzalamak подписывать контракт; kira ~ı договор об аренде (жилья)
kontrol контроль; kontrol etmek контролировать; ~ altına almak взять под контроль
kontrolcu контролер
kontrplâk фанера
konu тема, сюжет
konuk (-ğu) гость
konuksever гостеприимный
konuşma разговор, беседа; лекция
konuşmak 1. разговаривать, беседовать; 2. обсуждать; 3. говорить о ком-чём-либо
konuşulmak говориться, обсуждаться
konut (-tu) жилище, жилье
konveks выпуклый
konvoy конвой, эскорт
koparmak открывать, срывать, обрывать
kopça крючок, застежка
kopmak 1. рваться, отрываться; 2. подняться, разразиться, вспыхнуть (внезапно)
kopya копия
korkak (-ğı) трус, трусливый

117
korkmak бояться, пугаться
korku боязнь, страх, испуг
korkunç страшный, ужасный
korkutmak пугать, страшить
korna гудок, сигнал (автомобиля)
korniş карниз
kornişon корнишон (огурец)
kort (-tu) корт, теннисная площадка
koru лесок, роща
korumak охранять, защищать; оберегать, беречь
kostüm костюм (мужской)
koşmak (koşar) бежать, бегать
koşu бег, состязание в бег
koşul условие
kot (-tu) отметка высоты
kota (ком.) квота
kova ведро; ковш (напр. экскаватора)
kovalamak гнаться за кем-либо, преследовать кого-либо
kovan улей
kovmak гнать, прогонять, выгонять
koy бухта, небольшой залив
koymak 1. ставить, класть; 2. наливать
koyu густой; темный (о цвете); крепкий (о чае)
koyun баран, овца
koza кокон; коробочка
kozmetik косметика; косметический
kozmetikçi косметичка (профессия)
köfte котлеты, биточки (мясные)
köhne ветхий, дряхлый, изношенный
kök (-kü) корень
köknar ель
köle (прям и перен.) раб
köleleştirmek порабощать
kömür уголь; odun kömüru древесный уголь
köpek (-ği) собака
köpekbalığı (-nı) акула

118
köprü мост
köprücük (-ğü) ключица
köpük (-ğü) пена, пенка
kör 1. слепой; 2. тупой; 3. тусклый (напр. о свете); 4. глухой (напр. об улице)
körbağırsak (-ğı) аппендикс
körfez залив
körleşmek тупиться (напр. о ноже)
kösele кожа (подошвенная)
köstek (-ği) цепочка
köşe угол
köşk (-kü) дворец (летний)
kötü дурной, плохой; дурно, плохо
kötüleşmek ухудшаться, портиться
kötümser пессимист
köy деревня, село
köylü крестьянин
kramp (-pı) судорога
kravat (-tı) галстук
krem крем
kreş ясли (детские)
kriko домкрат
kristal I кристалл; кристаллический
kristal II хрусталь; хрустальный
kriter критерий
kronik хронический
kuaför парикмахер
kubbe купол
kucak (-ğı) объятия; охапка
kucaklamak обнимать, прижимать к груди
kudret сила, мощь