Korona Testi Yapan Devlet Hastaneleri
Memorial Atasehir Hospital est spécialisé en soins dentaires, chirurgie esthétique, PMA / FIV et implant capillaire. Fondée en 2008, cette clinique certifiée JCI Accredited est située à Istanbul, Turquie. Voir les avis clients, les photos avant/après et demandez le prix des opérations de chirurgie à l’étranger. Remplissez le formulaire pour un pré-diagnostic gratuit. Réponse rapide.
Memorial Atasehir Hospital, Istanbul, Turquie
Memorial Atasehir Hospital fait partie du groupe Memorial Healthcare qui offre des services de soins de santé de bonne qualité conformes aux normes internationales. Les départements de l’établissement multidisciplinaire comprennent la chirurgie plastique et esthétique, la cardiologie, la neurologie, l’orthopédie, la gastroentérologie, la pédiatrie, la réadaptation, et l’obstétrique et la gynécologie.
L’hôpital met l’accent sur les connaissances et l’expérience en matière de soins efficaces et efficients aux patients. L’hôpital dispose de plus de 140 lits, de cliniques externes et d’unités d’IRM et de tomodensitométrie dotées d’une technologie moderne pour mettre les patients à l’aise lors des examens radiologiques.
Spécialité de la clinique :
Soins Dentaires
Implant dentaire
Appareil dentaire
Couronne dentaire
Facette dentaire
Consultation en dentisterie esthétique
Bridge dentaire
Bilan dentaire
Consultation en dentisterie
Invisalign
Chirurgie Esthétique
Augmentation mammaire
Liposuccion
Rhinoplastie
Brachioplastie
Hollywood smile
Lifting des seins
Lifting cervico-facial
Lifting du corps
Lipofilling du visage
Mastopexie
Vaser Lipo
Liposuccion laser
Sleeve gastrique
Anneau gastrique
Botox gastrique
By-pass gastrique
Rhinoplastie secondaire
Implants mammaires
Reconstruction mammaire
Lifting des fesses
Implants fessiers
Réduction des graisses
Gynécomastie
Lifting du cou
Otoplastie
Consultation en chirurgie plastique
Lifting des cuisses
Traitement des rides
Abdominoplastie
Abaissement de la ligne frontale
Allongement des jambes
PMA / FIV
Insémination artificielle
Congélation d’ovocytes
FIV – Fécondation in vitro
Consultation en FIV
Implant Capillaire
Greffe de cheveux
Greffe de cheveux DHI
Greffe de cheveux FUE
Greffe de cheveux FUE Gold
Greffe de cheveux FUT
Greffe de cheveux BHT
Memorial Atasehir Hospital vous offre :
Transfert de l’aéroport
Logement familial
Réservation du vol
Wifi gratuit
Réservation d’hôtel
Services d’interprétation
Blanchisserie
Guide touristique
Téléphone dans la chambre
Chambres privées
Réhabilitation
Installations religieuses
Précautions alimentaires
Services de traduction
TV dans la chambre
Ville : Istanbul – Pays : Turquie – Fondé en 2008
Accréditation : JCI Accredited – Langue(s) parlée(s) : Anglais, Allemand, Turc
Avis de Memorial Atasehir Hospital
14:17 26 Jun 20
Спасибо доктору Cem Demirel, 9 лет лечилась в разных клиниках мира от бесплодие, много попыток ЭКО в Казахстане, в Европе, в Корее. Как то сидела дома и смотрела на карту мира, почему то открыла именно Турцию. И начала с интересом изучать их медицину. Так познакомилась с координатором клиники Мемориал Ольга. Блогодаря Ольге я окончательно выбрала эту клинику, за что Вам спасибо большое! У нас с мужем родилась прекрасная дочь! Доктор Большое спасибо за Ваши старания и знания, за Ваши усилия и советы, за Вашу доброту и понимание, за Ваш профессионализм и мастерство. Вы — замечательный доктор и я желаю Вам помочь еще многим семьям, получайте в качестве награды улыбки близких и уважение окружающих.
20:58 05 Oct 19
Acil Servis’e karnımdaki sancıyı göstermek in gitmiştim, acil servis doktoru doğru telhis koyarak acil bir duruma zamanına müdahale edilmesini sağladı. Hemşiresinden doktoruna herkes tarafından yakın bir ilgi ve güleryüz ile karşılandım. İki gece boyunca çok iyi bakıldığımı hissettim, hepsine teşekkür ederim.
21:49 04 Feb 20
Меня зовут Лилия Бондарчук и я бесконечно благодарна моим врачам: лор-онколог Ramazan GUN, пластический хирург Alp ERCAN, невропатолог Hakan HANIMOGLU, анестезиолог Emre, которые сделали мне очень сложную большую операцию и удалили большую опухоль.делать такую операцию отказывались врачи Украины, Белоруссии, многие врачи в турецких клиниках, но эти врачи из Мемориал Аташехир взялись за эту тяжелую операцию и провели ее максимально успешно и спасли мне жизнь!Я благодарна нашей переводчице Ольге Федоровой за профессионализм , отзывчивость и доброту!
07:49 22 Apr 22
Les médecins que j'ai vus ont toujours été très bons. Cependant, les employés aux guichets à la fois à l'entrée et aux étages sont très indifférents. Même si vous êtes la seule personne lorsque vous vous approchez du comptoir, quelqu'un lève la tête et dit : « Comment puis-je vous aider ? » il ne demande pas. Ils sont comme des serveurs qui ne veulent pas s'occuper de la table et essaient de ne pas regarder vers votre table. Ils ne vous regardent pas dans les yeux lors de vos transactions. Vous ne pouvez pas comprendre s'il vous parle ou si son téléphone a sonné et qu'il parle à quelqu'un d'autre avec ses écouteurs. Je pensais que le personnel travaillait lamentablement. Dans un hôpital où travaillent des médecins aussi estimés, je pense que l'accueil et l'envoi du patient est une question qui doit être prise au sérieux.
12:14 17 Jan 22
Edit : C'était 240 TL.J'avais besoin d'un test PCR pour mon vol à l'étranger. J'attendais constamment le résultat dans les aéroports pendant 250TL et 2-3 heures. Par conséquent, j'allais à l'aéroport 4-5 heures plus tôt. J'ai fait le même test au Memorial Hospital pour 170TL. Après 5 heures, le résultat du test est apparu sur e-nabız en turc et en anglais. Juste pour être sûr, je suis allé à l'hôpital et j'ai obtenu le résultat tamponné-signé. Au fait, pour votre information, je n'ai pas reçu de sms à cause du résultat de votre test. J'ai vérifié e-pulse moi-même. Remarque : Ne vous opposez pas lorsque vous insérez le bâtonnet-test dans votre gorge et votre nez. S'ils ne peuvent pas bien faire ce processus (s'ils ne peuvent pas obtenir suffisamment d'échantillon), ils vous rappelleront. Compte tenu de cette perte de temps, allez-y tôt et ne grondez pas le préposé.
17:35 01 Jun 21
Ben de ilk etapta yorumları okuduğumda biraz şaşırdım doğrusu, daha iyi yorumlar bekliyordum.Ancak kendim gelip ameliyat olup bir gece yatıp ertesi gün ayrıldıktan sonra Memorial Ataşehir Hastanesinin performansına hayret ettim, çünkü hiçte bazı yorumlarda kötülendiği gibi değildi. Mükemmel bir oda, mükemmel bir servis ve iyi motive olmuş çok yardımcı ve güleryüzlü personel. Bence birçok Avrupa ülkesinin üzerinde bir performans, yani herkese tavsiye ederim.
20:19 25 Apr 21
Je pense que c'est l'un des rares hôpitaux à respecter les règles Covit 19. Le seul problème est que les prix sont élevés car non couverts par une assurance.
22:12 21 Aug 20
نعمل بجهد كبير ومتواصل على مدار الساعة في خدمة ورعاية ومعالجة المرضى وهذا واجبنا مستشفيات ميموريال MEMORIAL GURUP HOSPİTAL MÜDÜRÜ DR FADI SEMIR BITAR
01:27 23 Aug 20
Acil servise şiddetli karın ağrısı ile gittim. Daha önce kistim olduğu için, ağrımın kistten olduğunu düşünmüştüm. Acildeki hemşirelere bunu iletince 6. Kat kadın doğum uzmanına yönlendirdiler. Doktor hanım önce beni dinledi. Çok ağrım olduğu için hiç rahat değidim. Beni sakinleştirdi, sonra muayene etti. Ağrının kaynağı kist değildi, apandisit olabileceğini söyledi . Beni acilen Cerrahi̇ bölümüne gönderdi. Cerrah muayenesi, tomografi sonrası acil ameliyata alındım. Apandisit patlamak üzereymiş. Operasyon sonrası sağlıklı bir şekilde taburcu oldum.Erken teşhis hayat kurtarıyor. Doktor hanım sayesinde Gerçekten o kadar hızlı gelişti ki her şey, ama teşhis ve tedavi de o kadar hızlı idi.Beni özenle dinleyip tanımı koyan kadın doğum hekimi doktor Parvana hanıma ve ameliyatımı yapan doktor Fatih hocaya çok teşekkür ederim. Bu zor günlerde bizlerle ilgilenen sağlık çalışanlarına teşekkür ederim.
19:24 11 Aug 20
Çok temiz hastane uzun zamandir gidiyorum özellikle kardiyoloji bölümü doktorum bahadir dagdeviren herkese tavsiye ederim mükemmel bir doktor
01:04 25 Jul 20
Eşim yabancı uyruklu olduğundan onun kolay iletişim kurabilmesi için bir hekime ihtiyacımız vardı. Araştırmalar sonucu Parvana hanımı buldum. Rusça ana dili gibi mükemmel konuşması, sıcak yaklaşımı, ilgisi, profesyonel yaklaşımınından ilk muayenede memnun kalmıştık. 9 ay hamilelik takibimize Memorial Ataşehir Hastanesinde doktor hanımla devam ettik. Eşimin en büyük hayali idi doğal doğum yapmak. Parvana hanım bu konuda bizi çok destekledi ve çok şükür bir problem yaşamadan 40 hafta 2 günde kızımız Melisaya kavuştuk. O anı bize yaşatan değerli doktorumuza eşim ve kendi adıma çok teşekkür ederim. İyi ki varsınız Parvana hanım. Hem takipler sırasında, hemde doğumda Eşime birebir destek olan doktorumuzu Rusça konuşan hekim arayan herkese tavsiye ediyoruz. Memorial Ataşehir hastanesi tüm çalışanlarına teşekkür ederiz. Melisa&Tanya&Erdem
08:32 23 Jun 20
(GÜNCELLEME: Hasta ile rutin kontrol hastalarını ayırmışlar. Bu düzenleme için tebrik ederim)Pediatri katında hasta olmayan sadece aylık kontrole gelen bebek ve çocuklar için ayrı bir bekleme alanının olmaması büyük handikap. Çocuğumuz hastaneye sağlam gelip hasta çıkabilir
12:13 02 Apr 21
Je peux dire que le seul endroit où nous pouvons faire confiance à leurs médecins. Les frais de voiturier sont chers, mais ils ne fournissent pas un mauvais service. Il y a beaucoup de difficultés à aller et à revenir de l'hôpital à plusieurs reprises. Nos médecins Fırat Tülek et Cem Demirel sont au cœur de nos cœurs. Je voudrais également remercier M. Özer Soylu.
20:27 11 Nov 20
C'est un hôpital propre et bien rangé, mais les salaires sont extrêmement élevés.Je pense que le patient hospitalisé pour 1 jour a demandé 40 lires même pour une simple injection même si nous avons une assurance privée pour payer le salaire d'un employé, vous payez déjà au moins 25 lires de stationnement devant lui, donc même si vous entrez dans la porte avec de l'argent, c'est un bel hôpital Je souhaite que les installations et les prix soient améliorés
14:47 15 Jan 20
Kozyatağı Carrefour'un arkasında yer alır. İki bloktan oluşuyor A ve B bloklar olarak. hastanenin içinde girişte solda starbucks var. Bunaldığınız kahvenizi orada içebilirsiniz, skype'ten toplantı yapabilirsiniz vs vs... hemşireler ve doktorlar hastaların sağlığı ile yakından ilgililer.
12:27 26 Apr 21
Je viens pour un contrôle depuis des années. Mon idée principale est de faire les examens et de voir s'il y a quelque chose de flagrant. Malheureusement, quelle que soit la qualité des examens, la dernière fois qu'il vous examine et interprète les résultats donne l'impression d'un commentateur forcé qui est toujours fatigué de son travail. Interprétez-le vous-même, comme si vous écriviez sur du papier ...J'ajouterai un peu plus d'attentes de sérieux pendant la période Covid pour le contrôle de cette année.En entrant par la porte, je me sentais comme un centre commercial à l'exception d'un feu précipité.Utilisation de l'ascenseur pour 2 personnes entre les étages avec 5 personnes en compagnie d'un patient consultant.Arriver 15 minutes avant le rendez-vous et attendre près d'1 heure m'a semblé manquer de sérieux.
13:13 12 Oct 20
geçen hafta gittim .doktoru iyi , hemşiresi 1-2 si hariç kötü hele diğer personelleri tamamen sinyalci olmuş , hastam var odası neresi diyorum bahşiş alana kadar imalı laflar şifalı sözler odadan gitmeme imalı bakışlar , hasta kabulde elinde pasta tabağı pasta kırıntısı ağzında görevli bayan yan masaya yönlendiriyor yan masaya gidiyorsun bana niye yönlendirdin diye tuhaf tuhaf sözler , bir başıboşluk var hastanede .valeside ilginç şu araba benim diyorsun hemen anahtarı uzatıyor çok enteresan .Eşim vermiş arabayı akşam ben geldim aracım şu dedim sorgu sualsiz anahtarı verdiler kaptırırlar yakında bir araba orda . kısacası doktorlarının kalitesi yüzü suyu hürmetine ayakta duruyor
12:47 16 Feb 22
J'ai subi une rhinoplastie et j'ai séjourné dans la salle VIP au 9ème étage. Mon médecin est un médecin très performant, mais mon opération a également été couronnée de succès. Les infirmières étaient très indifférentes. La chambre était confortable, mais malheureusement, le confort de la chambre ne sert à rien à cause des infirmières qui ne prennent pas les médicaments écrits dans l'ordonnance en sortant du cabinet ! J'ai rappelé aux infirmières que le médicament écrit dans l'ordonnance n'était pas fabriqué ! Le nom de l'infirmière est Ayşegül Çakır. Je n'ai jamais compris comment ils emploient des gens que je trouve si mauvais dans leur travail dans un tel hôpital d'entreprise. Laissez ce commentaire rester ici aussi.
16:52 13 Jul 20
Acil serviste kredi kartı ile temassız ödeme yaptım çekmedi denip şifre ile yeniden ücret alındı fakat 2 kez çekim yapılmış. Yapılan yanlışı düzeltebilmek için acil servis dahili numarasına telefon ettim, problemimi söyler söylemez telefonu suratıma kapattılar. Üzerine defalarca aramama rağmen açmadılar. Benden çekilen küçük bir miktar fakat daha büyük bir ücret de olabilirdi, yaklaşım çok yanlış.
20:16 03 Jun 20
DEDEMİ CHECK UP için götürdük sapa sağlam gittiği hastanede şimdi yoğun bakıma aldılar.Potasyumu düşürmek için verilen serumdan sonra tansiyon şeker kalp ritmi herşey bozuldu ve yoğun bakıma alındı .Daha fazla bişey yazmaya gerek yok artık işin sonunda yanlış ilaç mı? yanlış serum mu? yanlış test mi herşey çıkıcak !!!
10:09 24 May 22
Tamamlayıcı sağlık sigortası ile kardiyolojiden randevu aldım bizzat hastaneden ve hastane bana o kadar hekimden sadece sigorta geçmeyen doktordan randevu yazıyor ben bunu malesefki muayene sonunda belli miktar ücret karşılığı talep edildikten sonra söyleniyor diyorum neden bu doktora yazdınız o zaman birşey denmiyor arkadaşımızın hatası deniyor tamam efor testi yapın dıyorum tekrar muayene olunması gerekir deniliyor e benım muayene hakkımı boşuma yiyorlar sonra 500 küsür paramı alıyorlar telafi asla yapmıyorlar sap gibi kalıyorsunuz
07:41 09 Dec 21
Nous avons emmené mon fils dimanche car il avait de la fièvre, il n'y avait qu'un seul docteur et ce docteur était un docteur externalisé, pas l'hôpital. Avant, les médecins hospitaliers étaient toujours de garde. Nous avons attendu trop longtemps. Le médecin était déjà très fatigué et il n'y avait pas d'infirmière (il s'occupait d'autres patients). Il a dit qu'il avait une légère rougeur à la gorge, et l'a envoyé 2 jours plus tard, une respiration sifflante a commencé. Nous sommes allés chez notre propre médecin. Notre enfant a eu une pneumonie. Il est donc tout à fait normal d'être mal diagnostiqué avec autant de densité. Vous êtes un mémorial, s'il vous plaît, rassemblez-vous.
01:29 18 Oct 21
Depuis la fin du mois d'août, j'ai amené mon fils au service de pédiatrie de l'hôpital commémoratif d'Ataşehir pour examen avec des plaintes de congestion nasale, d'écoulement nasal et de respiration sifflante, et en alternance avec deux médecins différents (car ils ne nous ont pas tous les deux pleinement satisfaits) , mais malheureusement, mon bébé ne s'est pas complètement amélioré. Lorsque je l'ai emmené au centre de santé pour des vaccinations de routine la semaine dernière, ils ont remarqué la respiration sifflante et l'ont d'abord examiné. Je me pose des questions en ce moment, je suis allé dans votre hôpital pendant environ un mois et demi et je suis venu voir quel était le bénéfice. De plus, n'utilisons pas le médicament donné par un, il ne convient pas à un bébé de cet âge et a fait une sieste. Alors à qui dois-je faire confiance ? De plus, l'un dit de donner du fer vitaminé, l'autre dit après le 6ème mois, après la prise de sang, un autre sujet dit complément alimentaire, l'un dit commencer, l'autre dit attendons 180 jours pour être rassasié. Je comprends qu'il y aura des divergences d'opinions individuelles, bien sûr, mais mon enfant est-il un cobaye ? Pourquoi sont-ils si inconscients l'un de l'autre assis dans les salles profondes ? Si ces choses m'avaient été données par écrit, pas pendant le discours, je serais mort au palais de justice. Pourquoi avons-nous perdu notre temps et notre argent en venant à votre hôpital, pouvez-vous expliquer cela?
14:21 28 May 21
İki hafta önce internetten aldığım randevunun sistemde görüşmediğim söyleyip 11 degelin yarın sizi araya sıkıştırdım dediler. Randevu mesajı gelmeyince aradığımda yarın çok yoğun hocamız gelmeyin dediler. Arayıp sormayan
19:52 17 Feb 20
Merhabalar, 06.01.2020 tarihinde Memorial Ataşehir Hastanesine gitmiştim sinir sıkışması nedeniyle. Prof. Dr. Hakan HANIMOĞLU tarafından muayene edildim. Bana boyun fıtığı teşhisi koydu. Bu süreç içinde bana emar, img çekildi ve bunu sonucunda boyun fıtığı teşhisi konuldu. Daha sonra Ağrı Anestezi Dr. Ebru Önöz’e, Prof. Dr. Hakan HANIMOĞLU tarafından yönlendirildim. Orada boyun fıtığına yönelik 4 seans iğne tedavisi uygulandı. Bu süreç içinde 9.700 TL para ödedim. Yaşadığım ülkeye döndüğüm zaman, kendi doktoruma gidip muayene oldum, Ataşehir Memorialda çekilen emar,img’in cd’sini doktoruma gösterdim ve beni nöroloji uzmanına yönlendirdi. Bu muayene sonucunda, sinir iltihaplanması kanısına varıldı. Yani bana yanlış teşhis konulmuştu Ataşehir Memorial hastanesinde. Daha sonra uzman beni fizik tedaviye yönlendirdi. Şuan iyiyim. Fakat Yaşadığım yerdeki doktoruma bu durumu anlattığım zaman, bana Türkiye Ataşehir Memorial Hastanesinde yapılan muayenenin tutarının fazla olduğunu ve yaklaşık 4000 Tl tutacağını söyledi. Şuan ben İsviçrede yaşamaktayım ve Türkiyedeki hastanelerin, İsviçreye göre daha az maliyetli olması gerekirken tam tersi bir durum yaşadım. Tamamen para odakli, doğru teşhis koymada problemlere sahip olan ve insanları sömüren bir hastanedir. Hiçbirine hakkımı helal etmiyorum. Kesinlikle gitmeyin!!!
16:23 22 May 21
Hasta ilişkileri diye bir bölümü var ancak olmasa daha iyi. Çözümden uzak suçlayıcı hal ve tavırlar bir daha Hastanemize gelmeyin diyorlar resmen. Hastaya müşteri olarak bakmaları zaten doğru değil ama hadi onu geçtim müşteri odaklılıkta sıfır, çok yazık. En üst merciden şikayet başvurularımı yapacağım.
18:30 26 Feb 21
À la demande du médecin du service d'urologie, une échographie du système urinaire a été réalisée, les reins ont été déclarés propres. le rein droit et 1 cm dans le rein gauche. Les deux tailles de rein sont très différentes, évidemment toutes les valeurs indiquées dans le rapport se sont avérées très différentes.En nous appuyant sur Memorial, nous sommes allés faire tous les examens et avons payé tout un monde d'argent et avons rencontré un tel résultat qui nous a rendus tristes et surpris. Je préfère cela à leurs médecins, mais je n'ai jamais d'examen.
21:21 01 Dec 20
Problemin çözü için ; doğru adres:Üst yönetimdir .Bir yıldızlı yorumları yazanların muhatap olduğu kişiler.Hastane üst yönetimi tarafından incelemeye alınmalı.Performansı düşük olanlar ayıklanmalı.Eğer bu konuya eğilmiyeceklerse,yakında batarlarLütfen Daha önce bu hastaneye gelen herkes yorumunu yazsın.Gerçek aydınlansın.Sadece mır mır etmek nafile.Herkes oyunu kullanmalı.Amerikalılar ve ileri devletler hep böyle yapar.
09:16 09 Oct 20
28 Eylül pazartesi günü saat 13.00 da Üroloji bölümünden Dr.Egemen bey’e randevumuz vardı doktordan çok memnun kaldık teşekkür ederiz.Fakat veznede çalışan personeller ilgisizdi çıkışta evrakları imzalayıp gittik kimlik olarak ehliyeti vermiştik çıkışta bize teslim edilmedi 2 gün sonra ehliyetin olmadığını farkettik ve bizi bu iki gün içinde kimse aramadı haber vermedi burda ehliyetinizi unutmuşsunuz diye ben kendim aradım sordum orda mı kimliğimiz dedim evet burda dediler sonrasında almaya gittim dedim neden arayıp haber vermiyorsunuz dedim biz haber vermiyoruz güvenliğe teslim ediyoruz güvenlik arıyor haber veriyor denildi bana bnde peki bu iki gündür neden ehliyet güvenliğe verilmedi dedim ses yok çünkü ehliyeti ben üroloji bölümündeki vezneden aldım duruyor hala iki gündür teslim edilmemiş güvenliğe arayıp sormasak haberimiz olmayacak
14:55 16 Sep 20
Aldığım hizmetten, doktordan son derece memnun kaldım, ancak dikkat etmediğiniz detaylar maalesef imajınızı zedeliyor. Orada sigara içilebilir alan yapmışsınız, tamam güzel, hastanenin önünde içirmeyin zaten, ama tıklım tıklım. Kapıya kocaman “Hastanemizde korona hastası yoktur, rahat olun gelin” yazmanızı tamamen nötrlüyor bu durum, benden söylemesi. Sonuçta korona hastası barındırmıyorsunuz ancak yine de orada herkes birbirinin sigara dumanını soluyor, yine risk.
04:21 01 Sep 20
Saçma sapan uygulamalar yapan hastane,dogum zamani esimin ile doguma girebiliyorum beni alabiliyorlar ama yatan hasta odasina alamiyorlar ayrica o kadar covid testi bilmem ne testi yapmalarina ragmen her yerde duyaracagim sikayetim var
11:01 22 Aug 20
Ödediğiniz ücret karşılığında aldığınız hizmet sıfır. Devlet hastanesine gitmek daha mantıklı olurdu
09:09 22 Aug 20
Her defasında hiç şaşırtmıyor bu son gelişim. Geliyorsunuz zaten genellikle doktor muayenesi için bekliyorsunuz illa bir sarkma oluyor. Hadi diyelim olmadı geldiniz doktor tetkik yazdı diyelim mutlaka doluyuz şimdi gidin yarın gelin bilmem ne. Aşırı fiyatlardan bahsetmeye gerek var mı bilmiyorum. Ama sürekli gidip gelip dolaşacak kadar vaktiniz aceleniz yoksa tercih edebilirsiniz. Ben daha doktorlarının yazdıkları tetkikleri aynı gün hallettiklerini görmedim. Aşırı yoğınlar güya. Alt üstü çekecekleri bir film 1 2 saat içerisinde halledemiyorlar illa git gel yapacaksın. Şikayet edersen de zaten dinleyen yok. Hasta ilişkileri sıfır. Bi daha hiç bir zaman tercih etmem zorunlu kalmadıkça.
20:51 16 Aug 20
Ticarethane hastanin ateşi neden kaynaklı teşhis edemediler hastanin durumuyla ilgilenmekten çok şu tenkit su kadar su bukadar tutuyor
08:09 17 Jul 20
Sıradan bi hizmete fahiş fiyatlar. Randevulu olmama rağmen elli dakikadır bekledim ve lütfedip bi açıklama dahi yapılmadı. Covid önlemi diyerek abarttıkları bi durum yok. Sokaktaki gibi herkes maskeli sadece. Tavsiye etmiyorum !!!
12:38 16 Jun 20
Covid 19 testi için gittik 6 - 24 saate sonuç çıkcak dediler 24 saat sonra gittik bize 48 saat sonra gelin dediler yarın da uçağmız kalcak
Profitez d’un pré-diagnostic GRATUIT !
Sur simple demande et
sans aucun engagement de votre part.
Consultation 100% gratuite. Nous analysons votre situation, vos besoins et attentes. Et nous estimons le budget nécessaire pour : Vol + Hotel + Taxi + Opération.
À tout moment, vous conservez la maîtrise totale de la démarche engagée. Totale sérénité.
Modifier / Revendiquer / Signaler une erreur ?
TÜRKSOY Dergisi 47. Sayısı
ISSN: 1302-6569 Sayı: 47 • Güz 2015 Yaygın Süreli Yayın, Üç ayda bir yayımlanır. İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü ULUSLARARASI TÜRK KÜLTÜRÜ TEŞKİLATI Adına Prof. Dr. Fırat PURTAŞ Yayına Hazırlayan: Salim EZER Yayın Kurulu: Elçin GAFARLI (Azerbaycan) Malik OTARBAYEV (Kazakistan) Hojogeldi KULUEV (Kırgızistan) Liliya SATTAROVA (RF, Tataristan) Güler FEDAİ (KKTC) Timur DAVLETOV (RF, Hakasya) Sancar MÜLAZIMOĞLU Arman NURMAKHAMATULY Volkan YEŞİLAY Şehnaz BURHANEDDİNOVA Laura ÇETİN Ayşe KAVUNCU Fotoğraflar: Güler FEDAİ Çeviri (Rusça-Türkçe): Liliya SATTAROVA Albina TUZLU
6 14 24 30 34 42
46 52 56 62 66 72
Çeviri ve Redaksiyon (Türkçe-İngilizce): Yasemin VAUDABLE Dergi Baskı: Orient Yayıncılık Salmat Basım Ltd. Şti Büyük Sanayi 1.Cadde No: 95/1 İskitler Altındağ - ANKARA Basım Tarihi: 01/11/2015 Dergi Yönetim Yeri ve Adresi: Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı Ferit Recai Ertuğrul Caddesi No. 8 Oran 06450, ANKARA / TÜRKİYE Telefon: +90 312 491 01 00 pbx Faks: +90 312 491 01 11 www.turksoy.org.tr
Tasarım - Baskı Hazırlık
Koordinatör Mehlika GİDER Görsel Yönetmen Mustafa CİNGÖZ
2
78 82 86 92
KISA KISA KOPOTKO EĞİTİM VE KÜLTÜR KÖPRÜSÜ: AHMET YESEVİ ÜNİVERSİTESİ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ АХМЕДА ЯСАВИ: МОСТ КУЛЬТУРЫ И ОБРАЗОВАНИЯ TÜRKSOY ULUSLARARASI GENÇLİK KOROSU МОЛОДЕЖНЫЙ КАМЕРНЫЙ ХОР ТЮРКСОЙ DOĞUMUNUN 200. YILINDA OZAN SÜYİNBAY ANILDI 200-ЛЕТИЕ КАЗАХСКОГО АКЫНА СУЮНБАЯ ICTM 43. DÜNYA KONFERANSINA KAZAKİSTAN EVSAHİPLİĞİ YAPTI 43-Й ВСЕМИРНЫЙ МУЗЫКАЛЬНЫЙ КОНГРЕСС ICTM ПРОШЕЛ В КАЗАХСТАНЕ KOSOVA’DA TÜRKÇENİN NÖBETİNDE BİR TİYATRO: NAFİZ GÜRCÜALİ TÜRK TİYATROSU ТЕАТР В КОСОВЕ НА СТРАЖЕ ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА: ТЕАТР ИМЕНИ НАФЫЗА ГЮРДЖУАЛИ UZAĞI YAKIN EDEN, YAKINI ENGİN KILAN HAKAS HALK OZANI SEMEN KADIŞEV ХАЙДЖИ СЕМЕН КАДЫШЕВ И ХАКАССКИЕ ГЕРОИЧЕСКИЕ СКАЗАНИЯ TÜRK DÜNYASININ ORTAK OYUNLARINDAN DOKUZ KUMALAK СТРАТЕГИЧЕСКАЯ ИГРА: ДОКУЗ KУМАЛАК (TОГУЗ KОРГООЛ, МАНГАЛА) TUVALLERDE BİRLEŞEN TÜRK DÜNYASI ВСЕ КРАСКИ ТЮРКСКОГО МИРА KAYYUM NASIRİ BİLİM ADAMI, PEDAGOG, ANSİKLOPEDİCİ КАЮМ НАСЫРИ - УЧЕНЫЙ, ПЕДАГОГ, ЭНЦИКЛОПЕДИСТ DEDE KORKUT DEDİĞİMİZ TONYUKUK ТОНЬЮКУК, ИЛИ ДЕДЕ КОРКУТ İKİ BÜYÜK ENVANTER ÇALIŞMASI: TÜRK DÜNYASI KÜLTÜREL MİRASI VE SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASLARI СОЗДАНИЕ СВОДА КУЛЬТУРНОГО НАСЛЕДИЯ ТЮРКСКОГО МИРА BAYANAY ALGIHA BAYANAY’IN DUASI БАЯНАЙ AЛГЫХА - МОЛИТВА БАЯНАЯ RÜYA GİBİ BİR KENT: ABAKAN ГОРОД СКАЗКА: АБАКАН KUZEY KIBRIS MUTFAĞININ DOYUMSUZ LEZZETLERİ... НЕЗАБЫВАЕМАЯ КУХНЯ СЕВЕРНОГО КИПРА İNGİLİZCE ÖZET ABSTRACT РЕЗЮМЕ НА АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ
İÇİNDEKİLER Содержание / Contents
14
42
24
46
30
52
34
56
3
Editörden от редактора
Sevgili Okurlar, TÜRKSOY dergisinin kırkyedinci sayısıyla yeniden karşınızdayız. TÜRKSOY dergisi ekibi olarak, son sayımızdan buyana gerçekleştirdiğimiz faaliyetlerin öne çıkanlarını sizler için derledik. Bu sayımızda da tıpkı önceki sayılarda olduğu gibi ilginizi çekeceğini düşündüğümüz pek çok farklı konuya değinmeye çalıştık. Dergimizin ilk sayfalarında her zamanki gibi ‘’Kısa Kısa’’ ismini vermiş olduğumuz bölümümüz yer alıyor. Ardından bağımsızlıklarının ilanının üzerinden yaklaşık yirmi beş yıl geçen Türk cumhuriyetleri arasındaki ekonomik, kültürel ve sosyal işbirliğinin önemli bir meyvesi olan Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi’ni sizlere tanıtmak istedik. Ülkelerimiz arasında, özellikle eğitim ve kültür alanında köprü vazifesi gören üniversitenin geçmişten günümüze gelişimi, sunduğu fırsatlar ve daha pek çok ilginç konuyu, üniversite Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Musa Yıldız ile yaptığımız ropörtajdan öğrenebilirsiniz. TÜRKSOY Gençlik Korosu, kendini sürekli geliştiren ve yeniliklere imza atan teşkilatımızın bu yılki en başarılı projelerden biri oldu. Türk dünyası orkestra ve koroları arasında repertuvar, şef, müzisyen değişimlerinin yapılabilmesi ve Türk müziğinin dünyaya tanıtılması amaçları doğrultusunda, Türk cumhuriyetlerinin önde gelen konservatuarlarından seçilen başarılı genç müzisyenlerin bir araya getirilmesiyle kurulan bu özel koro, kısa sürede dünya çapında önemli başarılara imza attı. Genç yeteneklerin bir araya geliş hikayesine ve başarı serüvenine ilerleyen sayfalarımızda sizlerde tanık olacaksınız. TÜRKSOY, Türk dünyası kültür ve sanat yaşamına ölümsüz eserler armağan eden saygın şahsiyetlerin eserlerinin yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla yıl boyu pek çok anma etkinliği düzenlemektedir. Söz konusu etkinlikler kapsamında, Kazak ozanı, atışma sanatı ustası, akınlık ve jıraulık sanatının efsanesi Süyinbay Aronulı’yı bir dizi etkinlikle andık. Doğumunun 200. yılında Türkiye’de gerçekleştirdiğimiz etkinlikleri sizler için kaleme aldık. Keyifle okuyacağınızı umuyoruz. 4
Дорогие читатели, В очередном сорок седьмом выпуске журнала ТЮРКСОЙ, который Вы держите в руках, мы информируем о самых важных событиях в жизни Международной организации, а также новостях тюркских стран. Вниманию читателей предложен краткий обзор последних мероприятий и новостей, а также некоторые темы, которые мы сочли важными на данном этапе. Приближается двадцать пятая годовщина независимости тюркских стран, одним из важных результатов сотрудничества которых является Международный Турецко-Казахский Университет имени Ахмеда Ясави, который мы представляем на страницах журнала. Об университете, ставшем мостом в сфере образования и культуры между разными странами, его развитии и достижениях рассказывается в интервью с Президентом Полномочного совета Мусой Йылдызом. Одним из самых успешных проектов ТЮРКСОЙ в текущем году было создание Молодежного камерного хора. Созданный с целью популяризации музыки тюркских народов, обновления репертуара, обмена музыкантами и хормейстерами хор, состоящий из молодых музыкантов, вскоре добился успехов и получил награды на международных хоровых играх. На страницах журнала можно познакомиться с историей создания этого молодого коллектива и его достижениями. Небосклон тюркской культуры освещают плеяды выдающихся мастеров. Вспоминая о них, мы протягиваем нить из прошлого в будущее нашего искусства, осуществляем преемственность творческого опыта. Среди таких имен – Суюнбай Аронулы, великий казахский акын, 200-летие которого было отмечено ТЮРКСОЙ в Анкаре. О торжествах в честь мастера казахского айтыса мы рассказали в специальном материале.
Müzik, TÜRKSOY’un çalışmalarında önemli bir yere sahiptir. Uluslararası Geleneksel Müzik Konseyi ve TÜRKSOY işbirliği ile geçtiğimiz yıllarda pek çok başarılı proje gerçekleştirme fırsatı yakaladık. Kültür hazinemizin değerli parçalarından biri olan geleneksel müziğimizin korunması ve gelecek nesillere aktarılması alanında büyük katkılar sunan işbirliğimiz, 43 ICTM Dünya Konferansı’nın Kazakistan’da gerçekleştirilmesi ile dahada güçlendi. Geleneksel müzik alanındaki en büyük etkinliklerden biri olan ICTM Dünya Konferansı’nın ilk kez Türk dünyası’nda gerçekleştilmesinden dolayı büyük mutluluk duyduk. Konferans süresince yaşananları ve TÜRKSOY, ICTM işbirliğini sizler için derledik. TÜRKSOY Dergisi’nin önemli başlıklarından olan “Portre” bölümünde bu kez sizlere ünlü Tatar dilbilimcisi Kayyum Nasıri’yi tanıtıyoruz. Ünlü bilim adamının hayatı, eserleri ve TÜRKSOY’un Kayyum Nasıri anısına düzenlediği sempozyum hakkında bilgilerin paylaşıldığı yazıyı Kazan Federal Üniversitesi’nden R. R. Zamaletdinova ve A.Ş. Yusupova, TÜRKSOY okurları için hazırladı. TÜRKSOY Kütüphanesinden yayınları tanıttığımız bölümde ise Ahmet Yesevi Üniversitesi ve TÜRKSOY işbirliği ile hazırlanan “Türk Dünyası Kültürel Mirası” ve “Türk Dünyası Somut olmayan Kültürel Mirasları” adlı iki envanter çalışmasına yer verdik. Bu eserlerle birlikte, Türk dünyasının somut ve somut olmayan kültürel miraslarının büyük kısmı arşivlenmiş ve kaydedilmiş oldu. Söz konusu eserleri keyifle okuyacağınızı düşünüyoruz. TÜRKSOY’un amacını ve varlık gerekçesini birkez daha hatırlatarak sizleri Türk coğrafyasında keyifli bir yolculuğa çıkaracağını umduğumuz dergimizin bu sayısında yer verdiğimiz içerikler yukarıda bahsettiklerimizle sınırlı değil. İlginizi çekecek pek çok farklı konuyu ilerleyen sayfalarımızda bulabilirsiniz. Dergimizi keyifle okumanızı diliyor ve yeni sayımızda buluşuncaya kadar hoşçakalın diyoruz.
Музыкальное искусство занимает особое место в деятельности ТЮРКСОЙ. В последние годы очень результативным было сотрудничество Международной организации тюркской культуры и ICTM – Международного совета по традиционной музыке, совместно с которым осуществлено несколько значимых проектов. Все они были посвящены проблемам сохранения и трансляции последующим поколениям традиционной музыки тюркского мира; не стал исключением 43-й Всемирный конгресс ICTM, прошедший в Астане. Этот крупнейший профессиональный форум музыковедов впервые прошел в одной из тюркских стран, что не может не радовать. Итоги конгресса рассмотрены в отдельном материале выпуска. В этом выпуске рубрика «Портрет» посвящена жизненному пути видного татарского просветителя и писателя Каюма Насыри. В материале профессоров Казанского Федерального Университета Р.Р.Замалетдинова и А.Ш.Юсуповой рассказывается о жизни и творчестве выдающегося ученого, а также Симпозиуме, организованном ТЮРКСОЙ в честь 190-летия Каюма Насыри. Библиотека ТЮРКСОЙ пополнилась изданиями, осуществленными совместно с Университетом имени Ахмеда Ясави. Это Реестр культурного наследия тюркского мира и Реестр нематериального культурного наследия тюркского мира, работе над которыми мы посвятили статью в отдельной рубрике. Материалы выпуска, посвященные разным сферам культуры и деятельности ТЮРКСОЙ, вновь пригласят вас к культурному путешествию по бескрайним просторам тюркского мира. Желаем вам интересного чтения, Редакция журнала ТЮРКСОЙ
5
KISA KISA // ƴƸƺƸƼƴƸ
T.C. Kültür ve Turizm Bakanı Yalçın Topçu Türk Dünyası Temsilcilerini Kabul Etti Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı heyeti, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Yalçın Topçu’ya kutlama ziyareti gerçekleştirdi. Ziyarete TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş, TÜRKSOY Üye Ülkeleri Kültür Bakanlıkları Temsilcileri ve TÜRKSOY çalışanları katıldı. Sayın Topçu’ya yeni görevinde başarılar dileyen TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat Purtaş, günün anısına Türk dünyasının birlik ve beraberliğini sembolize eden üzerinde Türk Cumhuriyetlerinin bayraklarının yer aldığı tabloyu armağan etti. Bakan Topçu, Türk dünyasının temsilcilerini kabul etmekten dolayı büyük memnuniyet duyduğunu dile getirerek; ’’Her bir insanın olduğu gibi her bir milletin de karakteristik özellikleri vardır. Türk milletinin en bilindik karakteristik özelliği ahlaklı ve merhametli oluşudur. Savaşta da, barışta da, milletimiz bu özelliğini tüm dünyaya göstermiştir. Bu anlamlı tabloyu bakanlığımızın baş köşesine asacağız’’ dedi.
İşte Birlik İçin İlk Adımı Bakan Topçu Attı Ziyaret sırasında TÜRKSOY tarafından hediye edilen TÜRKSOY üyesi ülkelerin masa bayrakları, Bakan Topçu ve odada bulunan misafirler tarafından hazırlandı. Bakan Topçu’nun; ‘’bu bayraklar bizim kutsalımız, gelin hep beraber işte birlik ülküsünden yola çıkarak bu işi hep beraberce yapalım’ demesinin üzerine heyette bulunan temsilcilerin her biri kendi ülkelerinin bayraklarını hazırlayarak Bakan Topçu’ya takdim etti. Takdim edilen bayrakları makamına yerleştiren Bakan Topçu, TÜRKSOY heyetine ziyaretleri için teşekkürlerini sundu. 6
Министр культуры и туризма Турецкой Республики Ялчин Топчу встретился с представителями тюркских стран Делегация Международной организации ТЮРКСОЙ нанесла визит министру культуры и туризма Турции Ялчину Топчу и выразила поздравления в связи с вступлением в должность. Вместе с заместителем Генерального секретаря ТЮРКСОЙ Фыратом Пурташем свои поздравления выразили представители министерств культуры стран-участниц ТЮРКСОЙ и сотрудники Генерального секретариата. Профессор Фырат Пурташ от имени Международной организации ТЮРКСОЙ выразил министру пожелание успехов на новом посту и преподнес в память об этом событии картину, символизирующую единство и сотрудничество всех тюркских стран. В свою очередь министр выразил благодарность ТЮРКСОЙ и лично представителям тюркских стран. «У каждого народа, как и у отдельного человека, есть только ему свойственные черты характера. Турецкий народ известен своей высокой нравственностью и способностью сострадать. Наш народ продемонстрировал эти качества и на войне, и в мирное время».
Министр Ялчин Топчу показал пример сотрудничества В ходе визита представители стран ТЮРКСОЙ преподнесли министру настольные флаги своих государств, которые были тут же установлены в кабинете министра совместно всеми участниками встречи. «Эти флаги священны для всех нас», - сказал министр, выразивший также благодарность всей делегации ТЮРКСОЙ.
Подписано соглашение между ТЮРКСОЙ и Университетом Кемён TÜRKSOY’un Türk cumhuriyetleri arasında oluşturduğu kültür köprüsü sınırları aşarak genişliyor. Avrupa ve Amerika kıtasında başarılı işbirliklerine imza atan TÜRKSOY son olarak Kore’nin en büyük üniversitelerinden biri olan Keimyung Üniversitesi ile işbirliği anlaşması imzaladı. Üniversite’nin mütevelli heyeti başkanı Prof.Dr. Synn Ilhi başkanlığındaki heyetin TÜRKSOY’a gerçekleştirdikleri resmi ziyaret sırasında imzalanan anlaşma kapsamında müzik, el sanatları ve folklor alanında Türk cumhuriyetleri ve Kore arasında işbirliğine gidilmesi öngörülüyor. İmzalanan anlaşma kapsamında ayrıca sergiler ve çeşitli konser etkinlikleri düzenlenmesi planlanırken, üniversite ilk olarak tüm Türk cumhuriyetlerinden bilim adamları ve sanatçıların katılacağı uluslararası bir sempozyuma da ev sahipliği yapacak.
ТЮРКСОЙ расширяет культурные связи с тюркскими странами и другими регионами мира. Вслед за мероприятиями в Европе и Америке Международная организация подписала Соглашение о сотрудничестве с одним из крупнейших в Южной Корее университетом Кемён. Соглашение, подписанное в ходе визита в ТЮРКСОЙ делегации во главе с Президентом Полномочного Совета Университета Кемён профессором Синн Илхи, предполагает расширение сотрудничества в сфере музыкального искусства и фольклора, народного и прикладного искусства. В рамках данного сотрудничества Университет планирует проведение выставок и концертов, а также организацию международного симпозиума с участием деятелей науки и культуры из тюркских стран.
7
KISA KISA // ƴƸƺƸƼƴƸ
TÜRKSOY ve Keimyung Üniversitesi Arasında İşbirliği Anlaşması İmzalandı
Haldun Taner Kazakistan’da Anıldı
KISA KISA // ƴƸƺƸƼƴƸ
Вечер памяти Халдуна Танера в Казахстане
2015 Haldun Taner Yılı kapsamında Kazakistan’ın "Güney Başkenti” olarak bilinen Almatı şehrinde bir anma toplantısı gerçekleştirildi. Haldun Taner’in doğumunun 100. yıldönümü nedeniyle, 26 Mayıs 2015 tarihinde gerçekleşen anma etkinliği, Kazakistan Yazarlar Birliği’ne ait olan "Edebiyatçılar Evi” olarak bilinen mekanda yapıldı. Toplantı vesilesiyle 2015 Haldun Taner Yılı kapsamında gerçekleştirilen piyes yarışmasının lansmanı da gerçekleştirildi. Toplantının açılışında konuşan Kazakistan Yazarlar Birliği Başkan Yardımcısı Ğalım Jaylıbay: "Bu ana kadar Türk yazarlarından Aziz Nesin ile Nazım Hikmet’in eserleriyle tanışmıştık. Sonraki dönemlerde Haldun Taner’in birçok öykülerinin Rusçaya çevrildiğini gördük. Maalesef bizim coğrafyamızda bu değerli yazar pek tanınmıyor. Dönemin konjektürünü de düşünecek olursanız bu çok garip bir durum değil. Neyseki TÜRKSOY gibi bir kurum var. TÜRKSOY eksikliği tamamlayarak adeta bir altın köprü vazifesi görmektedir. Haldun Taner Yılı hepimiz için kutlu ve bereketli bir yıl olsun. Zira bu sadece bir kişinin değil, edebiyatın, söz denen mukaddes kavramın yılıdır,” diye konuştu.
8
Врамках Года Халдуна Танера в Алматы, «южной столице» Казахстана, был организован памятный вечер. Вечер, посвященный 100-летию турецкого драматурга, прошел в Доме литераторов и был организован Союзом писателей Казахстана. На мероприятии состоялась презентация Конкурса драматургов имени Халдуна Танера. С приветственым словом выступил заместитель председателя Союза писателей Казахстана Галым Жайлыбай, который сказал: «До сегодняшнего дня мы имели возможность познакомиться с творчеством таких турецких писателей, как Азиз Несин и Назым Хикмет. Что касается произведений Халдуна Танера, то они известны в переводе на русский язык. К сожалению, этот писатель не был широко известен у нас. Имея ввиду конъюнктуру того времени, это неудивительно. Хорошо, что есть такая организация, как ТЮРКСОЙ, она восполняет подобные пробелы и выполняет миссию золотого моста между культурами. Мы желаем успеха Году Халдуна Танера. Этот год посвящен не только памяти писателя, но и всей литературе тюркских стран».
TÜRKSOY, UNESCO, UNESCO Kulüpleri Kazak Ulusal Federasyonu ve A. Kasteev Almatı Sanat ve Teknik Tasarım Okulu tarafından hazırlanan "Çocuklar Dünyayı Çiziyor-TÜRKSOY” adlı albümü 2013 yılında sanatseverlerle buluşturan teşkilatımız, çocukların dünyayı nasıl gördükleri ve görmek istediklerini resmettikleri bu özel çalışmayı kuruluşunun 20. Yılı ve Uluslararası Kültürlerarası Yakınlaşma 10 Yılına (20132022) ithaf etmiştir. Türk cumhuriyetlerinde yaşayan çocukların yaptığı özenle seçilmiş çalışmaların yer aldığı albüm bölgede yaşayan çocukların hayata bakışı, önem verdikleri değerler ve hayalleri gibi pek çok farklı alanda bilgi sunmuştur. Barış, diyalog ve hoşgörü gibi temel kavramları başarıyla resmeden Türk dünyası çocukları, çalışmaları için ülkelerinde gerçekleştirilen törenlerle ödüllendirilmiştir. "Çocuklar Dünyayı Çiziyor” adlı albümde, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, KKTC, Altay (RF), Başkurdistan (RF), Gagavuz Yeri (Moldova), Saha (Yakut) (RF) ve Tataristan’dan (RF) toplamda 500 resim yer almıştır. 5 Haziran 2015 tarihinde KKTC’de gerçekleştirilen törenle albümün içerisinde çalışmaları yer alan genç ressamlara katılım belgeleri ve ödülleri TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, KKTC Başbakan Yardımcısı Ekonomi Turizm Kültür ve Spor Bakanı Menteş Gündüz ve Kültür Dairesi Müdürü Nilay Tunçalp tarafından sunulmuştur.
Призы ТЮРКСОЙ вручены детям, рисующим мир «Дети рисуют мир – ТЮРКСОЙ» - так назывался проект, задуманный и осуществленный совместно ТЮРКСОЙ, ЮНЕСКО, Казахской национальной федерацией Клубов ЮНЕСКО и Алматинским художественным училищем имени А.Кастеева. По завершении проекта в 2013 году ТЮРКСОЙ был издан альбом, в котором дети представили мир – каким они его видят и хотят видеть, посвященный 20-летию Международной организации и Международному десятилетию сближения культур (2013-2022). Альбом состоит из детских рисунков, отобранных комиссиями в тюркских странах. В них отражен мир детства, с его восприятием реальности и мечтаниями. Лучшие рисунки были отмечены наградами в каждой стране. В альбоме «Дети рисуют мир» представлено 500 рисунков детей из Азербайджана, Казахстана, Кыргызстана, Северного Кипра, Алтая (РФ), Башкортостана (РФ), Гагаузии (Молдова), Саха (Якутии) (РФ) и Татарстана (РФ). 5 июня 2015 года в Турецкой Республике Северного Кипра состоялась презентация альбома и вручение сертификатов юным художникам, принявшим участие в проекте. Сертификаты вручили Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Дюсен Касеинов, заместитель премьерминистра – министр экономики, туризма, культуры и спорта Северного Кипра Ментеш Гюндюз и директор департамента культуры Нилай Тунчалп. 9
KISA KISA // ƴƸƺƸƼƴƸ
Çocuklar Dünyayı Çizdi, TÜRKSOY Ödüllendirdi
KISA KISA // ƴƸƺƸƼƴƸ
70. Yılında Amaliya Panahova Юбилей Амалии Панаховой İlk kez 19 yaşında sahneye çıkan Azerbaycan’ın Devlet sanatçısı, ünlü tiyatro ve sinema oyuncusu Amaliya Panahova’nın, doğumunun 70 yıldönümü Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın organize ettiği etkinlikle kutlandı. Sanatçının yaratıcılığından bahseden "Amaliya Panahovanın Sevgi İtirafı" adlı fotoğraf sergisi ile başlayan gecede konuşma yapan Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanı Ebülfes Garayev, Azerbaycan tiyatro ve sinema sanatında güzel kadın simalarından biri olan Amaliya Panahova’nın eşsiz yeteneğinden, kendine özgü yaratıcılık arayışlarından, ortaya çıkardığı birbirinden ilginç karakterlerden bahsederek, Azerbaycan kültürünün gelişmesine olan hizmetlerinden ötürü sanatçıya "Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın Fahri Diploması"nı takdim etti. Gecede konuşan bir başka isim TÜRKSOY Genel Sekreteri adına törene katılan TÜRKSOY Azerbaycan Kültür Bakanlığı Temsilcisi Elçin Gafarlı oldu. Konuşmasına Genel Sekreter Düsen Kaseinov’un tebriklerini ileterek başlayan Gafarlı, özel hazırlanmış tebrik plaketini ve Türk dünyası kültürüne hizmetlerinden dolayı TÜRKSOY’un 2015 yılı için hazırladığı Haldun Taner madalyasını sanatçıya takdim etti. Gerçekleştirilen konuşmaların ardından sanatçının yer aldığı oyunlardan parçaların sunulmasıyla devam eden gece, unutulmaz bir konser ile son buldu.
10
Народная артистка Азербайджана, выдающаяся актриса театра и кино Амалия Панахова впервые вышла на сцену в 19 лет. 70-летний юбилей актрисы отмечался на вечере в Баку, организованном Министерством культуры и туризма Азербайджана. Вечер под названием "Признание в любви Амалии Панаховой" начал министр культуры и туризма Азербайджанской Республики Абульфас Гараев, который особо остановился на ярком таланте выдающейся актрисы, создавшей на сцене и в кино неповторимые образы. За вклад в развитие культуры Азербайджана актрисе вручена Почетная грамота Президента Азербайджанской Республики. От имени Генерального секретаря ТЮРКСОЙ актрису поздравил представитель министерства культуры и туризма Азербайджана в Международной организации Эльчин Гафарлы. Он вручил юбиляру плакетку с поздравлениями и медаль Халдуна Танера за вклад в развитие сценического искусства. Вечер продолжился демонстрацией отрывков из фильмов с участием Амалии Панаховой и завершился торжественным концертом.
В Стамбуле прошел международный праздник турецкого языка
60 ülkeden 500’e yakın öğrencinin katıldığı “1000 Yılın Sesi Türkçe Bayramı” 22 Ağustos 2015 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen kapanış ile görkemli bir şekilde kutlandı.
22 августа 2015 года в Стамбуле состоялось торжественное закрытие международного праздника турецкого языка, в котором приняли участие около 500 учащихся из 60 стран. Иностранные студенты – участники театрализованного представления о 1000летней истории турецкого языка – обратились с посланиями мира, дружбы и согласия. Для участия в праздновании в Стамбул прибыли и молодые музыканты – участники Молодежного камерного хора ТЮРКСОЙ. Выступая с приветствием, президент Института Юнуса Эмре профессор Хайати Девели сказал: «Наше движение, начавшееся в Боснии, продолжилось в 42 странах. К 100-летию Турецкой Республики мы хотим распространить его по всему миру». В театрализованном представлении, вызвавшем большой интерес публики, иностранные студенты показали инсценировки сказаний о Деде Коркуте, Кутадгу Билиг и других.
Türkçenin 1000 yıllık serüveninin ortaya koyulduğu sahne gösterilerinde yabancı öğrenciler, dünyaya “Türkçe” barış, dostluk ve sevgi mesajları gönderdi. TÜRKSOY Gençlik Korosu’nun da sahne aldığı törende konuşan Yunus Emre Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Hayati Develi, Saraybosna’da başlayan faaliyetlerini 42 ülkeye ulaştırdıklarını belirterek, “Cumhuriyetimizin 100. yılında çalışmalarımızı dünyanın her noktasına yaymak istiyoruz.” diye konuştu. Türkçe öğrenen yabancı öğrenciler, Dede Korkut, Kuzguni Yağız, Kutadgu Bilig Zencerek, Türkçem Benim Bayrağım, Cenk Sanatı: Saf Bağlayarak Matrak, Muhibbi, Donanma, Ekmek Tuz Hakkı Türkçe DilerYunus Gibi oyunlarla Türkçenin 1000 yıllık serüvenini ortaya koydular. 10 sahneden oluşan oyunlar, ışık ve ses gösterileriyle birlikte izleyicilerin büyük beğenisini topladı.
11
KISA KISA // ƴƸƺƸƼƴƸ
1000 Yılın Sesi Türkçe Bayramı Coşkuyla Kutlandı
KISA KISA // ƴƸƺƸƼƴƸ
Türk Dünyası Mimar ve Heykeltraşları Bolu’da bir araya geldi Türk dünyası mimar ve heykeltıraşları, 21-23 Ağustos 2015 tarihlerinde Köroğlu Parkı Projesi çerçevesinde Bolu’da bir araya geldi. TÜRKSOY ve Bolu Belediyesi işbirliğinde gerçekleştirilen buluşmada ilk olarak Köroğlu Parkı için tahsis edilen alanı gezen sanatçılar Belediye Başkanı Alaaddin Yılmaz’ın öncülüğünde projeyi tartışarak, çeşitli değişiklikler ve eklemeler önerdi. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye’den sanatçıların katıldığı buluşmada parkın oluşturulması için bir yol haritası da oluşturuldu. TÜRKSOY Genel Sekreteri D. Kaseinov, Türk kültürünün gelişmesi ve tanıtılmasına üstün katkılarından ötürü Belediye Başkanı Alaaddin Yılmaz’a büyük Hakas haycı Semen P. Kadışev Yılı için hazırlanan TÜRKSOY Özel Madalyasını takdim etti. Türk dünyasından mimar ve heykeltıraşlarının buluştuğu etkinliğin yanı sıra aynı tarihlerde III. Uluslararası Köroğlu Sempozyumu da gerçekleşti. TÜRKSOY Sibirya Uzmanı Timur B. Davletov söz konusu bilgi şöleninin açılışında Köroğlu ve Ah Çibek Arığ Destanlarında Kadının Toplumsal Yeri konulu bir bildiri sundu.
12
Встреча зодчих и ваятелей тюркского мира в Болу 21-23 августа 2015 года в рамках работы над проектом «Парк Кёроглу» в Болу собрались архитекторы и скульпторы тюркских стран. Встреча, организованная ТЮРКСОЙ и Мэрией Болу, началась с осмотра территории предполагаемого парка. Приглашенные из разных стран (Азербайджан, Казахстана, Кыргызстан, Узбекистан и Турция) архитекторы и ваятели выдвинули ряд предложений на рассмотрение Мэра города Алааддина Йилмаза, совместно была разработана программа по реализации проекта. За большой вклад мэра Болу в пропаганду культуры тюркских народов Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Д.Касеинов вручил ему памятную медаль Года Семена Кадышева. На состоявшемся в те же дни в Болу 3-м Международном симпозиуме, посвященном Кёроглу, с докладом «Место женщины в обществе (на материале эпосов «Кёроглу» и «Ах Чибек Арыг»)» выступил сотрудник ТЮРКСОЙ Тимур Давлетов.
Eğitim ve Kültür Köprüsü:
Ahmet Yesevi
Üniversitesi Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Musa Yıldız ile Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Hoca Ahmet Yesevi, Kazak kültürü ve Türk cumhuriyetleri üzerine keyifli bir sohbet gerçekleştirdik. Sizlerle paylaşmaktan mutluluk duyuyoruz.
Университет имени
Ахмеда Ясави:
мост культуры и образования В редакции журнала ТЮРКСОЙ состоялся обстоятельный разговор с профессором Мусой Йылдызом, председателем Полномочного Совета Международного казахско-турецкого университета имени Ходжа Ахмеда Ясави, о самом университете, Ходжа Ахмеде Ясави, казахской культуре и тюркских странах.
15
Ahmet Yesevi Üniversitesi, iki ülke arasındaki eğitim iş birliğine verilen önemin en somut örneği olup “eğitim ve kültür köprüsü” misyonunu üstlenerek; Türk ve Kazak halklarının her zaman büyük bir gönül birliği içinde olduğunu göstermektedir. Salim Ezer: Geçmişten günümüze Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi’nin kuruluş sürecini ve bugünkü durumunu bizlerle paylaşır mısınız? Musa Yıldız: Ahmet Yesevi Üniversitesi’nin temelleri Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 6 Haziran 1991’de Türkistan Devlet Üniversitesi olarak atılmış ve 31 Ekim 1992 tarihinde Türkiye ile Kazakistan arasında imzalanan uluslararası anlaşma doğrultusunda Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi adını almıştır. Üniversite, Türkiye’nin ve Kazakistan’ın özerk statüye sahip, ilk ortak devlet üniversitesidir. Üniversite bu anlamda, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk sınır ötesi yüksek öğretim tecrübesi olması nedeniyle önemli bir misyon üstlenmiştir. Ahmet Yesevi Üniversitesi, iki ülke arasındaki eğitim iş birliğine verilen önemin en somut örneği olup “eğitim ve kültür köprüsü” misyo-
16
Университет Ахмеда Ясави, взявший на себя миссию «моста образования и культуры», является ярким свидетельством того, какое важное значение придается в Казахстане и Турции сотрудничеству в сфере образования.
nunu üstlenerek; Türk ve Kazak halklarının her zaman büyük bir gönül birliği içinde olduğunu göstermektedir. Üniversitenin 22 yıllık bir geçmişi olduğu için, sürekli bir ilerleme kaydedilmiş ve iki ülke tarafından da büyük destek görmüştür. Göreve atanmamın ardından kaliteli bir yaşam ve eğitim ortamı sağlanması için üniversite yerleşkesinin genel mimari projesinde yer alan bina ve tesislerin inşasının tamamlanması için
Салим Эзер: Не могли бы Вы кратко рассказать о прошлом и настоящем Международного казахскотурецкого университета имени Ходжа Ахмеда Ясави? Университет имени Ахмеда Ясави был первоначально основан указом Президента Казахстана Нурсултана Назарбаева от 6 июня 1991 года как Туркестанский государственный университет, 31 октября 1992 года в результате соглашения между Турцией и Казахстаном ему был присвоен международный статус и имя Ахмеда Ясави. Университет имеет автономный статус, это первый совместный государственный университет. В этом смысле университет, являясь первым опытом в сфере высшего образования за пределами Турецкой Республики, несет важную миссию. Университет Ахмеда Ясави, взявший на себя миссию «моста образования и культуры», является ярким свидетельством того значения, которое придается в Казахстане и в Турции сотрудничеству в сфере образования.
17
Ünversitemizde bugün, Türkiye ve Kazakistan başta olmak üzere 14 farklı ülke ve 33 farklı topluluktan yaklaşık 12.300 öğrenci öğrenim görmektedir. Сегодня в Университете обучаются 12300 студентов, представляющих 14 разных стран и 33 региона.
gerekli çalışmaların yürütülmesi faaliyetlerine hız verilmiştir. Şu anda altyapı çalışmaları tamamlanma aşamasına gelmiş, teknolojik donanımı ve modern fiziki alt yapısıyla Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kazakistan’ın en iyi üniversiteleri arasında yer almaktadır. Eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri açısından uluslararası saygınlıkta, örnek bir kurumdur.
18
Университет существует уже 22 года, постоянно развиваясь при огромной поддержке обеих стран. Вскоре после моего назначения мы ускорили необходимую работу по завершению строительства учебных и вспомогательных корпусов, чтобы обеспечить качество проживания и обучения на территории университета. В настоящее время эта работа по созданию инфраструктуры близится к завершению, и благодаря современной инфраструктуре и техническому оснащению Университет Ахмеда Ясави является одним из лучших университетов в Казахстане. В плане учебно-образовательной и исследовательской деятельности наш университет также пользуется заслуженным авторитетом в мире. В университетском комплексе есть все условия для организации свободного времени студентов. Культурный центр предоставляет возможности для выставок искусства и фотографии, концертов и лекций, залы для театральных постановок и кинозал; есть возможности для творческих занятий. Также имеется библиотека с коллекцией,
Üniversite yerleşkesinde öğrencilerin ilgi alanlarına göre boş zamanlarını değerlendirmek için yaşam alanları oluşturulmuştur. Kültür merkezimizde, resim, fotoğraf ve benzeri sergileri açmaya; konser ve konferans vermeye; tiyatro ve sinema alanlarında çalışma imkânlarını oluşturmaya elverişli hizmetler verilmektedir. Merkez Yerleşke içerisinde 400.000 kitap kapasiteli kütüphane binası 2015 yılı içinde hizmete açılmıştır. Sağlık konusunda Tıp Fakültesi Hastanemiz, en son teknolojik araç ve gereçlerle donatılarak öğrencilerimize hizmet vermektedir. Hastane, Kazakistan’da ilk üniversite hastanesi olmasının yanında, ülkenin en modern hastaneleri arasında yer almaktadır. Yerleşke içerisinde spor salonları, futbol sahaları, tenis kortları, açık hava voleybol, basketbol sahası ve kapalı yüzme havuzu gibi spor tesisleri öğrencilerimiz için hizmet vermeye devam etmektedir. Öğrencilerimize sağlıklı ve dengeli beslenme hizmeti veren ve 400 kişinin aynı anda yemek yiyebileceği, düşük ücretli öğrenci yemekhanesi bulunmaktadır. Ünversitemizde bugün, Türkiye ve Kazakistan başta olmak üzere 14 farklı ülke ve 33 farklı topluluktan yaklaşık 12.300 öğrenci öğrenim görmektedir. 2015-2016 eğitim-öğretim dönemi itibariyle 9 fakülte ve 1 yüksekokulda eğitim vermekteyiz. Ahmet Yesevi Üniversitesi’ne Türkiye’den öğrenci alımı, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yapılan merkezi sınava göre gerçekleştirilmektedir. Üniversitede örgün eğitim, Türkiyeli öğrenciler için harçsız olarak yapılmaktadır. Türkiyeli öğrencilerden bu anlamda herhangi bir ücret alınmamaktadır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı öğrencilere, yılda bir defaya mahsus olmak üzere gidiş-dönüş uçak bileti ücreti desteği sağlanmaktadır. Ayrıca öğrencilerimize başarılı ortalamaları göz önüne alınarak aylık 120 dolar burs verilmektedir. Bunların yanı sıra üniversitemiz öğrencilerine düşük ücretli barınma imkânı sağlanmaktadır. Yurt ücreti yıllık yaklaşık 120 dolardır. Salim Ezer: Mütevelli Heyeti Başkanlığı göreviniz öncesinde Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi’nin Türkiye tarafı rektörü olarak görev aldınız. Bu süreçte Kazak kültürü üzerine gerçekleştirdiğiniz gözlemlerinizi bi-
составляющей 400000 томов, ее здание открылось в 2015 году. Медицинское обслуживание наших студентов осуществляет Больница Медицинского Факультета, оборудованная по последнему слову техники. Являясь первой в Казахстане университетской больницей, она в то же время стоит в ряду лучших в стране.
19
zimle paylaşır mısınız? Kazak kültürü ve Anadolu kültürünü karşılaştırdığınızda benzeşen ve farklılaşan hususlar neler oldu? Musa Yıldız: Kazakistan’da Türkiye tarafı rektörü olarak bir yıl görev yaptım. Daha önce Kazakistan’da bu kadar uzun süre bulunmamıştım. Biliyorsunuz ben Gazi Üniversitesi öğretim üyesiyim. Üniversiteye Türk dünyasından gelen çok sayıda öğrenciyle bu coğrafyaların kültürlerini yakından tanıma fırsatı yakalamıştım. Öğrencilerle kurduğum yakın ilişki, bana bu coğrafya ile Anadolu coğrafyasının benzerliklerini her zaman karşılaştırma olanağı sundu. Bu yüzden Kazakistan’a görevlendirildiğim zaman nasıl bir yere geldiğimi çok iyi biliyordum. Özellikle Türkistan şehri, kültürümüz açısından önemli izler taşımaktadır. Her iki coğrafyanın da benzer bir çok özelliği var. Kültürün yanı sıra dil benzerliği ve tarih benzerliği, bizleri Türkistan coğrafyasında sanki Anadoludaymışız gibi hissettirdi. Kültürlerimiz zaman zaman değişmeye yüz tutmuş olsa da, Kazakistan ve Anadolu kültürleri tek bir kültür olan Türk kültürünü özümseyerek hayatlarına yansıtmayı başarabilmişlerdir. Anadolu’da zamanla unuttuğumuz bazı kültürel değerlerin Kazakistan’da hâlâ canlı tutulduğunu, bulunduğum süre içerisinde defalarca gözlemleme şansım oldu. Benim için özellikle Hoca Ahmet Yesevi’nin yaşadığı bir şehirde bulunmak ve orada görev yapmak büyük bir onur oldu. Kazakistan’dan ve Türk dünyasının diğer coğrafyalarından birçok kişiyle tanışma fırsatı yakaladım ve onlarla dostluklar kurdum. Orta Asya coğrafyasında yaşayan halkların kültürlerini, inanışlarını, hayatlarını Ahmet Yesevi Üniversitesi bünyesinde eğitim alan öğrenciler sayesinde daha yakından tanıdım diyebilirim.
20
Спортивная жизнь студентов проходит в спортивных залах, на футбольных площадках и теннисных кортах, открытых волейбольных и баскетбольных площадках, закрытых плавательных бассейнах, которые имеются в университетском комплексе. У нас работает студенческая столовая, способная одновременно принять 400 студентов. Сегодня в Университете обучаются 12300 студентов, прежде всего из Турции и Казахстана, а также представители 14 разных стран и 33 регионов. В 2015-2016 учебном году образовательный процесс осуществляют девять факультетов и один институт. Поступление в Университет имени Ахмеда Ясави из Турции осуществляется через Центр ÖSYM. Турецкие студенты обучаются в университете на безвозмездной основе. Кроме того, студентам – гражданам Турции предоставляется один раз в год возможность воспользоваться бесплатным авиабилетом для поездки на родину, а также, исходя из полученных студентом баллов, предоставляется ежемесячная стипендия размером 120 долларов США. Наряду с этим, мы предоставляем студентам дешевое общежитие, стоимость которого составляет в год около 120 долларов. Салим Эзер: До Вашего назначения Председателем Полномочного совета Вы были ректором Университета с турецкой стороны. Полагаю, в этот период Вы имели возможность близко познакомиться с казахской культурой. Если провести сравнение между казахской культурой и
культурой Анатолии, что есть похожего и каковы отличия, на Ваш взгляд? Муса Йылдыз: В течение года я исполнял обязанности ректора, назначенного с турецкой стороны. До того времени мне не приходилось жить в Казахстане в течение столь длительного периода. В Университете Гази в Анкаре, преподавателем которого я являлся, обучалось много студентов из тюркских стран, через которых происходило наше знакомство с тюркским миром. Поступающая информация всегда порождала сравнения с культурой Анатолии. Поэтому для меня назначение в Казахстан не стало открытием чего-то незнаемого. Город Туркестан особенно важен в истории культуры.
Kültürlerimiz zaman zaman değişmeye yüz tutmuş olsa da, Kazakistan ve Anadolu kültürleri tek bir kültür olan Türk kültürünü özümseyerek hayatlarına yansıtmayı başarabilmişlerdir. Наша культура изменялась со временем, но культура Казахстана и Анатолии, восприняв общее тюркское наследие, смогла отразить ее в своем развитии.
Şimdi de Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı olarak bu coğrafyaya daha iyi hizmet edebilme lütfunu Cenabı Hak nasip etti. Salim Ezer: TÜRKSOY ve Ahmet Yesevi Üniversitesi işbirliği her geçen gün derinleşmekte; bundan hareketle ortak gerçekleştirilen ve gerçekleştirilmesi planlanan çalışmalarla ilgili bizlere bilgi verebilir misiniz? Musa Yıldız: Ahmet Yesevi Üniversitesi ile TÜRKSOY’un bundan sonra daha yakın ikili ilişkiler geliştireceğini ümit ediyorum. TÜRKSOY geniş bir coğrafyada özellikle Türk dünyasında oldukça etkin faaliyetler yürütmektedir. Bizler de TÜRKSOY’un yürüttüğü faaliyetlere ortak olarak, üniversitemizin tanıtımına katkı sağlamayı amaçlıyoruz. Birlikte yapılacak kültürel etkinlikler sayesinde farklı ülkelerde üniversitemizin adı-
Оба региона тюркского мира имеют много похожего. Сходство культуры, истории и языка помогает нам чувствовать себя в Туркестане как дома, в Анатолии. Наша культура изменялась со временем, но культура Казахстана и Анатолии, восприняв общее тюркское наследие, смогла отразить ее в своем развитии. В Казахстане мне неоднократно приходилось быть свидетелем живых обычаев, которые у нас в Анатолии со временем канули в прошлое. Особой честью является для меня жить и работать в городе Ходжи Ахмеда Ясави. Здесь у меня сложились дружеские отношения со многими казахстанцами и представителями других тюркских регионов. Общаясь в том числе со студентами Университета имени Ахмеда Ясави, я расширил свои представления о жизни, верованиях и культуре народов, населяющих Среднюю Азию. По воле Всевышнего мне дана возможность служить этим народам на посту председателя Полномочного совета нашего университета. Салим Эзер: Сотрудничество ТЮРКСОЙ и Университета имени Ахмеда Ясави крепнет с каждым годом; не могли бы Вы подробнее рассказать об уже реализованных проектах и о планах на будущее. Муса Йылдыз: Я рассчитываю на еще более близкое взаимодействие нашего университета с ТЮРКСОЙ. Деятельность ТЮРКСОЙ осуществляется в очень обширном пространстве, включающем тюркский мир. Наша цель в этом сотрудничестве – оказывать поддержку деятельности ТЮРКСОЙ и одновременно продвигать наш университет. Благодаря совместным с ТЮРКСОЙ проектам об Университете имени Ахмеда Ясави узнают в разных странах. Поэтому мы будем расширять наше сотрудничество в разных сферах. Вместе с Генеральным секретарем ТЮРКСОЙ профессором Дюсеном Касеиновым мы уже обговорили несколько проектов, над которыми будем
21
nın duyurulması çok önemli. Bu anlamda gelecekte ortak proje ve faaliyetlerde iki kuruluşun bir çok alanda daha yakın ilişki içerisinde olacağını hep beraber göreceğiz. TÜRKSOY Genel Sekreteri Sayın Prof. Dr. Düsen Kasenov ile gerçekleştirdiğimiz görüşmelerimiz neticesinde şekillenen birtakım projeleri hayata geçireceğiz. İlk faaliyetimiz Türkistan’da gerçekleştireceğimiz VI. Türkoloji Kongresi olacak.
работыть в ближайшем будущем. Один из них – 6й Тюркологический конгресс, запланированный в Туркестане.
Salim Ezer: Önümüzdeki yıl Türk dünyasının yetiştirdiği büyük mutasavvıf ve şair Hoca Ahmet Yesevi’nin vefatının 850. yılı, Hoca Ahmet Yesevi’nin Türk dünyası için önemini ve bu özel yılda gerçekleştirmeyi planladığınız etkinlikleri sizden öğrenebilir miyiz?
Муса Йылдыз: Мы ожидаем, что 2016 год будет объявлен ЮНЕСКО Годом великого суфия и поэта тюркского мира Ходжа Ахмеда Ясави в связи с 850-летней годовщиной со дня его смерти. Как Университет, носящий имя Ясави, который ввел тюркский язык в культуру, поэзию и науку своего времени, до этого знавшую языками культуры арабский и персидский, в 2016 году мы планируем различные мероприятия, посвященные 850летней годовщине со дня смерти великого мыслителя. Первым станет Международный Симпозиум Ходжа Ахмеда Ясави, который состоится в Турции. В школах разного уровня, носящих имя Ахмеда Ясави, мы организуем семинары. Первые шаги мы хотим сделать в Анкаре и планируем распространить это движение по всей Турции. Также в Анкаре планируем в определенные дни проводить Беседы Друзей Ясави. Как Полномочный совет университета мы уделяем особое внимание издательской деятельности. В 2014 году стартовал руководимый мной проект, редактором которого стал профессор Недждет Тосун, по изданию избранных отрывков из «Диван-и Хикмет» Ахмеда Ясави, которые были изданы в виде солидной книги на турецком, чагатайском, русском и английском языках. В ближайшее время мы планируем собрать и издать под одной обложкой все произведения Ахмеда Ясави.
Musa Yıldız: 2016 yılının UNESCO tarafından Türk dünyasının yetiştirdiği büyük mutasavvıf ve şair Hoca Ahmet Yesevi’nin vefatının 850. yılı olarak kabul edilmesini bekliyoruz. Hedefimiz, dönemin din ve kültür dili olan Arapça ve Farsça yerine, anadili Türkçeyi kullanmış, Türkçeyi bir ilim, aşk ve irfan dili hâline getiren Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi’yi, O’nun adını taşıyan bir kurum olarak, vefatının 850. yılında tüm dünyada tanıtmak için çeşitli faaliyetler yürütmektir. Bunlardan ilki Türkiye’de geniş katılımlı bir Uluslararası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu düzenlemek. Adı Ahmet Yesevi olan ilk, orta ve lise dengi okullarda Ahmet Yesevi seminerleri düzenleyeceğiz. Bu adımı Ankara’da başlatarak diğer illerde de sürdürmeyi hedefliyoruz. Yine Ankara’da ayın belli günlerinde Yesevi Dostları ile Divan-ı Hikmet sohbetleri yapacağız. Biliyorsunuz Mütevelli Heyet Başkanlığı olarak yayınlara ayrı bir önem veriyoruz. 2014 yılında projesi bizzat tarafımdan başlatılan ve editörlüğünü Prof. Dr. Necdet Tosun’un üstlendiği Ahmet Yesevi’nin Divan-ı Hikmeti’nden Seçmeler, Türkiye Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Rusça ve İngilizce olarak “Ahmed Yesevî” başlıklı prestij kitap şeklinde yayımlandı. Yakın zamanda Hoca Ahmet Yesevi’nin bütün Hikmetlerini bir araya getirerek daha güzel bir eseri hayata kazandıracağız. 2016 yılı içerisinde elbette bunlardan başka faaliyetle-
Салим Эзер: В предстоящем году отмечается 850летие со дня смерти великого мыслителя и поэта Ходжа Ахмеда Ясави. Каково значение Ахмеда Ясави для тюркского мира, и какие мероприятия будут запланированы в этом особенном году?
В течение 2016 года мы планируем и другие культурные мероприятия, которые проведем
25 yıllık süre zarfında Türkiye ile Türk cumhuriyetleri arasında, TÜRKSOY, Uluslararası Türk Akademisi, Türk Keneşi, TÜRKPA, Türk Dünyası Bilimler Akademik Birliği gibi her anlamda önemli ortak kuruluşlar oluşmuştur. Bu da gösteriyor ki; Türk dünyasının geleceği her geçen gün daha parlak olacaktır. За последние 25 лет тюркские государства создали такие важные институты и организации, как ТЮРКСОЙ, Международная Тюркская Академия, Совет сотрудничества тюркоязычных стран, ТЮРКПА, Союз Академий наук тюркского мира. Это знак того, что тюркский мир ожидает блестящее будущее. 22
rimiz de olacaktır. TÜRKSOY, TİKA, Uluslararası Türk Akademisi, Yunus Emre Enstitüsü, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu gibi kurumlarla birlikte kültürel anlamda çeşitli etkinlikler düzenlemeyi planlıyoruz. Salim Ezer: Türk cumhuriyetleri 2016 yılında bağımsızlıklarının 25. yılını kutlayacaklar. Bu husustaki düşünceleriniz nelerdir? Musa Yıldız: Öncelikle dost ve kardeş ülkelerin bağımsızlıklarının yirmi beşinci yılını şimdiden tebrik ediyorum. Aradan geçen yirmi beş yılda, bu ülkeler yoğun çabalar gösterip, büyük problemleri aşarak güçlü devletler kurmayı başarmışlardır. Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarının yirmi beşinci yılı vesilesiyle, Ankara’da “Bağımsızlıklarının 25. Yılında Türk Cumhuriyetleri” konulu uluslararası bir toplantı gerçekleştirmeyi düşünüyoruz. Geçen sürecin temel sorunlar/konular açısından bilimsel bir analizinin yapılacağı ve paydaş kuruluşlarla ortak hareket edeceğimiz bu toplantıya projelerde yer alan bilim insanları, konuyla ilgili kişi ve kuruluşları davet etmeyi planlıyoruz. Öte yandan 25 yıllık süre zarfında Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasında, TÜRKSOY, Uluslararası Türk Akademisi, Türk Keneşi, TÜRKPA, Türk Dünyası Bilimler Akademik Birliği gibi her anlamda önemli ortak kuruluşlar oluşmuştur. Bu da gösteriyor ki; Türk dünyasının geleceği her geçen gün daha parlak olacaktır.
совместно с ТЮРКСОЙ, ТИКА, Международной Тюркской Академией, Институтом Юнуса Эмре, Высшим Советом по культуре, языку и истории имени Ататюрка и другими организациями. Салим Эзер: Как Вы знаете, тюркские государства в 2016 году будут праздновать 25-летие независимости. Что Вы можете сказать в связи с этим? Муса Йылдыз: Прежде всего хочу выразить свои поздравления по поводу 25-летия независимости тюркских стран. За прошедшую четверть века эти страны сделали многое, чтобы преодолеть проблемы и стать сильными государствами. В связи с этой датой мы планируем провести в Анкаре международное заседание на тему «Тюркские государства в год 25-летия независимости». Хотели бы пригласить для участия в этом форуме всех ученых, научные и другие организации, которые проанализируют с научной точки зрения основные проблемы прошедшего периода. Представляется важным, что за последние 25 лет тюркские государства создали такие важные институты и организации, как ТЮРКСОЙ, Международная Тюркская Академия, Совет сотрудничества тюркоязычных стран, ТЮРКПА, Союз Академий наук тюркского мира. Это знак того, что тюркский мир ожидает блестящее будущее.
23
TÜRKSOY Uluslararası Gençlik Korosu Молодежный камерный хор ТЮРКСОЙ Kaseinov: " TÜRKSOY Gençlik Korosu ortak kültürümüzü, notalarla dinleyicilere aktardı." Касеинов: "Мы представили на этом конкурсе нашу общую культуру и историю на языке хорового искусства." ürk dünyası orkestraları arasında repertuar, şef, müzisyen değişimlerinin yapılabilmesi ve Türk müziğinin dünyaya tanıtılması amaçları doğrultusunda, Türk cumhuriyetlerinin önde gelen konservatuarlarından seçilen başarılı genç müzisyenlerin bir araya getirilmesiyle kurulan TÜRKSOY Uluslararası Gençlik Korosu, kuruluşunu takiben gerçekleştirdiği konserler ve aldığı ödüllerle Türk dünyasının gururu oldu. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye ve Tataristan (RF)’dan katılan öğrencilerden kurulmuş koro Ankara’da bir araya gelerek 15 Haziran 2015 tarihinde
T
24
целью популяризации хоровой музыки тюркских народов, содействия в ознакомлении с этими произведениями широкой общественности и включении их в репертуар хоровых коллективов по всему миру Международная организация тюркской культуры выступила организатором Молодежного камерного хора, участниками которого стали молодые исполнители из тюркских стран. Международный хор с успехом выступил на разных сценах и получил высокие награды. 32 молодых музыканта от 18 до 24 лет, которые представляли пять стран - Азербайджан, Казахстан, Кыргызстан, Турцию и Татарстан (РФ) – впервые собрались в Анкаре для репетиций 15 июня 2015 года.
С
Хор был создан в соответствии с решением Постоянного совета министров культуры ТЮРКСОЙ, принятым 21.11.2014 г. в Казани. За короткий срок под руководством известных хормейстеров – руководителя хора Радио ТРТ Эльнары Керимовой и руководителя хора Филармонии Астаны Гульмиры Куттыбадамовой хористы освоили разнообразный и сложный репертуар из более чем 20 произведений и смогли сделать свою первую запись в студии
телеканала ТРТ. Наряду с классическими сочинениями В.А.Моцарта, А.Лотти, Й.Свидера, Е.Рахмадиева, Хор исполняет азербайджанские, казахские, турецкие, татарские, крымскотатарские, кыргызские народные песни и произведения композиторов стран ТЮРКСОЙ. Высокий уровень хоровой культуры тюркоязычных стран был продемонстрирован Молодежным хором ТЮРКСОЙ 5-12 июля 2015 года на Вторых Европейских Хоровых Играх в Магдебурге (Германия), где соревновались в 10 номинациях около 100
çalışmalarına başladı. 32. Dönem Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi Toplantısı sırasında alınan karar üzerine hayata geçirilen proje Türk halkları arasında koro müziğinin yaygınlaştırılması ve mevcut birikimin tüm dünyaya tanıtılmasını amaçlarken, TÜRKSOY çatısı altında bir araya gelen genç sanatçılar alanında uzman kişilerden aldıkları eğitimlerle birlikte inanılmaz başarılara imza attılar. TRT Radyo Koro Şefi Elnara Karimova ve Kazakistan Flarmoni Koro Şefi Kyttybadamova’dan eğitim alan TÜRKSOY Gençlik Korosu sanatçıları Türkiye’de bulundukları süre içerisinde TRT stüdyolarında ilk kayıtlarını da gerçekleştirme fırsatı yakaladı.
“
Kalplerdeki fazilet müzikle yeşerir, Neş’e vardır şarkı söylenen her yerde, Müzik olan yerde kötülük olmaz, Kötü kimselerin müziği olmaz.” “Музыка обновляет добродетель сердец. Там, где звучат песни, есть радость. Не будет зла там, где звучит музыка. У злых людей нет песен».
”
Azerbaycan’lı Şef Elnara Karimova: ‘’TRT korosu’’, ‘’Orfeon Korosu’’ ve ‘’Azerbaycan Guta Korosu’’gibi birçok koro ile birlikte çalışmama rağmen, bütün Türk cumhuriyetlerini bir araya getiren böylesine özel bir koro ile daha önce hiç çalışmadım. Gerçekleştirilmesi çok zor ancak aynı derecede heyecan verici bir çalışma oldu. Азербайджанский хормейстер Эльнара Керимова: Несмотря на мой опыт работы с несколькими коллективами, в числе которых – Хор ТРТ, «Орфеон» и азербайджанский хор «Бута», я испытываю особое волнение от работы с уникальным коллективом, в котором участвуют музыканты из разных концов тюркского мира. Это трудной и в такой же степени захватывающий проект.
İlk büyük sınavlarını 2. Avrupa Koro Oyunları sırasında veren TÜRKSOY Gençlik Korosu, 5-12 Temmuz 2015 tarihleri arasında tüm Türk dünyasını Almanya’da gerçekleştirilen yarışmada temsil ederek kazandıkları 3 Altın Madalya ile gurur kaynağı oldular. Avrupa’nın en yeşil şehirlerinden biri olan Magdeburg’da bir araya gelen dünya koroları farklı kategorilerde gerçekleştirilen yarışmalarda kıyasıya yarıştı. Yarışma sonuçları açıklanırken grupların coşkusu görülmeye değerdi. TÜRKSOY Gençlik Korosu, etapların ta-
26
хоровых колективов из 35 стран мира. Успешные выступления Молодежного камерного хора ТЮРКСОЙ были отмечены тремя Золотыми медалями конкурса в номинациях «Камерный хор», «Духовная музыка» и «Фольклор». Выступления хора с произведениями фольклора разных тюркских народов вызвали горячий отклик у искушенной публики фестиваля. Во время церемонии награждения Стефан Даргелох, министр образования и культуры земли Саксония-Анхальт, процитировал высказывания знаменитого немецкого поэта Иоганна Готтфрида Зейме: "Музыка обновляет добродетель сердец. Там, где звучат песни, есть радость. Не будет зла там, где звучит музыка. У злых людей нет песен». Он также сказал, что каждый коллектив-участник соревнования заслуживает награду за вклад в культурное сближение народов. Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Дюсен Касеинов, поздравляя хор с высокими достижениями в трех категориях конкурса, выразил пожелание дальнейших успехов музыкантам, представляющим тюркские страны. «Мы создали Молодежный камерный хор ТЮРКСОЙ, чтобы сделать более активным обмен репертуаром и музыкантами, а также способствовать популяризации музыки тюркских народов. Наш хор, созданный в июне, смог за короткий срок сделать очень многое и успешно
mamlanmasının ardından seçici kurul tarafından 3 Altın Madalya’ya layık görüldü. Ekibin seslendirdiği folklorik ezgiler dinleyenlerin büyük beğenisini kazandı. Ödül töreni sırasında Saksonya-Anhalt Eyaleti Eğitim ve Kültür Bakanı Stephan Dorgerloh ünlü Alman şair Johann Gottfried Seume’nun ‘’Kalplerdeki fazilet müzikle yeşerir, Neş’e vardır şarkı söylenen her yerde, Müzik olan yerde kötülük olmaz, Kötü kimselerin müziği olmaz“ dizelerine atıfta bulunarak, yarışmacı grupların tamamının kültürlerarası yakınlaşmaya olan katkılarından ötürü ödüle layık olduğunu belirtti. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ise Türkiye’yi ve Türk dünyasını temsilen katıldıkları yarışmada 3 farklı dalda Altın Madalya kazanmaktan dolayı çok memnun olduğunu dile getirerek yetenekli genç sanatçılardan oluşan TÜRKSOY Gençlik Korosu’nun başarılarının katlanarak artması temennisinde bulundu. Genel Sekreter Düsen Kaseinov: ‘’TÜRKSOY Gençlik Korosu’nu Türk dünyası koroları arasında repertuar, şef, müzisyen değişimlerinin yapılabilmesi ve Türk müziğini dünyaya tanıtmak amacıyla kurduk. Koromuz ilk kez geçtiğimiz Haziran ayında Ankara’da bir araya geldi. Misafir şeflerimizle birlikte hummalı bir çalışma süreci geçiren genç sanatçılarımızın ilk büyük sınavı ise bu özel yarışma oldu. Gençlerimizin uluslararası arenada elde ettiği madalyalar, müziğin pek çok farklı alanında olduğu gibi koro müziği alanında da ne kadar büyük bir potansiyelimizin
прошел международное испытание. Полученные награды говорят о том, что мы можем быть успешными и имеем большой потенциал в хоровом искусстве так же, как и в других сферах. Мы представили на этом конкурсе нашу общую культуру и историю на языке хорового искусства. И это большое счастье – получить высокую оценку на таком престижном конкурсе. Еще раз поздравляю наших молодых музыкантов и хормейстеров, которые провели огромную работу». Молодежный хор ТЮРКСОЙ также посетил город Пльзень, Культурную столицу Европы 2015 года, и столицу Чехии Прагу, где дал концерт и принял участие в прессконференции с участием глав дипломатических миссий в Чехии. Заключительное выступление хора состоялось в Айвалыке провинции Балыкесир (Турция). После краткой передышки на курортном побережье, 16 июля 2015 года Молодежный хор ТЮРКСОЙ дал великолепный концерт в достопримечательности Айвалыка - Церкви-музее Таксиархис. Под куполом средневековой церкви в исполнении юных хористов из пяти стран прозвучали произведения мировой классики и тюркских авторов. В соответствии со своей высокой миссией, Камерный хор ТЮРКСОЙ продолжит расширять репертуар и представлять традиции тюркской хоровой музыки в разных странах. Александр Соловьев, член жюри Европейских хоровых игр (Московская государственная консерватория) - Уровень коллективов, которые принимают
27
“
Kaseinov: Türk cumhuriyetleri arasında repertuvar değişimine, genç sanatçılar arasında tecrübe alışverişine imkan sunan ve gençlerimizin birlikte başarma duygusunu yaşamalarına vesile olan TÜRKSOY Gençlik Korosu, önümüzdeki yıllarda daha da genişleyerek çalışmalarını sürdürmeye ve Türk cumhuriyetlerini temsil etmeye devam edecek. Касеинов: Молодежный камерный хор ТЮРКСОЙ, дающий возможность расширения репертуара и обмена опытом для молодых музыкантов, ставший поводом для радости совместных успешных достижений, в ближайшие годы будет продолжать свою деятельность и представлять искусство тюркских стран.
”
olduğunu ortaya koymaktadır. Bizler burada ortak kültürümüzü, geçmişimizi müzik notalarında dinleyicilere aktarmaya çalıştık. Ne mutlu ki bu çabamız böylesine saygın bir etkinlikte karşılığını buldu. Genç sanatçılarımızı ve onların üzerinde büyük emekleri olan şeflerimizi bir kez daha tebrik ediyorum.’’ Dedi. 2. Avrupa Koro Oyunlarına aralarında otuz ülkeden iki bine yakın sanatçı katılım gösterdi. Oyunlarda jüri olarak ise 17 farklı ülkeden değerli sanatçı ve eğitmenler yer aldı. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tataristan ve Türkiye’den 32 konservatuar öğrencisinin yer aldığı TÜRKSOY Gençlik Korosu, gerçekleştirdiği Avrupa turnesi kapsamında, 2015 Avrupa Kültür Başkenti Prizren ve Prag şehrinde de konserler gerçekleştirdiler. Turnenin tamamlanmasının ardından Türkiye’ye dönen genç sanatçıların son konseri Balıkesir’in Ayvalık şehrinde gerçekleşti.Avrupa Koro Oyunları’nın ardından yorgunluklarını Ayvalık’da atan ekip, 16 Temmuz 2015 tarihinde Ayvalık Taksiyarhis Anıt Müzesi’nde muhteşem bir kapanış konseri gerçekleştirdi. Konserde dünya klasiklerinin yanı sıra Türk bestecilere ait eserler de seslendirildi. Koro üyeleri Ayvalık'ta gerçekle-
28
участие в мероприятиях ИНТЕРКУЛЬТУРЫ, очень высок . И когда коллективы получают балы выше 90, это говорит о том, что международное жюри, которое состоит обычно из пяти или семи человек, представляющих совершенно разные традиции хорового исполнительства, было едино в своем мнении – выставить высший балл. Кристиан Люнгрен, член жюри Вторых Европейских хоровых игр (Швеция): - Я уже три года контактирую с хорами из Турции, но впервые я услышал настоящий хор с красивыми голосами. Мне очень понравился Ваш хор, потому что вы собрали в своем репертуаре произведения разных народов. За такой короткий срок, несмотря на то, что музыканты знают друг друга совсем немного времени, подготовлена прекрасная программа, которая заслуженно получила высокую оценку. Хористы:
TÜRKSOY Gençlik Korosu Şef: Gulmira Kyttybadamova Şef: Elnara Karimova
şen konserin ardından ülkelerine döndüler. Türk cumhuriyetleri arasında repertuar değişimine, genç sanatçılar arasında tecrübe alışverişine imkan sunan ve gençlerimizin birlikte başarma duygusunu yaşamalarına vesile olan TÜRKSOY Gençlik Korosu, önümüzdeki yıllarda daha da genişleyerek çalışmalarını sürdürmeye ve Türk cumhuriyetlerini temsil etmeye devam edecek. Aleksandr Soloviyev, Jüri üyesi (Rusya): Avrupa Koro Oyunlarına katılan tüm ekiplerin performansları üst düzeydi. Jurimiz puanlama yaparken oldukça zorlandı. Bu yarışmada bir koronun 90 puanın üzerinde alabilmesi için tüm jürinin oy birliği ile onu seçmesi gerekiyor. TÜRKSOY Gençlik Korosu bunu başardı. Kısa süre önce kurulan, farklı ülkelerden bir araya getirilen karma bir koronun bunu başarmış olması inanılmaz bir zafer. Kristian Lüngren, Jüri üyesi (İsviçre): - Yarışmada 3 senedir Türkiye’den katılan koroları izliyorum. TÜRKSOY Gençlik Korosu bugüne kadar dinlediklerim arasında en iyisiydi. Repertuvarı ve çok uluslu yapısı itibari ile özel bir koro olan TÜRKSOY Gençlik Koro’sunun kazandığı altın madalyaları sonuna kadar hak ettiğini söylemeliyim.
Mahmudova Dilarə Qənbərli Aysel Heydərova Kamilla Cəfər-Zadə Fatimə Zeynallı Emin Abbasov Əlisəfa Yahyayev Taleh Taghızade Mahir Birzhan Talgatuly Yelnar Duisenbiyev Dias Karazhanov Ainur Gallimov Aida Beisenova Anastasia Chuprunova Dauren Mussin Yerzhan Saipov
Diana Taimysheva Ulpan Aubakırova Symbat Kaıyp Kyzy Aidai Duyshenbek Ulan Asamudinov Tahir Beisheev Ayzilya Sabirzyanova Sarvinaz Urazaeva Didem Telli Nilder Atalay Ersin Kıyak Gökhan Kalender Yaren Tan Gülden Vildan Şahin Mert Üstay Enis Teke
Молодежный камерный хор ТЮРКСОЙ Хормейстер: Гульмира Куттыбадамова Хормейстер: Эльнара Керимова Диляра Махмудова Айсель Канбарли Камилла Хейдарова Фатима Джафарзаде Эмин Зейналлы Алисафа Аббасов Талех Яхъяев Махир Тагизаде Биржан Талгатулы Елнар Дюсенбиев Диас Каражанов Айнур Галлямов Аида Бейсенова Анастасия Чупрунова Даурен Мусин Ержан Саипов Диана Таймышева
Улпан Аубакирова Сымбат Кайыпкызы Аида Дюшенбек Улан Асамудинов Тахир Бейшеев Айзиля Сабирзянова Сарвиназ Уразаева Дидем Телли Нильдер Аталай Эрсин Кыйак Гёкхан Календер Ярен Тан Гюльден Вильдан Шахин Мерт Устай Энис Теке 29
Doğumunun 200. Yılında
Ozan Süyinbay Anıldı
200-летие казахского акына Суюнбая Türk dünyasının yakınlaşmasında önem arz eden düşünceleri, 200 yıl önce dile getiren Ozan Süyinbay Aronulı adı ve eserleri ile ebediyen yaşayacaktır.
ÜRKSOY, gerçekleştirdiği farklı etkinliklerle, ünlü Kazak ozanı, atışma sanatı ustası, akınlık ve jıraulık sanatının efsanesi Süyinbay Aronulı’yı doğumunun 200. yılında andı.
T
Düzenlenen etkinliklerden ilki 19 Haziran 2015 tarihinde TÜRKSOY Genel Sekreterliği’nde gerçekleştirilen anma toplantısı oldu. Etkinliğe Kazakistan Almatı Valisi Amandık Batalov ve beraberindeki heyetin yanı sıra Aronulı üzerine çalışmalar gerçekleştirmiş değerli akademisyenler ve çok sayıda dinleyici katıldı. Anma toplantısının açılışında konuşan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Ulu Kazak Ozanı Süyinbay etkinliklerine destek veren Almatı Eyaleti Valisi Amandık Batalov'a, TÜRKSOY’un tüm faaliyetlerinde desteklerini esirgemeyen Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Canseyit Tüymebayev'e ve Keçiören Belediye Başkanı Mustafa Ak'a teşekkürlerini bildirdikten sonra Ozan Süyinbay hakkında şu sözleri dile getirdi: "Yeryüzü dağlarsız düşünülemez. İnsan, dağlar sayesinde gökyüzüyle yarışırcasına hayat sürdürmektedir. Özellikle, yaratılışını Tanrı dağlarıyla bağdaştıran tüm Türk halkları, doruklardaki insan olmanın hayaliyle ya-
30
Почти два века назад акын Суюнбай Аронулы высказал мысли о важности сближения народов тюркского мира, которые будут жить в его имени и творениях.
память о легендарном казахском акыне, мастере искусства айтыса Суюнбая Аронулы Международная организация ТЮРКСОЙ провела ряд мероприятий, приуроченных к 200летию со дня рождения. 19 июня 2015 года в штаб-квартире ТЮРКСОЙ состоялось торжественное мероприятие, в котором приняла участие делегация официальных лиц, деятелей науки и культуры Казахстана, возглавляемая
В
Kaseinov: "Atışma sanatının ustası Süyinbay Aronulı, hak ve adalet için mücadele veren, toplumu dürüstlüğe ve barışa teşvik eden, Türk dünyasının seçkin söz serdarlarındandır." şamaktadırlar. Bugün Tanrı dağlarının eteklerinde büyüyen, Türk kültür ve sanat dünyasına eşsiz katkıda bulunan, atışma ve destancılıkta adeta bir zirve olan ulu Kazak ozanı Süyinbay Aronulı’nın doğumunun 200. yıldönümünü kutlamaktayız. Atışma sanatının ustası Süyinbay Aronulı, hak ve adalet için mücadele veren, toplumu dürüstlüğe ve barışa teşvik eden, Türk dünyasının seçkin söz serdarlarındandır. Kendisini doğumunun 200. Yılında böylesine değerli bir toplulukla birlikte anmaktan dolayı son derece mutluluk duyuyoruz." Açılış konuşmalarını takiben etkinlik kapsamında Ozan Süyinbay'ın hayatını anlatan kısa film gösterimi, panel, fotoğraf sergisi ve Kazakistan'dan gelen Süyinbay Sazı
Касеинов: "Суюнбай Аронулы, мастер искусства айтыса, который боролся за справедливость и честность, вел народ к согласию, является одним из редчайших талантов тюркского мира».
губернатором Алматинской области Амандыком Баталовым. Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Дюсен Касеинов, обратившись с приветственным словом к собравшимся, поблагодарил губернатора Амандыка Баталова за поддержку празднования юбилея Суюнбая Аронулы в Анкаре, а также выразил признательность послу Казахстана в Турции Жансеиту Туймебаеву и Главе администрации Кечиорена Мустафе Аку. «Земля не бывает без гор. Люди, стремясь покорить горные вершины, бросают вызов небесам. Тюркские народы, считая своей колыбелью ТяньШаньские горы, очеловечивают их вершины. Сегодня мы празднуем 200летний юбилей вершины искусства акынов Суюнбая Аронулы, которого взрастили отроги Тянь-Шаня. Мастер песенного айтыса, боровшийся за права и справедливость и ведший людей к правде и миру, он является одним из редчайших талантов тюркского мира. В день этого юбилея мы рады быть вместе с вами!».
31
Kazak Folklor ve Etnografik Halk Müziği Topluluğu'nun konseri gerçekleştirildi. Anma etkinliği, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov'un katılımcılara teşekkür plaketlerini ve hediyelerini sunmasıyla sonlandı.
Keçiören’de TÜRKSOY & Kazakistan Gecesi Aynı günün akşamında usta sanatçı Süyinbay'ın anıldığı ikinci etkinlik ise, Ankara’nın Keçiören ilçesinde Keçiören Belediyesi ev sahipliğinde yapıldı. "TÜRKSOY & Kazakistan Gecesi" adıyla, bu yıl altıncısı gerçekleştirilen Uluslararası Ramazan Şenlikleri kapsamında düzenlenen konsere sanatseverler yoğun ilgi gösterdi. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Haluk İpek, AK Parti Ankara Milletvekili Nevzat Ceylan, Keçiören Belediye Başkanı Mustafa Ak, Kazakistan Ankara Büyükelçisi Canseyit Tüymebayev ve Almatı Valisi Amandık Batalov’un katıldığı konser öncesinde TÜRKSOY’un çalışmalarının tanıtıldığı TÜRKSOY Kültür Evi’nin açılışı da gerçekleştirildi. Konser öncesinde gerçekleştirilen konuşmalar sırasında Kazakistan Ankara Büyükelçisi Canseyit Tüymebayev, düzenlediği etkinliklerle Türk halklarının kardeşliğini güçlendiren Keçiören Belediye Başakanı Mustafa Ak’a Kazakistan Dışişleri Bakanlığı tarafından verilen "Kazakistan’ın Bağımsızlığının 20. Yılı Madalyası”nı takdim etti.
32
Насыщенная программа вечера включала демонстрацию фильма, научные доклады и сообщения о творчестве великого акына, а также выступления фольклорно-этнографического ансамбля «Суюнбай сазы». В фойе здания ТЮРКСОЙ была развернута фотовыставка. Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Д.Касеинов вручил участникам памятные плакетки и подарки.
Вечер ТЮРКСОЙ и Казахстана в Кечиорене В тот же вечер по инициативе администрации района Кечиорен столицы Турции в рамках Международного фестиваля «Рамазан» состоялся концерт под названием «Вечер ТЮРКСОЙ и Казахстана». При участии многих официальных лиц, среди которых были Генсек ТЮРКСОЙ Дюсен Касеинов, посол Казахстана в Турции Жансеит Туймебаев, глава администрации Кечиорена Мустафа Ак, губернатор Алматинской области Амандык Баталов и другие, состоялось открытие экспозиции, рассказывающей о деятельности Международной организации ТЮРКСОЙ. Перед концертом посол Казахстана в Турции Жансеит Туймебаев выразил благодарность главе администрации Кечиорена Мустафе Ак за содействие в укреплении дружественных связей между тюркскими народами и, по поручению Министерства иностранных дел Казахстана, вручил ему медаль «20-летие Независимости Казахстана». В рамках мероприятия на центральной площади столичного района Кечиорен был организован концерт фольклорно-этнографического ансамбля «Суюнбай сазы», который исполнил известные песни на стихи Суюнбая и турецкие произведения. Казахские народные танцы «Ерке кыз» и «Шаттык» и
Gecede sahne alan Süyinbay Sazı Kazak Folklor ve Etnografik Halk Müziği Topluluğu, ünlü Ozan Süyinbay Aronulı’nın şiirlerinden bestelenen şarkıları seslendirirken, topluluğun folklor ekibi, geleneksel Kazak halk danslarından "Erke Kız” ve "Şattık” adlı örnekleri sundu. Son olarak sahne alan 3’lü dombra ekibi ise eşsiz bir enstrümantal şölene imza attı. Konserde bazı Türk şarkılarını da seslendirerek jest yapan Kazak solistler, programlarını "Ne Güzelsin Kazakistan” ve "Kazak Milletimin Kanatı” isimli şarkılar ile tamamlarken, izleyiciler Kazakistan müziğinin seçkin eserleri ile unutulmaz dakikalar yaşadı.
Ankara’da "Süyinbay Aronulı Parkı" Açıldı Keçiören Belediyesi tarafından, Süyinbay Aronulı’nın doğumunun 200. yılı anısına açılan park, gerçekleştirilen açılışta Türk dünyasını bir araya getirdi. Parkın açılış törenine TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ve Keçiören Belediye Başkanı Mustafa Ak’ın yanı sıra Kazakistan Ankara Büyükelçisi Canseyit Tüymebayev, Almatı Bölge Valisi Amandık Batalov, Keçiören Kaymakamı Nusret Dirim, bazı meclis üyeleri ve çok sayıda vatandaş katıldı. Almatı Bölge Valisi Amandık Batalov parkın açılışında yaptığı konuşmada ortak tarihe dikkat çekerek kardeş ve dost ülke Kazakistan'ın selamını Türkiye’ye getirdiğini, Kazak halkının bilge ismi olan Suyinbay Aronulı adına Keçiören'de açılan parkın Türkiye'deki 3. Kazakistan parkı olduğunu ve böylece iki ülkenin dostluğunun ebedileşeceğini vurguladı.Vali Batalov, emeği geçenlere teşekkürlerini sunarken TÜRKSOY’a Türk cumhuriyetlerinin birbirlerine yakınlaşmasında üstlendiği öncü görev için ayrıca teşekkür etti. TÜRKSOY 32. Dönem Daimi Konseyi'nde alınan kararla Ozan Süyinbay'ın doğumunun 200. Yılı tüm Türk dünyasında coşkuyla kutlandı. Türk dünyasının yakınlaşmasında önem arz eden düşünceleri, 200 yıl önce dile getiren Ozan Süyinbay Aronulı adı ve eserleri ile ebediyen yaşayacaktır.
песни в исполнении ансамбля вызвали восторг жителей Анкары и гостей мероприятия. Заключительный номер в исполнении трех домбристов буквально поразил слушателей. Солисты завершили вечер исполнением песен о Казахстане.
В Анкаре открыт парк имени Суюнбая Аронулы Администраиця района Кечиорен турецкой столицы открыла парк в честь 200-летия Суюнбая Аронулы. В церемонии открытия приняли участие многочисленные официальные лица – Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Дюсен Касеинов, посол Казахстана в Турции Жансеит Туймебаев, глава администрации Кечиорена Мустафа Ак, губернатор Алматинской области Амандык Баталов, каймакам Кечиорена Нусрет Дирим, почетные гости, а также жители района. Губернатор Алматинской области Амандык Баталов обратил внимание на общность исторических корней тюркских народов и передал братский привет из Казахстана народу Турции. Он также подчеркнул, что парк имени Суюнбая, открывающийся в Кечиорене, является третьим по счету казахстанским парком в Турции, и это обстоятельство скрепляет дружественные отношения между двумя странами. Губернатор поблагодарил всех, кто содействовал созданию парка, и выразил особую благодарность ТЮРКСОЙ за деятельность по культурному сближению всех тюркских стран. Празднования 200-летия озана Суюнбая состоялись в соответствии с решениями, принятыми на 32-м Заседании Постоянного совета ТЮРКСОЙ. Высказанные два столетия назад слова и мысли великого акына о единстве тюркского мира будут вечно жить в его имени и творениях.
33
ICTM
43. Dünya Konferansı’na Kazakistan evsahipliği yaptı 43-й Всемирный музыкальный конгресс ICTM прошел в Казахстане
Uluslararası Geleneksel Müzik Konseyi'nin (ICTM) 43. Dünya Konferansı Kazakistan'ın başkenti Astana'da ICTM, Kazakistan Milli Sanat Üniversitesi işbirliği ve TÜRKSOY'un katkılarıyla gerçekleşti. В столице Казахстана Астане состоялся 43-й Всемирный Конгресс Международного Совета по традиционной музыке (ICTM). Конгресс был организован при активном содействии ТЮРКСОЙ и Казахского Национального Университета Искусств.
luslararası Geleneksel Müzik Konseyi'nin (ICTM) 43. Dünya Konferansı Kazakistan'ın başkenti Astana'da ICTM, Kazakistan Milli Sanat Üniversitesi işbirliği ve TÜRKSOY'un katkılarıyla gerçekleşti.
U
Konseyin 2013 yılında Çin Halk Cumhuriyeti'nin Şangay şehrinde gerçekleştirilen 42. Konferansı'nda alınan karar üzerine, 16-22 Temmuz 2015 tarihleri arasında Astana’da bir araya gelen, geleneksel müzik alanında çalışmalarını sürdürmekte olan değerli bilim insanları etkinlik süresince yuvarlak masa toplantıları, seminerler ve alan gezileri gerçekleştirdi. 43. ICTM Dünya Konferansı'na 70 ülkeden üst düzey yetkililer ile 640 seçkin araştırmacı katılım gösterirken
34
Saparbayev: "Yetenekli sanatçılarımız ile kültürel ve sanatsal çalışmalara vermiş olduğumuz önem neticesinde Kazakistan'ın sesi pek çok farklı alanda daha gür çıkmaktadır." Бердибек Сапарбаев: Мы придаем большое значение развитию культуры и искусства и поддержке талантливых артистов и верим, что в результате этого Казахстан достигнет больших успехов в этой сфере.
столице Казахстана Астане 16-22 июля 2015 года состоялся 43-й Всемирный Конгресс Международного Совета по традиционной музыке (ICTM). Конгресс был организован при активном содействии ТЮРКСОЙ и Казахского Национального Университета Искусств. Решение о проведении конгресса в Астане было принято на предыдущем форуме ICTM, проходившем в Шанхае в 2013 году. 43-й Конгресс в Астане, который собрал вместе 640 исследователей из 70 стран, стал крупнейшим в истории этой международной организации конгрессом, впервые состоявшимся на постсоветском пространстве. В торжественном открытии 43-го Конгресса ICTM принял участие заместитель Премьер-министра Казахстана Бердибек Сапарбаев, который приветствовал всех собравшихся от имени Президента Казахстана Нурсултана Назарбаева. «Разрешите поблагодарить оргкомитет и всех руководителей,
В geleneksel müzik alanında dünyada gerçekleştirilen en büyük etkinliklerden birisi olan ICTM Dünya Konferansı ilk kez Türk cumhuriyetlerinin birinde gerçekleştirilmiş oldu. Konferansın açılışını gerçekleştiren Kazakistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı Berdibek Saparbayev konuşmasına Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev adına katılımcıları selamlayarak başlarken sözlerine şu şekilde devam etti: "ICTM'nin 43. konferansının topraklarımızda gerçekleştirilmesinden dolayı organizasyonu düzenleyen komite ve yöneticilere teşekkürlerimi sunarım. İnanıyorum ki bu önemli etkinliğe ev sahibi olarak Kazakistan'ın seçilmesi tesadüf değildir. Özellikle yetenekli sanatçıları-
35
Salwa El-Shawan Castelo-Branco: "Türk toprakları kültürel anlamda dünyanın en zengin coğrafyalarından birisi." Салва Ал-Шаван Кастело-Бранко: "Тюркские страны имеют огромное и разнообразное культурное наследие»
которые содействовали организации 43-го Конгресса ICTM на нашей земле. Верю, что выбор Казахстана как места проведения данного форума неслучаен. Мы придаем большое значение развитию культуры и искусства и поддержке талантливых артистов и верим, что в результате этого Казахстан достигнет больших успехов в этой сфере. Музыка сближает людей, занимает большое место в нашей жизни, помогает человеку чувствовать
mız ile kültürel ve sanatsal çalışmalara vermiş olduğumuz önem neticesinde Kazakistan'ın sesi pek çok farklı alanda daha gür çıkmaktadır. Müzik, halkları, insanları birbirine yaklaştırmakta ve huzur, mutluluk, sağlık kaynağı olarak hayatlarımızda yer almaktadır. Müzik başka bir deyişle barışın elçisidir. Siz barış elçilerini topraklarımızda misafir etmekten dolayı büyük memnuniyet duyuyoruz." ICTM Başkanı Salwa El-Shawan Castelo-Branco da açılışta bir konuşma gerçekleştirerek ICTM Dünya konferansının ilk kez Orta Asya’da yer alan bir ülkede gerçekleştiğine dikkat çekti. Türk topraklarının kültürel anlamda zenginliğine vurgu yapan ve ICTM’in müzik ve dans aracılığıyla kültürler arasındaki ilişkileri güçlendirdiğini ve pek çok yeni diyaloğa vesile olduğunu belirten Başkan Castelo-Branco emeği geçenlere teşekkür etti.
36
Kaseinov: "43. ICTM Dünya Konferansı'nın gerek Türk dünyası gerekse Kazakistan için çok önemli bir adım olduğuna inanıyorum. Çalışmalarımızla gelecek nesiller için önemli bir referans oluşturuyoruz." Касеинов:"43-й Всемирный Конгресс ICTM представляет собой важный шаг как для тюркского мира, так и для Казахстана. Наш труд послужит надежной платформой для последующих поколений».
Konferansın ev sahibi olan Kazak Milli Sanat Üniversitesi Rektörü Aiman Mussakhajayeva ise, Kazak milli sanatının derin izlerinin keşfedilmesinin Türk dünyası göçebe kültürünün dünyaya tanıtılması açısından eşsiz fırsatlar sunacağını dile getirerek, konuk akademisyenlere çalışmalarında başarılar diledi.
TÜRKSOY ve ICTM İşbirliği Meyvelerini Vermeye Başladı. TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, konferansın açılışında gerçekleştirdiği konuşmada; TÜRKSOY'un müzik, müzikoloji ve müzik eğitimi alanında uzman akademisyenlerin bir araya gelerek fikir ve deneyim alışverişinde bulunmalarını her daim desteklediğini belirterek sözlerine şu şekilde devam etti: "43. ICTM Dünya Konferansı'nın gerek Türk dünyası gerekse Kazakistan için çok önemli bir adım olduğuna inanıyorum. Tüm dünyadan pek çok saygın bilim insanını Kazakistan’da bir araya getirmekten dolayı büyük memnuniyet yaşıyoruz. Konferans süresince pek çok önemli konuda görüş alışverişleri gerçekleştirilecek ve kültür hazinemizin keşfedilmemiş yönleri gün yüzüne çıkarılacaktır. TÜRKSOY ve ICTM işbirliği uzun süredir başarıyla devam etmektedir. Meyvelerini vermeye başlayan işbirliğimiz, inanıyorum ki gelecek nesiller için önemli bir referans oluşturacaktır."
Türk Halkları Geleneksel Müzik Festivali Konferansın kültürel programı çerçevesinde Türk Halkları Geleneksel Müzik Festivali "Şehir, Köy ve Bozkır Müziği" Konseri gerçekleştirildi. Kazak Ulusal Sanatlar Üniversitesi’nin konser salonunda gerçekleştirilen konser konferansın uluslararası katılımcılarının büyük ilgisini çekerken, gecede Türk cumhuriyetlerin çok sayıda sanatçı sahne aldı. Geleneksel Türk müziğini, Aşık Mustafa Aydın, Armağan Elçi (solo), Ali Fuat Aydın (bağlama) ve Cenk Güray (divan sazı) temsil etti. Otantik Mugam sanatının
себя здоровым и счастливым. Другими словами, музыка – посол мира. Мы счастливы принимать на своей земле вас как посланцев мира и согласия!» Президент ICTM Салва Ал-Шаван Кастело-Бранко в своем выступлении обратила внимание на то, что впервые Всемирный конгресс ICTM проходит в одной из стран Центральной Азии. Тюркские страны имеют огромное и разнообразное культурное наследие, сказала она. ICTM, в свою очередь, через музыку и танец стремится расширить культурные связи и открыть возможность межкультурного диалога. Президент ICTM выразила благодарность всем, кто содействовал в организации форума. Выступая от имени хозяев, ректор Казахского Национального Университета Искусств Айман Мусаходжаева выразила уверенность в том, что форум предоставит возможность участникам для ознакомления с казахской культурой и культурой кочевников тюркского мира, имеющей глубокие корни, и пожелала участникам плодотворной работы.
Сотрудничество ТЮРКСОЙ и ICTM дало свои плоды Генеральный секретарь Дюсен Касеинов, выступая на церемонии открытия Конгресса, подтвердил, что ТЮРКСОЙ всегда будет поддерживать творческие встречи и научный обмен среди исполнителей и специалистов в области музыковедения и музыкального образования. «Уверен, что 43-й Всемирный Конгресс ICTM представляет собой важный шаг как для тюркского мира, так и для Казахстана. Принимать уважаемых ученых со всего мира в Казахстане представляет большую радость для всех нас. В ходе Конгресса состоится обмен по важным проблемам и, возможно, будут открыты еще неизвестные сокровища культуры. Взаимодействие ТЮРКСОЙ И ICTM продолжается уже долгое время. Верю, что плоды этого сотрудничества послужат надежной платформой для последующих поколений» - сказал он.
37
taşıyıcısı olan Aypara Topluluğu'ndan Aytan Muharamova’nın icrası ise konsere eşsiz bir güzellik kattı. Adalat Behbudov (tar) ve Parviz Fahadov (kemençe)’un virtüöz ustalığı ve kusursuz icrası da mugam sanatını konser sırasında unutulmaz kıldı. Etkinlikte geleneksel Özbek müziğini Çorgoh Topluluğu sanatçıları Nodira Pirmatova, Nabijon Kadirov (gicak), Mansur Vaisov (kaşgar rubabı), Mirgiös Muhittinov (doyra) temsil ettiler. Konserin finalinde Uulcan Cumabekova (Kırgızistan), Aygül Yelşibayeva, Yerkin Çukmanov ve Yerlan Rıskali (Kazakistan)’dan oluşan Kırgız ve Kazak profesyonel halk şarkıcıları yer aldı. Bu özel konserin yanı sıra ise TÜRKSOY tarafından ilan edilen 2015 Semen Kadışev yılı kapsamında, büyük Hakas haycı Semen P. Kadışev’e (1885-1977) ithafen “Ulu Bozkır’ın Efsaneleri” adlı bir başka konser daha gerçekleştirildi. Söz konusu konserde sahneye ilk çıkan tanınmış Hakas müzisyen Oleg Çebodayev gırtlaktan türkü söyleme ve destan anlatma sanatı olan hay’ı tanıtmanın yanı sıra ııh, homıs ve çathan gibi çeşitli Hakas etnik enstrümanlarını çaldı. Tıva’dan etkinliğe katılan höömeyci (gırtlaktan türkü söyleme sanatı icracısı) olan ve bu sanatta kargıraa, sıgıt, sıbıskı ve höömey gibi stilleri mükemmel icra eden Ayas Kuular en çok dikkat çeken sanatçılar arasında yer alırken Orta Asya’daki en eski telli ve yaylı çalgılardan biri olan Kazak kobız yaratıcısı Korkut Dede’nin adını taşıyan Korkıtküy icrası da akıllarda kalan bir başka sanatsal etkinlik oldu. 43. ICTM Dünya Konferansı çerçevesinde gerçekleşen bu önemli festival programı sayesinde Astana sakinleri ve 70 farklı ülkeden gelen ICTM katılımcıları, kendi özgünlük ve eşsizliğiyle herkesi büyüleyen Türk müzik mirasının şaheserleriyle tanışabilme fırsatına sahip oldu.
Фестиваль традиционной музыки тюркских народов В рамках Конгресса состоялся концерт Фестиваля традиционной музыки тюркских народов «Музыка города, деревни и степи”. На сцене концертного зала Казахского Национального Университета Искусств, собравшего много заинтересованной публики, выступили исполнители из тюркских стран. Традиционную турецкую музыку исполнили Ашик Мустафа Айдын, Армаган Эльчи (соло), Али Фуат Айдын (баглама) и Дженк Гюрай (диван сазы). Известный исполнитель мугама солистка группы «Айпара» Айтан Мухарамова украсила концерт своим выступлением, а виртуозная игра Адалата Бехбутова (тар) и Парвиза Фахадова (кеманча) сделали исполнение традиционного мугама незабываемым. В группе узбекской музыки «Чоргох» выступили Нодира Пирматова, Набиджон Кадиров (гиджак), Мансур Ваисов (кашгар рубаб), Миргиос Мухиттинов (дойра). В завершение концерта на сцену вышли певцы Уулджан Джумабекова (Кыргызстан), Айгуль Елшибаева, Еркин Чукманов и Ерлан Рыскали (Казахстан). Наряду с этим, в рамках Года Кадышева ТЮРКСОЙ был организован концерт «Легенды Великой Степи», посвященный 130-летию выдающегося хакасского хайджи Семена Кадышева. Известный хакасский музыкант, исполнитель горлового пения Олег Чебодаев ознакомил с традиционным искусством хай, а также поразил присутствующих игрой на хакасских этнических инструментах ыых, хомыс и чатхан. Выступления продолжил известный тувинский артист Айас Куулар – хоомейджи, который продемонстрировал виртуозное владение всеми техниками этого искусства – каргыраа, сыгыт, сыбызкы и хёёмей. В памяти зрителей осталось великолепное исполнение песни Коркыт кюй, посвященной Деде Коркуту, создателю казахского кобыза – самого древнего струнно-смычкового инструмента в Центральной Азии. Концерты Фестиваля, организованные в рамках 43-го Всемирного Музыкального Конгресса, стали возможностью для жителей Астаны и музыковедов из 70 стран мира услышать живое наследие тюркской музыки в исполнении лучших музыкантов из стран ТЮРКСОЙ.
ICTM Başkan Yardımcısı Razia Sultanova ile TÜRKSOY ve ICTM üzerine
Вице-президент ICTM Разия Султанова о взаимодействии с ТЮРКСОЙ
ICTM-TÜRKSOY İşbirliği Nasıl Başladı ? ICTM Başkan Yardımcısı ve ICTM’nin Türk Dünyası Müzik Araştırmaları Grubu’nun kurucusu ve Başkanı olarak aynı kültürü paylaşan Türk halkları arasındaki kardeşlik bağlarını güçlendirmek için çalışmalarını yürütmekte olan TÜRKSOY ile işbirliği yapmaktan her zaman onur duydum. Aslında, Cambridge Üniversitesi ve TÜRKSOY arasında yıllar öncesine dayanan bir işbirliği söz konusu. 2012 yılının aralık ayında TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat Purtaş Cambridge Üniversitesi Asya ve Orta Doğu Araştırmaları Fakültesi ’nin ev sahipliğinde gerçekleştirilen ICTM Türk Dünyası Araştırmalar Grubu’nun Üçüncü Sempozyumu’na katılmış ve bu sempozyuma Türkiye ve Kazakistan’dan gelen değerli müzisyenlerin katılımına maddi destek sağlamıştı. Daha sonra, 2013 yılının mart ayında, TÜRKSOY Cambridge Üniversitesi Trinity College’de Türk Dünyası’ndan 80 sanatçının katılımıyla gerçekleştirilen bir Nevruz Konseri düzenledi. Bu konser Cambridge’deki müzikseverlerin hatırlarından hala silinmemiştir. 2014 yılının nisan ayında İstanbul’da gerçekleştirilen ICTM Türk Dünyası Araştırmalar Grubu’nun Dördüncü Sempozyumu’nun en üst düzeyde gerçekleştirilmesinde de TÜRKSOY’un katkısı büyüktür. TÜRKSOY ve ICTM’in bu uzun vadeli işbirliğinin neticesinde ise bu sempozyumda sunulan en iyi bildiriler “Türkler: Zikirden Makama, Şaman Seslerinden Hip Hop’a” başlığı ile derlenmiş ve yayınlanmak üzere Londra’daki Ashgate, SOAS yayınevine sunulmuştur. 43’üncü Dünya Konferansı hakkındaki düşünceleriniz nelerdir ? ICTM’nin Başkan Yardımcısı olarak özellikle TÜRKSOY Genel Sekreteri Prof. Düsen Kaseinov’a ICTM’nin Astana’da yapılan 43’üncü Dünya Konferansının düzenlenmesindeki değerli katkılarından dolayı şükranlarımı sunmak isterim. Hatırlarsanız, 2012 yılında ICTM’nin 43’üncü Dünya Konferansının nerede ve hangi kurumun ev sahipliğinde yapılacağına dair görüş alışverişinde bulunulurken, Sayın Kaseinov bu konferansın Astana’da Kazak Ulusal Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde (KAZNUA) yapılmasını öneren ilk kişi olmuştur ve bu önerinin kabul edilmesinin akabinde de konferansın hazırlık süreci boyunca bize her konuda daima destek ve yardımcı olmuştur. Gerçekten de
Как началось сотрудничество ICTM и ТЮРКСОЙ ? Для меня как вице-президента ICTM и основателя и председателя Группы ICTM по изучению музыки тюркского мира всегда было особой честью сотрудничать с ТЮРКСОЙ, целью которой является укрепление культурных связей, дружбы и солидарности между тюркскими народами. Практически наше сотрудничество между Кембриджским Университетом и ТЮРКСОЙ началось несколько лет назад. В декабре 2012 года заместитель генерального секретаря ТЮРКСОЙ Фырат Пурташ побывал на факультете Азиатских и Ближневосточных исследований Кембриджа, и ТЮРКСОЙ поддержал проведение 3-го Симпозиума Группы ICTM по изучению музыки тюркского мира, обеспечив участие великолепных исполнителей на народных инструментах из Турции и Казахстана. Позже в марте 2013 года при организации ТЮРКСОЙ в Тринити колледже в Кембридже прошел концерт Навруза с участием 80 артистов из всех тюркских стран. Это прекрасное представление оставило неизгладимое впечатление, его до сих пор вспоминают в Кембридже. Также в апреле 2014 года была оказана огромная поддержка в проведении 4-го Симпозиума Группы ICTM по изучению музыки тюркского мира, который организация ТЮРКСОЙ принимала в Стамбуле на высоком уровне. Результатом нашего долгосрочного сотрудничества стала книга «Тюрки: от зикра к мугаму, от шаманских камланий к хип-хопу», в которой опубликованы лучшие доклады наших последних симпозиумов (книга вышла в издательстве Ashgate publisher, SOAS, London). Что Вы скажете о 43-м Всемирном конгрессе ICTM? От имени Международного Совета по Традиционной музыке (IСТМ), как Вице-Президент этой международной организации, я хотела бы поблагодарить Генерального секретаря ТЮРКСОЙ профессора Дюсена Касеинова за помощь в проведении 43го Всемирного Конгресса IСТМ, прошедшего в Астане 16- 22 июля 2015. Мы все помним, что ещё в 2012 году на самом начальном этапе обсуждения возможного места проведения 43-го Конгресса, профессор Касеинов оказался первым авторитетом, заверившим Членов Совета по Традиционной музыке IСТМ в выборе Астаны и Казахского Университета Искусств в качестве принимающей стороны, предложив регулярную помощь и поддержку со стороны ТЮРКСОЙ в процессе подготовки этого глобального мероприятия. В самом деле, 43-й Всемирный Музыкальный Кон-
39
ICTM’nin 43’üncü Dünya Konferansı çok başarılı oldu. ICTM’nin daha önce yapılan dünya konferansları ile kıyaslayacak olursak, 2013 yılında Shangai’da yapılan 42’inci Dünya Konferansı’na 56 ülkeden 550 yetkili katılırken, Astana da yapılan 43’üncü Dünya Konferansı tüm beklentileri aşarak 70 ülkeden 600 yetkiliyi biraraya getirmişti. 43’üncü Dünya Konferansı aynı zamanda ICTM’nin kuruluşundan bu yana ilk defa eski Sovyetler Birliği’nin yanı sıra, 80 katılımcı ile Kazakistan’dan gelen akademisyen sayısının en yüksek olduğu konferans olmuştur. Bu konferansta her gün yapılan genel kurul toplantısının dışında ayrıca 13 oturum gerçekleştrildi ve bu oturumların neredeyse her birinde canlı performansların ve film gösterimlerinin yer aldığı atölye çalışmaları yapıldı. Ayrıca, akşamları da konserler ve çeşitli geziler düzenlendi. ICTM’nin Astana’da yapılan 43’üncü Dünya Konferansı dünya kültürleri ve geleneksel müziklerinin araştırılmasında bir kilometre taşı olmuştur. 43’üncü Dünya Konferansı aynı zamanda geleneksel müzik araştırmaları tarihinde “Türk Dünyasında Müzik ve yeni Siyasi Coğrafyalar” temasını konu alan ilk geniş çaplı sempozyum olmuştur. Dünyanın çeşitli ülkelerinde bu konuda araştırmalar yürüten akademisyenleri biraraya getirmek için gerçekten çok çalıştık. Ancak sempozyuma en büyük destek Türk Dünyası’nın en iyi sanatçılarının yer aldığı Türk Dünyası Müzik Festivalini düzenleyen TÜRKSOY’dan geldi. Bu sempozyum sayesinde Türk Dünyası’nın geleneksel müzik kültürü birçok akademisyenin dimağında unutulmaz izler bıraktı. Astana gibi güzel bir şehirde yapılan böylesi zevkli ve ilginç bir konferansın düzenlenmesine katkıda bulunmuş olmaktan büyük mutluluk duymaktayız. Biraz da konferans öncesi hazırlıklardan bahseder misiniz? ICTM’nin 2015’te Astana yapılacak Dünya Konferansı’nın hazırlıkları Haziran 2013’te resmi olarak başlamıştı. Bu iki yıl boyunca, 2015 yılının Temmuz ayına kadar düzenli bir şekilde Astana’ya giderek Kazak Ulusal Güzel Sanatlar Üniversitesi Yerel Düzenleme Komitesi’nin en faal üyeleri Prof. Saida Yelemanova ve Fatima Nurlybayeva ile konferansın programına ilişkin çeşitli toplantılar gerçekleştirdik. 2015 yılının Nisan ayında yapılacak olan konferansa üç ay kala Taslak Programı ICTM’nin web sayfasında yayınladık. Tabii, ICTM’nin 43’üncü Dünya Konferansı’nın Astana’da yapılmasının yadsınamaz yararları oldu. Zira vize alımları ile ilgili bir takım sorunlar çıkmasına karşın ICTM hem Kazakistan’daki hazırlık çalışmalarına hem konferansımıza ev sahipliği yapan Kazak Ulusal Güzel Sanatlar Üniversitesi’ne destek oldu ve ülkede gerek kültürel gerekse müzik eğitimi alanında çeşitli programlar geliştirilmesini sağladı. Ayrıca ICTM aynı zamanda geçmişte uluslararası düzeydeki tanınırlığı çok az olan bir bölgedeki müzik araştırmalarının da gün yüzüne çıkarılmasına destek oldu ve yukarıda da belirttiğimiz gibi, Avrasya’dan birçok akademisyen bu konferansa katılmak üzere ICTM’ye üye oldu.
40
гресс в Астане прошел с огромным успехом. Несколько показательных фактов: если предыдущий 42-й Всемирный Музыкальный Конгресс в Шанхае в 2013 году привлёк 550 делегатов из 56 стран, с ежедневными одиннадцатью параллельными секциями докладов, то 43-й Астанинский Всемирный Музыкальный Конгресс превзошел все наши ожидания, включив в свою программу 600 участников из 70 стран. Впервые в истории IСТМ Казахстан был представлен большой группой казахских музыковедов-участников (80), к тому же дополненной обширным контингентом ученых из стран бывшего Советского Союза. Ежедневные тринадцать параллельных секций с докладами, с пленарным заседанием, с круглыми столами и дискуссиями, документальными фильмами, и насыщенной программой вечерних концертов, плюс воскресной экскурсией, сделали 43-й Всемирный Музыкальный Конгресс в Астане знаменательной вехой в истории мировой музыкальной культуры. Главной темой 43-го Всемирного Музыкального Конгресса в Астане стала "Музыка тюркоязычного мира в новых политических условиях». Мы долго работали над тем, чтобы музыковеды-иследователи со всего мира, занимающиеся этой или сходной тематикой, приняли участие в нашем конгрессе. Огромный вклад в проведение 43-го Всемирного Музыкального Конгресса привнесла Организация ТЮРКСОЙ, по инициативе которой в программу Конгресса органично вписался Фестиваль Музыки Тюркоязычного Мира, на который были приглашены лучшие музыканты региона. Многие делегаты конференции были глубоко впечатлены уникальным богатством музыки тюркского мира. В результате 43-го Конгресса в Астане 120 музыковедов Казахстана, Турции и России вступили в Международный Совет по Традиционной музыке IСТМ, что явилось самым лучшим показателем роста международного музыкального сотрудничества. Наш Конгресс убедил всех участников в истинности выражения “музыка сближает культуры и народы”. Как проходила подготовка к конгрессу? Процесс подготовки к Конгрессу 2015 года в Астане мы начали два года назад. Нам как организаторам Программы 43-го конгресса пришлось регулярно бывать в Астане для проработки различных вопросов. Активную помощь оказали сотрудники Казахского национального университета искусств - профессор Саида Елеманова и музыковед Фатима Нурлибаева, которые неустанно работали над каждым отдельным вопросом подготовки этого глобального события. Мы искренне признательны также руководству Казахского национального университета искусств, ректору профессору Айман Мусаходжаевой, сделавшей всё возможное для того, чтобы Всемирный Музыкальный Конгресс в Астане прошел на высочайшем уровне.
Konferans sonrası tepkiler nasıldı ? Konferanstan sonra genç akademisyenler ve üst düzey uzmanlar da dahil olmak üzere katılımcılardan birçok tebrik mesajı aldık. Bu konferans sayesinde hem çok sayıda akademisyen ve uzman bilgi ve deneyimlerini paylaşma imkanı buldu hem de müzik bilimine ilişkin araştırmaların önünde yeni ufuklar açıldı.
Каковы впечатления участников ? Участники Конгресса с удовольствием делились с организаторами своими впечатлениями, которые были восторженными. Среди участников были и молодые ученые, и маститые специалисты, музыканты, каждый из них получил заряд творчества на ближайшие годы.
Valentina Kholopova (Rusya): “Öncelikle şunun altını çizmek gerekir ki ICTM müzik araştırmaları alanında eşi benzeri olmayan bir kuruluştur. Dünyada bunun gibi ikinci bir kuruluş yoktur! Bu konferansın 43’üncü kez düzenleniyor olması ise gerçekten çok etkileyiciydi. Dünya çapında böyle geniş katılımlı bir etkinliğe katılmak elbette çok yararlı, çünkü her gün yeni şeyler öğrenmenizi sağlıyor ve insanın zihninde yeni ufuklar açıyor. Hiç beklenmedik bağlantıların kurulmasına vesile oluyor böyle bir konferans. Moskova Devlet Konservatuarı’nın Ghana Üniversitesi ile başlattığı değişim programı bunun en somut örneği, zira bu karar Astana Konferansı esnasında alındı. Konferansın beni en çok etkileyen yanı ise hem Avrupa’yı aratmayacak derecede profesyonel bir şekilde düzenlemiş olması hem de seçilen ev sahibi ülkenin bulunduğu bölgeye özgü misafirperverliği hepimize yaşatmış olmasıdır.”
Rimantas Sliuzinskas (Litvanya): “ICTM’nin Astana’da yapılan Dünya Konferansı’na katılmak benim için büyük bir mutluluktu! Buradaki hedefim bir bildiri sunmak ve bir panelde oturum başkanlığı yapmanın ötesinde aynı zamanda yeni meslektaşlar ile tanışıp onlarla bilgi ve deneyim alışverişinde bulunmaktı. Ayrıca, bu konferansta gelecekte gerçekleştirilecek projelerinde benim de bizzat yer alacağım ICTM Slav Dünyası Müzikleri Araştırma Grubu’nu kurduk.”
Elena Spirin (Fransa): ICTM Dünya Konferansı’na ilk defa katıldım ve dünyanın farklı ülkelerinden çok sayıda meslektaş ile biraraya gelmek gerçekten çok ilham vericiydi. Bundan sonraki araştırmalarım açısından da çok faydalı bir deneyim olduğunu düşünüyorum. Konferansın beni en çok etkileyen yanı ise hayal edilebilecek en yüksek uluslararası düzeyde son derece seçkin akademisyenlerin katılımıyla gerçekleştirilmiş olması. 43’üncü ICTM Dünya Konferansı geleneksel müzik ve kültür araştırmalarının gelişiminde çok etkili oldu. Batı’dan ve eski Sovyet ülkelerinden gelen akademisyenlerin bilgi, fikir ve deneyim alışverişleriyse konferansın en büyük kazanımlarından biri oldu. Zira bu sayede, çeşitli ülkelerden gelen akademisyenler farklı eğitim sistemleri ve yönetemleriyle ilgili çalışmalarına dair bilgi paylaşımında bulunmuş oldular. Konferansta hem çeşitli etnomüzikolojik araştırma yöntemleri ile ilgili sunumlar yapıldı hem de bu alanda yapılan çalışmaların ortak yönleri araştırıldı.
Профессор Валентина Холопова (Москва, Россия): “Прежде всего, Международный Совет по Традиционной музыке – уникальная организация. Тот факт, что Всемирный Музыкальный Конгресс организуется и проводится уже в 43-й раз, поражает воображение. Участие в таком глобальном событии является весьма полезным, поскольку каждый день вы узнаете что-то новое и начинаете понимать музыку по-другому. Наиболее впечатляющим был блестящий уровень организации Конгресса, объединившего западный стиль подготовки мероприятия с щедростью азиатского гостеприимства, характерного для Казахстана”.
Профессор Римантас Слузинскас (Литва): “Я был счастлив принять участие во Всемирном Конгрессе в Астане! Моя цель была не только формально выступить с докладом, но также и познакомиться с новыми коллегами и поделиться опытом нашей работы. Кроме того, мы были очень рады начать работу новой исследовательской группы IСТМ, посвященной музыке славянского мира».
Елена Спирина (Франция): “Впервые принимая участие во Всемирном Музыкальном Конгрессе, я была глубоко вдохновлена встречей с коллегами из разных стран. Это несомненно повлияет на мои дальнейшие исследования и творчество. Я была искренне впечатлена высоким уровнем организации Конгресса!”
41
Kosova’da Türkçenin Nöbetinde Bir Tiyatro:
NAFİZ GÜRCÜALİ TÜRK TİYATROSU Театр в Косове на страже турецкого языка: театр имени Нафыза Гюрджуали Sekizincisi gerçekleştirilen Bin Nefes Bir Ses Uluslararası Türkçe Tiyatro Yapan Ülkeler Festivali’ne bu yıl Azerbaycan, Kazakistan, Türkiye, Türkmenistan, Başkurdistan (RF),KKTC, Hakasya (RF), Dağıstan (RF) ve Kosova’dan tiyatrolar katıldı.
В этом году в Восьмом фестивале тюркских театров «Тысяча дыханий один голос» участвовали труппы из Азербайджана, Казахстана, Турции, Туркменистана, Башкортостана (РФ), Хакасии (РФ), Дагестана (РФ), Севернго Кипра и Косова.
onya Devlet Tiyatrosu’nun ev sahipliğinde TÜRKSOY’un katkılarıyla bu yıl sekizincisi gerçekleştirilen Devlet Tiyatroları Konya Bin Nefes Bir Ses Uluslararası Türkçe Tiyatro Yapan Ülkeler Festivali’ne Ankara, Bursa, Sivas ve Konya Devlet Tiyatroları’nın yanı sıra, Türkiye dışından Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Başkurdistan (RF),KKTC, Hakasya (RF), Dağıstan (RF) ve Kosova’dan Tiyatro ekipleri katıldı. 2015 Haldun Taner yılı kapsamında bu yıl festival programına Haldun Taner eserleri dahil edildi. Sanatçının “Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım (1964)” adlı oyunu, festivale Kosova’dan katılan Prizren Kültür Evi “Nafiz Gürcüali” Tiyatrosu tarafından başarıyla sahnelenirken, oyunun galası merhum Haldun Taner’in eşi Demet Taner’in katılımıyla gerçekleştirildi.
Международном фестивале тюркских театров «Тысяча дыханий один голос», организованном Государственным театром Коньи при содействии ТЮРКСОЙ, в этом году приняли участие государственные театры Анкары, Бурсы, Сиваса и Коньи, а также труппы из Азербайджана, Казахстана, Турции, Туркменистана, Башкортостана (РФ), Хакасии (РФ), Дагестана (РФ), Севернго Кипра и Косова.
K
42
В
Oyunun ilk gösterimine ayrıca Devlet Tiyatroları Genel Müdürü Nejat Birecik, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş, Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu ve çok sayıda davetli katıldı. Temsil öncesinde TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat Purtaş, 2015 Haldun Taner Yılı anısına hazırlanan özel madalyayı merhum sanatçının eşi Demet Taner'e takdim ederek şu sözleri dile getirdi: «Bugün Türkiye'nin ev sahipliği yaptığı tiyatro festivalleri içerisinde bizim açımızdan en anlamlısı Bin Nefes Bir Ses Uluslararası Türkçe Tiyatro Yapan Ülkeler Festivalidir. 100'e yakın farklı oyunu Türkçenin değişik lehçelerinde bu festival sayesinde tiyatroseverlerle buluşturmaktan ötürü büyük mutluluk yaşıyoruz. Son derece önem atfettiğimiz bu temsiller tiyatrolarımızın arasındaki alışverişin yanı sıra ülkelerimiz arasındaki kardeşliği ve dostluğu her geçen gün daha çok güçlendirmektedir. Haldun Taner ve eserleri dostluğumuzun temelini sağlamlaştıran bir çimento görevi görmüştür. Nitekim ilan etmiş olduğumuz 2015 Haldun Taner Yılı ile bizlerde minnettarlığımızı göstermek istedik.» Haldun Taner’in eşi Demet Taner ise; «Öncelikle Haldun Taner Yılı ilanı için, ardından ise bu yıl gerçekleştirilen güzel çalışmalar için TÜRKSOY’a teşekkürlerimi sunuyorum. Eşimin eserlerinin TÜRKSOY çalışmaları ile tüm Türk dünyasında sahnelenecek olmasından
В рамках Года Халдуна Танера в фестивальную программу были включены постановки по его пьесам. Так, с представлением «Выполню свой долг с закрытыми глазами» (пьеса 1964 года) выступила труппа из Косова – театр имени Нафыза Гюрджуали Призренского Дома культуры. На спектакле присутствовала вдова драматурга госпожа Демет Танер, а также другие почетные гости, в их числе Генеральный директор государственных театров Неджат Биреджик, заместитель Генсека ТЮРКСОЙ Фырат Пурташ, Председатель Союза писателей «Аврасья» Якуп Омероглу. Перед началом представления заместитель Генерального секретаря ТЮРКСОЙ профессор Фырат Пурташ вручил госпоже Демет Танер специальную медаль ТЮРКСОЙ, выпущенную в 2015 году в честь Года Халдуна Танера. Он обратился к зрителям с приветствием: «Среди театральных фестивалей, проводимых в Турции, мы считаем самым значимым Международный фестиваль тюркоязычных театров «Тысяча дыханий – один голос». Мы испытываем глубокое удовлетворение от того, что благодаря этому фестивалю любителям сценического искусства было показано более 100 спектаклей на различных тюркских языках и наречиях. Мы придаем большое
43
dolayı büyük memnuniyet içerisindeyim. Daha önce defalarca izlemiş olduğum Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım isimli oyunu bu gece burada Kosova’lı amatör bir tiyatrodan izleyeceğim içinde büyük heyecan duyuyorum. » dedi. Temsil sonrasında bir teşekkür konuşması gerçekleştiren Prizren Kültür Evi "Nafiz Gürcüali” Tiyatrosu Yönetmeni Zekir Sipahi de düşüncelerini şu sözlerle dile getirdi: “İnanın kırk tane oyunda oynayabilirim ama bu konuşmayı yapmak beni çok heyecanlandırıyor. Bugüne kadar Kosova'da yaşayan Türklerin kültürünü tiyatro aracılığıyla hayatta tutmaya başardık. Bizleri bu festivale davet edip sahipsiz olmadığımızı gösterdiğiniz için teşekkür ediyoruz. Biz orada Kosova'da, Türkçenin nöbetindeyiz, ilelebet de olacağız. Ne yazık ki bizlere o topraklarda kimse sahip çıkmıyor. Biz bir devlet tiyatrosu dahası özel bir tiyatro dahi değiliz. Ödeneksiz olarak amatörce çalışmalarımızı gerçekleştiriyoruz. Yaşadığımız tüm zorluklara rağmen Türkçemizi yaşatıyoruz. Rahmetli Haldun Taner ile 80'li yıllarda tanışıklığımız vardı, o günlerde sahnelediğimiz Keşanlı Ali Destanı ile eski Yugoslovya'da, Türkçe'nin bilinmediği diyarlarda büyük bir yarışmada birinci olmuştuk. Dilimizi anlamayan bir jürinin karşısında elde ettiğimiz birinciliği Haldun Taner'e borçluyuz. Çünkü bize birinciliği getiren o dil Haldun Taner dilidir. Haldun abi o yıllarda bize oyunlarımı oynayın, sizlerden hiçbir telif hakkı talep etmiyorum, yeterki Türkçeyi yaşatın demişti. Bizim dün de bugün de tek bir gayemiz var: Türkçe'yi yaşatmak!.»
44
значение этим спектаклям, которые не только служат обмену между театрами, но с каждым днем способствуют укреплению братских и дружественных отношений между странами. Творчество Халдуна Танера стало своеобразной основой этой дружбы. Объявление Года Халдуна Танера – знак признания и уважения с нашей стороны». Госпожа Демет Танер выразила глубокую благодарность в связи с объявленным в странах ТЮРКСОЙ Годом Халдуна Танера. «Благодарю ТЮРКСОЙ за прекрасные мероприятия памяти Халдуна Танера. Благодаря им тюркский мир имел возможность познакомиться с творчеством моего мужа, чему я очень счастлива. Особую радость я испытала сегодня при просмотре спектакля любительского театра из Косова», сказала она. Руководитель театра имени Нафыза Гюрджуали Дома культуры из Призрена Зекир Сипахи выразил свое впечатление от фестиваля такими словами: «Я очень взволнован, право, легче сыграть в нескольких спектаклях! Мы стараемся сохранять турецкую культуру в Косово с помощью театра, и мы это сделали. Мы глубоко благодарны за приглашение на фестиваль и вашу заинтересованность. Мы стоим на страже турецкого языка в Косово, и будем продолжать эту миссию. К сожалению, в нашей стране нам не помогают. Мы не являемся государственным или частным театром, мы ставим любительские спектакли. Но несмотря на все трудности мы сохраняем наш язык. Наше знакомство с Халдуном Танером состоялось в 1980-е года, когда мы поставили в бывшей Югославии спектакль на турецком языке «История Али из Кешана» и стали победителями на большом театральном конкурсе. В жюри никто не знал языка, на котором мы играли, и своей победой мы обязаны, как я считаю, Халдуну Танеру – его пьесе, его языку. Тогда драматург разрешил нам ставить его пьесы на сцене, лишь бы только звучал родной язык. Мы и сейчас горим одним желанием – сохранить его!»
Uzağı Yakın Eden Yakını Engin Kılan Hakas Halk Ozanı
SEMEN P. KADIŞEV Хайджи Семен Кадышев и хакасские героические сказания
Timur B. Davletov TÜRKSOY
Тимур Давлетов, ТЮРКСОЙ
zelden beri dünya üzerinde, insanlar tarafından kültür olarak adlandırılan bir süreç yaşanmaktadır. Bu süreç aslında zaman ve mekâna göre değişim ve dönüşüm geçirmekte olan dinamik bir cereyandır. Toplumların esasında doğaya yaklaşabildiği ölçüde içten olan, samimi olduğu sürece ise evrensel bir niteliğe ulaşabilen soyut ve somut değerleri barındıran kültürleri içerisinde ezelden beri her halkı özgün kılan ve bu anlamda uygarlıklara çeşitlilik ve zenginlik katan “mitoloji” vardır. Dünyada mevcut mitolojilerin içerisinde kimileri çok tanınırken kimileriyse henüz pek tanınmamaktadır. Bu pek tanınmayan grubun içerisinde Avrasya’nın engin topraklarında ezelden beri yaşamını sürdüren Türk halklarına ait Türk mitolojileri önemli bir yer tutmaktadır. Türk mitolojisi içinde destanlar ise olmazsa olmaz değerinde bir kültürel mirastır. Kahramanlık destanları, birincil kültür olan sözlü uygarlıklar bağlamında esasında birer zaman makinesi gibi geçmişi günümüze, torunları atalarına bağlayan kuşaklar arası bir kültürel köprüdür.
E
46
уществующий с незапамятных времен мир находится в непрерывном процессе, который люди назвали культурой. Это движение изменяется в зависимости от времени и пространства. Важное место в этом процессе занимает мифология, которая определяет идентичность народа и определяет особенности цивилизации.
С
Есть мифологии, которые стали широко известными в мире, есть такие, о которых мы до сих пор мало знаем. К группе малоизвестных относится мифология тюркских народов, живущих на пространствах Евразии с древнейших времен. Важнейшим культурным наследием в этой системе тюркской мифологии являются дастаны. Героические дастаны являются тем культурным мостом,
Bu köprünün ayakta durmasını sağlayanların başında da destancılar gelmektedir. Onlar ki bu zengin sözlü kültür hazinesini binlerce yıl boyunca korumuş, kuşaktan kuşağa aktarmışlardır. Onların sayesinde insanlığın mümkün en eski dönemden oluşmaya başlayan bilgi birikimi zamanımıza ulaşabilmiş, ulaştırılabilmiştir. Zaten eski Türk toplumlarında en çok saygı gören kimseler Kam, Demirci ve Haycı olarak adlandırılan destancıların tam da kendileri idi. Hakasların Haycıları; Güney Sibirya’nın yerli Türk halkları olan Altay ve Şorlarda "Kaycı/Kayçı", Tuvalarda ise "Höömeyci" olarak bilinmektedir. Haycı, hay; yani gırtlaktan hem türkü söyleme hem de destan anlatma sanatını icra eden kimsedir. Bu itibarla
который связывает разные поколения и временные периоды, они дошли до нашего времени как устные памятники первичных культур. Главной опорой такого моста является сказитель – дастанджи. Именно сказители тысячелетиями сохраняли эту богатую сокровищницу устного слова, передавали ее из поколения в поколение. Через них нам были переданы из древности собрания мудрости и знаний человечества. В старых тюркских обществах самым уважаемым людям давали прозвища Кам, Демирджи и Хайджи, это были никто иные как сами сказители. Хайджи у хакасов, у алтайцев и шорцев, живущих в Южной Сибири, - «Кайджи/Кайчи», у тувинцев «Хоомейджи».
47
Asya kıtasının yüreğinde yaşayan, Türk halklarının en kadim ata yurdu olarak kabul edilen topraklarda yaşayan Hakasların hay sanatı üzerinden icra edilen yiğitlik destanları, araştırmacılar için büyük bir ilgi kaynağıdır. Söz gelimi Kutuplardan Kuzey Afrika’ya, Baykal ve Harbin’den Doğu ve Batı Avrupa’ya kadar yayılan geniş coğrafyada yaşayan Türk halklarının içinde sadece Hakasların meydana getirmiş olduğu kahramanlık destanlarının sayısı yaklaşık 500 civarındadır. Bu zengin mirasın yeryüzünden silinmesini önleyerek, kuşaktan kuşağa aktarılma sürecinde en etkin yeri haycılar almıştır. Bu haycılar, deyim yerindeyse, Hakas epik geleneğinde söylendiği gibi uzağı yakın eden, yakını engin kılan kimselerdir. İşte Hakas topraklarında ezelden beri cereyan eden sosyo-kültürel devamlılık sürecinin güçlü aktörlerinden biri de tanınmış Hakas halk haycısı Semen P. Kadışev (Semen P. Kadyshev)’dir. 1885 yılında Hakas topraklarında doğan ve 1977 yılında hayata gözlerini yuman Semen P. Kadışev, Hakas Türklerinin bu zengin kültürel mirasından 30’u aşkın kahramanlık destanını belleğinde saklayabilmiş, yurdun çeşitli şehir ve köylerinde hayatı boyunca anlatmıştır. Bunlardan yaklaşık 25’i Sovyetler döneminde kayda alınmış ve böylece XXI. yy’a kadar ulaşmaları sağlanmıştır. Bu süreçte etkin rol alan araştırmacılardan biri de tanınmış Hakas folkloristi Tatyana G. Taçeyeva idi. Geniş halk kitlelerinin sevgisini, icrası ve sesinin güzelliği sayesinde kazanan Semen P. Kadışev, aslında Hakas Toplumunun sosyo-kültürel sürekliliğinin bir aktörü olarak tanımlanabilir. Çünkü olağanüstü bellek gücü sayesinde halkının geleneksel bilgeliğinin korunmasına büyük oranda katkıda bulunmuştur. Bu bilgiler ise felsefe, inanç, gelenekler, dünya görüşü ve hatta
48
Хайджи, или хай, - исполнитель горлового пения и сказитель в одном лице. Поэтому героические сказания живущих на древнетюркской земле в самом центре Азии хакасов, исполняемые мастерами искусства хай – сказителями-хайджи, - вызывают большой интерес исследователей. Среди тюркских народов, расселенных на обширных территориях от Северного полюса до Африки, от Байкала и Харбина до Восточной и Западной Европы, только у одних хакасов насчитывается около 500 героических сказаний. Самым действенным звеном в сохранении этого богатого наследия всегда выступали хайджи, через которых осуществлялась передача устных памятников следующим поколениям. Если можно так сказать, хайджи расширяли границы видимого мира, делали более глубоким его познание. Одной из таких значимых фигур в процессе сохранения непрерывности культурного развития у хакасов был известный народный сказитель Семен Петрович Кадышев (1885-1977). Сын хакасской земли, он сохранил в своей памяти более 30 героических сказаний хакасов, и в течение своей жизни рассказывал их народу в городах и селениях. Около 25 сказаний в исполнении Кадышева были записаны в советское время, таким образом, они смогли дойти до 21 столетия. В этом большую помощь оказала известный хакасский исследователь, фольклорист Татьяна Тачеева. Семен Кадышев снискал всенародную любовь благодаря своему исполнительскому искусству и красивому голосу.
sosyoloji, siyaset ve kamu diplomasisi gibi motifleri ihtiva etmektedir. Bu bakımdan Semen P. Kadışev gibi halk destancılarının bıraktığı kültür mirası üzerinden araştırmacılar birçok beşeri bilim sahasında incelemeler yoluyla bilgi elde edebilmektedirler. Maalesef 2000 yılı itibariyle Hakasların bu geleneksel sanatı bir kesintiye uğramış, son haycı bu dünyadan ayrılmıştır. Ancak buna karşın sosyo-kültürel süreklilik süreci varlığını devam ettirmektedir. Nitekim XIX. yy’da da Hakaslarda haycılık geleneği format değişikliğine uğrasa dahi varlığını sürdürebilmiştir. Hatta Hakas haycılarının bazıları gene geleneksel üstatlar gibi Şaman inançsal kültürü bağlamında ruhlardan yardım almakta, destan metinlerini rüyalarından öğrenmektedir. Böylece genel itibariyle Semen P. Kadışev döneminde ve daha önceki devirlerde olduğu gibi günümüzde de bu anlamda sosyo-kültürel devamlılık sürecinden söz edilebilir.
Обладая великолепной памятью, храня сокровища традиционных народных знаний, он транслировал эти знания и таким образом, способствовал их сохранению. Эти знания охватывали информацию о философии, верованиях, традициях, картине мира и даже социологии, политике и народной дипломатии. В этом смысле народные сказители, подобные Кадышеву, оставили великое наследие, которое позволяет исследователям гуманитарных наук получить необходимые сведения.
Rusya Federasyonu’na bağlı Hakas Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı’nın önerisi üzerine TÜRKSOY’un girişimi ile 2015 yılı, Türk dünyasında Ünlü Hakas Haycı Semen P. Kadışev Yılı olarak ilan edilmiştir. Bu kapsamda bu yıl içerisinde S.P. Kadışev’in üç kahramanlık masalının yayınlanması planlanmıştır. Bunlardan “Ah Çĭbek Arığ Hakas Türklerinin Kız Alp Yiğitlik Destanı” adlı kitap tarafımızca Türkiye Türkçesine aktarılarak TÜRKSOY yayınları arasında yerini almıştır. Söz konusu destan bu satırların müellifi tarafından daha önce Hakasçadan Türkçeye aktarılan ve TÜRKSOY tarafından yayımlanan “Huban Arığ: Hakas Türklerinin Kadın Yiğitlik Destanı (2006)” ile “Han Mirgen: Hakas Türklerinin Alplık Destanı”ndan sonra Türkiye’de gün ışığını gören üçüncü Hakas kahramanlık destanıdır.
49
İçerdiği kimi motiflerden yola çıkılarak en az 5.000 yıllık geçmişinden söz edilebilecek olan bu epik anlatının yeni bir kitap olarak kadim Sibirya coğrafyasının kalbinde yer alan Hakas topraklarının başkenti Abakan’da Eylül ayında TÜRKSOY tarafından tanıtılması planlanmaktadır. Üstelik Eylül ayının Hakas Cumhuriyeti’nde geleneksel olarak resmi bir bayram biçiminde Türk Yazı ve Kültürü Günleri’nin kutlandığı bir döneme denk gelmesi, tanıtımın ne kadar yerinde olduğunu göstermektedir. Ayrıca Eylül ayında Semen P. Kadışev’in doğumunun tam 130. yıldönümü gerçekleşmektedir. Yine Eylül ayını önemli ve anlamlı kılan bir başka husus da, Ankara’da bulunan TÜRKSOY Genel Merkez binasının önünde duran Bilge Kağan Anıtı’nın aslının tam 1280 yıl önce Tengri Kağan tarafından Moğolistan topraklarında diktirilmiş olmasıdır. Bunun yanı sıra 1995 yılında TÜRKSOY ilk kitabını yayınlamıştır. İlk yayınlanan bu kitap da Kırgızların dünyaca tanınan Manas Destanı’dır. Dolayısıyla Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatının bir kahramanlık destanının neşriyle başlayan ve bu yıl tam 20. yıldönümünün kutlanması gereken yayın faaliyetine gene Orta Asya Kırgızlarının atası olan Yenisey Kırgızlarının yaşadığı topraklardan çıkan epik masallarla devam edilmesi son derece önemli ve anlamlı bir adımdır. Bunun yanı sıra TÜRKSOY, 28 Nisan 2015 günü Ankara’da Semen P. Kadışev’i Anma Toplantısı gerçekleştirmiştir. Bunun için özel olarak Hakas topraklarından gelen Alyanıs Hakas Etnik Müzik Grubu ile Ankara’dan Nükhet Okutan, Semen P. Kadışev’in epik destanlarından kesitler icra ederek sanatseverlerin beğenisine sunmuştur. Hakas mitolojisiyle ilgili araştırmalar yürüten Doç. Dr. Gülsüm Killi Yılmaz, Yrd. Doç. Dr. Erhan Aktaş ve TÜRKSOY Sibirya Uzmanı Timur B. Davletov birer bildiriyle Anma Toplantısı’na iştirak etmiştir. Bunun dışında TÜRKSOY Genel Sekreteri Prof. Düsen Kaseinov’un girişimiyle Türk ülkeleri içerisinde ilk kez Kazakistan’ın başkenti Astana’da, 16-22 Temmuz 2015
50
К сожалению, в 2000 году ушел из жизни последний хакасский хайджи, и прервалось развитие традиционного искусства хакасов. Тем не менее, преемственность социально-культурных процессов продолжается. Точно так же в 19 столетии хакасское искусство хай изменило свой формат, но продолжало жить. Более того, до сих пор некоторые хайджи, как и традиционные мастера, просят помощи у духов, как принято в шаманских верованиях, и тексты дастанов приходят им во сне. Таким образом, можно говорить о продолжении традиций сказительства, которое развивалось в эпоху Семена Кадышева и ранее, и которое символизирует преемственность культуры. По инициативе министерства культуры Республики Хакасия Российской Федерации 2015 года был объявлен ТЮРКСОЙ Годом известного хакасского хайджи Семена Кадышева. В рамках года планировалось издание трех героических сказаний С.Кадышева. Одно из них было издано ТЮРКСОЙ в переводе на турецкий язык, сделанном автором этих строк, под названием «Ах Чибек Арыг – героическое женское сказание хакасских тюрков». Этот дастан стал третьим по счету хакасским эпосом, изданным в Турции на турецком языке; в 2006 году нами был переведен «Хубан Арыг: женское героическое сказание хакасов», а также «Хан Мирген: героическое сказание хакасов». Исходя из содержащихся в них мотивов, можно говорить о 5000-летней истории этих эпических повествований. Изданный ТЮРКСОЙ турецкий перевод эпоса «Ах Чибек Арыг» был презентован в Абакане в сентябре 2015 года, когда исполнилось 130 лет со дня рождения Семена Кадышева. В 1995 году ТЮРКСОЙ издал первую книгу под эгидой организации, этой книгой был кыргызский эпос «Манас». На протяжении более чем двадцати лет ТЮРКСОЙ продолжает эту работу, пропагандируя культур-
tarihlerinde düzenlenen 43. ICTM Dünya Konferansı’nda halk müzik etkinliklerinden biri olan “Ulu Bozkırın Efsaneleri: Destandan Enstrümantal Küy’e” adlı konser, S.P. Kadışev Yılı kapsamında gerçekleşmiş; büyük Hakas haycısına ithaf edilen bu konserde dünyanın dört bir tarafından halk müziği icracıları bir araya gelmiştir. Hakas topraklarının başkenti Abakan’da çeşitli gazetelerde Kadışev ile ilgili haberler ve makaleler yayımlanırken TÜRKSOY üyesi ülkelerde de bu tür yayınlar, gün ışığı görmüştür. Bunlardan biri de TÜRKSOY Basın Ödülü sahibi Olga Zhernakova’nın büyük Hakas halk destancısı ile ilgili yazısı olmuştur. Keza Kazakistan’ın TÜRKSOY Temsilcisi Malik Otarbayev’in girişimleriyle Kazakistan’da Kadışev üzerine çok hacimli bir makale, tirajı en yüksek gazetelerden birinde Kazakça olarak yayınlanmıştır. Bütün bunlar, bizlere başka bir noktayı göstermektedir: TÜRKSOY, Hakas haycılarından Semen P. Kadışev’in bıraktığı zengin anlatı mirası gibi farklı kuşakları bir araya getiren, farklı dönemleri birleştiren, geçmişi bugüne bağlayan çalışmalara imza atarken aslında ezelden beri süre gelen sosyo-kültürel devamlılık sürecinin bir aktörü olarak geçmişi şimdiye ve geleceğe taşımak suretiyle uzağı yakın etmekte ve yakını engin kılmaktadır. Bu anlamda TÜRKSOY'un bu başarısı takdire şayandır.
ное наследие народов тюркского мира. 28 апреля 2015 года в штаб-квартире ТЮРКСОЙ в Анкаре состоялось мероприятие, посвященное памяти Семена Кадышева. Для участия в нем из Хакасии приехал ансамбль этнической музыки «Айланыс», а актер Нукхет Окутан (Анкара) прочел отрывки из эпических сказаний Семена Кадышева. С научными сообщениями по хакасской мифологии выступили доцент Гюльсум Килли Йылмыз, старший преподаватель Эрхан Акташ и специалист ТЮРКСОЙ Тимур Давлетов. Концерт в память об известном хакасском хайджи Семене Кадышеве под названием «Легенды Великой степи: от дастана до инструментального кюя», состоялся в рамках 43-го Всемирного конгресса Международного совета по традиционной музыке, который проходил 16-22 июля 2015 года в Астане. В нем приняли участие исполнители традиционной музыки из разных стран. В Абакане состоялось множество мероприятий и осуществлены издания в рамках Года Семена Кадышева, объявленного в Республике Хакасия. Много материалов о хакасском хайджи вышло в периодике всех стран ТЮРКСОЙ. За освещение мероприятий Года Кадышева и другие материалы хакасский журналист Ольга Жернакова была удостоена Премии ТЮРКСОЙ в области СМИ. Кроме того, по инициативе представителя Казахстана в ТЮРКСОЙ Малика Отарбаева статья о Семене Кадышеве была напечатана на казахском языке в самой высокотиражной газете Казахстана. Международная организация тюркской культуры, увековечивая память о выдающемся хакасском хайджи, вновь сближает и соединяет вместе удаленные времена и пространства, народы и творения культуры. В этом – большой успех ТЮРКСОЙ.
51
TÜRK DÜNYASININ ORTAK OYUNLARINDAN
DOKUZ KUMALAK Стратегическая игра: Докуз Kумалак (Tогуз Kоргоол, Мангала)
52
trateji Sporu: Dokuz Kumalak (Toguz Korgool, Mangala) Türk dilli hakların kültürel zenginlikleri arasında sadece edebiyat, müzik gibi alanlar yer almamakta, farklı alanlardaki zeka oyunları da bu zenginlik içerisinde önemli bir yer teşkil etmektedir.Bunların arasında 4000 yıllık geçmişe sahip ve en yaygın olanı bugün birçok Türk dilli halk arasında unutulmak üzere olan Dokuz Kumalaktır. Yazında bu strateji oyunu için genel bir ifade olarak kelime anlamı hareket ettirmek olan mangala kullanırken, Türk dünyasının farklı coğrafyalarında birbirlerinden detayda farklılaşan ancak hepsinde ortak olarak öngörü ve stratejiye dayanarak hamleler yapmanın yer aldığı bu oyun için mangala yanında dokuz kumalak, dokuz taş, güç, kuyu, tokuz korgool, eson korgool, kale, mereköçtü, evcik, altıev, meneli taş gibi isimler kullanılmaktadır. Bugün Türkiye’de unutulan mangala ve orta Asya’da halen oynanan dokuz kumalak oyunu başlangıçta kolay gibi görünen ama giderek zorlaşan bir oyundur. İki kişi tarafından oynanan oyun, sırayla kaydırma yoluyla taşların diğer oyuklara aktarılması temeline dayanıyor. Dokuz Kumalak oyunu, üzerinde 9 oyuk bu-
S
тратегический вид спорта: Докуз Kумалак (Tогуз Kоргоол, Мангала) В культурном наследии тюркоязычных народов, наряду с такими сферами, как литература и музыка, важное место занимают различные интеллектуальные игры. Одной из самых распространенных игр является Докуз Кумалак, которая насчитывает 4000-летнюю историю, но в наши дни постепенно забывается многими тюркоязычными народами. В литературе для этой стратегической игры используется общий термин «mangala», который означает «привести в движение». В различных географических регионах тюркского мира игра разнится в деталях, но общим элементом является то, что все игроки делают ход на основе предвидения и стратегии. Для этой игры наряду с термином «mangala» используются также названия dokuz kumalak (девять кумалак), dokuz taş (девять камней), güç (сила), kuyu (колодец), tokuz korgool (девять коргоол), eson korgool (эсон коргоол), kale (крепость), mereköçtü (мерекёчтю), evcik (домик), altıev (шесть домов), meneli taş (камень менели). Игра мангала, которая в настоящее время забыта в Турции, и игра докуз кумалак, в которую до сих пор играют в Средней Азии, в самом начале может показаться легкой, но со временем игра усложняется. Игра, в которую играет два человека, состоит в том, чтобы по очереди катанием переместить камни в другие лунки. В игру Докуз Kумалак играют при помощи 162 камушков или мелкой гальки, при этом на доске с 9 лунками нужно расположить по девять камушков в каждую лунку. В конце игры выигрывает тот, кто больше всех камней собрал в своей копилке. Эта игра называется в Средней Азии “kумалак” или “kоргоол” из-за того, что в нее играют с козьими и овечьими кизяками размером с косточку маслины. К тому же, на игровой доске есть два отделения для складывания камней, которые «съели» игроки. В Анатолии в игре мангала еще меньше лунок и камней. В этой игре, которая позволяет строить военные стратегии несмотря на игру простыми инструментами, в отличие от других географических регионов, смысл игры заключается в "правиле двойного хода", которое основано на возможности «поедания» камней противоположной стороны при их попадании в четное число. В игре, способствующей развитию интеллекта человека, игроки по очереди располагают камни, лежащие в каждой их лунке, против часовой стрелки по другим лункам. Если последний камень составит четное число камней в лунке соперника, то он может «съесть» все камни этой лунки и сложить в свою копилку.
С
Dokuz Kumalak, Türk dilli halklar arasında 4000 yıllık geçmişe sahip bir strateji oyunudur. Докуз Kумалак является стратегической игрой, насчитывающей 4000-летнюю историю среди тюркоязычных народов.
53
По мнению казахского исследователя кумалаков lunan bir tahta üzerinde her bir oyuğa dokuzar taş konmak suretiyle 162 taşla veya küçük çakılla oynanıМаксата Сотаева, это правило связано с yor. Oyun sonunda haznesine en fazla taş koyan kazaпринципом “двойной основы” в традиции nır. Bu oyuna zaten orta Asya’da “kumalak” ya da “korтюркского государства. Согласно этому принципу, gool” denmesinin sebebi de zeytin çekirdeği büyüklüв тот период, когда верили в то, что в кочевом ğündeki keçi ve koyunların tezekleri ile oynanmasıdır. образе жизни тюрков земля и небо, как и многие Ayrıca oyuncuların yuttukları taşları koymaları için de другие элементы природы, являются отражением oyun tahtası üzerinde iki hazine bölmesi vardır. Anaотца и матери, в традиции государства это dolu’da oynanan mangalada ise daha az çukur ve taş означало понятие восток – запад или правый – vardır. левый. Так и в игре кумалак речь идет об этом “двойном” понятии. Basit bir malzemeyle oynanmasına rağmen askeri stratejiler geliştirmeye yaTürk Также различаются между собой rayan bu oyunda diğer coğrafyaсимволические значения dünyası lardan farklı olarak Türk dünyası объектов в играх мангала, coğrafyasında Dokuz coğrafyasında ortak özellik присущих другим Kumalak oyunun bir özelliği olarak karşı tarafın taşlarını географическим зонам, и olan "çift yapma kuralı", Maksat çift sayıya denk gelindiğinсимволические образы Sotayev’e göre, Türk devlet de yutabilmeye dayanan объектов игр тюркского geleneğindeki “iki esas” ilkesi ile "çift yapma kuralı" söz koмира. При ilişkilidir. nusudur. İnsan beyninin рассмотрении названий gelişmesini sağlayan bu игр и названий oyunda oyuncular sırayla объектов игр в других На территории тюркского мира особенность her bir çukurdaki taşlarını регионах выясняется, игры Докуз Kумалак, которая известна как saat yönünün tersinde diчто они связаны с "правило двойного хода", согласно ğer çukurlara yerleştirir. Son сельским хозяйством и Максату Сотаеву, связана с принципом taş rakibin oyuğundaki taşlaпроизводством, а названия “двойной основы” в традиции rın sayısını çift yaparsa o oyukв тюркском мире ограничены турецкого государства. taki tüm taşları yutarak haznesine больше военной koyabilir. терминологией. Другими словами, Kazak kumalak araştırmacısı Maksat Soв отличие от народов с оседлым tayev’e göre, bu kural, Türk devlet geleneğindeсельско-хозяйственным образом жизни, у ki “iki esas” ilkesi ile ilişkilidir. Bu ilkeye göre, Türk göçeтюрков в этой игре, наряду с различными be yaşam biçiminde yerin ve göğün ayrıca doğanın правилами, используются такие выражения, как diğer birçok unsurunun baba ve ana yansıması oldu«сеять семена» в смысле восприятия игровых ğuna inanılırken devlet geleneğinde de doğu – batı камней в качестве семян, что характерно для veya sağ-sol anlayışı söz konusuydu. İşte kumalak других географических регионов, тогда как в oyununda da bu “çift” anlayış söz konusudur. странах тюркского мира камни используются в Yine diğer coğrafyalardaki mangala oyunlarındaki obсмысле «asker» (солдат); çukur (ямка, лунка) в jelerin simgesel anlamları ile Türk dünyasındaki oyun смысле «otağ» (шатер); копилка в смысле «орда» то objelerinin simgesel temsilleri farklılaşmaktadır. Diğer есть «штаб». coğrafyalarda oyunun ve oyun objelerinin adları inceВ частности, по мнению зарубежных lendiğinde söz konusu isimlerin tarım исследователей, на территории тюркоязычных ve üretim ile ilgili olduğu görülürнародов тот факт, что в игре участвуют ken Türk dünyasında ifadelerin 162 камня и действуют правила, daha çok askeri terminoloji ile например, взятия крепости, şekillendiği görülmektedir. Diğer усложняет стратегию игры.
54
bir deyişle daha çok yerleşik tarıma sahip olan toplumlardan farklı olarak Türklerde farklı kurallarıyla beraber bir tür askeri strateji oyunu haline gelen bu oyunda örneğin diğer coğrafyalardaki oyun taşları tohum olarak düşünülüp tohum saçmak gibi ifadeler kullanılırken, Türk dünyası coğrafyasında taşlar, asker; çukur, otağ; hazne de, orda yani karargah anlamında kullanılmaktadır. Ayrıca yabancı araştırmacılara göre Türk dilli halkların coğrafyasında oyunun 162 taşla oynanması ve oyunda kale alma gibi kuralların söz konusu olması oyunun stratejisini yükseltmektedir.
Günümüzde Türk Dünyasında Dokuz Kumalak Günümüze kadar daha çok göçebe halklar tarafından yaşatılarak korunan oyunun Türk dünyasında geçmişi Sakalara, Hunlara ve Göktürklere kadar gitmesine rağmen mangala oyunu Türkiye’de 1970’lerden sonra açıkça unutulmaya başlanmıştır. Mangala oyunu, özellikle Osmanlı’nın son dönemlerinde kahvehanelerde satranç ve tavla kadar yaygın olan bir oyundu. O dönem için mangalanın en önemli özelliği Osmanlı’da her kesimden her yaştan insanın oynayabildiği bir oyun olmasıydı. Bunun önemli bir sebebi oyun için mekana ve malzemeye ihtiyaç duyulmamasıydı. Günümüzde çok az köyde ileri yaştaki kişilerin bildiği bu oyun maalesef kahvehanelerde, oyun salonlarında artık yer almamaktadır. Bugün Türkiye’de unutulmakta olan bu Türk zeka oyunu, özellikle Kazakistan’da, Özbekistan’da bağımsızlıktan sonra yaygınlaşmaya başlamıştır.Federasyonlar kurulmuş, turnavalar düzenlenmektedir. Orta Asya’da özellikle 1990'lardan sonra tekrar hatırlanan dokuz kumalak oyunu gündelik hayatta yaşlıların gençlere sokaklarda, parklarda oynayarak öğrettiği bir oyun haline gelmiştir. Bu anlamda örneğin Kazakistan’da Dokuz Kumalak Federasyonu kurulmuş, turnuvalar düzenlenmektedir. Tüm Türk dünyasında gençler arasında bilinebilmesi için yaygınlaştırılması gereken bu zeka oyunu için geniş çaplı etkinlikler düzenlenmek zorunluluğu söz konusudur. Bu anlamda Mangala oyunun tekrar popüler hale gelmesinde geçen sene Kırgızistan’da gerçekleştirilen 1. Dünya Göçebe Oyunları önemli bir vesile olmuştur. Geleneksel Orta Asya oyunu olan “Dokuz Kumalak” göçebe oyunlarında en fazla ilgi gören oyunlardandı. 11 ülkeden katılan oyuncular, Kırgızistan tarihinde eskilere dayanan bu akıl oyununda kıyasıya yarıştı. Toguz Korgool (Dokuz Kumalak) Federasyonu Onursal Hakemi Abdusalim Çılımov, festival sırasında oyun hakkında şunları söyledi: “Tokuz Korgool, insan beyninin gelişmesini sağlıyor. Tokuz Korgool oynayanların çoğu, askerî strateji uzmanı oluyor. Tarihte en iyi subaylar ve generaller Tokuz Korgool oyununu başarılı şekilde oynayabilenlerdi. Onlar, bu oyun yardımıyla stratejik düşüncelerini geliştirdiler, her adımı önceden düşünebildiler. İşte bu sebeple son derece önemli bir oyundur.”
Игра докуз кумалак в наши дни История игры, которая сохранилась до сегодняшнего дня благодаря бытованию больше среди кочевых народов, восходит в тюркском мире к сакам, гуннам и гёк-тюркам. Несмотря на это, игра мангала почти забыта в Турции начиная с 1970-х годов. Игра мангала была широко распространена в последний период Османского государства в мужских кофейнях, наравне с шахматами и нардами. Самой характерной особенностью игры мангала для той эпохи было то обстоятельство, что в Османском государстве в эту игру могли играть люди различных слоев и любого возраста. Главной причиной можно считать то, что для игры не требовалось отдельное пространство и какие-либо материалы. В настоящее время игра, которую знают люди старшего поколения всего в нескольких деревнях, к сожалению, уже не занимает место в мужских кофейнях и игровых салонах. Эта интеллектуальная игра, которая на сегодняшний день в Турции поддается процессу забвения, начала распространяться в Казахстане и Узбекистане, в частности после обретения ими независимости. Игра докуз кумалак, которая была вновь возобновлена в Средней Азии особенно после 1990-х годов, стала игрой, в которую люди старшего поколения учили играть молодежь в повседневной жизни, играя на улицах, в парках и других общественных местах. Например, в Казахстане была создана Федерация докуз кумалак, и организуются турниры. Для популяризации этой интеллектуальной игры с целью ознакомления и пропаганды ее среди молодежи во всем тюркском мире необходимо проводить широкомасштабные мероприятия. Игра мангала вновь обрела популярность, в чем есть большая заслуга I Всемирных игр кочевников, которые были организованы в прошлом году в Кыргызстане. Традиционная среднеазиатская игра “Докуз Кумалак” вызвала большой отклик зрителей. Игроки, приехавшие из 11 стран мира, в духе соперничества соревновались в этой интеллектуальной игре, имеющей в Кыргызстане многовековую традицию. Почетный судья Федерации Тогуз Коргоол (Докуз Кумалак) Абдусалим Чылымов сказал следующее: “Токуз Коргоол, способствует развитию человеческого интеллекта. Большинство игроков Токуз Коргоол становятся специалистами военной стратегии. Лучшие в истории офицеры и генералы успешно владели игрой Токуз Коргоол. Благодаря этой игре они развивали свое стратегическое мышление, могли предвидеть каждый свой шаг. Именно по этой причине эта игра чрезвычайно важна.”
55
Tuvallerde Birleşen
Türk Dünyası Все краски тюркского мира
56
жегодные творческие встречи, проводимые ТЮРКСОЙ, позволяют фотографам, художникам, музыкантам, поэтам, представителям СМИ, театральным и фольклорным коллективам тюркского мира установить творческие контакты и обменяться опытом, а также способствуют укреплению культурного взаимодействия между странами. Самым длительным среди этих проектов является существующий с 1997 года Пленэр художников ТЮРКСОЙ – творческая встреча-симпозиум, результатом которой становятся образы культуры тюркских народов, запечатленные на холсте. В настоящее время в коллекции ТЮРКСОЙ находятся полотна более 300 авторов из 25 стран. Эти произведения были экспонированы Международной организацией в рамках различных проектов в 100 городах 27 стран - от Нью-Йорка до Тегерана, от Флоренции до Рабата. Они представляют нашу общую культуру глазами художников тюркских стран. Восемнадцатая встреча художников прошла в турецком Аксарае 20 июля – 1 автуста 2015 года.
Е
anatsal buluşmalar kapsamında her yıl, Türk dünyasından fotoğrafçıları, ressamları, opera sanatçılarını, şairleri, medya mensuplarını, tiyatro gruplarını, dans ve müzik topluluklarını bir araya getiren TÜRKSOY, etkinlikleri ile Türk cumhuriyetleri arasındaki ilişkilerin derinleşmesine ve sanatçılar arasında tecrübe alışverişinin gerçekleşmesine fırsat sunmaktadır.
S
1997 yılından bu yana aralıksız devam eden TÜRKSOY Ressamlar Buluşmaları Türk dünyasını tuallerine yansıtan sanatçıların çabalarıyla buluşmalar kapsamındaki etkinliklerden bir adım öne çıkmışlardır. Günümüze dek 25 ülkeden 300’e yakın sanatçı bu buluşmalar vesilesiyle bir araya gelerek TÜRKSOY koleksiyonunda
yer alan eşsiz eserlere imza atmışlardır. TÜRKSOY etkinlikleri ile New York’dan, Tahran’a, Floransa’dan Rabat’a kadar binlerce kilometre yol kat ederek, 27 farklı ülke ve 100’e yakın şehri dolaşan bu eserler, Türk kültürünü farklı bir pencereden sanatseverlerle buluşturmuştur. Söz konusu buluşmanın 18’incisi 20 Temmuz01 Ağustos 2015 tarihleri arasında Aksaray’da gerçekleşmiştir.
18. TÜRKSOY Ressamlar Buluşması TÜRKSOY ve Aksaray Belediyesi işbirliğinde gerçekleştirilen 18. TÜRKSOY Ressamlar Buluşması bu yıl 18 ülkeden 21 yetenekli ressamı Aksaray'da bir araya getirdi. 20 Temmuz 2015 tarihinde fırçalarıyla tuvalleri renklendirmeye başlayan sanatçılar 10 gün boyunca beraber çalıştı. Farklı ülkelerden etkinliğe davet edilen usta ressamların ortaya çıkardığı eserler ise buluşmanın son günü, 1 Ağustos 2015 tarihinde Aksaray’da sanatseverlerle buluşturuldu. Resim yapmanın yanısıra buluşma kapsamında Aksaray Belediyesi’nin organizasyonu ile Eğri Minare, Ulu cami, Zinciriye Medresesi, Azmi Milli Un Fabrikası, Helvadere göleti ve Hasandağı, Ihlara, Güzelyurt, Ağzıkarahan, Narlıgöl, gibi tarihi ve turistik bölgelerde gezi ve incelemelerde de bulunma fırsatı yakalayan Türk dünyası ressamları şehirde kaldıkları süre boyunca pek çok gözlemde bulunma fırsatı yakaladılar. Çalışmalarını Zinciriye Medresesi’nde gerçekleştiren sanatçıların pek çoğu Aksarayın doğal ve kültürel güzellerini de tuvallerine yansıtarak, gözlemlerini
58
18-й Пленэр художников ТЮРКСОЙ В очередной 18-й встрече живописцев и графиков тюркского мира, организованной ТЮРКСОЙ совместно с Мэрией Аксарая, участвовал 21 художник из восемнадцати стран. В течение десяти дней художники, приглашенные из разных тюркских стран и регионов, работали над полотнами, которые экспонировались с 1 по 6 августа 2015 на выставке в Аксарае. Благодаря гостеприимству Мэрии Аксарая, в ходе Пленэра художники смогли ознакомиться с культурными и туристическими достопримечательностями города и окрестностей
ölümsüzleştirdi. Aksaray Belediye Başkanı Haluk Şahin Yazgı’nın misafir sanatçıları sık sık ziyaret etmesi ve Aksaray halkının sanatçılara göstermiş olduğu misafirperverlik 18. TÜRKSOY Ressamlar Buluşması için Aksaray’ın seçilmesinin ne kadar doğru bir karar olduğunu ortaya koyar nitelikteydi. Zincireye Medresesinde gerçekleştirilen Basın Toplantısı ile kamuoyunu etkinlik hakkında bilgilendiren Belediye Başkanı Yazgı, etkinliğe dair şu sözleri dile getirdi; “Bu buluşmada, içlerindeki sevgiyi tuvallere yansıtarak oluşturdukları sanat eserlerinden dolayı misafir ressamlarımıza minnettarız. Bu tür organizasyonlarda halklar birbirlerini tanıyıp sıcak bağlar kurmakta, bu da birlik beraberlik duygularımızı arttırmaktadır. Şehrimizde gerçekleşen TÜRKSOY Ressamlar Buluşması sayesinde farklı ülkelerde yaşayıp farklı dillerde konuşsak. Bile gönül dilimizin aynı olduğunu, pek çok ortak noktamızın olduğunu keşfettik. Ressamlarımız tuvallerindeki renklerle tüm Türk dünyasını Aksaray’a taşıdı. Emekleri için her birine ayrı ayrı teşekkür ediyorum.” TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ise 18. Ressamlar buluşmasına ev sahipliği yapan Aksaray Belediyesi’ne ve Başkan Yazgı’ya teşekkürlerini sunarak şu sözleri dile getirdi: “18. TÜRK-
- сельджукской Большой мечетью и Падающим минаретом, Зинджирийе медресе, каравансараем Агзыкарахан, а также заповедными природными местами – долиной Ихлара, Гюзельюртом, озером Хельвадере, потухшим вулканом Хасандаг, озером Нарлыгёль. Поэтому закономерно, что многие созданные в ходе Пленэра полотна отражают впечатления от природных красот и исторических памятников Аксарая. Работа художников в городе вызвала больший интерес жителей, и была предметом неустанной заботы Мэра Халюка Шахина Язгы. На посвященной Пленэру пресс-конференции, состоявшейся в историческом Зинджирийе медресе, Мэр Халюк Шахин Язгы
SOY Ressamlar Buluşması’nı tarihi ve doğal güzellikleriyle bizleri mest eden Aksaray ilinde gerçekleştirmekten dolayı çok memnunuz. 18 yıl önce başladığımız TÜRKSOY Ressamlar Buluşması, teşkilatımızın önemli geleneksel faaliyetleri arasında yer almaktadır. Türk dünyasının değişik yerlerinden tanınmış ressamların katılımıyla gerçekleştirilen bu faaliyet, resim sanatının kültürel zenginliğini göstermesinin yanı sıra, ressamlarımızın tuvallerine yansıttıkları yaratıcılıkları ve ülkelerinin kültürel zenginliklerini göstermeleri sayesinde ortak Türk kültürünün dünya çapında tanınması için eşsiz bir fırsattır. Burada oluşturulan eserler TÜRKSOY etkinlikleri ile tüm dünyada sergilenecek, hem Türk kültürünün hemde Aksaray’ın tanıtımına katkı sağlayacaktır.”
рассказал о значении этой встречи и выразил свое удовлетворение: «Хочу выразить благодарность художникам за творческий труд, в котором отражается стремлени лучше узнать друг друга и выразить самые дружеские чувства. Они свидетельствуют о том, что несмотра на разность языков, мы все говорим на языке сердца, и у нас много общего. Мы счастливы, что культурное наследие и туристические достопримечательности Аксарая послужили источником вдохновения при создании замечательных полотен известных художников тюркоязычных стран».
18. TÜRKSOY Ressamlar Buluşması Katılımcıları:
Участники 18-го Пленэра ТЮРКСОЙ
1. 2. 3. 4.
Mushfig Aliyev (Azerbaycan), Abdilkhan Tleuzhanov (Kazakistan), Bekten Usubaliev (Kırgızistan), Begeneh Berkeliyev ve Hoja Muhammed Çüriyev (Türkmenistan), 5. Rahme Manastırlı (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti), 6. Arzhan Iuteev (Altay-Rusya), 7. Ralif Akhmetshin (Başkurdistan-Rusya), 8. Viacheslav Kuchenov (Hakas-Rusya), 9. Piotr Novacov ( Gagavuz Yeri-Moldova), 10. Sardana Davaaesenge (Saha-Yakut-Rusya), 11. Grigorii Eıdınov (Tataristan-Rusya), 12. Svetlana Sidorava (Çuvaşistan-Rusya), 13. Orhan İsmail (Bulgaristan), 14. Emel Mahmut (Makedonya), 15. Merima İvkoviç (Bosna-Hersek), 16. Ethem Baymak (Kosova), 17. Gabriele Schaffartzık (Almanya), 18. Mustafa Diğler, Hüsnü Kaçmaz ve Mustafa Cevat Atalay (Türkiye),
60
В свою очередь Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Дюсен Касеинов выразил благодарность Муниципалитету Аксарая и подчеркнул, что «встречи художников уже 18 лет занимают важное место в календаре мероприятий ТЮРКСОЙ. Творческая атмосфера этих встреч содействует художественному обмену и обогащению культур. Созданные во время совместной работы полотна пополняют коллекцию ТЮРКСОЙ, которая экспонируется во многих странах мира, знакомя многих и многих людей с культурой тюркских народов. Созданные в Аксарае полотна войдут в экспозиции ТЮРКСОЙ, организуемые в разных странах».
1. 2. 3. 4.
Мушвиг Алиев (Азербайджан), Абдылхан Тлеужанов (Казахстан), Бектен Усубалиев (Кыргызстан), Бегенех Беркелиев и Ходжа Мухаммед Чуриев (Туркменистан), 5. Рахме Манастырлы (Северный Кипр), 6. Аржан Ютеев (Алтай, Россия), 7. Ралиф Ахметшин (Башкортостан, Россия) 8. Вячеслав Кученов (Хакасия, Россия), 9. Петр Новаков (Гагаузия, Молдова), 10. Сардана Даваесенге (Саха (Якутия), Россия) , 11. Григорий Эйдинов (Татарстан, Россия), 12. Светлана Сидорова (Чувашия, Россия), 13. Орхан Исмаил (Болгария), 14. Эмель Махмут (Македония) 15. Мерима Ивкович (Босния), 16. Этхем Баймак (Косово), 17. Габриэле Шаффарцик (Германия), 18. Мустафа Диглер, Хюсню Качмаз и Мустафа Джеват Аталай (Турция),
61
(1825-1902)
KAYYUM NASIRİ BİLİM ADAMI, PEDAGOG, ANSİKLOPEDİCİ
КАЮМ НАСЫРИ УЧЕНЫЙ, ПЕДАГОГ, ЭНЦИКЛОПЕДИСТ Tatar dilbiliminin kurucusu diyebileceğimiz Kayyum Nasıri, Tatarcanın bilimsel olarak araştırılması için çaba gösteren ilk Tatar bilim adamıydı.
62
Radif ZAMALETDİNOV Аlfiya YUSUPOVA Kazan Federal Üniversitesi
Радиф Замалетдинов Альфия Юсупова Казанский федеральный университет
Каюм Насыри является одним из основоположников татарского языкознания, он первым из татар заложил фундамент всестороннего и научного изучения татарского языка.
bdelkayum Abdennasıroviç Nasırov – Kayyum Nasıri 2 (14) Şubat 1825 tarihinde Verhniye Şirdanı Köyü’nde (günümüzde Tataristan Cumhuriyeti Zelenodolsk İlçesi Malıye Şirdanı Köyü) doğdu. Çocukluk yıllarını doğduğu köyde geçiren Kayyum Nasıri, 1841 yılında Kazan’a gelerek medrese eğitimine başladı. Bu medresede 1855 yılına kadar okudu. 1855 yılında Kayyum Nasıri, Kazan İlahiyat Yüksek Okulu’na Tatarca dersleri vermek üzere davet edildi. Sonraki yıllarda Kazan İlahiyat Fakültesi’nde Tatarca öğretmeye başladı. Birçok alanda sayısız çalışmaları olan Kayyum Nasıri, pedagog, gazeteci, edebiyatçı, folklorcu, dilbilimci, çevirmen ve yayıncıydı. Fakat her şeyden önce bir dilci ve bilim adamıydı. Tatar dilbiliminin kurucusu diyebileceğimiz Kayyum Nasıri, Tatarcanın kapsamlı bir şekilde bilimsel olarak araştırılması için çaba harcayan ilk Tatar bilim adamıydı. Bu anlamda seleflerinden de farklılık arz eden bu değerli bilim adamı, ana dilinin korunması ve öğrenilmesi için birçok eser yazmıştır. Nasıri, ders vermenin yanı sıra, bir bilim adamı olarak kendi zamanı için büyük önem taşıyan ders kitapları, sözlükler, Tatarca ve Rusça gramer çalışmaları da hazırlamıştır. Beşeri bilimlerin çeşitli alanlarının gelişmesine büyük katkıda bulunan bilim adamı, Çağdaş Tatar edebi dilinin ve bilimsel terminolojisinin temellerini attı. Tatar topraklarının ve Tatar halkının, folkloru ve etnografya mirasının tarihini araştırdı. Edebiyat, pedagoji, tarım, botanik, tıp ile ilgili eserler yazdı, aritmetik, geometri ve coğrafya ders kitapları hazırladı. Bu değerli bilim adamı, Tatar edebiyatının gelişmesi sürecinde önemli başarılar elde etti. Geniş halk kitlelerine hitap eden eserleri yazma ve yayma gayesi güdüyordu. Bu doğrultuda hem eserlerini yazdı, hem de özellikle Türkçe, Arapça ve Farsça yayınlanan en iyi roman ve hikayeleri titizlikle seçerek onları Tatarca'ya çevirdi. Kayyum Nasıri’nin çalışmaları kendi zamanında Rusça da basıldı. Bilim adamının çalışmaları, Rus ve Tatar kültürlerinin yakınlaşmasını sağlayan özelliklere sahipti. 1871 yılından itibaren Masaüstü Takvim yayınlamaya başladı. 24 yıl süreyle düzenli olarak yayınlanan takvimde birçok bilimsel ve edebi bilgiye yer verildi. Günlük Tatar gazetesini yayınlama hayalini kurdu. Kazan Üniversitesi’nin bünyesinde Arkeoloji, Tarih ve Etnografya cemiyetinin üyesi olan Kayyum Nasıri’nin en önemli eserleri arasında «Ebu Ali Sina Hakkındaki Hikaye», “Tam Coğrafya" (Asya, Afrika, Arabistan), “Fivafikel Nelasafil", “Enmüzej” yer almaktadır. Yazar ayrıca, çeşitli kuramsal ve uygulamalı bilim alanlarında birçok ders kitabı ve kılavuz hazırladı. Matematik üzerine «Hisaplık» (aritmetik, 1873), «İlme Pendese» (geometri, 1895) ders kitaplarını, coğrafya üzerine «İstila-
A
абделькаюм Габденнасырович Насыров Каюм Насыри - родился 2 (14) февраля 1825 гола в деревне Верхние Ширданы (ныне с.Малые Ширданы Зеленодольского района Республики Татарстан). Детские годы Каюма Насыри прошли в родной деревне. Первоначальное образование он получил в мектебе своего отца. В 1841 году Каюма Насыри привезли в Казань и отдали в медресе, где он и учился до 1855 года. В 1855 году Каюм Насыри был приглашен на должность преподавателя татарского языка в Казанском духовном училище. В последующие годы он стал преподавать татарский язык в Казанской духовной семинарии. Деятельность Каюма Насыри была очень разнообразной. Он был педагогом, публицистом, литератором, фольклористом, языковедом, автором различных учебников, переводчиком и издателем. Однако, прежде всего он был ученым-языковедом. Он является одним из основоположников татарского языкознания и отличается от своих предшественников тем, что первым из татар заложил фундамент всестороннего и научного изучения татарского языка. К.Насыри написал десять сочинений, в которых пропагандировал изучение родного языка и доказывал его необходимость и для изучения других языков. Он не ограничивался только преподаванием, но составлял учебники, словари, грамматику татарского и русского языков, представляющие для своего времени значительную ценность. Значительны заслуги К.Насыри в истории развития татарской художественной литературы. Он сам создавал художественные произведения, переводил на татарский язык прозу других народов. С 1871 года К.Насыри начал издавать Настольный календарь, мечтал об издании татарской ежедневной ежегодный газеты. В календаре, выходившем систематически в течение 24 лет, помещалось много научного и литературного материала. Поэтому Каюма Насыри справедливо можно назвать первым татарским энциклопедистом. Каюм Насыри ставил задачу создания и распространения художественных произведений, написанных на доступном широким народным массам языке. Он кропотливо отбирал лучшие повести, рассказы, изданные на турецком, арабском, персидском языках, и переводил их на татарский. В 1872 году ученый завершил
Г
63
hate Coğrafya», «Coğrafiyei Kebir» (1894-1899) ders kitaplarını yazdı. Fen bilimleri üzerine: «Boş Vakit» (1860), tarım üzerine - «İlme Ziraat» (1892), botanik üzerine de - «Gülzar ve Çemanzar Yani Ülenlek ve Çiçeklik» (1894) adlı eserleri vardır. Bilim adamı tarafından 27 yıl içinde yayınlanan eserler, 6.000 sayfaya eşdeğerdir. Bunun dışında Kazan’ın çeşitli bilimsel kurumlarında korunan Kayyum Nasıri’nin zengin el yazma koleksiyonu bulunmaktadır. Yaklaşık 90 klasör veya rulo teşkil eden bu el yazmalar arasında basılan eserlerin ana el yazma nüshaları, henüz basılmamış orijinal 15 eser ve 5 çeviri eseri bulunmaktadır. Kendi zamanının en yetenekli bilim adamlarından biri olan Kayyum Nasıri aynı zamanda müziği de çok severdi. Çağdaşları, O'nun kopuz ve kuray gibi birkaç müzik aletini çalabildiğini ifade ediyorlardı. Resim ve çizim yapan Nasıri, ayrıca takvimleri için Doğu Yarımküre haritası, Kazan Vilayeti köyler haritası gibi birçok coğrafya haritası da hazırlamıştır. Bu büyük bilim insanı adına, yakın tarihte Tataristan (RF) Cumhurbaşkanı’nın himayesinde Tataristan (RF) Cumhuriyeti Hükümeti ile birlikte Kazan Federal Üniversitesince Kayyum Nasıri Enstitüsü’nün kurulması yönünde bir proje hazırlandı. Projeye göre, bu Enstitü, Rusya Federasyonu’nda ve diğer ülkelerde Tatarcanın öğrenilmesini ve yaygınlaştırılmasını sağlama noktasında ortak koordinasyon merkezi rolünü üstlenecektir. Kayyum Nasıri Enstitüsü’nün amacı, Tatar halkının çok yönlü kültürel ve manevi mirasının anahtarı olarak Tatarcanın, Rusya Federasyonu ve diğer ülkelerde uluslararası iletişim dili olarak geniş bir şekilde yaygınlaştırılmasıdır.
TÜRKSOY Tarafından Kayyum Nasıri Sempozyumu Düzenlendi Tatar Halkının kültürünün, dilinin, edebiyatının ve bilimsel çalışmalarının gelişmesinde bu denli önem arz
64
переработку знаменитой «Повести об Абу-АлиСине». Труды Каюма Насыри в свое время были опубликованы и на русском языке. Он был членом научного Общества археологии, истории и этнографии при Казанском университете. Каюму Насыри принадлежат труды: „Полная география" (Азия, Африка, Арабистан), „Фивафикел ңеласафил", „Энмүзәҗ”. Развивая эту деятельность дальше, он составил ряд учебников и руководств по различным отраслям теоретических и прикладных знаний. По математике он написал учебники «Хисаблык» (арифметика, 1873), «Гильме пәндәсә» (геометрия, 1895), по географии «Истилахате джаграфия», «Джаграфияи кабир» (1894 - 1899). По естественным наукам: «Буш вакыт» (I860), по земледелию - «Гильме зирагат» (1892), по ботанике - «Гөлзар вә чәманзар ягъни үләнлек вә чәчәклек» (1894). Труды, издававшиеся ученым в течение 27 лет, составляют 375 печатных листов, что равняется 6.000 страниц большого формата. Кроме того, имеется очень богатый рукописный фонд К.Насыри, хранящийся в различных научных учреждениях Казани. Среди этих рукописей, составляющих около 90 папок или свертков, есть основные рукописные экземпляры напечатанных произведений, так и не изданные до сих пор 15 названий оригинальных и 5 переводных работ. Каюм Насыри был богато одаренным, всесторонне развитым человеком своего времени. Он очень любил музыку. Современники указывают, что он умел играть на нескольких инструментах, например, на кубызе и курае. Ученый рисовал и чертил, подготовил для своих календарей множество географических карт, например, карту восточного полушария в календаре за 1878 год, карту сел Казанской губернии в календаре за 1881 год и т.д.
Деятельность ученого носила энциклопедический характер и была направлена на сближение русской и татарской культур. Он внёс весомый вклад в развитие различных отраслей гуманитарных наук, заложил основы современного татарского литературного языка, его научной терминологии, изучал историю края, татарского народа, его фольклора и этнографического наследия, написал труды по литературе, педагогике, земледелию, ботанике, медицине, учебники по арифметике, геометрии, географии. На свои средства он издавал многочисленные учебники, словари, научнопопулярные книги и распространял их среди своего народа.
eden bu büyük şahsiyet, doğumunun 190. yılında 15 Mayıs 2015'te düzenlenen "Kayyum Nasıri Sempozyumu" ile TÜRKSOY tarafından anıldı. Sempozyuma Kazan Federal Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Mimar Sinan Üniversitesi, Bilkent ve Gazi Üniversiteleri ve Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesinden öğretim üyeleri, akademisyenler ve birçok bilim adamının yanı sıra öğrenciler katıldı. Sempozyumun açılış konuşmalarını TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat Purtaş ve Tataristan (RF) Cumhuriyeti Kültür Bakanı adına TÜRKSOY Tataristan Temsilcisi Liliya Sattarova yaptı. İki oturum şeklinde gerçekleşen toplantının ilk oturumunu Prof. Dr. Mehmet Kalpaklı, ikinci oturumunu ise Prof. Dr. İbrahim Dilek yönetti.
Казанским федеральным университетом совместно с Правительством Республики Татарстан был разработан проект создания на базе КФУ под патронажем Президента Республики Татарстан инновационной научнообразовательной структуры, выполняющей роль единого координационного центра изучения и распространения в Российской Федерации, странах ближнего и дальнего зарубежья татарского языка, – Института Каюма Насыри. Целью Института является широкое распространение в Российской Федерации, странах ближнего и дальнего зарубежья татарского языка как ключа к многогранному культурному и духовному наследию татарского народа и языка международного общения на базе создаваемых в России и за рубежом образовательно-культурных центров Института Каюма Насыри.
65
DEDE KORKUT DEDİĞİMİZ
Тоньюкук, или Деде Коркут Prof.Dr.Koyşığara Salğaraulı L.N.Gumilev Avrasya Ulusal Üniversitesi/Kazakistan
Койшигара Салгараулы, Евразийский национальный университет имени Л.Н.Гумилева, Казахстан ünümüzde Türk kökenli halkların bir çoğunun uzun zamanlardan beri muhteşem efsaneleri, anlamlı masalları, kahramanlık destanlarını, atasözlerini sahiplendiği ve manevi mirası kabul ettiği bilinmektedir. Bunun sebebini, günümüzde söz konusu mirası paylaşan çeşitli halkların aynı kökene dayanmalarında o ürünlerin ortaya çıktığı dönemlerde bu halkların henüz birbirlerinden ayrılmamış bir bütün olmalarında aramak lazım. Aynı zamanda bu halkların, sadece tek başına eserleri paylaşmakla kalmayıp eser sahiplerini de kendi coğrafyasında yaşamış biri olarak gösterme çabaları bu düşünceyi daha da güçlendirmektedir.
G
Örneğin, eski dönemlerde Oğuz boyları arasında yetişen Dede Korkut’un Asya’daki Türkçe konuşan halkların çoğunda ortak şahsiyet olduğunu görebiliriz. Bilim adamı A. Konıratbayev’in verdiği bilgilere göre Dede Korkut’la ilgili Rusça 314; Azeri, Türk, Batı Avrupa ve Doğu ülkeleri dillerinde toplam 462 çalışma yapılmıştır (Konıratbayev A. Korkıt ata hakında// Korkıt ata. Ansiklopedik eser. Almatı, 1999. s. 460). Ancak bu kadar çalışma yapılmasına rağmen Korkut’un gerçekten kim olduğu, ne zaman nerede doğduğu, ne zaman nerede öldüğü, hangi millete mensup olduğu kesin olarak tespit edilememiştir. Bunun nedenini ise konup göçüp yürüyen halkların geçmişini belge ve kayıtlarla anlatan yazılı tarihin bulunmamasıdır. Bu makale, bu eski efsane kahramınımız ile ilgili şu soruyu sormaktadır: “Kazak halk efsanelerine göre Seyhun kıyılarında yaşayan, Oğuz ve Kıpçakların büyük bilgini, usta kopuzcusu, sıra dışı özelliklere sahip evliyası niteliğindeki Korkut’un hayattaki prototipi; Orta Asya’da, ucu bucağı yok büyük bozkırın kuzeydoğusunda boy gösteren İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı’nın kurucularından biri, dönemin bilgili düşünürü, halkın birlik ve beraberliğini sağlayan, ileri görüşlü ulu bilgin Tonyukuk olabilir mi?” Bunu cevaplandırmak için öncelikle iki tarihî şahsiyet ile ilgili bildiğimiz bilgileri karşılaştırmamız gerekiyor. Dede Korkut’tan söz ederken değişik dönemlerde bilim adamlarının onunla ilgili ortaya koyduklarını tekrar etmeyip, “Kazak Sovyet Ansiklopedisi”nin altıncı cildinde O’nun hakkında verilen bilgileri aktarmamızın yeterli olacağı düşüncesindeyiz. Söz konusu eserde şu bilgiler bulunmaktadır: “Dede Korkut VІІІ. yüzyılda (doğum ve ölüm tarihi belli değildir) Kızılorda Bölgesindeki Karmakşı ilçesinin bulunduğu yerlerde yaşamış ünlü şair, büyük ozan ve efsane kahramanıdır. Dede Korkut hayatı boyunca üç hanın yanında vezirlik görevini üstlenmiştir. Tonyukuk hakkında sahip olduğumuz az çok bilgi ise Çin hanedanı Tang’ın Tangşu şeceresinden, Çin’in genel tarihini anlatan “Djı dzı tun-jian”dan ve Tonyukuk’un şerefine dikilmiş anıttan öğrendiklerimizdir. Tonyukuk, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı’nı kuran-
овременные тюркские народы считают своим общим духовным наследием дошедшие с древних времен великолепные легенды, сказки и притчи, героические дастаны, пословицы. Причиной этого являются общие корни этих народов, и то, что в период создания данных памятников эти народы были единым целым. В то же время, не только сами памятники духовного наследия, но и личности, которые считаются авторами произведений, также становятся объектом культурного присвоения тем или иным народом, который стремится показать героя или автора выходцем из своих земель, своей среды обитания. В качестве примера можно привести Деде Коркута, - выходец из племени огузов, он является личностью, которую считают своей многие тюркоязычные народы Азии. Исследователь А.Коныратбаев указывает, что Деде Коркуту посвящено 462 работы на азербайджанском, турецком, европейских и восточных языках, а также 314 исследований на русском языке (Коныратбаев А. О Коркут Ата // Коркут Ата. Энциклопедия. Алматы, 1999. с. 460). Тем не менее, несмотря на такое количество посвященных ему исследований, до сих пор нет ясности о том, кто же был на самом деле Деде Коркут, о времени рождения и смерти Коркута, его роде-племени. Причину следует видеть в отсутствии документированной письменной истории у кочевых народов. В настоящей статье ставится следующий вопрос, связанный с этим древним легендарным героем: «Жизненным прототипом Коркута, - великого мудреца огузов и кыпчаков, мастера игры на комузе, согласно казахским народным легендам жившего на берегу Сейхуна, - может ли быть Тоньюкук – один из основателей Второго Тюркского Каганата на северо-востоке бескрайних степей Центральной Азии, передовой мыслитель своего времени, объединитель народов?». Чтобы ответить на этот вопрос, необходимо сравнить имеющиеся данные об этих двух исторических личностях.
С
lardan biridir. Derin bilgisi, ikna edebilme yeteneği, cesareti halk arasında efsanelere dönüşmüştür. 646 yılında doğduğu bilinmektedir. Tele birliğine bağlı ğuz kavmine mensuptur. Gençliğinde Çin’de okumuş, yetişmiştir. İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı’nın üç kağanına vezirlik yapmıştır. Türk milleti ona Bilge Tonyukuk adını vermiştir. Çin tarihini anlatan kaynaklara göre Tonyukuk 716 yılında 70 yaşına gelmiştir. Ancak kaç yılında, nerede vefat ettiği hakkında hiç bir yerde bir bilgi yoktur (Biçurin N. Ya. Sobraniye svedeniyi... ss. 266-273). Kısacası, kaynaklar eski dönemin iki bilge ihtiyarı hakkında ancak bu kadar bilgi verebilmektedir. Şimdi de biz, buradan hareketle adı geçen iki şahsiyetin benzer yönlerine, onların aynı insan olabilecekleri düşüncesine sevk eden benzer tarihî bilgileri ele alalım. Her ikisi de Oğuz kavminin üç hanına (kağanına) vezirlik yapmıştır. Doğrusu, bu iki şahsın aynı kişi olabilecekleri düşüncesine götüren esas gerekçe ikisinin de vezirlik yaptığı üç hükümdarın tarihi kaynaklardan dolayı farklı isimlerle anılmasına rağmen birçok ortak yönlerinin olmasıdır. Reşidüddin ve Ebülgazi’nin verdikleri bilgilere göre Korkut’un vezirlik yaptığı ilk han İnal Sar Yabgu’dur. Adı geçen han, saltanatı sırasında ulusunu refaha kavuşturup barışı sağlayarak yedi yıl hüküm sürmüştür. Bir de bilim adamı A. Kononov’un “Türkmen Şeceresi” eserinde adı geçen hanın iki oğlu olduğu, onların genç yaşta yetim kaldıkları, daha sonra büyüğünün tahta geçtiği kaydedilmiştir. Bu da dikkate değer bilgidir. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus, yukarıda geçen İnal adının hanın gerçek adı olmadığıdır. Alim Gafur’un “İsim ve Tarih” adlı sözlüğüne göre “İnal”, Göktürkçe’de “hükümdar” anlamına gelmektedir. “Yabgu” ise Eski Türklerde kağandan sonra gelen bir ünvandır. Tangşu’da verilen bilgilere göre ise Tonyukuk’un vezirlik yaptığı ilk kağanın bir kaç adı vardır. Bu ad Çince “Gu-do-lu”, Türkçe “Kutluk”, yazıtta “İlteriş” şeklinde geçer. Gu-do-lu’nun ne anlama geldiği belli değildir. Kutluk, kağanın lakabı, İlteriş ise unvanıdır. Eski Türk kağanlarının bir kaç adı olurdu; çocukken, büyüdüklerinde, yönetime katıldıklarında ve kağan olduklarında farklı değişik adlar almışlardır. Kutluk hemen kağan olmamıştır. Tonyukuk’un destekleriyle 683 yılının sonları ve 684 yılının başlarında İlteriş adı ile Türk ve Seyhun halkına kağan olmuştur. Yedi yıl (684-691 yıllar) hüküm süren Kutluk Kağan, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığını kurarak Türk milletinin birliğini sağlamıştır. Tonyukuk da, işte bu kağan döneminde ilk olarak halk arasında tanınmış, itibar kazanmıştır. Tıpkı Korkut’un ilk vezirlik yaptığı hükümdar İnal Sar Yabgu gibi, İlteriş Kutluk Kağan’ın da Bilge Kağan ve Kültegin adında iki oğlu vardır ve yetim kalmışlardır. Reşidüddin’in ve Ebülgazi’nin verdikleri bilgilere göre
68
Не повторяя всех авторов, обращавшихся к личности Деде Коркута в разное время, хочу привести сведения из шестого тома Казахской Советской Энциклопедии: «Деде Коркут – знаменитый поэт, великий ашуг и легендарный герой, живший в 8 в. (даты жизни и смерти неизвестны) в местности, ныне находящейся на территории поселка Кармакши кызылординской области. В течение своей жизни Деде Коркут был визирем у трех ханов». Немногие сведения, имеющиеся о Тоньюкуке, содержатся в описании китайской династии Тан «Тангшу», источниках по истории Китая и надписи, сделанной в честь Тоньюкука. Он был одним из основателей Второго тюркского каганата. Его глубокие знание, талант убеждения, храбрость стали предметом легенд. Известно, что он родился в 646 году. Он был выходцем из племени гуз союза теле, и получил образование в Китае. Служил визирем у трех каганов – правителей Второго тюркского каганата. У тюрков он получил прозвище Бильге Тоньюкук. Согласно китайским источникам, в 716 году Тоньюкуку было 70 лет. Однако о месте и годе его смерти ничего неизвестно. (Бичурин. Собрание сведений... сс. 266-273). Вкратце, источники содержат эти немногие сведения о двух мудрецах древности. Теперь мы попытаемся сопоставить сходные факты, которые имеются об этих двух личностях, чтобы понять, может ли это быть один и тот же человек. Оба они служили трем правителям (каганам) огузов в качестве визирей. На самом деле, это главный посыл в рассуждениях о совпадении этих двух личностей – то, что они были визирями у трех каганов, но остались в источниках под разными именами, имея при этом много схожих жизненных черт. Согласно Рашид ад-Дину и Абул-Гази, первым ханом, которому служил Коркут, был Инал Сар Ябгу. Этот правитель в течение семи лет своего правления обеспечил покой и благоденствие в стране. В «Родословной туркмен» А.Кононова автор упоминает о том, что у хана было два сына, они рано осиротели, впоследствии старший взошел на престол. Это важные данные. Однако здесь нужно обратить внимание на то, что упомянутое имя хана Инал не является именем. В словаре «Имя и история» Алима Гафура мы видим, что Инал в древнетюркском языке означает «правитель». «Ябгу» - также род титула. В «Тангшу» приводится несколько имен первого правителя, у которого служил Тоньюкук. Покитайски Гу-до-ло, по-тюркски Кутлуг, в надписях его имя -Ильтериш. Неизвестно, что означает Гудо-ло. Кутлуг – прозвище кагана, а Ильтериш – титул. У древнетюркских правителей было по