Duvar Çatlakları Tehlikeli Mi
Duvar Çatlakları Tehlikeli Değil!
İzmir’de meydana gelen şiddetindeki depremin ardından yeni veya eski çok sayıda binada çatlaklar oluştu.
Binaların taşıyıcı ve dolgu malzemeleri ile ilgili teknik bilgiye sahip olmayan çoğu vatandaş bu çatlaklardan dolayı panikliyor. Yeni binalarda oturanlar ise en ufak çatlakta binanın güvenli yapılmadığı fikrine kapılarak müteahhitleri sorumlu tutuyor.
Ancak taşıyıcı olmayan duvar çatlaklarının binanın depreme dayanıklılığı ile ilgisi yok. Binanın güvenliğini taşıyıcı elemanlar olan kolon ve kirişler sağlıyor. Kolon ve kirişlerde hasar olmadığı sürece bina dimdik ayakta durabiliyor. Bunu İzmir’deki birçok projede imzası bulunan 25 yıllık inşaat mühendisi Aziz Baburhan söylüyor. Yaşanacak olası bir depremde duvar hasarlarının olabileceğini ön gördüklerini belirten Baburhan yeni binaların hiçbirinin taşıyıcı sistemlerinde bir hasar ile karşılaşmadıklarını da ifade etti.
Baburhan, depremde binalarda hasarların nasıl oluştuğunu ve hasarların nasıl önlenebileceğine dair bilgiler paylaştı.
DUVAR ÇATLAKLARI TEHLİKELİ Mİ?
Deprem sonrası oluşan duvar çatlaklarının tehlikeli olup olmadığı sorusuna cevap veren Baburhan, “Duvarlar dolgu elemanı olarak kullandığımız ikincil elemanlar. Biz belirli depremlerde bu duvarların hasar görebileceğini ön görüyorduk. Bizim deprem sonrası ilk önceliğimiz binanın taşıyıcı elemanlarında herhangi bir hasar olup olmadığı olmalı. Duvar çatlakları bizim binamızın depremde ne kadar deplasman yapıp geri geldiği bilgisini verir. Depremden sonra duvar çatlaklarını da ayrıca değerlendireceğiz. Duvar çatlakları neden bazı binalarda az, bazılarında fazla? Malzeme ile ilgili sıkıntı mı vardı, yoksa bu binalar diğer binalara göre daha yumuşak olup daha fazla mı deplasman gösterdi. Bunlar daha sonra değerlendirilecek olan şeyler. Bugün insanların sorduğu soru şu; duvarımda çatlak var, bu çatlaklar tehlikeli midir? Şu an için söyleyeceğimiz; duvar ikincil elemanlardır, depremlerde hasar görme olasılığı yüksektir. Hasar taşıyıcıya geçmediği sürece bu duvar çatlakları çok da önemli şeyler değildir. Hayati bir risk oluşturmaz” dedi.
DUVAR ÇATLAKLARI NASIL OLUŞUYOR?
Duvar çatlaklarının oluşma nedenini de açıklayan Baburhan sözlerini şu şekilde sürdürdü, “Deprem hep kuvvet bazlı anlatılır ancak deprem binamızdan bir deplasman yapmasını talep eder öncelikle. Bu deplasmanı yapabilen, yaptıktan sonra geri dönebilen binalar sağlam olarak kalırlar. Deplasmanı yapamayan binalar ise ağır sonuçlarla karşılaşabiliyor. Betonarme elemanlarla, duvar dolgu elamanları arasında bir rijitlik farkı vardır. Betonarme elamanları içlerindeki çelikten dolayı gittikten sonra elastik bir davranış gösterip çatlamadan geri dönebiliyor. Fakat duvarlarda böyle bir durum söz konusu değil. İçinde bu elastik hareketleri yapacak elemanlardan yoksun olduğu için bunlar da bu enerjiyi içinde çatlaklar oluşturarak sönümleyebiliyor. Olay tamamen 2 malzemenin birbirinden farklı çalışması ile ilgili.”
DUVAR ÇATLAKLARI NASIL ÖNLENEBİLİR?
Duvar çatlaklarının önlenmesi için neler yapılabileceğini aktaran Baburhan şu ifadelere yer verdi, “Deprem yönetmeliğini açtığınızda hasar görebilecek binalar yaptığımızı belirtir. Klasik yöntemle bina yaptığımız sürece bu çatlakları göreceğiz. Zemin iyileştirmesi, temeli olan binalarda biz bu çatlakları göreceğiz. Hasar görecek binalar üretiyoruz çünkü. Bunu önlemenin yolu izolatör, damper gibi deplasmanı önleyici, binanın bütün elemanlarının birlikte çalışmasını sağlayan, depremden biraz daha uzaklaştırılmış binalar yapmak. Bunun en güzel örneği şehir hastaneleri. Şehir hastanelerinde binanın taşıyıcı sistemlerinin hasar görmemesi bizim için bir şey ifade etmiyor. Bodrum depreminde hastanenin taşıyıcıları hiçbir zarar görmedi ama hastane kullanılmaz hale geldi. Asma tavanlar çöktü, duvar hasarları oluştu, makinalar devrildi. Elazığ Şehir Hastanesi’nde deprem izolatörü olduğu için hiçbir hasar görmedi ve eşyalar devrilmedi. Deprem anında da deprem sonrasında da hizmet vermeye devam etti.”
BAYRAKLI’DAKİ YENİ BİNALARDA ÇOK HASAR OLUŞMASININ 2 NEDENİ
Bayraklı’da binaların çok fazla hasar görmesinin bina tasarımı ve malzeme işçiliği ile ilgili olduğunu belirten Baburhan, “Bayraklı’da yaşanan depremin spektrumuna baktığımızda depremin katlı binaları seçtiği ortada. Binaların bazıları yıkıldı, bunun hiçbir açıklaması yok. Çok büyük bir deprem olduğu için yıkılmadı. Müteahhitin, mühendisin, denetimin yaptığı bir hatadır bu. İş duvar çatlamalarına geldiğinde 2 unsur öne çıkıyor. Birincisi bina tasarımı, ikincisi duvarda kullanılan malzemelerin işçiliği. Bunların bir kısmı alçı gibi rijit elemanların kullanılması ile ilgili. Kaba sıva yapılmadan alçı sıva yapılan duvarlarda çok hasar oluştu. Kendi içinde düzensizlik olan binalarda da çok çatlaklar var. İç galerisi olan, taşıyıcıların öteleme şartları yönetmeliğin sonuna kadar zorlanan binalarda bu hasarlar çok fazla. Bu yüzden katlı binaların bazılarında basit sıva çatlakları oluşurken bazılarında daha büyük çatlaklar ve dökülmeler oluştu” sözlerini kullandı.
YENİ BİNALARIN TAŞIYICILARINDA SIKINTI YOK
Deprem sonrasında birçok projede incelemelerde bulunduğunu belirten Baburhan, “Yeni yapıların hiçbirinin taşıyıcı sistemlerinde bir sıkıntı ile karşılaşmadık. Bu da malzemede sıkıntımızın olmadığını gösteriyor. Yeni yapıların bazılarında ciddi duvar hasarları vardı. Tasarımsal bazı sıkıntılar ve zemini çok iyi tanımamamızdan kaynaklı oluştuğunu düşünüyorum. Genel olarak yeni yapılar depremi ciddi bir hasar almadan atlattı diyebiliriz. Şunu aklımızdan çıkarmamak gerekiyor ki bu beklediğimiz İzmir depremi değildi” dedi.
’DE DE DEPREM YÖNETMELİĞİMİZ VARDI
“Piyasadaki en büyük yanılgılardan biri, şu tarihten önce yapılan binaları çöpe atalım diyoruz. Bizim yılında da bir deprem yönetmeliğimiz vardı. Çok da kötü bir yönetmelik değildi. Gelişen teknoloji ve olanaklarla deprem yönetmeliklerini sürekli iyileştiriyoruz. Her yeni yönetmelik çıktığında, bundan öncekiler kötüydü biz bunları çöpe atalım demek yanlış olur. Doğru tasarlanmış ve doğru malzeme kullanılmış eski binalarda bir hasar görmedik. Şu tarihten önceki binalar kötü, şu tarihten sonrakiler iyi gibi bir genelleme yapmak yanlış.”
ARABA ALIRKEN HERŞEYİ İNCELİYORUZ, EV ALIREKEN BANYO MUTAFAĞA BAKIYORUZ
Vatandaşın ev alırken yeterince araştırma yapmadığına ve daha çok görsel tarafına baktığına dikkat çeken Baburhan son olarak şu ifadeleri kullandı, “Müteahhitler ve mühendisler konut satarken vatandaşa hasar görebilecek konut sattığını söylemiyor. Deprem yönetmeliğine uygun diyoruz ancak deprem yönetmeliği hasar görebileceğini söylüyor. Önemli olan hasarın seviyesi ne? Hangi depremde ne kadar risk altındayız? Hasarda herkesin hata payı var. Vatandaş bir araba alırken markaya bakıyor. Her şeyini tek tek inceliyor. Ancak ev alırken bunu yapmıyoruz. Ev alırken erkekler fiyatına ve otoparkına, kadınlar ise banyo ve mutfağın güzelliğine bakıyor. İnsanlar önümüzdeki 6 ay boyunca zemin iyileştirme, demiri betonu soracak daha sonra tekrar banyoya mutfağa bakmaya devam edecek.”
Etiketler :aziz baburhan, aziz baburhan inşaat mühendisi, duvar çatlakları, duvar çatlakları tehlikeli mi, aziz baburhan kimdir
Hangi &#;atlaklar tehlikeli? Bitişik yapılar sağlamlığı etkiler mi? Bina g&#;venliği ile ilgili 5 SORU 5 YANIT
Türkiye bir deprem ülkesi. 6 Şubat'ta yaşadığımız büyük felaket, bu gerçeğin altını bir kez daha çizdi ve özellikle konut olarak kullanılan binaların depreme karşı dayanıklı olmasının önemini bir kez daha ortaya çıkardı.
Binasını risk tespitine sokmak isteyen yurttaşların sayısı her geçen gün artarken günlük konuşmalarda binanın bitişik nizamda inşa edilmiş olması, dairelerin içindeki kolon ve kirişlerin sayısı, duvarlardaki çatlaklar ve benzeri kıstasların da binanın sağlamlığı bağlamında öne çıktığına şahit oluyoruz.
Bu yorumları İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi, Yapı ve Deprem Mühendisliği Laboratuvarı’nda görevli Prof. Dr. Ercan Yüksel'e sordum, oldukça önemli bilgiler paylaştı.
1-) BİTİŞİK NİZAM İNŞAAT, BİNALARIN DAYANIKLILIĞINDA BELİRLEYİCİ BİR FAKTÖR MÜ?
Başta büyükşehirler olmak üzere Türkiye'nin hemen her yerinde bitişik nizam yaygın bir yapılaşma modeli. Binaların birbirine bitişik olması, sağlamlığı etkiler mi?
Prof. Dr. Ercan Yüksel: Halk arasında genelde "Bitişik nizamdaki yapılar birbirine yaslanarak destek oluşturuyor" düşüncesi hâkim. Oysa binaların mühendislik hesapları yapılırken hepsinin tekil bloklar olarak yani birbirinden ayrı şekilde tasarlanması gerek. Çünkü deprem hareketi gibi bir etki geldiğinde binalar, öngörmüş olduğumuz çerçevedeki yer değiştirmeleri yani yatay deplasmanları (öteleme veya gidip-gelme hareketi) yapabiliyor olmalı. Fakat bitişik nizamda buna pek imkân olmuyor.
Binalar farklı zamanlarda yapıldıkları için örneğin döşeme seviyeleri aynı hizaya bile gelmemiş olabiliyor. Bu çok tehlikeli bir durum… Çünkü birinin döşemesi diğerine göre daha alt ya da üst kottaysa çarpışma esnasında yapılardan birinin kolonu kırılabiliyor.
Bu yapılaşma ne yazık ki uzun zamandır yapı stokumuzdaki en önemli sorunlardan biri
2-) BİTİŞİK NİZAM BİNALARDA EN TEHLİKELİ KISIMLAR HANGİ BÖLÜMLER?
Bitişik nizam binalar bir sıra halinde sokak ya da cadde boyu uzanabiliyor. Böyle bir durumda yapının hangi bölümleri daha riskli?
Prof. Dr. Ercan Yüksel:Bu blokların kenar bölümleri her zaman daha risklidir. Uçta oldukları için deprem esnasında yıkılma olasılıkları orta bölümlere göre daha fazladır. Çünkü diğer bölümlerde kolon kırılma ihtimali olsa da sonuç olarak bu binalar, birbirine yaslanan ve birbirlerinin üzerinden kütle transferi yapabilen sistemlere dönüşürler. Zayıflık durumunda ortadakilerin kolonları kırılmadığı sürece davranışlarının daha iyi olduğunu düşünebiliriz. Bu durumu da kötünün iyisi şeklinde yorumlamak daha doğru olur.
3-) BİNALARIN ARASINDA NE KADAR MESAFE OLMALI?
Peki binalar inşa edilirken arada bırakılması gereken minimum mesafe nedir?
Prof. Dr. Ercan Yüksel:Bunu hesaplayabilmek için binanın proje çalışmalarının iyi incelenmesi ve yönetmeliklere uyulması gerek.
Örneğin 5 katlı bir bina düşünelim, solundaki yapının da 25 santimetre deplasman yapma özelliği bulunsun. Yani yandaki bina deprem esnasında 25 santimetre sağa sola vuracak. Mevcut binanın da deprem sırasında bunu yapma ihtimali var. O nedenle tüm sallantı hesaplarının yapılıp araya belli bir güvenlik toleransı da konarak çıkan sonuca göre binaların arasında bırakılacak mesafenin belirlenmesi gerekiyor.
4-) EVDE KOLON GÖRÜNMÜYORSA TEDİRGİN OLUNMALI MI?
Deprem sonrası sosyal medyada pek çok kullanıcı evinde gördüğü sorunları paylaşmaya başladı. Örneğin “Benim evimde kolon yok ama yan dairemde var” gibi paylaşımlar dikkat çekiyor. Daire içindeki gözle görülür kolonların sayısı bir kriter midir?
Prof. Dr. Ercan Yüksel: Yapı çerçeve türü bir sistem ise mutlaka kolon vardır. Fakat bazen kolonlar duvarlarla hemyüz inşa edilirler yani çıkıntı şeklinde değillerdir. Dolayısıyla kolonu göremeyebilirsiniz. Bu tip durumları metal detektörü ile çok kolay bir şekilde anlamak mümkün.
Bu aletle duvarlara bakınca, duvar içinde kolona ait olan donatılar olmayınca sensordan ses alamıyorsunuz. Kolonun bulunduğu bölgede ise net olarak ses alıyorsunuz. İşte o ses, o noktada aslında kolon olduğunu söylüyor.
Ya da komşu dairede duvarla ilgili bir bölümlendirme bulunuyorsa büyük olasılıkla inşa sürecinde bir taraftaki dairede kolon olarak bırakılmış diğer taraftaki dairede ise kolon duvarla hemyüz olarak yapılmıştır. Bu büyük bir sorun değildir. Aletle basit bir ölçümle durum anlaşılabilir.
5-) KONUTLARDAKİ HANGİ ÇATLAKLAR RİSK SEBEBİ?
Deprem sonrası binalardaki çatlaklar da çok tartışılıyor. Bunların bir kısmı kolon çatlağı bir kısmı da sıva çatlağı… Hangi elemanlardaki çatlakları ciddiye almak gerekiyor?
Prof. Dr. Ercan Yüksel:Öncelikle kiriş, kolon ve bunların birleşim bölgesi olan noktalarda çatlak olup olmadığına çok dikkat edilmesi gerekiyor. Bunlar zaten bize betonarme sisteminin ön kusurlu veya ön hasarlı olup olmadığı konusunda ipucu veriyor.
Özellikle kirişlerin her iki ucuna dikkat edilmeli. Kirişler konuttaki yatay elemanlarımız ve kirişlerin sol-sağ uçlarındaki hasarlar önemli. Çünkü deprem hasarına işaret ediyorlar.
Binaların y&#;ksekliği ile dayanıklılığı arasındaki ilişki de merak edilen detaylardan. Bir&#;ok uzman, &#;zellikle kat arasında inşa edilen binaların&#;deprem kontrol&#; gerektirdiğini zira sarsıntılardan en olumsuz etkilenenlerin bunlar olduğunu belirtiyor.&#;Prof. Dr. Ercan Y&#;ksel’in yorumu ise ş&#;yle:&#;“Son depremlerde az katlı binalarda da toptan g&#;&#;en ya da b&#;y&#;k hasar alan yapılar olduğunu g&#;zlemledik. &#;zellikle bu depremde kat sayısının artmasıyla beraber yapılan hatalar daha fazla kendini g&#;sterdi… &#;rneğin donatı detaylarının uygun olmayışı, beton dayanımının &#;ok d&#;ş&#;k olması gibi sebepler &#;n plana &#;ıktı. B&#;y&#;k can kayıplarının yaşandığı binalarda kat sayısının fazla olduğu g&#;r&#;lm&#;ş olabilir ama bu saatten sonra genel olarak yapılacak değerlendirmenin kat sayısına bakılmaksızın t&#;m yapıların g&#;zden ge&#;irilmesi şeklinde olması daha doğru bir yaklaşım. &#;zellikle yurdun tamamında kat arasındaki binaları 'direkt riskli' olarak&#;birinci sıraya koymak doğru olmaz. B&#;t&#;n olarak d&#;ş&#;nmemiz gerekiyor.”
Aynı şekilde her katta kolonların alt ve üst uçlarına bakılması da gerekiyor. Eğer çatlaklar çok büyükse zaten sıvayı da yırtmış olabiliyor. Bazı ince çatlaklar sıvayı kaldırdığınızda dikkatlice bakıldığında görülebilir. Tabii bu kadar detayı ancak işin uzmanı olan anlayabilir
Fotoğraf: iStock, DHA