Denizyıldızı Nedir
Deniz Yıldızı Nedir?
Deniz yıldızları görsel olarak hoş olmasından ve renkli görüntülerinden dolayı, bir çoğumuzun dikkatini çekmeyi başaran canlılardır. Hatta kuruduklarında süs eşyası olarak da kullanılmaktadırlar. Deniz yıldızlarına, bilimsel olarak Asterioda adı verilmektedir. Kelime anlamı ‘’yıldız-şekillidir’’ ve 1830 yılında bir Fransız zoolog tarafından verilmiştir.
Deniz Yıldızı Tarihçesi
Tarihteki ilk deniz yıldızı kalıntılarına, 450 milyon yıl öncesine rastladığı ön görülmektedir. Bu dinazorlardan bile çok eski bir tarihtir. O kadar uzun süredir, deniz yıldızları çeşitli şekil değişiklikleri ile günümüze kadar yaşamaya devam etmeyi başarmıştır.
Deniz Yıldızları Nerelerde Görülür?
Deniz yıldızları soğuk deniz suyuna dayanıklıdırlar. Üstelik deniz seviyesinden 6000 metre derinlikteki yerlerde bile yaşayabilirler. Dünyada, en soğuk kutup deniz sularından, sıcak tropikal deniz sularına kadar bir çok bölgede yaşayabilirler. Genellikle kırmızı ve turuncu olmalarının yanında mavi, kahverengi ve gri renkli olanları da vardır.
Deniz yıldızları, tatlı sularda yaşayamazlar. En çok görülen türleri ise kıyılara yakın bölgelerde gözlemlenir.
Deniz Yıldızı Türleri
Ülkemizdeki denizlerde gördüğümüz deniz yıldızları genellikle turuncu veya kırmızı renklidir ve 5 kola sahiptir. Ama dünya üzerinde kol sayısı daha fazla olan ve değişik türlerde 1500 adet deniz yıldızı olduğu bilinmektedir.
Deniz Yıldızı Yapısı Nasıldır?
Deniz yıldızlarının genellikle 5 kolu ve her kolu üstünde yüzlerce ayağı bulunur. Bu ayakların bazıları vantuz görevi yaparak, çok iyi şekilde tutunmayı sağlarlar. Yapıları gereği her yöne hareket edebilirler.
Bir çoğu hızlı hareket yeteneğine sahip değildir. Dakikada en fazla 15 cm yer değiştirebilirler. Sadece bir tür deniz yıldızı, dakikada 2.7 metre yol alabilir.
Deniz yıldızının beyni bulunmamaktadır ancak çok karmaşık merkezi bir sinir sistemi bulunmaktadır. Ağız çevresi ve kollarda uzanan sinir ağları vardır. Tüm sinir ağ ve uçları, ışığa ve dokunmaya duyarlıdır, algılayabilirler.
Deniz Yıldızı Beslenmesi
Kolları sayesinde avlarına ulaşabilirler ve beslenme döngüsünü gerçekleştirebilirler. Ayaklarındaki vantuzlar ile midyeleri tutan deniz yıldızı, midyenin içini açabilir ve midyenin içindeki yumuşak kısmı yiyebilir. Bir çok deniz yıldızı, yosunları, midyeleri, deniz salyangozlarını ve süngerleri yiyerek beslenirler.
Deniz Yıldızı Ömürleri Ne Kadardır?
Deniz yıldızlarının yaşam süreleri türlerine göre değişkenlik gösterir. Erken erişkinliği ulaşan deniz yıldızları daha kısa ömürlü olurlar. Örneğin erişken ağırlığı 20 gr olan bir tür, 2 yılda cinsel olgunluğa ulaşır ve 10 yıl ömürlü olabilmektedir.
Ancak erişkin ağırlığı daha ağır olan ve 80 gr’a kadar ulaşan başka bir tür, 5 yılın sonunda cinsel olgunluğa ulaşır ve 34 yıl kadar yaşayabildiği görülmüştür.
Deniz Yıldızı Ekolojik Etkisi
Deniz yıldızlarının ekolojik deniz yaşamında ve beslenme döngüsünde önemli özellikleri bulunmaktadır ancak bazı değişikler ekolojiye de zarar vermelerine neden olmaktadır.
Bazı biyolojik çeşitliliği tehdit eden midye türlerinin olduğu yerlere bırakılan deniz yıldızları, bir süre üçünde midyelerin azalmasına sebep olmuş ve dengeyi sağladığı görülmüştür.
Fakat bunların dışında, deniz yıldızlarının ekolojiyi bozduğu da görülmektedir. Özellikle göçmen deniz yıldızları, mercan resiflerine ciddi zarar vermektedir. Mercan ile beslenen deniz yıldızları, resflerin önemli derecede yok olmasına sebep olmaktadır.
Dünya üzerinde ticaretin artmasından dolayı, gemilerin balast suları ile dünyanın çok farklı bölgelerine, asla ulaşamayacak canlılar taşınmaktadır. Bir tür deniz yıldızı da, bu şekilde taşındığı düşünülüyor, Polinezya’daki mercan resiflerinin 3 yıl içerisinde büyük kısmını kaplamıştır.
Ayrıca başka bir bölgeden gemiler ile Tasmanya’ya ulaşan bir deniz yıldızı türü, bölgede mideyelerin soyunun tükenme tehlikesine girmesine sebep olmuştur. O bölgede deniz yıldızları tehlikeli tür olarak tanımlanmaktadır.
Deniz Yıldızı Üremesi
Deniz yıldızlarının büyük çoğunluğu eşeyli ürer yani dişi ve erkek cinsleri vardır. Fakat farklı tiplerde üreme durumları mevcuttur. Dışarıdan dişi veya erkek oldukları ayırt edilemez. Yumurtlama döneminde ayırt edilme şansı vardır.
Bazı deniz yıldızları bölünerek üreyebilirler. İkiye bölünürler ve bölündüklerinde yeni deniz yıldızları oluşur.
Bazı deniz yıldızları ise cinsiyet değiştirirler. Yaşamlarının bir kısmını erkek olarak geçirmiş deniz yıldızı dişi özellikler göstermeye başlayabilir.
Ama en ilginç üreme tipi olan deniz yıldızları, kuluçkaya yatanlardır. Yumurtalarının üzerine tavuk gibi yatarak, kuluçka bekleyen deniz yıldızları da mevcuttur.
Deniz Yıldızı İçin Tehditler
Deniz yıldızları, bazı kendi türleri, yengeçler, martılar, bazı balıklar ve deniz samurları tarafından birer yemdirler. Bu canlılardan korumak için vucüdlarında, kötü bir tat veren saponinler bulunur. Bazı türlerinde sümüksü bir dış katman salgılanır, bazıları da keskin dikenler ile kaplıdır. Bu şekilde yaşama şansı yakalamaya çalışırlar.
Denizyıldızı türlerinin çoğu ayrı eşeylidir, yani ayrı erkek ve dişi bireyleri vardır. Gonadlar kolların içinde bulunduğu için erkek ve dişi bireyler dışarıdan ayırt edilemez; ancak yumurta ya da sperm bıraktıklarında eşeyleri ortaya çıkar. Bazı türler hermafrodittir ve yumurta ile sperm aynı birey tarafından aynı anda oluşturulur. Bunların bazı türlerinde ovotestis adı verilen aynı gonad bu oluşumu sağlar.[33] Bazı denizyıldızı türleri ise yaşamlarının bir bölümünü erkek bir bölümünü ise dişi olarak sürdürürler. Asterina gibbosa türü yaşamına erkek olarak başlar ve yaşlandıkça dişiye dönüşür. Nepanthia belcheri gibi bazı türlerde büyük dişi denizyıldızı ikiye bölünerek çoğalır ve bölünen parçalar iki erkek denizyıldızı olur. Bu erkek denizyıldızları yeteri kadar büyüdüklerinde tekrar dişiye dönüşürler.[34]
Her denizyıldızında merkezî disk ile kollara arasında yerleşmiş olan ve gametleri bırakan gonad çiftleri bulunur. Döllenme genellikle vücut dışında olsa da birkaç türde iç döllenme de olmaktadır. Türlerin çoğunda suda yüzebilen sperm ve yumurtalar suya salındıktan sonra oluşan embriyo ve larvalar, planktonlar arasında yaşar. Bazı türlerde yumurtalar kayaların altına yapışır.[35] Bazı denizyıldızı türleri ise ya döllenmiş yumurtaların üzerine yatarak[35] ya da özelleşmiş yapılarda saklayarak kuluçkaya yatar. Kuluçka Pteraster militaris türünde olduğu gibi denizyıldızının aboral yüzündeki keselerde,[36][37]Leptasterias tenera türünde olduğu gibi pilorik midenin içinde[38] ve hatta Parvulastra parvivipara gibi türlerde de gonadların içinde olabilir.[33] Yumurtalarının üzerine "oturarak" kuluçkaya yatan denizyıldızı türleri genellikle merkezî disklerini deniz tabanından yukarı kaldırarak kambur bir postür alırlar.[39]Pteraster militaris türü kesesine sığmayan yumurtaları suya dağıtarak yalnızca birkaç yumurtayı kesesinde saklar.[36] Bu tür kuluçkaya yatan türlerde yumurtalar görece büyüktür ve embriyonun beslenmesi için gerekli besin maddeleri taşırlar, dolayısıyla bu tür denizyıldızları larva evresinden geçmeden doğrudan minyatür denizyıldızları olarak gelişirler.[33]Parvulastra parvivipara türü genç denizyıldızları kuluçka kesesinde bulunan diğer yumurta ve embriyolar ile beslenirler.[40] Özellikle larva gelişmesi için uygun olmayan kutup denizleri ve derin sularda yaşayan türlerde[37] ve yalnızca birkaç yumurta üreten türlerde[41][42] kuluçkaya yatma sık karşılaşılan bir süreçtir.
Tropiklerde fitoplanktonun çokluğu denizyıldızı larvalarının beslenmesine yardımcı olur. Yumurta ve spermler yılın herhangi bir zamanında suya salınabilir ve her türün kendine özgü bir üreme dönemi bulunur.[43] Ilıman bölgelerde bahar ve yaz aylarında besin kaynakları artış gösterir. Yumurta ya da spermini bırakacak olan ilk denizyıldızı bireyin saldığı feromon diğer denizyıldızlarını da çekerek gametlerin eşzamanlı olarak salınması gerçekleşir.[44]Archaster typicus gibi bazı türlerde erkek ve dişi bir araya gelerek bir çift oluşturur.[45]Psödokopulasyon adı verilen bu davranışta[46] erkek üste çıkarak kollarını dişinin kolları üzerine getirir. Dişi suya yumurtalarını salmaya başlayınca erkek de spermlerini salmaya başlar.[44] Denizyıldızları çevresel sinyalleri kullanarak yumurtlama ve sperm bırakma zamanının koordine edebilirler. Ayrıca kimyasal sinyaller de üremeye hazırlığı belirtir. Bazı türlerde olgun dişiler deniz suyuna bıraktıkları kimyasallarla spermleri kendilerine doğru çekebilir.[47]
Larva gelişimi[değiştir kaynağı değiştir]
Denizyıldızları bazen denizlerden toplanarak hatıra olarak turistlere satıldığı gibi akvaryumlarda da gösterilmek üzere kullanılabilmektedirler. Özellikle Oreaster reticulatus türü kolay erişilebilirliği ve belirgin renkleri nedeniyle Karayiplerde yaygın olarak toplanmaktadır. 20. yüzyılın ortalarında Karayiplerde yaygın olarak bulunan bu türün sayısı bu nedenle oldukça azalmıştır. Florida'da bu tür tehdit altında türler arasındadır ve koleksiyonu yasa dışıdır. Yine de yaşadığı yerlerde toplanıp satılmaktadır.[71] Benzer durum Hint-Pasifik okyanusunda yaşayan Protoreaster nodosus türü içinde geçerlidir.[126]
Kaynakça[değiştir kaynağı değiştir]
Denizyıldızı aralarında kolesterolünsteroidal türevi ve sfingozininyağ asidiamitleri de olmak üzere, lipitler şeklinde çok sayıda ikincil metabolit üretir. Steroidlerin çoğu asterosaponinler olarak da bilinen saponinler ve sülfatlı türevleridir. Türden türe fark gösterirler ve tipik olarak genellikle glukoz ve galaktoz gibi şekerlerden altıya kadar molekül ile bunlara bağlanan üç kadar glikosidik zincirden oluşurlar. Sfingozinin uzun zincirli yağ asidi amitleri sıklıkla oluşur ve bazılarının farmakolojik etkileri bulunur. Denizyıldızlarının çeşitli seramidler ve az sayıda alkaloidler de ürettiği bilinmektedir. Bu kimyasalların denizyıldızındaki işlevleri tam olarak araştırılmasa da savunma ve iletişim mekanizmalarında kullanıldığı bilinmektedir. Bazıları beslenme caydırıcısıdır ve savunma amaçlı kullanılır. Diğerleri pedisellere denizyıldızının aboral yüzeyinde diğer organizmaların yerleşmesini önlemeye yardımcı olur. Bazıları alarm feromonları ve kaçırıcı kimyasallardır ve salındıklarında akraba denizyıldızlarında benzer tepkiler oluşturur ama çoğunlukla potansiyel avlarda kaçmayı tetikler.[31] Bu bileşiklerin muhtemel farmakolojik ve endüstriyel kullanımlarda etkinlikleri üzerine araştırmalar yapılmaktadır.[32]
Yaşam döngüsü[değiştir nest...
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası