Tüzel Kişilik Hangi Anda Kazanılır

Türk Ticaret Kanunu madde 12/1 uyarınca bir ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işleten kimseye tacir denir.

Gerçek kişinin bu sıfatı kazanabilmesi için bir işletmenin varlığı ve bu işletmenin kendi hesabına işletiliyor olması gerekir. Tacir kendi içerisinde gerçek kişi tacir ve tüzel kişi tacir diye ikiye ayrılır.

Gerçek Kişilerde Tacir

Gerçek kişiler tacir olabilirler. Bazı gerçek kişilerde tacir olmasalar bile tacirin sahip olduğu haklara sahipler yada tacirin tabi olduğu yükümlülüklere tabidirler. Bunlar;

1. Tacir sayılanlar; Türk Ticaret Kanunu madde 12/2ye göre, bir ticari işletmeyi kurduğu veyahut açtığını ilan araçlarıyla halka bildirmiş veya işletmesini ticaret siciline kaydettirerek durumu ilan etmiş olan kimse fiilen işletmeye başlamasa da tacir sayılır. Bu halde kişi, tacirlere ait haklardan yararlanacak ve tacirlerin tabi olduğu yükümlülüklere tabi olacaktır.
2. Tacir gibi sorumlu olanlar; Türk Ticaret Kanunu madde 12/3 uyarınca bir ticari işletme açmış gibi ister kendi adına, ister adi bir şirket veya her ne suretle olursa olsun hukuken var olmayan diğer bir şirket adına işlemlerde bulunan kimse iyiniyetli 3. kişilere karşı tacir gibi sorumlu olur. Tacirlere yüklenen yükümlülüklere tabi olur. Bu kişinin iflası istenebilir, ticari örf ve adet bu kişiler için de uygulanır.
3. Küçük ve kısıtlılarda tacir sıfatı küçük ve kısıtlıya ait olur. Fakat bu halde, tacirler hakkında belirlenen cezai yaptırımlar yasal temsilciler hakkında uygulanır
4. Kişisel durumu, yaptığı işin niteliği veya meslek ve görevi itibariyle kanuni bir yasağa aykırı olarak veya başka bir kişinin iznine gerek olup izni olmadan işleten , resmi bir makamın ruhsatına gerek olup da bu ruhsatı almadan ticari işletme işleten kişi de tacir sayılır.

Tüzel Kişilerde Tacir

1. Ticaret şirketleri: Kollektif şirketler, komandit şirketler, anonim şirketler, limited şirketler ve kooperatifler tescil edilip tüzel kişilik kazandıkları anda tacir sayılır. Gerçek kişilerden farklı olarak tescil anında ticari işletme işletip işletmemeleri önem taşımaz.
2. Dernekler ve Vakıflar: Dernekler ve vakıflar, kuruldukları amaçlarına ulaşmak için ticari işletme işletebilir ve bu faaliyetten elde ettikleri karı manevi amaçları doğrultusunda kullanabilirler. İşte bu halde dernekler ve vakıflar da tüzel kişi tacir olacaktır. Ancak kamuya yararlı dernekler ile gelirlerinin yarısından fazlasını kamu hizmeti niteliğinde hizmetlere harcayan vakıflar ticari işletme işletseler dahi tacir sıfatını kazanamazlar.
3. Kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümleri çerçevesinde yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere kamu tüzel kişileri tarafından kurulan teşekkül ve kurumlar, tacirdir ama iflasları istenemez.
4. Donatma iştiraki: Birden çok kişinin paylı mülkiyet şeklinde malik oldukları bir gemiyi aralarında yaptığı sözleşme gereğince tamamı nam ve hesablarına deniz ticaretinde kullanmalarıdır. Donatma iştirakinin tüzel kişiliği mevcut değildir. Donatma iştiraki hakkında tacirlere ilişkin hükümler aynen uygulanır (TTK m. 17). Müşterek donatanların da tacir sıfatının olup olmadığı tartışmalıdır. Yargıtay‟a göre donatma iştiraki iflasa tabidir.

Tacir Sıfatının Yitirilmesi

Ticaret siciline kayıtlı bir tacirin ticareti terk ettiğini ticaret siciline bildirerek kaydın terkinini istemesi ile gerçek kişilerin tacir sıfatı sona erer. Aksi halde, o kişinin tacir sıfatının sona erdiği iyi niyetli kişilere karşı ileri sürülemez. Tüzel kişilerin tüzel kişiliğinin son bulmasıyla birlikte tüzel kişi tacir sıfatı da son bulur. Ticareti terk eden gerçek kişi tacir hakkında iflas yoluyla takip terk olayının ilanından itibaren 1 yıl daha yapılabilir. Amacına ulaşmak için ticari işletme işleten dernek ve vakıflar bakımından da bu hükmün uygulanması söz konusudur. Ancak ticaret şirketleri hakkında da bu hüküm uygulanmaz.

Tacir Sıfatının Sonuçları ve Yükümlülükleri

• Tacirin basiretli bir iş adamı gibi davranma yükümlülüğü vardır.
• Tacir ticari örf ve âdete tabidir.
• Tacir cezanın indirilmesini mahkemeden isteyemez.
• Tacirin defter tutmak zorundadır.
• Tacir iflasa tabidir.
• Tacir ticaret unvanı seçmek ve kullanmak zorunluluğu vardır.
• Tacir işletme adı kullanma hakkı vardır ama zorunlu değildir.
• Tacir işletmesini 15 gün içinde ticari sicile işletmek ve ticaret odasına kaydolmak zorundadır.
• Tacir fatura ve teyit mektubu düzenlemek zorundadır.
• Tacirin ücret ve faiz isteme hakkı vardır.
• Tacir ticari iş karinesine sahiptir.
• Sermaye şirketleri kuruluştan sonra 3 ay içinde internet sitesi açmak zorundadır.

1- KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE TÜZEL KİŞİLİK NASIL KAZANILIR?
Kollektif şirket ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Aksine sözleşme üçüncü kişilere karşı geçersizdir.

2- KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE TEMSİL YETKİSİ KAPSAMINA NELER YAPILABİLİR?
Şirketi temsile yetkili olan kimse, şirketin işletme konusuna giren her türlü işi ve hukuki işlemleri şirket adına yapmak ve şirketin unvanını kullanmak yetkisine sahiptir. Bu yetkiyi sınırlayan her şart, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.
Ancak, şirket sözleşmesinin tescil ve ilanı gerekli hükümlerine göre şirketin bağlanabilmesi için birlikte imza şart kılınmışsa, bu şart, üçüncü kişilere karşı da geçerlidir.

3- KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE TEMSİLDEN DOLAYI ŞİRKETİN SORUMLULUKLARI NELERDİR?
Şirketi temsil yetkisini haiz olan kimseler tarafından, açık veya zımni olarak şirket adına yapılmış olan işlemlerden dolayı, şirket alacaklı ve borçlu olur.
Bir ortağın şirkete ait görevlerini yerine getirirken işlediği haksız fiillerden şirket de doğrudan doğruya sorumludur.

4- KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE TEMSİL YETKİSİ HANGİ HALLERDE KİM TARAFINDAN NASIL KALDIRILABİLİR?
Haklı sebeplerin varlığı hâlinde temsil yetkisi, bir ortağın başvurusu üzerine, mahkemece kaldırılabilir. Gecikmesinde tehlike bulunan hâllerde mahkeme temsil yetkisini ihtiyati tedbir olarak kaldırıp bu yetkiyi bir kayyıma verebilir. Kayyımın atanmasını, görevlerini, mahkemece verilen temsil yetkisini ve bunların sınırlarını, mahkeme resen tescil ve ilan ettirir.
Ticari mümessil, temsil yetkisini haiz ortakların tümü tarafından üçüncü kişilere karşı geçerli olacak şekilde görevden alınabilir.

Kaynak: Türk Ticaret Kanunu

Yasal Uyarı: Bu yazıdaki bilgiler sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen bilgilerden yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgilerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

Tüzel kişi, hukuk bakımından birçok kişinin veya malın topluluğundan doğan ve tek bir kişi sayılan oluşum. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere kişi veya emtia (mal) topluluğu şeklinde bağımsız olarak örgütlenmiş, haklara sahip olabilen, borç veya alacak edinebilen varlıklardır. Ör: Şirketler, vakıflar, dernekler, belediyeler, üniversiteler. Bir ülkedeki en büyük tüzel kişilikdevlettir. Gerçek kişi olmadıkları hâlde gerçek kişi gibi işlem görürler. Kendilerini oluşturan ortaklardan, üyelerden veya temsilcilerden bağımsızdırlar. Örneğin üniversitenin mal varlığı rektöre değil, üniversite tüzel kişiliğine aittir.

- Vakıflar, mal topluluğu şeklindedir. Örneğin bir arazinin gelirinin kimsesiz çocuklar için kullanılması. Burada asıl unsur maddi varlıktır.

- Dernekler, kişi topluluğu şeklindedir. En az 7 kişi ile kurulur. Örneğin kanserle mücadele derneği kazanç dışı bir amaçla çalışır. Para toplasa bile hayır için kullanır. Asıl unsur kişilerdir.

Gerçek ve Tüzel Kişilik Karşılaştırması[değiştir kaynağı değiştir]

• AKİPEK Jale G., AKINTÜRK Turgut, ATEŞ KARAMAN, Derya: Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, Beta Yayınları, Cilt-I
• ÇAĞLAYAN, Ramazan: Hukukumuzda Kamu Tüzel Kişiliği Kavramı ve Kıstasları, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, , Sayı 7
• DURAL, Mustafa / ÖĞÜZ, Tufan&#;: Türk Özel Hukuku Kişiler Hukuku, funduszeue.info, 6. Bası, İstanbul
• KÖPRÜLÜ, Bülent: Medeni Hukuk: Genel Prensipler - Kişinin Hukuku, İstanbul-
• KÖPRÜLÜ, Bülent: Medeni Hukukta Tüzel Kişiler, Fakülteler Matbaası, İstanbul-
• OĞUZMAN, funduszeue.info, SELİÇİ Özer, OKTAY Saibe: Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), 7. Bası, İstanbul,
• ÖZSUNAY Ergun: Medeni Hukukumuzda Tüzel Kişiler, Tüzel Kişilerin Genel Teorisi-Dernekler – Vakıflar, 4. Bası, İstanbul