Pandora Kitabevi Ankara

Feminist Olan Politiktir

Gökçe Bayrakçeken Tüzel

Nota Bene

Site Fiyatı: 166,50 TL

 Yıldız Ecevit, Türkiye’de 1980’lerden itibaren güçlenen feminizme ve 1990’lardan itibaren kurumsallaşan Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmalarına çok yönlü katkıları olan bir akademisyen ve aktivisttir.
Kitap, kadın çalışmaları alanında feminizmin düşünme, yazma, ilişkilenme biçimleri üzerine çalışırken, yolu Yıldız Ecevit’le kesişmiş, sayısız mekânda ve zamanda, zihin haritalarına serpiştirilmiş onlarca inceliğe tutunarak yollarını bulabilmiş olanların hocalarına armağanıdır.
Akademik makalelerden deneme ve mektuplara, kadın emeği, akademi, feminist metodoloji ve feminist hareket üzerine çalışmalardan kişisel deneyimler üzerine feminist tartışmalara kadar yayılan bir derleme…
Derleme, Mine Göğüş Tan’ın önsözü ile başlıyor. Önsüzün ardından editörler kitabın hayata geçme serüveni ve kitabın içeriğini sunuyor. Sunuşu Yıldız Ecevit'in yaşam anlatısı izliyor.
Kitap bu geniş girişin ardından gelen iki ana bölümden oluşuyor. Her iki bolümün ana temaları, kadın emeği, toplumsal cinsiyet ve kadın çalışmalar ve kadın örgütlenmesi.
Yürürken Deneyimlediklerimiz başlığını taşıyan birinci bölüm, annelik, bakım emeği, kadınların dayanışması, akademik hayat, feminizm, anti-feminizm ve aktivizm, kadın çalışmaları alanı, tartışmaları yazarların ya da metne konu olan başka kadınların öz yaşam deneyimleri ile harmanlayarak kaleme alınmış yazılardan oluşuyor. Bu yazılara Yıldız Ecevit'e benzer içeriklerle yazılmış bazı mektuplar eşlik ediyor. 
Yürüdüğümüz Yol başlığını taşıyan ikinci bölüm iki alt bölümden oluşuyor. Kadın Örgütlenmesi, Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları başlıklı ilk alt bölümde yer alan makale ve denemeler kadın hareketi ve örgütlenme, feminist bilginin anlamı, üretim süreçleri ve yöntem, kadın çalışmaları alanında üretilen akademik bilgi, ekofeminizm ve iklim değişikliği krizine feminist perspektif konularını ele alıyor.  Kadın Emeği başlıklı ikinci alt bölüm Yıldız Ecevit'in sözlü tarih anlatısına dayanan ilk makalenin ardından, kadınların işgücü, yeniden üretim, ücretsiz aile işçiliği, mevsimlik çalışma, kırsal üretim, girişimcilik, meslekler, kooperatifçilik gibi çok çeşitli konuları üzerine yazılmış makaleler yer alıyor.

Pandora Kitabevi Beyoğlu şubesi kapanıyor. 1991 yılından beri Beyoğlu’nda kitapseverlere hizmet veren kitapçı semtten ayrılıyor.

Beyoğlu her geçen gün kültür ve sanat adına ciddi kayıplar yaşamayı sürdürüyor. Semtin köklü kitapçılarından Pandora Kitabevi de dükkânı kapatmak durumunda kalanlardan.

1991’de ilk şubesini Beyoğlu’nda açan Pandora, 2001’de Koç Üniversitesi ve 2014’te Nişantaşı şubeleri ile hizmete devam etmişti. Kitapçı, sosyal medya hesabında yaptığı şu açıklamayla Beyoğlu’na veda ettiğini duyurdu:

“10.08.1991 günü açtığımız Pandora Beyoğlu şubemizi 31.07.2022 günü kapatıyoruz. Var olun.”

Pandora Kitabevi Nişantaşı şubesi ile edebiyat okurlarıyla buluşmaya devam edecek.

Robert Kolej kitabının yazarı ve araştırmacı Önder Kaya, daha önce Twitter hesabında yaptığı açıklamada bu haberi şu sözlerle aktarmıştı:

“Yahu bir keyfim ayda bir iki kez yeni çıkan kitaplara Cağaloğlu’nda Ana dağıtımda, İstiklal’de Pandora’da bakmak ve ilgi alanıma girenleri satın almaktı. Üç gün önce Ana dağıtım Üsküdar’a taşındı. Şimdide Pandora Beyoğlu’nu bırakıyor! Sinirden ağlayacağım.”

Pandora Kitabevi Son Dönemde Beyoğlu’na Veda Eden Tek Kitapçı Değil

Beyoğlu’ndaki kültürel erozyon yalnızca bugünün değil, uzun yıllardır devam eden bir tasarının sonucu.

Pandora Kitabevi, 2014 senesinde bulunduğu binanın otele çevrilecek olması nedeniyle kapatılma tehlikesi yaşamıştı.

Pandora’nın kurucusu Hüseyin Sönmez, 2013 yılında verdiği bir söyleşide bilgi dünyasının tekelleşmesine dikkat çekmişti:

“Beyoğlu bölgesi, İstanbul ve Türkiye’nin de ötesinde daha korkunç olan şu ki, bilgi toplumu bitiyor. Bilginin tekelleştiği bir dünyaya doğru gidiliyor. İnsanlar bir güzel kandırılıyor; internetle birlikte bilgi yayıldı, gelişiyor gibi. Dolayısıyla esas problem, kentsel dönüşümün de ötesinde; bilgi toplumu, bilgi dünyası tekelleşiyor.”

Geçen yıl ise İstiklal Caddesi’nin bir başka sembol kitapçısı Denizler Kitabevi’nin kapandığı duyurulmuştu. 1993 tarihli kitabevi çoğunlukla nadir kitaplar, eski haritalar, gravürler ve hat sanatı koleksiyonları satıyordu. Kitapçının şimdiki yerinde bir falafelci yer alıyor. Kitapçı ise Kuledibi’ndeki yeni yerine taşınmış durumda.

Beyoğlu son yıllarda sadece kitapçılarını değil Emek Sineması, İnci Pastanesi, Kelebek Korse ve Lale Plak gibi başka sembollerini de yitirdi.

Öte yandan semtte bir dönem 30’dan fazla kitapçı olduğu biliniyordu.

Siz bu durumu nasıl karşılıyorsunuz? Yorumlarınızı Kayıp Rıhtım Forum’da bizimle paylaşabilirsiniz.

İYİ fotoğrafçı Kámil Fırat (1959), Pandora Kitabevi yöneticilerinin önerisiyle özgün bir fotoğraf çekim projesini gerçekleştirdi.

Pandora Kitabevi’nin 15. kuruluş yıldönümünde, birçok yazarın, sanatçının, uzmanın fotoğrafını Pandora Kitabevi’nde çekti. Böylece değişik kişiler, farklı pozlarıyla aynı mekándaki fotoğraf karesinde yer aldı.

Albüm; Pandora’nın ismini ve yerini belirleyen büyük usta Metin Erksan’ın fotoğrafıyla başlıyor.

Kámil Fırat hem Pandora/da adlı bu fotoğraflardan oluşan bir albüm yayınladı hem de Elhamra Pasajı’nın ikinci katındaki Karşı Sanat Galerisi’nde o fotoğrafları 24 Aralık 2005 akşamına kadar sergiliyor.

Fotoğrafların sergilenme ve kitapta yer alma düzeni yaş sıralamasına göre yapılmış.

Pandora kitapseverlerin sık uğradığı sıcak bir mekán. Yalnız Türkçe kitapların değil, özellikle Türk yazarlarının İngilizce’ye çevrilen kitaplarının da bulunduğu bir kitabevi.

Albümün başındaki "Pandora Kitabevi 15. yılında..." yazısından bir iki cümle:

"Pera’yı bir kültür ve şehir merkezi yapan öncülerimizi minnetle anıyoruz.

İlk yıllarımızda bizi sürekli yüreklendiren Çelik Gülersoy’un, 15. yılımızda da aramızda olması özlemimizle,

İstiklál Caddesi’nin Büyükparmakkapı Sokağı’nda bizi önemseyen tüm okurlarımıza şükran duygularımızla,

Hep birlikte, nice yıllara."

Yazının altında üç ad var:

Tunç Özdoğan, Rezan Sönmez, Hüseyin Sönmez.

* * *

KÁMİL FIRAT, ...pandora/da başlıklı sunu yazısında, fotoğraflardan saptamalarını notlamış:

"Evet bazı figürler ’ait olma’ halinde, bazıları ise ’tereddüt’ içinde, ama nasıl olursa olsun pandora kitabevindeydiler.

Ve fotoğraf düzlemine izdüşümlerini bıraktıklarında, ’bakış’ları ile ’ait olma’nın, ’orada olma’nın temsilleri olarak, bedenleri ise çoğu figürde ’suç mahallindeymişçesine’ ürkek, eğreti olarak ...pandora’da yer aldılar..."

Kámil Fırat’ın Pandora/da albümündeki fotoğraf karelerinden birer karakter tahlili çıkartılabilir. Bir sayfa fotoğraf bir sayfa biyografi, kitaptan yararlanmayı bütüncül ve işlevsel kılıyor.

Kámil Fırat’ın diğer çalışmalarından da söz etmeliyim.

Metnini Hilmi Yavuz’un yazdığı Kıyı albümü ile bir fotoğrafseverin, fotoğrafla ilgilenenin kitaplığında bulundurması gereken Kubbe-Sonsuz Döngü albümünü okurlarıma salık vermeliyim.

* * *

PANDORA’nın kitapseverlerle dostluğunun süreceğine inanıyorum.

İstiklal Caddesi’ndeki Pandora Kitabevi kapandı. Biliyorduk, bekliyorduk ama kapılar gerçekten kapanana kadar bir şey olur diye umut ediyor insan. Dile kolay, 1991’den beri orada. Ne dönemler geçirdi, geçirdik beraber. Ortaokulu - liseyi Beyoğlu’nun göbeğinde okumuş biri olarak İstiklal Caddesi bana evim gibi gelirdi, sineması, kafesi, kitapçısı, kasetçisi de evin odaları. Pandora en ‘şık’larından biriydi, biraz çekinerek adım attığımız, fazla gürültü etmeden raflar arasında dolaştığımız, en bulunmaz sandığımız kitabı bulduğumuz. Yurt dışında birçok büyük şehirde ‘rehber’lerde yer alan, her gittiğinizde son bıraktığınız yerde bulduğunuz mücevher gibi kitapçılar vardır ya, onlar gibiydi Pandora da. Hoş oralarda rahat 70 seneyi, 100 seneyi deviriyorlar, yıllandıkça değerleniyorlar, bizimki 30 yaşını zor tamamladı. Kimsenin ‘neden?’ diye soracağını sanmıyorum ama şube sorumlusu Ozan Kocatürk’ün açıklamaları var; ‘yükselen maliyetler, fırlayan kiralar, İstiklal Caddesi’nin değişen popülasyonu’… Özetle İstavrit Kitabevi gibi, Robinson Crusoe gibi, Literatür gibi, Dünya gibi, burada sayamadığım daha pek çokları gibi, Pandora da dayanamadı. Nişantaşı ve Koç Üniversitesi’ndeki şubeleriyle devam edecekler, İstiklal Caddesi’nde hayat biraz daha kuraklaşmış olacak. Büyük Parmakkapı Sokak’a giren gençler asla hayal edemeyecekler ki orada şahane bir kitabevi, az ileride karşı karşıya Hayal Kahvesi ve Mojo gibi müthiş grupların sahne aldığı iki müzik kulübü, hemen köşeyi dönünce de Jazz Stop gibi bir üçüncüsü vardı.

Görünüşe göre Beyoğlu Sineması da dayanamıyor daha fazla. Zaten salonlar kapalıydı, birkaç gün önce sinemanın sosyal medya hesabından sinemayı devretmek istediklerini duyurdular; ‘Gösterimlere ara verdiğimiz salonların sinema dışı bir işletmeye dönüştürülmemesi için bir süredir yaptığımız görüşmelerden maalesef henüz olumlu bir sonuç alamadık. Sinemanın 1989’dan bu yana üstlendiği misyona devam edebilmesi için yatırımcı / sinemacı vb. kişilerin devralmakla ilgilenmesi durumunda bizlere ulaşmasını rica ederiz’ diyerek. Beyoğlu Sineması’nın İstanbul kültür hayatındaki yerini bir kez daha anlatmaya çalışmayacağım. Zaten bilen biliyor, 2017’de benzeri bir süreçten geçmiş, sinemaseverlerin desteğiyle ayakta kalmıştı ama dayanma gücü bu kadarmış. Bir mucize olup da kıymet bilen bir talip çıkmazsa, 1989’dan 2022’ye.

Genelde tam burada ‘Sen en son ne zaman Pandora’dan kitap aldın? En son ne zaman Beyoğlu Sineması’nda film izledin?’, efendim ‘İnci’de profiterol yedin?’ diye hesap soran bir ekip çıkıyor, son dönemde sosyal medya marifetiyle edindiğimiz en rahatlatıcı adetlerden, karşıdakini azarlamak. Böylece her konuyu ‘zaten olması gereken doğal bir süreç’, bundan söz eden diğerini de hiçbir şey anlamayan bir aymaz gibi göstermek mümkün. Olan halbuki hepimizin yaşadığı şehrin hafızasına, kültürüne oluyor sonuçta, birbirimizi azarlasak ne faydası var?

Ne büyük bir lüks olsa gerek, çocukluğunun, gençliğinin geçtiği yerlere gidip ‘Şu parkta oynardık, şu sinemada film izler, bu dükkândan kitap, kaset, plak alırdık, şurada müzik dinlerdik’ diyebilmek. Gene o koltuklarda film izleyip o raflardan kitap seçebilmek. Bize sürekli ‘O da kapandı, bu da gitti’ demek düşüyor.