Thales Filozof

Thales, Sokrates öncesi dönemde yaşamış olan ve ilk filozof ya da ilk bilge olarak bilinen Antik Yunan düşünürüdür. Thales Miletos ya da İyonya Okulu’nun kurucusu, düşünce tarihinin ilk filozofudur.

“Yedi Bilge” olarak bilinen ve Antik Yunan uygarlığının altın çağı olan M.Ö. 7. ve 6. yüzyıllara damgasını vurmuş yedi filozof arasında da adı geçen Thales’in M.Ö. 6. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olduğu sanılmaktadır.

Thales, bu döneme özgü bilim adamı – filozof tipinin seçkin bir temsilcisidir. Onun özellikle matematik ve astronomi alanında önemli çalışmalar yaptığı kabul edilir. Bilimsel faaliyetleri bir yana, Thales’in felsefi anlamda esas önem taşıyan yanı, onun “Neyin gerçekten var olduğu” sorusu üzerinde düşünmüş olmasından kaynaklanır.

THALES KİMDİR?

Doğada var olan şeylerin bir listesini yapmayı amaçlamayıp şeylerin varlığa gelmeleri ve daha sonra da yok olup gitmeleri olgusundan etkilendiği için kalıcı bir gerçekliği bulmaya çalışan Thales, görünüş-gerçeklik, çokluk-birlik ayrımı yaparak varlığa önce gelip sonra giden, sürekli değişme halindeki şeylerin ya da fenomenlerin gerçek olamayacağı sonucuna varmıştır.

Başka bir deyişle, “neyin gerçekten var olduğu” sorusunu yanıtlamanın yegâne yolu, onun gözünde birlik ile çokluk ya da görünüş ile gerçeklik arasındaki ilişkiyi doyurucu bir biçimde ifade edebilmekten geçmiştir.

O, buna göre, gözle görünen bireysel varlıkların ve değişmelerin oluşturduğu kaosun, çokluğun gerisinde akılla anlaşılabilir, kalıcı ve sürekli bir gerçekliğin var olduğuna inanmıştır. Thales, çokluğun kendisinden türediği, çeşitliliğin gerisindeki bu birliğin “su” olduğunu öne sürmekteydi.

Thales

THALES’İN HAYATI ve FELSEFESİ

Thales’in, günümüz Türkiye’sinin kıyılarındaki Miletos’ta doğduğunu ve yaşadığını biliyoruz, ancak yaşamı hakkında çok az bilgiye sahibiz. Kendisinden geriye hiçbir yazılı belge kalmamıştır, ama ilk Yunan düşünürlerinin en önemlilerinden biri olduğuna dair ününün haksız olmadığı anlaşılmaktadır.

Adı bazı ayrıntılarla birlikte hem Aristoteles hem de antik Yunan filozoflarının 3. yüzyılda yaşamış biyografi yazarı Diogenes Laertios’a ait kaynaklarda geçmektedir.

Anekdotlardan oluşan kanıtlara göre Thales bir filozof olmanın dışında politikayla da yakından ilgiliydi ve aynı zamanda çok başarılı bir iş adamıydı. Doğu Akdeniz’de sık sık seyahatlere çıktığı ve Mısır’ı ziyaret ettiği sırada çıkarımsal akıl yürütme sisteminin temelini oluşturan pratik geometriyi öğrendiği sanılmaktadır.

Ancak Thales bütün bunlardan önce bir öğretmendir; Miletos Felsefe Okulu’nun ilk hocalarındandır. Öğrencisi Anaksimandros onun bilimsel teorilerini ilerletmiş ve sonradan genç matematikçi Pisagor’a hocalık yaptığı sanılan Anaksimenes’in öğretmeni olmuştur.

Thales’in hayatı, kişiliği ve felsefe görüşleri hakkındaki bilgilerimiz doğrudan değil, dolaylı kaynaklardaki aktarımlara dayanır. Bu dolaylı aktarımların her birinde Thales’in hayatı, kişiliği ve felsefesi hakkında birçok rivayet vardır. Fenikeli olan Thales’in MÖ 624 ile MÖ 548-545 yılları arasında Miletos tiranı Thrasybulos zamanında yaşadığı ve yaşadığı şehrin iyi bir ailesine mensup olduğu belirtilir (Diogenes Laertius, 2004: I. 38).

Platon’un Theaitetos adlı diyalogundaki anlatıma bakarsak yıldızları incelerken önünü göremeyerek bir kuyuya düşmesi ve bu yüzden bir hizmetçiye alay konusu olmasıyla Thales, varolanların gerçek özünü araştırırken yaşama çevresinden kopan filozof örneğinin bir temsilcisi olarak karşımıza çıkar (Theaitetos, 174a-174b).

Öte yandan, Aristoteles’in bir anlatımına göre Thales, gök olaylarını takip ederek bundan zeytincilik alanında ticari kârlar elde edebilen bir kişilik olarak betimlenmektedir (Aristoteles, 1990: 25).

Yine, Herodotos’un aktardı klarına göre Thales; denizcilik astronomisiyle ilgilenen, gök olaylarını yakından takip eden ve güneş tutulmasını önceden hesaplayabilen iyi bir gök bilimcidir (Herodotos, 1991: I. 74).

Savaş zamanında bir nehrin aşılması konusunda nehrin kanallarla ikiye bölünerek su seviyesinin düşürülmesini önermek gibi pratik çözümler üretebilen bir mühendis, (Herodotos: 1991. I. 75) denizdeki gemilerin arasındaki mesafeyi ölçmek için matematiksel yöntem geliştiren bir matematikçi, (Barnes, 1982: 13) aynı zamanda da İyonyalılara siyasi sorunlarını çözmeleri konusunda ortak meclis kurmalarını öneren bir siyaset adamı kimliğinin yanı sıra, Platon’un deyişiyle; sanatlarda usta biri olarak karşımıza çıkmaktadır (Devlet, 600-600b).

Eski Çağ Ege dünyasında geometrinin kurucusu olduğu, Mısır’dan geometri ve matematikle ilgili bilgileri alarak işlediği ve bunlara yeni katkılarda bulunduğu, piramitlerin yüksekliklerini onların gölge boylarından hareketle ölçme yolunu bulduğu da bildirilmektedir. Tüm bunların yanı sıra Thales, Yedi Bilge arasında anılır ve kendini tanı sözünün ona ait olduğu belirtilir.

Thales, Antik Yunan’ın Yedi Bilgeler’inin ilkidir.

THALES’İN FELSEFESİ

Felsefe yapma etkinliği MÖ 600 dolaylarında bir İyonya kenti olan Milet’te (Miletos) yaşayan Thales ile başlamıştır. Elbette o dönemde söz konusu düşünsel etkinliğe felsefe denilmemekteydi.

Thales, Eski Çağ Ege Medeniyeti’nde doğanın, ‘doğa dışı’ unsurlardan ziyade kendisinden hareketle açıklanması anlayışının filizlenmesine temel teşkil edecek dönüşümün habercilerindendir.

Felsefe, tanışık olduğumuz anlamıyla ilkin Eski Yunan Düşüncesinde Thales ile başladığı ve Pythagoras tarafından terminolojiye geçirildiği kabul edilen bir etkinliğin adıdır. “Felsefe sorularındaki nedir… felsefe sorusunu var eden temel etkendir” (Uygur, 1984: 26).

Varlığın aslının ve esasının, varolanların kaynağının ne olduğu sorusuna verilen yanıtlar, bütün düşünce tarihi dikkate alındığında son derece çeşitlilik göstermektedir. Verilen yanıtlardan biri, dünyanın kendi değişimini temin edebilecek bir canlılığa sahip olduğudur. Onlara göre dünyanın ana unsurunu oluşturan şey hem maddi hem canlı hem de ruhludur.

Maddeye aynı zamanda bir tür canlılık ya da ruhluluk atfeden bu düşünceye hylozoizm adı verilir. Hylozoizm madde anlamına gelen hyle kavramı ile canlı anlamına gelen zoe sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuştur ve maddeyi aynı zamanda canlı ve ruhlu kabul eden bir düşünce akımıdır (Ülken, 1968: 86).

Eski Çağ Ege Medeniyetinde bu sorunun felsefe bakımından ilk ele alınışının örneğini Milet Okulunun mensubu ve bu okulun kurucusu kabul edilen Thales’te görmekteyiz.

Miletli Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes, varolanların kaynağını araştırmış ilk filozoflar olarak iki yanlı bir düşünme gerçekleştirmişlerdir. Bu düşünmelerin birinci yanı evrenin kaynağının araştırılmasıyla ilgiliyken ikinci yanı ise evrenin nasıl olup da kendi hareketiyle değişimini gerçekleştirdiğini ve tek merkezden bütün çeşitliliğin ortaya çıktığıyla ilgilidir.

Konu ana hatlarıyla değerlendirildiğinde arkhe problemi olarak ele alınmıştır.

“Arkhe başlangıç, hareket noktası, ilke, nihai ana madde, tanıtlanamayacak nihai ilkedir… Her şeyin kendisinden meydana geldiği ana ‘madde’ arayışı Yunan felsefesindeki en kadim arayıştır ve bununla bağıntılı olarak ikincil şeylerin birincil olandan ya da olanlardan hangi süreçle çıktıkları sorusu bu arayışa eşlik eder” (Peters, 2004: 50).

İlgili konular:

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı

Tekrardan Merhabalar,

Astrolojinin en temeline inip astronomiye, felsefeye kadar gittim sanırım. Bir önceki yazımda bahsettiğim ve bölümlediğimiz astrologalardan size ilk başta Millattan önceki Felsefeci olan Thalesten başlamak istiyorum.

Thales Kimdir ? Neler Yapmıştır ?

Miletli Thales M.Ö 624 yılında Milet (Aydın civarı) şehrinde doğmuştur. Anadolulu Antik dönemin ünlü filozoflarındandır. Thales’in Fenikeliler soyundan geldiği varsayılmaktadır. Thales’in evli olup olmadığı da birçok kaynakta farklı şekilde işlenmiştir. Aslında benim de çok ilgimi çekti. Senaryo 1: Thales evlenmiştir ve Cybisthus adında bir çocuğu olmuştur ve aynı zamanda aynı isimli yeğenini de evlatlık almıştır. Senoryo 2:  Thales hiç evlenmemiş, annesine, henüz yaşı gençken evlenmek için çok erken olduğunu ve daha olgun bir yaşa geldiğinde ise artık çok geç kaldığını söylemiştir.  Ayrıca kendisi ilk filozoflardan olduğu için felsefe ve bilimin öncüsü olarak adlandırılır. Ölüm tarihi olarak MÖ 524 te yani 78 yaşında öldüğüne dair bazı kaynaklar bulunmaktadır. Eski Yunan’ın Yedi Bilgesinden ilk olanıdır. Thales uzun zaman ticaretle uğraşmıştır ve bu nedenle Mısırda bulunmuştur.  Gariptir ki yaşadığı dönemde hiçbir kaynakta adına rastlanmamıştır. Ta ki Herdot ve Diognes Laertios gibi antik yazarlardan bazı bilgiler edinilmiştir. Bertrand Russell’e göre Felsefe Thales’le başlar.Thales Miletos Okulunun kurucusudur.

Thales’in matematikte kurucu olmasına sebep olan bilgileri de şunlardır:

Matematiksel alanda çığırlar açmış birisidir. Eski Yunan bilginlerinden Kallimakhos’un aktardığı bir düşünceye göre denizcilere kuzey takım yıldızlarından Büyükayı yerine Küçükayı’ya bakarak yön bulmalarını öğütlemiştir. Aynı zamanda Mısırlılardan geometriyi öğrenip Yunanlılara tanıtmıştır.

• Çap çemberi iki eşit parçaya böler.
•  Bir ikizkenar üçgenin taban açıları birbirine eşittir.
• Birbirini kesen iki doğrunun oluşturduğu ters açılar birbirine eşittir.
• Köşesi çember üzerinde olan ve çapı gören açı, dik açıdır.
• Tabanı ve buna komşu iki açısı verilen üçgen çizilebilir
• Genelleştirilmiş 1959 Thales teoremine göre,  E noktası AC doğru çizgisi üzerinde olmasa, içerde veya dışarda olsa bile CB/BA=(AB^BD^t)^(1/t)/ED vardır. (t=1) halini bilinen klasik Thales teoremidir.

Thales’in Fizikte kurucu olmasına sebep olan bilgileri de şunlardır:

Bazı cisimlerin demir üzerindeki çekim etkisi, Nil Nehri’nin taşmasının nedenlerinin açıklaması.