Oruçla Ilgili Ayetler Ve Hadisler

РАМАДАН – МЕСЯЦ МИЛОСТИ И ПРОЩЕНИЯ

Глубокоуважаемые мусульмане!

В прочитанном аяте наш Всемогущий Господь говорит: «В месяц рамадан был ниспослан Коран – верное руководство для людей, ясные доказательства из верного руководства и различение. Тот из вас, кого застанет этот месяц, должен поститься».

А в прочитанном мной хадисе наш дорогой Пророк (с.а.с.) говорит:«Все прошлые грехи человека, который соблюдает пост во время месяца Рамадан, искренне веря в Аллаха и ожидая от Аллаха воздаяния, будут прощены».

Дорогие верующие!

Мы входим в духовную атмосферу Рамадана, вестника мира и благословения, предвестника бесконечной милости. Дай Господь, в ночь со среды на четверг мы совершим первый таравих намаз. Затем, иншаЛлах, мы встанем для совершения сахура и выскажем намерение совершить пост первого дня. Вечная хвала нашему Всевышнему Господу, который дал нам возможность дожить до этого особого часа, и да благословит Аллах досточтимого Мухаммада Мустафу и ниспошлёт на него мир.

Дорогие мусульмане!

На наши сердца, опечаленные пережитым бедствием, будет ниспослано благословение и благополучие этого месяца. Оживляющее дыхание Рамадана подарит нам весеннюю прохладу. Благая весть нашего дорогого Пророка (с.а.с.) об избавлении от грехов возродит наши надежды на будущее. С этим сознанием и верой мы говорим: «Добро пожаловать, месяц Корана! Добро пожаловать, месяц поста! Добро пожаловать, месяц о милосердия и прощения! Добро пожаловать, месяц Рамадан!

Многоуважаемые верующие! 

Рамадан, султан всех месяцев, – это время, когда был ниспослан Коран, наставляющий нас на прямой путь. Дай Господь, чтобы в этом благословенном месяце мы больше обращались к Корану, величайшей милости нашего Всемогущего Аллаха. С чтением и прослушиванием Корана укрепятся наши любовь и сознание. Мы заново выстроим нашу жизнь в соответствии со смыслом Священного Корана. ИншаЛлах, с ним наши сердца и умы станут более прекрасными.

Дорогие мусульмане!

Рамадан – месяц поста, приводящий нас к богобоязненности. Такое поклонение как пост несёт в себе глубокий смысл и много мудрости.Воздержание от еды, питья и страстей – видимая сторона поста. Соблюдая пост соответствующим образом, мы воспитываем себя и очищаем свою душу. С постом, соблюдаемым сознательно, мы набираемся терпения и тренируем свою волю. Мы проявляем решимость уберечь свои руки, язык, глаза, сердце, разум от всех запретов и грехов.

Дорогие верующие!

Рамадан – месяц единства, единения, взаимопомощи и солидарности.С намазом, выполняемым плечом к плечу, наши мятущиеся души обретут облегчение. С произносимыми нами такбирами и салаватами, эхом отражающимися в куполах мечетей, наши сердца обретут покой. Благодаря закяту и фитр-садаке, пожертвованиям и милостыням будет построено множество мостов братства. А на лицах бедных, обездоленных, несчастных и одиноких людей появится улыбка.

Дорогие братья и сёстры!

Для того чтобы пересмотреть нашу жизнь, посмотреть на прошлое и вспомнить о своих обязанностях перед нашим Господом и окружающей средой, давайте принимать Рамадан как уникальное благословение, несравненную возможность.Давайте откроем наши сердца этому месяцу милости, благословения и прощения. Давайте раскроем свои сердца на призыв нашего Господа. Так, чтобы наши лица осветились от Его прощения. Давайте достойно поприветствуем благословенного гостя, посланного Милостивым Аллахом.Радуясь приходу месяца Рамадан, мы получим благословение Всемогущего Аллаха. И в конце концов, насладимся вечным праздником в райских садах, который наш Господь обещал Своим верующим рабам.

Братья и сёстры!

Дай Господь, завтра мы отметим 108-ю годовщину нашей победы при Чанаккале. Столетие назад наш героический предок воскликнул на весь мир: «Чанаккале не сломить». Он защищал величие и почёт ислама, достоинство и честь мусульман. Он не дал притронуться к нашим святыням. Он не позволил смолкнуть звукам азана, шахадат которого является основой нашей религии. Благодаря своей вере, мужеству, самопожертвованию, милости и помощи Аллаха они одержали великую победу. Сегодня нашей задачей является всегда поддерживать дух Чанаккале и передавать его нашим будущим поколениям. Пользуясь случаем, я молю нашего Всемогущего Господа о милости ко всем нашим погибшим героям, особенно тем, кто положил свои жизни в битве при Чанаккале, и к нашим ветеранам, которые обрели вечное царство. Я прошу нашего Всемогущего Господа о милости к нашим братьям и сёстрам, погибшим в результате стихийных бедствий, и ко всем нашим усопшим предкам.

Datum: 17.03.2023

RAMADAN: DER MONAT DER BARMHERZIGKEIT UND DER VERGEBUNG

Verehrte Muslime!

In dem Vers, den ich rezitiert habe, befiehlt unser Allmächtiger Schöpfer: „Der Monat Ramadan ist der Monat, in dem der Koran, der ein Leitfaden für Rechtleitung ist, und in dem klareBeweise für den richtigen Weg und die Trennung von Wahrheit und Falschheit sind, offenbart wurde. Also, wer von euch diesen Monat erreicht, soll ihn fastend verbringen […].“

In dem Hadith (überlieferter Ausspruch), den ich vorgetragen habe, verkündet unser geliebter Prophet (Friede und Segen auf ihm) Folgendes: „Wer von euch im Ramadan glaubend und die Belohnung von Allah erhoffend fastet, dem werden seine vergangenen Sünden vergeben.“

Geehrte Muslime!

Wir betreten das spirituelle Klima des Monats Ramadan, des Vorboten des Friedens und der Barakah (Fülle), des Vorboten endloser Segnungen. In der Nacht, die den nächsten Mittwoch mit dem Donnerstag verbindet, werden wir InschaAllah (mit Allahs Erlaubnis) unser erstes Tarawih-Gebet verrichten. Dann werden wir zum Sahur (Nachtessen) aufstehen und die Absicht für unser erstes Fasten bekunden, InschaAllah. Endloses Lob und unendlicher Dank an unseren allmächtigen Schöpfer, Der uns diese außergewöhnlich gesegnete Zeit erreichen ließ; und Friede und Segen seien auf demehrenwerten Muhammed Mustafa.

Geschätzte Muslime!

Unsere Herzen, die von der Katastrophe, die wir erlebt haben, traurig waren, werden mit den Segnungen dieses Monats Frieden finden. Der wiederbelebende Atem des Ramadan wird uns eine Frühlingskühle bescheren. Die frohe Botschaft unseres geliebten Propheten (s.a.w.), frei von Sünden zu werden, wird unsere Hoffnungen für unsere Zukunft neu entfachen. Mit diesem Bewusstsein und Glauben sagen wir; „Willkommen, oh du Monat des edlen Korans! Oh du Monat des Fastens, willkommen! Oh du Monat der Barmherzigkeit und der Vergebung, willkommen! Willkommen, oh du Monat Ramadan!“

Verehrte Muslime! 

Ramadan, der Sultan der Monate, ist der Monat, in dem unser Leitfaden, der heilige Koran, offenbart wurde. InschaAllah werden wir uns in diesem gesegneten Monat mehr mit dem edlen Koran beschäftigen, der die größte Barmherzigkeit unseres allmächtigen Schöpfers ist. Durch die Muqabala (gegenseitige Rezitationen) werden unsere Liebe und unser Bewusstsein für den heiligen Koran gestärkt. Wir werden unser Leben mit der Bedeutung des Korans neu aufbauen. InschaAllah werden wir unsere Herzen und Gedanken mit ihm bereichern. 

Geehrte Muslime!

Ramadan ist der Fastenmonat, der uns zur Taqwa(Frömmigkeit) führt. Die Ibadah (Glaubenspraxis) zu fasten verbirgt viele tiefe Bedeutungen und viele Weisheiten in sich. Sich von Essen und Trinken und selbstsüchtigen Begierden fernzuhalten, ist der sichtbare Teil des Fastens. Mit dem ordnungsgemäßen Fasten disziplinieren wir unseren Nafs (Triebseele) und reinigen unseren Geist. Mit bewusstem Fasten stärken wir unsere Geduld und schulen unseren Willen, unsere Selbstbeherrschung. Wir zeigen unsere Entschlossenheit, unsere Hände, unsere Zunge, unsere Augen, unser Herz, unseren Verstand, kurz gesagt, unser ganzes Sein von Haram (Verbotenem/Unreinem) und Sünden fernzuhalten. 

Geschätzte Muslime!

Ramadan ist der Monat der Einheit, des Miteinanders, des Teilens und der Solidarität. Mit den Gebeten, die wir Schulter an Schulter verrichten, werden unsere Seelen erleichtert. Unsere Herzen finden Frieden mit den Takbirs (Lobpreisungen) und Salawat (Segnungsbittgebete für unseren Propheten), die aus unseren Zungen strömen und von den Kuppeln unserer Moscheen widerhallen. Mit unserer Zakah (Armensteuer) und Fitr(Pflichtalmosen), mit Spenden und Wohltätigkeiten werden viele Brücken der Brüderlichkeit aufgebaut. Das Gesicht der Armen, Bedürftigen, Betrübten und Alleinstehenden lacht. 

Verehrte Geschwister!

Betrachten wir den Ramadan als einen einzigartigen Segen, eine einzigartige Gelegenheit, unser Leben Revue passieren zu lassen, eine Bilanz über die Vergangenheit zu erstellen und uns an unsere Verantwortung gegenüber unserem Herrn und unser Umfeld zu erinnern. Lasst uns unsere Türen für diese Zeit der Barmherzigkeit, des Segens und der Vergebung öffnen. Öffnen wir unsere Herzen weit für die Einladung unseres Schöpfers. Lasst es uns öffnen, damit unsere Gesichter erleuchtet werden durch Seiner Vergebung. Lasst uns den heiligen Gast, den uns Der Rahman (Allerbarmer) geschickt hat, auf eine Seiner würdigen Weise gastlich behandeln. Lasst uns das Wohlgefallen Allahs, Des Allmächtigen, erlangen, indem wir sicherstellen, dass der Monat Ramadan von uns zufrieden ist. Und schließlich: Lasst uns die Freude des ewigen Festes in den Gärten des Paradieses erlangen, die unser SchöpferSeinen gläubigen Dienern versprochen hat.

Meine Geschwister!

InschaAllah werden wir morgen den 108. Jahrestag unseres Çanakkale-Sieges gedenken. Vor einem Jahrhundert riefen unsere heldenhaften Vorfahren der ganzen Welt zu: „Çanakkale ist uneinnehmbar.“ Sie verteidigten die Würde und die Ehre des Islam und die Würde und Ehre der Muslime. Sie ließen es nicht zu, dass fremde Hände unsere Heiligtümer berühren. Ihr Märtyrertum verhinderte, dass unser Adhan (Gebetsruf), der die Grundlage unserer Religion ist, zum Schweigen gebracht wird. Mit ihrem Glauben, Mut und ihrer Selbstaufopferung errangen sie mit Allahs Gnade und Hilfe einen großen Sieg. Unsere Aufgabe heute ist es, den Geist von Çanakkale am Leben zu erhalten und an unsere zukünftigen Generationen weiterzugeben. Bei dieser Gelegenheit bete ich zu unserem allmächtigen Schöpfer, all unseren Märtyrern, insbesondere unseren Çanakkale-Märtyrern, und unseren Veteranen, die in das ewige Reich übergegangen sind, Barmherzigkeit zu erweisen. Ich wünsche unseren Brüdern, die in Katastrophen starben, und all unseren Vorfahren, die ins Jenseits übergingen, Barmherzigkeit von unserem allmächtigen Schöpfer.

Tarih: 17.03.2023

RAMAZAN: RAHMET VE MAĞFİRET AYI

Muhterem Müslümanlar!

Okuduğum ayet-i kerimede Yüce Rabbimiz şöyle buyuruyor:“Ramazan ayı, insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olan Kur’an’ın indirildiği aydır. Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa onu oruçlu geçirsin.”

Okuduğum hadis-i şerifte ise Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) şöyle buyuruyor: “Kim inanarak ve karşılığını yalnızca Allah’tan umarak Ramazan orucunu tutarsa geçmiş günahları bağışlanır.”

Aziz Müminler!

Huzur ve bereketin müjdecisi, sonsuz ikramların habercisi Ramazan-ı şerifin manevi iklimine giriyoruz. Önümüzdeki Çarşambayı Perşembeye bağlayan gece, ilk teravih namazlarımızı kılacağız inşallah. Ardından sahura kalkıp ilk oruçlarımıza niyet edeceğiz inşallah. Bizleri bu müstesna zaman dilimine ulaştıran Yüce Rabbimize sonsuz hamd-ü senâ, Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa’ya salât ve selam olsun. 

Kıymetli Müslümanlar!

Yaşadığımız afetle mahzun olan gönüllerimiz, bu ayın bereketiyle esenliğe kavuşacak. Ramazanın diriltici soluğu bizlere bir bahar serinliği bahşedecek. Sevgili Peygamberimiz (s.a.s)’in günahlardan âzâd olma müjdesi, istikbalimize dair umutlarımızı yeniden yeşertecek. Bu şuur ve inançla diyoruz ki; Ey şehr-i Kur’an hoş geldin! Ey şehr-i sıyâm hoş geldin! Ey şehr-i rahmet ve ğufrân hoş geldin! Ey şehr-i Ramazan hoş geldin!

Muhterem Müminler! 

Ayların sultanı Ramazan, hidayet rehberimiz olan Kur’an-ı Mübin’in nazil olduğu aydır. Yüce Mevla’mızın bize en büyük rahmeti olan Kur’an’la daha çok hemhal olacağız inşallah bu mübarek ayda. Okunan mukabelelerle Kur’an aşkımız ve şuurumuz pekişecek. Kur’an-ı Kerim’in manasıyla hayatımızı yeniden inşa edeceğiz. Kalplerimizi ve zihinlerimizi onunla daha çok mamur kılacağız inşallah. 

Aziz Müslümanlar!

Ramazan, bizi takvaya ulaştıran oruç ayıdır. Oruç ibadeti ki, nice derin anlamlar, nice hikmetler taşır. Yeme-içmeden ve nefsani isteklerden uzak kalmak, orucun görünen yüzüdür. Hakkıyla tutulan oruçla nefsimizi terbiye eder, ruhumuzu arındırırız. Şuurla tutulan oruçla sabrı kuşanır, irademizi eğitiriz. Elimizi, dilimizi, gözümüzü, kalbimizi, zihnimizi hâsılı bütün varlığımızı haram ve günahlardan uzak tutma kararlılığımızı gösteririz. 

Kıymetli Müminler!

Ramazan, birlik, beraberlik, paylaşma ve dayanışma ayıdır. Omuz omuza kılacağımız namazlarla daralan ruhlarımız feraha kavuşur. Dillerimizden dökülen, camilerimizin kubbelerinde yankılanan tekbirler ve salavatlarla gönüllerimiz huzur bulur. Zekât ve fitrelerimizle, infak ve sadakalarımızla nice kardeşlik köprüleri kurulur. Yoksulların, muhtaçların, gariplerin ve kimsesizlerin yüzü güler. 

Aziz Kardeşlerim!

Hayatımızı gözden geçirmek, geçmişin muhasebesini yapmak, Rabbimize ve çevremize karşı sorumluluklarımızı hatırlamak için Ramazan-ı şerifi eşsiz bir nimet, emsalsiz bir imkân bilelim. Açalım kapılarımızı bu rahmet, bereket ve mağfiret mevsimine. Ardına kadar açalım gönüllerimizi, Rabbimizin davetine. Açalım ki O’nun affıyla ağarsın yüzlerimiz. Rahmân’ın gönderdiği aziz misafiri, ona layık bir şekilde ağırlayalım. Şehr-i Ramazanı kendimizden razı ederek, Cenâb-ı Hakkın rızasına nail olalım. Ve nihayet, Rabbimizin mümin kullarına vadettiği cennet bahçelerinde, ebedi bayram sevincine kavuşalım.

Kardeşlerim!

Yarın Çanakkale zaferimizin 108. yıldönümünü idrak edeceğiz inşallah. Bundan bir asır önce kahraman ecdadımız, bütün dünyaya “Çanakkale Geçilmez” diye haykırdı. İslâm’ın izzet ve şerefini, Müslümanların haysiyet ve onurunu müdafaa etti. Mabetlerimize namahrem eli değdirtmedi. Şehadetleri dinimizin temeli olan ezanlarımızın susturulmasına müsaade etmedi. Onlar, imanlarıyla, cesaretleriyle, fedakârlıklarıyla, Allah’ın inayet ve yardımıyla büyük bir zafer kazandılar. Bugün bize düşen Çanakkale ruhunu her daim canlı tutmak ve gelecek nesillerimize de aktarmaktır. Bu vesileyle başta Çanakkale şehitlerimiz olmak üzere bütün şehitlerimize, ebedi âleme göç eden gazilerimize Yüce Rabbimizden rahmet niyaz ediyorum. Afetlerde vefat eden kardeşlerimize ve ahirete irtihal etmiş bütün geçmişlerimize Yüce Mevla’mızdan merhamet diliyorum.

1 Bakara, 2/185.
2 Buhârî, Îmân, 28.

Din Hizmetleri Genel Müdürlüğ

İlgili Yazılar

771302 568000 9

ISSN 1302-5686

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал / 3 ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Весна / Bahar 2007

Türkiye fiyat› 7.50 YTL.

24

24

Вместе навстречу миру Bar›fla beraber yürüyelim В Туркменистане сохраняется стабильность Türkmenistan’da istikrar devam ediyor

МЕСРОП II:

Геноцид армян – козырная карта в руках Запада MESROP II:

Bat› ‘soyk›r›m’dan rant elde etmeye çal›fl›yor

В глазах месхетинцев жива надежда... Ah›skal›n›n gözlerinde umut...

ВЛАДИМИР ЖИРИНОВСКИЙ:

Россия не обязана никого кормить! VLAD‹M‹R J‹R‹NOVSK‹:

Rusya herkesi beslemek zorunda de¤il!

редактор editör

Прощание с Мери Невваль Севинди Главный редактор

Meri’nin ard›ndan Nevval Sevindi Yay›n Editörü

Наши сердца всегда бились в унисон, ведь у нас была единая цель – развивать гуманитарные связи между культурами и народами. И нам всегда будет не хватать энергии, которой у Мери Эмильяновны было так много. Ülkeler ve kültürler aras› çal›flan Meri Trifonenko ile kalbimiz hep ayn› h›zda att›. Kibar ve nazik Meri’yi hep arayaca¤›z.

ÛÔ͇fl ÏË·fl ÊÂÌ˘Ë̇... ë Ì ÒıÓ‰fl˘ÂÈ Ò Îˈ‡ ÛÎ˚·ÍÓÈ Ë ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ‚ ‡·ÓÚÂ. Ö Á‚‡ÎË å Ë. åÂ Ë í ËÙÓÌÂÌÍÓ. å˚ ÔÓÚ flÎË Â ‚ ÍÓ̈ ÌÓfl· fl. åÂ Ë ùÏËθflÌӂ̇ ·˚· ÔÓÍ Ó‚ËÚÂθÌˈÂÈ Ë „·‚Ì˚Ï Ô‡ ÚÌ ÓÏ ÊÛ Ì‡Î‡ «ÑÄ» ̇ Ú ËÚÓ ËË êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰ ‡ˆËË. Ç Í‡˜ÂÒÚ‚Â ˜ÎÂ̇ 燈ËÓ̇θÌÓ„Ó äÓÏËÚÂÚ‡ è·ÚÙÓ Ï˚ ÑÄ ‚ êî, Ó̇ Ô ËÌËχ· ‡ÍÚË‚ÌÓ ۘ‡ÒÚË ‚ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË è·ÚÙÓ Ï˚, Ì ‰ÍÓ fl‚ÎflflÒ¸ ‡‚ÚÓ ÓÏ Ó Ë„Ë̇θÌ˚ı ˉÂÈ Ë Ô ÓÂÍÚÓ‚. äÓ„‰‡ Ï˚ ÔÓÁ̇ÍÓÏËÎËÒ¸, åÂ Ë ùÏËθflÌӂ̇ ·˚· ‰Ë ÂÍÚÓ ÓÏ ñÂÌÚ ‡ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ·Ë·ÎËÓÚÂÍË. ü ÌËÍÓ„‰‡ Ì Á‡·Û‰Û ÚÓÚ ÚÂÔÎ˚È Ô ËÂÏ. ᇠÓÍÌÓÏ ¯ÂÎ ÒÌ„, ‡ Ï˚ ÒˉÂÎË ‚ Ì·Óθ¯ÓÈ Û˛ÚÌÓÈ ÍÓÏ̇ÚÂ Ë ÔËÎË „Ó fl˜ËÈ ˜‡È. ìÒËÎËflÏË åÂ Ë ùÏËθflÌÓ‚Ì˚ ‚ ·Ë·ÎËÓÚÂÍ ·˚ÎË Ó·Ó Û‰Ó‚‡Ì˚ Á‡Î˚ ÎËÚ ‡ÚÛ ‡ÁÌ˚ı ̇ Ó‰Ó‚ ÇÓÒÚÓ͇. ä‡Ê‰˚È Á‡Î ÒÎÓ‚ÌÓ ÏËÌËÏÛÁÂÈ: Ú‡Ï Ô ÓıÓ‰flÚ ‚˚ÒÚ‡‚ÍË Ë Ô ÂÁÂÌÚ‡ˆËË, Ú‡Ï ˜‡Ò‡ÏË ÏÓÊÌÓ ˜ËÚ‡Ú¸ Ë ‡ÁÏ˚¯ÎflÚ¸. åÂ Ë ùÏËθflÌӂ̇ ·˚· ÏËÌˇڲ ÌÓÈ ıÓÁflÈÍÓÈ ÒÚ‡ Ó„Ó Á‰‡ÌËfl, ‚ ÍÓÚÓ ÓÏ ÊË‚ÛÚ ÍÌË„Ë. Ö ÏË ÒÓÒÚÓflÎ ËÁ ÏÓÁ‡ËÍË ÍÛθÚÛ , ÎËÚ ‡ÚÛ , ËÁ Í ‡ÒÓÍ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ÇÓÒÚÓ͇. Ö ÏË ÒÓ„ ‚‡Î ÚÂÔÎ˚È „ÓÎÓÒ Â Á‡ÏÂÒÚËÚÂÎfl å‡ ËÌ˚. ë ÛıÓ‰ÓÏ åÂ Ë ùÏËθflÌÓ‚Ì˚ Ï˚ ÚÓÊÂ Í‡Í ·Û‰ÚÓ ÔÓÚ flÎË ˝ÚÓÚ ÏË , Ï˚ ·Û‰ÂÏ ÔÓ ÌÂÏÛ ÒÍÛ˜‡Ú¸. à ÌÂθÁfl Ì Òӄ·ÒËÚ¸Òfl Ò å‡ ËÌÓÈ, ÍÓÚÓ ‡fl, Ì ҉ ÊË‚‡fl ÒÎÂÁ, „Ó‚Ó Ë·, ˜ÚÓ «ÒÎÓ‚ÌÓ ÔÓÚ fl· χÏÛ». åÂ Ë ·˚· «Ï‡ÏÓÈ» ÏÌÓ„Ëı Ô ÓÂÍÚÓ‚ ‚ ·Ë·ÎËÓÚÂÍÂ. èÓÏËÏÓ ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ñÂÌÚ ÓÏ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚, åÂ Ë ùÏËθflÌӂ̇ ‚· ÔÓÒÚÓflÌÌÛ˛ ‡·ÓÚÛ, Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌÌÛ˛ ̇ ‡Á‚ËÚËÂ Ë ÛÍ ÂÔÎÂÌË „ÛχÌËÚ‡ Ì˚ı Ò‚flÁÂÈ êÓÒÒËË ÒÓ ÒÚ ‡Ì‡ÏË ÄÁËË Ë ÄÙ ËÍË. é̇ ‚ÓÁ„·‚Îfl· îÓ̉ ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ‡Á‚ËÚ˲ ÍÛθÚÛ Ì˚ı ˆÂÌÚ Ó‚ Á‡ Û·ÂÊÓÏ, Ô Ë ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚ËË ÍÓÚÓ Ó„Ó ·˚ÎË ÓÚÍ ˚Ú˚ ÛÒÒÍË ÍÛθÚÛ Ì˚ ˆÂÌÚ ˚ ‚ Ö„ËÔÚÂ, äËÚ‡Â, ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ, fl‰Â ‚ ÓÔÂÈÒÍËı ÒÚ ‡Ì. Ç íÛ ˆËË ÚÂÔ ¸ ÌÂÒÍÓθÍÓ Ú‡ÍËı ˆÂÌÚ Ó‚: ‚ ëڇϷÛθÒÍÓÏ ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚÂ, ìÌË‚Â ÒËÚÂÚ‡ı «î‡ÚËı» Ë «é͇̻, ‚ ìÌË‚Â ÒËÚÂÚ ËÏ. ëÛÎÂÈχ̇ ÑÂÏË ÂÎfl ‚ àÒÔ‡ ÚÂ. ü ÔÓÏÌ˛  ‚ÓÎÌÂÌË ̇ ˆÂ ÂÏÓÌËË Ô ‰‡˜Ë ÍÌË„ ëڇϷÛθÒÍÓÏÛ ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚÛ. ꇉÓÒÚ¸ Ô ÂÔÓÎÌfl· ÂÂ. ç‡Ï ÚÓÊ ·˚ÎÓ Ô ËflÚÌÓ, ˜ÚÓ íÛ ˆË˛ Ë êÓÒÒ˲ ÒÓ‰ËÌflÚ ÌÓ‚˚ ÍÛθÚÛ Ì˚ ÏÓÒÚ˚. ç‡¯Ë Ò ‰ˆ‡ ‚Ò„‰‡ ·ËÎËÒ¸ ‚ ÛÌËÒÓÌ, ‚‰¸ Û Ì‡Ò ·˚· ‰Ë̇fl ˆÂθ – ‡Á‚Ë‚‡Ú¸ „ÛχÌËÚ‡ Ì˚ ҂flÁË ÏÂÊ‰Û ÍÛθÚÛ ‡ÏË Ë Ì‡ Ó‰‡ÏË. à Ì‡Ï ‚Ò„‰‡ ·Û‰ÂÚ Ì ı‚‡Ú‡Ú¸ ˝Ì „ËË, ÍÓÚÓ ÓÈ Û åÂ Ë ùÏËθflÌÓ‚Ì˚ ·˚ÎÓ Ú‡Í ÏÌÓ„Ó. ÇÒ Ï˚ Á̇ÂÏ, ˜ÚÓ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Ó ÌÛʉ‡ÂÚÒfl ‚ ÏË Â. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ô Ó‰ÓÎʇڸ ‚ÓÁ‚Ó‰ËÚ¸ ÏÓÒÚ˚ ‚ÏÂÒÚÂ Ò Ú‡ÍËÏË Î˛‰¸ÏË, Í‡Í å Ë, ÍÓÚÓ ˚Ï Ì ‡‚ËÚÒfl ÏË , ÒËfl˛˘ËÈ ‚ÒÂÏË ˆ‚ÂÚ‡ÏË ‡‰Û„Ë. ëÏ ڸ ̇ÒÚ˄· åÂ Ë ùÏËθflÌÓ‚ÌÛ ÔÓÒΠ‚ÓÁ‚ ‡˘ÂÌËfl ËÁ äËÚ‡fl. í‡Ï ÚÓÊ ÓÚÍ ˚ÎÒfl ñÂÌÚ ÛÒÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ˚. ÑÓ ÔÓÒΉÌÂ„Ó ‰Ìfl Ó̇ Ô Ó‰ÓÎʇ· ÊËÚ¸ Ò‚ÓËÏË Ë‰Â‡Î‡ÏË. ÇÒfl ÒÂϸfl ÊÛ Ì‡Î‡ «ÑÄ» Ë è·ÚÙÓ Ï˚ ÑˇÎÓ„ Ö‚ ‡ÁËfl ÒÍÓ ·ËÚ ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÒÏ ÚË åÂ Ë ùÏËθflÌÓ‚Ì˚ í ËÙÓÌÂÌÍÓ. é̇ ̇‚Ò„‰‡ ÓÒÚ‡ÌÂÚÒfl ‚ ̇¯ÂÈ Ô‡ÏflÚË. ü ıÓ˜Û ÔÓÔ Ó˘‡Ú¸Òfl Ò ÌÂÈ Á̇ÏÂÌËÚ˚Ï ÒÚËıÓÚ‚Ó ÂÌËÂÏ Ä. ë. èÛ¯ÍË̇, ÍÓÚÓ Ó Ó̇, fl Û‚Â Â̇, ÚÓÊ ӘÂ̸ β·Ë·: ü ‚‡Ò β·ËÎ: β·Ó‚¸ ¢Â, ·˚Ú¸ ÏÓÊÂÚ, Ç ‰Û¯Â ÏÓÂÈ Û„‡Ò· Ì ÒÓ‚ÒÂÏ; çÓ ÔÛÒÚ¸ Ó̇ ‚‡Ò ·Óθ¯Â ÌÂ Ú Â‚ÓÊËÚ; ü Ì ıÓ˜Û Ô˜‡ÎËÚ¸ ‚‡Ò Ì˘ÂÏ. ü ‚‡Ò β·ËÎ ·ÂÁÏÓ΂ÌÓ, ·ÂÁ̇‰ÂÊÌÓ, íÓ Ó·ÓÒÚ¸˛, ÚÓ Â‚ÌÓÒÚ¸˛ ÚÓÏËÏ; ü ‚‡Ò β·ËÎ Ú‡Í ËÒÍ ÂÌÌÓ, Ú‡Í ÌÂÊÌÓ, ä‡Í ‰‡È ‚‡Ï ·Ó„ β·ËÏÓÈ ·˚Ú¸ ‰ Û„ËÏ.

ï

Ç

›t› p›t› minyon. Her zaman gülümseyen, çal›flkan bir kad›n. Ad› Meri Trifonenko. Onu Kas›m 2006’da kaybettik.

Meri Trifonenko Diyalog Avrasya dergisinin Rusya’daki hamisi ve en önemli partneriydi. DA Platformu Rusya Milli Komitesinin üyesi olarak platform çal›flmalar›nda çok aktif rol alan Meri, her an yeni fikirlere ve projelere öncülük yapmaya haz›rd›. ‹lk tan›d›¤›mda Rusya Federasyonu Merkez Kütüphanesi Do¤u Edebiyatlar› Bölüm Baflkan›yd›. Bize hemen çay yapm›fl ve çikolatal› bisküvilerle sunmufltu. Her ülkenin bir odas› vard›. Orada ülkelerle ilgili kitaplar, afifller ve objelerle o ülkeleri tan›tmay› amaçlayan sergiler yap›yordu. Çok güzel ve eski bir binada baflka zamanlarda yaflar gibiydi. Frakl› kültürler ve sanatla dolu bir dünya. Onu çok seven Marina’n›n flefkatli sesiyle dolu bir dünya. Bizi de gidince içine al›veren bu dünyay› çok özleyece¤iz. Marina “annemi kaybetmifl gibi hissediyorum” derken hakl›yd›. Kütüphane etkinlikleri anas›n› kaybetmifl oldu. “Rus Kültürünü Yurtd›fl›nda Yayma” proje çerçevesinde kütüphaneler aras› çal›fl›yordu. Rus dilini, kültürünü yayМери / Meri mak için çal›fl›rken Türk kütüphaneleriyle de iliflki kurmufltu. ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Okan Üniversitesi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi ve Fatih Üniversitesi yönetimleri ile yak›n iliflkiler kurdu. Bu üniversitelere Rus edebiyat›n›n ve dilinin seçkin örneklerinden kitaplar ba¤›fllad›. ‹stanbul Üniversitesi’ndeki ba¤›fl töreninde onun ne kadar heyecanl› oldu¤unu hat›rl›yorum. Sevinçliydi. ‹ki ülke aras›nda kurulacak köprülerden dolay› biz de çok mutluyduk. Ülkeler ve kültürler aras› çal›flan Meri Trifonenko ile kalbimiz hep ayn› h›zda att›. Kibar ve nazik Meri’yi hep arayaca¤›z. Dünyan›n bar›fla çok ihtiyac› oldu¤unu biliyoruz. Meri gibi insanlarla, farkl›l›¤› seven ve koruyan dostlarla köprüler kurmaya devam edece¤iz. Meri yukar›da sözünü etti¤im proje kapsam›nda Çin’e gitmiflti ve dönüflte aram›zdan ayr›ld›. Yani son nefesini vermeden yine bir kültür köprüsü kurdu. Biz DA ailesi olarak onu çok özleyecek ve her zaman iyilikle yad edece¤iz. Ruhunu Puflkin’in bir fliiriyle u¤urlayal›m. Seviyordum sizi ve bu aflk belki ‹çimde sönmedi bütünüyle; Fakat üzmesin sizi art›k bu sevgi; ‹stemem üzülmenizi hiçbir fleyle. Sessizce, umutsuzca seviyordum sizi, Kah ürkeklik,kah k›skançl›kla üzgün; Bu öyle içten,öyle candan bir sevgiydi ki, Dilerim bir baflkas›nca da böyle sevilin.

Редколлегия Yay›n Kurulu Азербайджан Azerbaycan Бахтияр Вахабзаде Bahtiyar Vahapzade Низами Джафаров Nizami Caferov Ариф Эмрахоглу Arif Emraho¤lu Иса Хабиббейли ‹sa Habipbeyli Энес Джансевер Enes Cansever Сулейман Окумуш Süleyman Okumufl Исмаил Хаджиев ‹smail Hac›yev Грузия Gürcistan

Диалог начинается с «да». Diyalog ‘evet’le bafllar. Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог Евразия DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yay›n›d›r. Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал Üç ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Гиули Аласания Giuli Alasania Тамаз Гамкрелидзе Tamaz Gamkrelidze Рамаз Б. Кхотивари Ramaz B. Khotivari Нона Гамбашидзе Nona Gambaflidze Тато Ласхишвили Tato Lashiflvili Экрем Шахан Ekrem fiahan

Yayg›n Süreli Yay›n / T. C. Kültür Bakanl›¤› Sertifika No: 1106-34-002992

Казахстан Kazakistan Учредители ‹mtiyaz Sahibi От имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Эркам Туфан Айтав и Некоммерческая организация «Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки» Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. Afi. ad›na

Erkam Tufan Aytav

Шeрхан Муртаза fierhan Murtaza Нурлан Оразалин Nurlan Orazalin Олжас Сулейменов Olcas Süleymenov Али Челикбаш Ali Çelikbafl Кыргызстан K›rg›zistan

Генеральный координатор и ответственный редактор Genel Koordinatör ve Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü

Главный редактор Yaz› ‹flleri Müdürü-Yay›n Editörü

Невваль Севинди Nevval Sevindi

Дженгиз Шимшек Cengiz fiimflek

К. Молдокасымов K. Moldokas›mov Мустафа Башкурт Mustafa Baflkurt

Главный консультант Yazar-Bafldan›flman Зам. редактора Yaz› ‹flleri Müdür Yard›mc›s›

Мустафа Армаган Mustafa Arma¤an

Монголия Mo¤olistan

Лилия Якимова Liliya Yakimova Редакторы русских текстов Rusça Redaktörleri

Александр Полещук, Марина Меланьина Aleksandr Polefluk, Marina Melanina Редакторы отделов Alan Editörleri Политика Siyaset Bilimi: Бушра Эрсанлы Büflra Ersanl›, Cоциология Sosyoloji: Умит Мерич Ümit Meriç Kультура Kültür: Джемаль Ушак Cemal Uflak, Экономика Ekonomi: Кадир Дикбаш Kadir Dikbafl Консультативный совет Dan›flma Kurulu АНАР ANAR (Азербайджан Azerbaycan), Абиш Кекильбаев Abifl Kekilbayev, Мухтар Шаханов Muhtar fiahanov (Казахстан Kazakistan), Чингиз Айтматов Cengiz Aytmatov (Кыргызстан K›rg›zistan), Ростислав Рыбаков Rostislav R›bakov (Российская Федерация Rusya Federasyonu), Халиль Иналджик Halil ‹nalc›k, Кемаль Карпат Kemal Karpat, Шериф Мардин fierif Mardin, Ильбер Ортайлы ‹lber Ortayl›, Халит Рефиг Halit Refi¤, Мете Тунчай Mete Tunçay (Турция Türkiye)

Ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы. Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir, dergiyi ba¤lamaz.

Координатор журнала в РФ Rusya Federasyonu Koordinatörü

Али Сами Йылдырым Ali Sami Y›ld›r›m Координатор журнала в Анкаре Ankara Koordinatörü

Фарук Эрбильгин Faruk Erbilgin

Цедендорж Дашдондов Ts. Dafldandov Молдова Moldova Мехмет Зор Кая Mehmet Zor Kaya Борис Мариaн Boris Marian Российская Федерация Rusya Federasyonu Леонид Сюкияйнен Leonid Sükiyainen Михаил Мейер Mihail Meyer Дмитрий Васильев Dimitriy Vasiliyev Татарстан Tataristan Ильфак Ибрагимов ‹lfak ‹bragimov Разиль Валеев Razil Valeyev Расим Хуснутдинов Rasim Husnutdinov Башкортостан Baflk›rdistan Равиль Бикбаев Ravil Bikbayev Марат Абдуллин Marat Abdullin

Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Da¤›t›m

Муневвер Караташ Münevver Karatafl

Таджикистан Tacikistan

([email protected]) Дизайн Görsel Tasar›m

Мурат Аджар Murat Acar

Муминшо Каноатов Muminflo Kanoatov Месут Ата Mesut Ata

Управ. информационным отделом ‹stihbarat ve Haber Bölüm fiefi

Салих Яйладжы Salih Yaylac› Турция Türkiye Адрес Yönetim Yeri, ‹mtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Cumhuriyet Cad. No: 209/4 Harbiye-‹stanbul/Türkiye Тел Tel: +90 (212) 232 17 51 Факс Faks: +90 (212) 231 82 34 Bask›: Zaman Gazetesi Bask› Tesisleri / Yenibosna - ‹stanbul Tel: +90 (212) 454 14 54

Представительства Temsilcilikler: Турция Türkiye +90 (212) 232 17 51 Азербайджан Azerbaycan ([email protected]) +994 (12) 498 17 24 Грузия Gürcistan ([email protected]) +995 (32) 93 43 76 Казахстан Kazakistan ([email protected]) +7 (327) 291 31 60 Кыргызстан K›rg›zistan ([email protected]) +996 (312) 59 65 30 Молдова Moldova ([email protected]) +373 (79) 76 70 83 Монголия Mo¤olistan ([email protected]) +34 29 66 32 54 63

Нахчеван Nahç›van ([email protected]) +994 502 12 02 17 Российская Федерация Rusya Federasyonu ([email protected]) +7 (495) 514 13 83 Татарстан Tataristan ([email protected]) +7 (843) 238 18 47 Башкортостан Baflk›rdistan ([email protected]) +7 (3472) 66 58 38 Таджикистан Tacikistan ([email protected]) +992 (372) 24 91 83 Туркменистан Türkmenistan ([email protected]) +99 (312) 41 14 05-06-07 Украина Ukrayna ([email protected]) +38 (044) 235 66 53

Мехмет Алтан Mehmet Altan Токтамыш Атеш Toktam›fl Atefl Бешир Айвазоглу Beflir Ayvazo¤lu Талат Саит Халман Talat Sait Halman М. Али Кылычбай M. Ali K›l›çbay Ниязи Октем Niyazi Öktem Авни Озгурель Avni Özgürel Мехмет Сарай Mehmet Saray Эдибе Созен Edibe Sözen Туркмениcтан Türkmenistan Джемиль Йылдыз Cemil Y›ld›z

Türkiye’de fiyat›: 7.50 YTL. KKTC’de fiyat›: 8.50 YTL. Y›ll›k abone bedeli: 28 YTL., ö¤renciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO, ABD: 35 USD Abone hesap numaralar›: Asya Kat›l›m Bankas› A.fi. fiiflli fiubesi, YTL: 5-186593-1 USD: 186593-2 EURO: 186593-7. TC. Ziraat Bankas› Afi. Osmanbey fiubesi (850) YTL: 45359102-5001 USD: 45359102-5002 EURO: 45359102-5003 Posta çeki no: 1612101 Подписной индекс: 83156 Каталог Пресса России Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации Свидетельство о регистрации: ПИ № 77-5826 от 07.12. 2000 В России и странах СНГ цена договорная Журнал «ДА» зарегистрирован в Министестве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: 5878-Ж

www.da.com.tr • [email protected]

Украина Ukrayna Владимир Сергейчук Vladimir Sergeyçuk Исмаил Керимов ‹smail Kerimov Гокхан Демир Gökhan Demir Богдан Андрусышин Bogdan Andrus›flin Светлана Кирьянова Svetlana Kiryanova Игорь Коваль ‹gor Koval

содержание ГЛАВНАЯ ТЕМА/DOSYA

глобальный взгляд global bak›fl

6

16 Уж не национационализм ли это? Ростислав Рыбаков

Sak›n bu da milliyetçilik olmas›n? Rostislav R›bakov

26 Исфандияр Вахабзаде: Отец научил меня гордиться тем, что я - азербайджанец Беседовал: Мехмет Зор Кая

‹sfandiyar Vahapzade: Azeri olmakla gurur duymay› bana babam ö¤retti

Станет ли ООН Организацией Объединенных Цивилизаций? Мумтазер Тюрконе

BM Birleflmifl Medeniyetler olabilir mi? Mümtaz’er Türköne

Konuflan: Mehmet Zor Kaya

30 Я – живая часть Таджикистана

политика siyaset

10

С. Сухоян

Tacikistan’›n ayr›lmaz parças›y›m S. Suhoyan

34 Возможна ли Евразия без Армении? Ибрагим Мамедов

Ermenistans›z bir Avrasya mümkün mü? ‹brahim Mamedov

38 В. Жириновский: Национализм означает любовь к Родине Беседовал: Кубейси Тархан

Vladimir Jirinovski: Milliyetçilik vatan› sevmektir Konuflan: Kubeysi Tarhan

46 Национализм: не раса, а культура Наджи Бостанджи

Milliyetçilik: Irk de¤il kültür Naci Bostanc›

Оранжевое на бело-голубом Валерий Дружбинский

52 М. Языджиоглу: Турецкий национализм в опасности? Беседовал: Дженгиз Шимшек

Beyaz-Mavi Üzerinde Turuncu Valeriy Drujbinskiy

Muhsin Yaz›c›o¤lu: Türklük tehlikede mi? Konuflan: Cengiz fiimflek

общество toplum

65 Патриарх Месроп II: Два лица Арарата Беседовал: Джемаль Ушак

Mesrop Mutafyan: Ararat’›n iki yüzü Konuflan: Cemal Uflak

72 Голос братства в Казахстане звучит все громче Бахтияр Асылханулы

Kazakistan’dan yükselen kardefllik sesi Bahtiyar As›lhanul›

76 Борис Жебровский: «Неудачная наша география» Беседовала: Светлана Йора

В Грузии крепнет культура совместного проживания

Boris Jebrovsky: Talihsiz bir co¤rafyada yafl›yoruz

Кетеван Хуцишвили

Konuflan: Svetlana Yora

Gürcistan’da birlikte yaflama kültürü gelifliyor Ketevan Hutsiflvili

82

içindekiler

актуально güncel

96

В Туркменистане сохраняется стабильность Джемиль Йылдыз

Türkmenistan’da istikrar devam ediyor Cemil Y›ld›z

экономика ekonomi

86

общество toplum искусство sanat

108

86

Фатма Фырат Топчуоглу Привлекательный центр для турецких предпринимателей: Молдова Беседовал: Мехмет Зор Кая

Глаза месхетинцев

Fatma F›rat Topçuo¤lu Türk yat›r›mc›s› için cazip bir ülke: Moldova

Садык Эрен

Ah›ska’n›n gözleri Sad›k Eren

Konuflan: Mehmet Zor Kaya книжное обозрение kitabiyat лицом к лицу yüz yüze

92

Чингиз Айтматов предлагает создать Институт развития тюркских языков

Женские туфли шагают во имя мира

Турки предпочитают слушать

Беседовал: Реджеп Эрен

Жюлиде Карахан

Айла Буз

Cengiz Aytmatov: Türk dillerini geliflim enstitüsü kurulmal›

Ayakkab›lar bar›fla yürüdü

Türkler okumaktan çok dinlemeyi seviyor

Konuflan: Recep Eren

Jülide Karahan

Ayla Buz

116

глобальный взгляд global bak›fl

Станет ли ООН Организацией Объединенных Цивилизаций? Мумтазер Тюрконе Профессор, доктор политологических наук, Университет Гази (Анкара).

BM Birleflmifl Medeniyetler olabilir mi? Mümtaz’er Türköne Prof. Dr., Gazi Üniversitesi (Ankara).

ÂÚ‚Â Ú‡fl Ó·˘‡fl ‚ÒÚ Â˜‡ ̇ ‚˚Ò¯ÂÏ Û Ó‚ÌÂ, ÒÓÒÚÓfl‚¯‡flÒfl ‚ ëڇϷÛΠ‚ ‡Ï͇ı Ô ÓÂÍÚ‡ «ÄθflÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ÔÓ‰ ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ Ô Âϸ -ÏËÌËÒÚ ‡ íÛ ˆËË ê‰ÊÂÔ‡ í‡ÈËÔ‡ ù ‰Ó„‡Ì‡ Ë Ô Âϸ -ÏËÌËÒÚ ‡ àÒÔ‡ÌËË ïÓÒ ãÛËÒ‡ êÓ‰ Ë„ÂÒ‡ ë‡Ô‡ÚÂ Ó Ë ÔÓ‰ Ô‡Ú Ó̇ÚÓÏ é „‡ÌËÁ‡ˆËË é·˙‰ËÌÂÌÌ˚ı 燈ËÈ, ‰‡Î‡ ÌÓ‚Ó ‰˚ı‡ÌË ˉ ‚ÒÂÓ·˘Â„Ó Ô ËÏË ÂÌËfl.

ó

B

ÑÓÒÚË„ÌÛÚ¸ Û Ó‚Ìfl ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË – ÌÂËÁÏÂÌ̇fl ˆÂθ, ÍÓÚÓ Û˛ ÔÓÒÚ‡‚ËÎË Ô ‰ ̇ÏË ÒÓÁ‰‡ÚÂÎË Ì‡¯ÂÈ ÂÒÔÛ·ÎËÍË. èÓ˜ÂÏÛ ˝ÚÓÚ ‚˚ÒÓÍËÈ Ó ËÂÌÚË , Ó ÍÓÚÓ ÓÏ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ì‡ÔÓÏË̇ÂÚ ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó Ì‡¯Â„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡, ÌÂ Ô ËıÓ‰ËÚ ÌËÍÓÏÛ ‚ „ÓÎÓ‚Û ÚÓ„‰‡, ÍÓ„‰‡ ÒÔÓ flÚ Ó· «ÄθflÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ»? èÓ˜ÂÏÛ ÌËÍÚÓ ÌÂ Ô Ó‚Ó‰ËÚ Ô‡ ‡ÎÎÂÎË ÏÂÊ‰Û «ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÂÈ» Ë «ÄθflÌÒÓÏ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ»? äÓ„‰‡ ̇¯ Ô Âϸ -ÏËÌËÒÚ Ô ËÁ˚‚‡ÂÚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË Í ‡Î¸flÌÒÛ, ͇ÍÛ˛ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÓÌ? Ç ÚÓ ‚ ÂÏfl Í‡Í é „‡ÌËÁ‡ˆËfl é·˙‰ËÌÂÌÌ˚ı 燈ËÈ ‚ÓÁ„·‚ÎflÂÚ Ë ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÚ ‰‡ÌÌ˚È Ô ÓÂÍÚ, ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ Í‡ÍÓ„Ó ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ„Ó ÔÓ fl‰Í‡ Á‡Í·‰˚‚‡ÂÚ ÏË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ?

“Muas›r medeniyet seviyesine ulaflmak”, Cumhuriyet’in kurucular›n›n önümüze koyduklar› de¤iflmez hedefti. Her vesile ile devlet büyüklerimizin tekrarlad›¤› bu yüce hedef; “Medeniyetler ittifak›” tart›fl›l›rken neden kimsenin akl›na gelmiyor? “Muas›r Medeniyet” ile “Medeniyetler ‹ttifak›” aras›nda neden kimse herhangi bir iliflki kurmuyor? Baflbakan›m›z medeniyetleri ittifaka ça¤›r›rken, hangi medeniyetin sözcüsü olarak hareket ediyor? Birleflmifl Milletler, bu projeyi sahiplenip yürütürken medeniyetler dünyas›, ne tür bir uluslararas› düzene zemin sa¤l›yor?

ë‡Ï Ô ÓÂÍÚ «ÄθflÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» Ô ‚ӉËÚ é „‡ÌËÁ‡ˆË˛ é·˙‰ËÌÂÌÌ˚ı 燈ËÈ ‚ ÒÚ‡ÚÛÒ é „‡ÌËÁ‡ˆËË é·˙‰ËÌÂÌÌ˚ı ñË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. åÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ ÛÒÚ ÓÈÒÚ‚Ó, ÙÓ ÏË Ó‚‡‚¯ÂÂÒfl ÔÓ Ô Ë̈ËÔÛ «é‰ÌÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó – Ӊ̇ ̇ˆËfl», ÛÒÚÛÔ‡ÂÚ ÏÂÒÚÓ ‡Á΢Ì˚Ï ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏ. ÇÒÂÏË Ì‡fl é „‡ÌËÁ‡ˆËfl é·˙‰ËÌÂÌÌ˚ı 燈ËÈ Ô Â‚ ‡˘‡ÂÚÒfl ‚ ÒÚ ÛÍÚÛ Û, Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘Û˛ ‡ÁÌÓÓ· ‡ÁË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. Ç ÔÓÎÌÓÏ Ô ÓÚË‚Ó Â˜ËÈ

6

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

aflbakan Tayyip Erdo¤an ile ‹spanya Baflbakan› Zapatero’nun efl baflkanl›¤›nda ve Birleflmifl Milletler himayesinde sürdürülen “Medeniyetler ‹ttifak›” projesi kapsam›nda, ‹stanbul’da düzenlenen “4. Yüksek Düzeyli Grup Toplant›s›”, Küresel Bar›fl Projesine yeni bir soluk kazand›rd›.

Премьер-министр Испании Хосе Луис Родригес Сапатеро и премьер-министр Турции Реджеп Тайип Эрдоган ‹spanya Baflbakan› Jose Luis Zapatero ve Baflbakan Tayyip Erdo¤an

ÏË Â íÛ ˆËfl Á‡ÌËχÂÚ ÔÓÎÓÊÂÌË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡, ÍÓÚÓ Ó ̇ θ„ÓÚÌ˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı Á̇ÍÓÏËÚ á‡Ô‡‰ Ò ÏÛÒÛθχÌÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ÓÈ. Ç ˝ÚÓÚ ÏÓÏÂÌÚ Ï˚ ÛÔÛÒ͇ÂÏ ËÁ ‚Ë‰Û ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ‚ ÏË Â, ‡Á‰ÂÎÂÌÌÓÏ Ì‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË Ë ‡Ò˜Â ÚË‚¯ÂÏ Òӄ·ÒÌÓ ËÏ „ ‡Ìˈ˚.

Цивилизованный и нецивилизованный мир ë ‡ÒÔ‡‰ÓÏ ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ ÔÓÎÛ˜ËÎË ‡Á‚ËÚË ËÏÔ ÒÍË ˉÂÓÎÓ„ËË, ÍÓÚÓ ˚ ÒÍ ˚ÚÓ ËÎË fl‚ÌÓ ÓÔË ‡˛ÚÒfl ̇ ÍÓ̈ÂÔˆË˛ ‰ÂÎÂÌËfl ÏË ‡ ÔÓ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓÏÛ Ô ËÁ̇ÍÛ.

“Medeniyetler ‹ttifak›” projesinin bizzat kendisi, Birleflmifl Milletler’i, “Birleflmifl Medeniyetler” statüsüne sokuyor. Her devletin bir millete dayand›¤› iddias›na göre flekillenen milletleraras› düzen, yerini medeniyetlere b›rak›yor. Dünya örgütü BM, medeniyetleri temsil eden bir organizasyona dönüflüyor. Türkiye, çat›flan medeniyetler dünyas›nda ‹slâm Medeniyeti’ni Bat› için ehven flartlarda temsil eden bir ülke konumuna giriyor. Bu arada

global bak›fl глобальный взгляд

Сам проект «Альянс цивилизаций» переводит Организацию Объединенных Наций в статус Организации Объединенных Цивилизаций. Международное устройство, формировавшееся по принципу «Одно государство – одна нация», уступает место различным цивилизациям. “Medeniyetler ‹ttifak›” projesinin bizzat kendisi, Birleflmifl Milletler’i, “Birleflmifl Medeniyetler” statüsüne sokuyor. Her devletin bir millete dayand›¤› iddias›na göre flekillenen milletleraras› düzen, yerini medeniyetlere b›rak›yor. ÇÓÁ‚ ‡˘‡ÂÚÒfl ÔÓÔÛÎfl ̇fl ‚ XIX ‚. ˉÂÓÎÓ„Ëfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. é‰Ì‡ÍÓ ÏË Ì‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂΠ‰ÂÎËÚÒfl Ì ̇ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, ‡ ̇‰‚ÓÂ: ̇ ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚È Ë Ìˆ˂ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚È ÏË . çˆ˂ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚Ï ÏË ÓÏ Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl ÏË , ÍÓÚÓ ˚È Ì ҘËÚ‡ÂÚ ÌÛÊÌ˚Ï ÔÓ‰˜ËÌflÚ¸Òfl ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÌÓÏÛ á‡Ô‡‰ÓÏ ÔÓ fl‰ÍÛ. àÏÔ ÒÍË ÒÚ ÛÍÚÛ ˚ Á‡fl‚Îfl˛Ú: «Ç ‰ËÍÓÏ ÎÂÒÛ ‚˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸Òfl Ì ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ô ‡‚‡ÏË, ‡ Á‡ÍÓ̇ÏË ÎÂÒ‡» Ë Ô ËÏÂÌfl˛Ú ‚ χүڇ·‡ı ÏË ‡ ÙÓ ÏÛÎÛ ‰‚ÓÈÌ˚ı Òڇ̉‡ ÚÓ‚. éÚ˜ÂÚ, Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚È Ô ÂÊÌÂÏÛ ÉÂÌ ‡Î¸ÌÓÏÛ ÒÂÍ ÂÚ‡ ˛ ééç äÓÙË ÄÌ̇ÌÛ Ì‡ ÒڇϷÛθÒÍÓÈ ‚ÒÚ Â˜Â «ÄθflÌÒ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ», ·˚Î ÓÁ‡„·‚ÎÂÌ Ú‡Í: «Ç ÓÒÌÓ‚Â ‚ÓÁ ‡ÒÚ‡˛˘Â„Ó Á‡Ô‡‰ÌÓÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó Ô ÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl ÎÂÊËÚ Ì ÂÎË„Ëfl, ‡ ÔÓÎËÚË͇», ˜ÚÓ Â˘Â ‡Á ÔӉڂ ʉ‡ÂÚ ÚÓÚ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ ‡‚ÚÓ ˚ ˝ÚÓ„Ó Ûڂ ʉÂÌËfl ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÔÓÌËχ˛Ú ËÒÚËÌÌÓ ÔÓÎÓÊÂÌË ‰ÂÎ. «é‰ÌËÏ ËÁ Ù‡ÍÚÓ Ó‚, ÍÓÚÓ ˚È ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÓÒÚÛ ˝ÍÒÚ ÂÏËÁχ,

fl‚ÎflÂÚÒfl ÔÓ‰‡‚ÎÂÌË ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ Ò‚Ó·Ó‰˚ ‚ ÏÛÒÛθχÌÒÍËı „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ı. èÓ˝ÚÓÏÛ Ó·ÂÒÔ˜ÂÌËÂ Ô ‡‚fl˘ËÏË Í Û„‡ÏË ÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó ÏË ‡ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Û˜‡ÒÚËfl ‚ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË „ ÛÔÔ, Ì ËÒÔÓθÁÛ˛˘Ëı ‚ Ò‚ÓÂÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË Ì‡ÒËÎËÂ, ·ÂÁ Û˜ÂÚ‡ ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ËÎË Ò‚ÂÚÒÍËı ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ, ÔÓÒÎÛÊËÚ ÔÓθÁÂ Í‡Í ÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó, Ú‡Í Ë Á‡Ô‡‰ÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡». Ä͈ÂÌÚ Ì‡ «Ò‚ÂÚÒÍÓÒÚË» ‰Â·ÂÚ Ó˜Â‚Ë‰Ì˚Ï, ˜ÚÓ Ô Ë˜ËÌÓÈ ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ fl‚Îfl˛ÚÒfl Ì ÂÎË„ËÓÁÌ˚ ۷ÂʉÂÌËfl, ‡ ÏË ÓÊˉ‡ÂÚ «Ò‚ÂÚÒ͇fl» Ô ÒÔÂÍÚË‚‡. ç‡ Ô ‚˚È ÔÎ‡Ì ‚˚ıÓ‰ËÚ ÔÓÎËÚË͇, ÏÛÒÛθχÌÒÍËÈ ÏË ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ‚‚Ó‰ËÚÒfl ‚ ÛÒÎÓ ‚ÒÂÏË Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. íÛ ˆËfl Ô Â‚ ‡˘‡ÂÚ Ò‚Ó˛ ˆÂθ «ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË» ‚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚È Ó ËÂÌÚË ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ËÒ·ÏÒÍÓ„Ó ÏË ‡, ‚ ÍÓÚÓ ÓÏ ÂÒÚ¸ ÏÂÒÚÓ Ú‡ÍËÏ ˆÂÌÌÓÒÚflÏ, Í‡Í ‰ÂÏÓÍ ‡ÚËfl, Ò‚Ó·Ó‰‡ ÒÎÓ‚‡ Ë Ô ‡‚‡ ˜ÂÎÓ‚Â͇. í‡ÍËÏ Ó· ‡ÁÓÏ ‚˚ ‡Ê‡ÂÚÒfl Ô ÓÚË‚Ó‰ÂÈÒÚ‚Ë ‰ÂÎÂÌ˲ ÏË ‡ ̇ ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚È Ë Ìˆ˂ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚È.

biz, medeniyetlere göre kutuplaflm›fl, medeniyetlere göre s›n›rlar› çizilmifl bir dünyada var olman›n tehlikelerini gözden kaç›r›yoruz.

Medenî ve medenî olmayan dünya Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas› ile birlikte gelifltirilmeye bafllanan hegemonya ve imparatorluk kuramlar›, örtük veya aç›k biçimde bir medeniyet kurgusuna dayan›yor. 19. yüzy›l›n yayg›n “medeniyet ideolojisi” geri dönüyor. Dünya gerçekte medeniyetlere de¤il, “medeni olan ve olmayan dünya” fleklinde ikiye bölünüyor. Medenî olmayan dünya, Bat›’n›n sahip oldu¤u hukukun uygulanmas›na gerek duyulmayan vahfli bölgeler olarak tan›mlan›yor. ‹mparatorluk kuramc›lar›: “Yolunuz vahfli bir ormana düflerse orada kendi hukukunuzu de¤il “orman kanunlar›”n› uygulamak zorundas›n›z” diyerek, dünya ölçe¤inde bir çifte standard›n formülünü sunuyorlar. ‹stanbul Toplant›s›’nda BM Genel Sekreteri Kofi Annan’a da sunulan rapora “Büyüyen Müslüman-Bat› ayr›m›n›n temelinde din de¤il, siyaset yat›yor” bafll›¤›n›n verilmesi, bu ifadeyi koyanlar›n durumun bütünüyle fark›nda olduklar›n› gösteriyor. “Afl›r›l›¤›n artmas›na yol açan faktörlerden biri ‹slâm dünyas›ndaki siyasi hareketlerin bast›r›lm›fl olmas›d›r. Bu nedenle ‹slam dünyas›ndaki iktidar çevreleri taraf›ndan, fliddet

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

7

глобальный взгляд global bak›fl

Не попасть в ловушку «столкновения цивилизаций» «ÄθflÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ ËÒÍβ˜ËÚ¸ Û„ ÓÁÛ ÔÓÎfl ËÁ‡ˆËË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ Ë ‚ ÚÓ Ê ‚ ÂÏfl ÓÚÍ ˚Ú¸ ‰Ó Ó„Û ÏÛÒÛθχÌÒÍËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚‡Ï. ÄθflÌÒ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ‚ÒÂÏË Ì˚È ‡ÁÛÏ Ë Á‰ ‡‚ÓÏ˚ÒÎËÂ, ÒÚ ÂÏËÚÒfl Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ Ô ËÏË ÂÌË ‚Ó ‚ÒÂÏË ÌÓÏ Ï‡Ò¯Ú‡·Â, Ô Â‰Î‡„‡ÂÚ ‚ÏÂÒÚÓ ‚ ‡Ê‰˚ Ë Ì‡ÒËÎËfl ÏË , ‡ ‚ÏÂÒÚÓ ÌÂÚ ÔËÏÓÒÚË Í Ë̇ÍÓÏ˚ÒÎ˲ – ‰Ó· ÓÊ·ÚÂθÌÓÒÚ¸. çÂχÎÓ ÒËÎ ·˚ÎÓ Ô ËÎÓÊÂÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ˉÂÓÎӄ˘ÂÒÍËÂ Ô ÓÚË‚Ó Â˜Ëfl «ıÓÎÓ‰ÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚» Á‡ÏÂÌËÚ¸ ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÂÏ ÂÎË„ËÈ, Ô ÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËÂÏ ÏÛÒÛθχÌÒÚ‚‡ Ë ı ËÒÚˇÌÒÚ‚‡. ëËθÌ˚ ÏË ‡ ÒÂ„Ó Ô˚Ú‡ÎËÒ¸ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ËÁ ËÒ·χ Ó· ‡Á «‚˚„Ó‰ÌÓ„Ó ‚ ‡„‡» ‚Á‡ÏÂÌ ÔÓÍËÌÛ‚¯Â„Ó Ò‚ÂÚ «Ô ËÁ ‡Í‡ ÍÓÏÏÛÌËÁχ». äÓ̈ÂÔˆËfl ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ ·˚· Ô Ë‰Ûχ̇ ‡Ï Ë͇ÌÒÍÓÈ Ô ‡‚fl˘ÂÈ ˝ÎËÚÓÈ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó ËÚ¸  ÔÓÚ Â·ÌÓÒÚ¸ ËÏÂÚ¸ ‚ ‡„‡. àÌˈˇÚË‚‡ «ÄθflÌÒ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» Ò‚Ó‰ËÚ ˝ÚÓ Ì‡Ï ÂÌË ̇ ÌÂÚ Ë Ô ‚ӉËÚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË Ì‡ Óθ ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘Ëı Îˈ ‚ÒÂÓ·˘Â„Ó ÏË ‡.

Есть ли у исламского мира свой цивилизационный проект? ÖÒÚ¸ ÎË Û ËÒ·ÏÒÍÓ„Ó ÏË ‡ Ò‚ÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚È Ô ÓÂÍÚ, Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÎË ÏÛÒÛθχÌÒÍËÈ ÏË ÓÚ‰ÂθÌÛ˛ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛? í Û‰ÌÓ ‰‡Ú¸ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚È ÓÚ‚ÂÚ Ì‡ ˝ÚË ‚ÓÔ ÓÒ˚. çÓ Í‡Í Ê ÚÓ„‰‡ ÏÓÊÌÓ ‚ÓÈÚË ‚ «ÄθflÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ»? lj¸ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó ÌÛÊÌÓ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ͇ÍÛ˛-ÎË·Ó ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛. çÂÛÊÂÎË Ì ÏÓÊÂÚ ‚ÓÁ Ó‰ËÚ¸Òfl ÏÛÒÛθχÌÒ͇fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl, ÍÓÚÓ ‡fl Ì ÚÓθÍÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Î‡, ÌÓ Ë ·ÎËÒڇ· ̇ ‚ÂÒ¸ ÏË ‚ Ô Ó¯ÎÓÏ? èÓÎÓÊËÚÂθÌ˚È ÓÚ‚ÂÚ Ì‡ ‰‡ÌÌ˚È ‚ÓÔ ÓÒ ·Û‰ÂÚ Ì‡ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂÏ ÚÂÏ, ÍÚÓ ÓÚÓʉÂÒÚ‚ÎflÂÚ ËÒÎ‡Ï Ò ÚÂ Ó ËÁÏÓÏ. Ç˚ ̇˜Ë̇ÂÚ ‰Ë‡ÎÓ„ Ò ÏË ÓÏ Í‡Í ıÓÁfl‚‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓ„Ó Ô ÓÂÍÚ‡. Ç˚ Ô Â‰Î‡„‡ÂÚ ÚÓ, ‚ ˜ÂÏ ÌÛʉ‡ÂÚÒfl ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Ó, ÓÒÌÓ‚˚‚‡flÒ¸ ̇ Ò‚ÓÂÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. Ç˚ ӷ¢‡ÂÚ ÏË , ‚ ÍÓÚÓ ÓÏ „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Û˛Ú ‰ ÛÊ·‡, ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ, Ó·˘Â˜ÂÎӂ˜ÂÒÍË ˆÂÌÌÓÒÚË Ë ÒÓÒÚ ‡‰‡ÌËÂ. ñË‚ËÎËÁ‡ˆËË „Ó‚Ó flÚ Ì‡ Ó‰ÌÓÏ flÁ˚ÍÂ. Ç˚ Á‡ÌËχÂÚ ҂Ó ÏÂÒÚÓ ‚ ÏË Â ·Î‡„Ó‰‡ fl ̇ÎË˜Ë˛ ‰ËÌÓ„Ó flÁ˚͇ Ô ‡‚ ˜ÂÎÓ‚Â͇, Ò‚Ó·Ó‰˚ ÒÎÓ‚‡ Ë ‰ÂÏÓÍ ‡ÚËË. ùÚ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl, ÔÓÒÚ ÓÂÌ̇fl Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ Ó·˘Â„Ó flÁ˚͇, Ô ËÌÂÒÂÚ ‚‡Ï ÔÎÓ‰˚ ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡ Ë ˜ÂÒÚË.

8

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

çˢÂÚ‡ Ë Ì‡ÒËÎË Ô ÂÒÚ‡˛Ú ·˚Ú¸ ‚‡¯ËÏ Û‰ÂÎÓÏ. ñË‚ËÎËÁ‡ˆËfl – ˝ÚÓ ÏË , ‚ ÍÓÚÓ ÓÏ ‡ÁÛÏ, ˝ÒÚÂÚ˘ÂÒÍË Ô ÂÊË‚‡ÌËfl, ˆÂÌÌÓÒÚË, ‰Â·˛˘Ë ˜ÂÎÓ‚Â͇ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ, ÒÛ‚Â ÂÌÌ˚. ùÚÓ Á̇˜ËÚ Ì‡Ô ‡‚ËÚ¸ Ò‚Ó˛ ˝Ì „˲, ÒËÎ˚ Ë ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ·˚ ‰‡Ú¸ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Û Ô ÒÔÂÍÚË‚Û ‰ÓÒÚÓÈÌÓÈ ÊËÁÌË. ùÚÓ Á̇˜ËÚ ËÁ„̇ڸ ËÁ ̇¯Â„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÛʇÒ, ‚‡ ‚‡ ÒÚ‚Ó, ÒÒÓ ˚ Ë ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl. በ‡‚˚È ÒÏ˚ÒÎ „Ó‚Ó ËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒËÎÓ‚˚ ÏÂÚÓ‰˚ ÌË Í ˜ÂÏÛ ÌÂ Ô Ë‚Â‰ÛÚ. Ç «ÄθflÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ‚˚ ·Û‰ÂÚÂ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ͇ÍÛ˛-ÎË·Ó ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛. ä‡Í Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂθ Ò‚ÓÂÈ ÍÛθÚÛ ˚, ‚˚ ÒÏÓÚ ËÚ ‚ÓÍ Û„ Ò „Ó ‰ÓÒÚ¸˛ Ë ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚ÓÏ. Ç˚ ÒÓÁ‰‡ÂÚÂ Ó Ë„Ë̇θÌÛ˛, ‰ÓÒÚÓÈÌÛ˛ ‚ÌËχÌËfl, ËÁfl˘ÌÛ˛ ÒÍÛθÔÚÛ Û. ìÒËÎËfl, Ô ËÎÓÊÂÌÌ˚ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ‚ÓÁ Ó‰ËÚ¸ ‚‡¯Û ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛, ҉·˛Ú ‚‡¯Â Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÒËθÌ˚Ï Ë ·Ó„‡Ú˚Ï. äÓ„‰‡ ‚˚ ҉·ÂÚ ҂Ó ӷ˘ÂÒÚ‚Ó ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘ËÏ ÎˈÓÏ «ÄθflÌÒ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ», ‚˚ ÔÓÎÛ˜ËÚ ‡‚‡ÌÒÓÏ ÚÓ, ˜ÚÓ ‚‡Ï ÔÓ·„‡ÂÚÒfl ÓÚ ‚ÒÂı. ñË‚ËÎËÁ‡ˆËfl – ˝ÚÓ Ô ÓÂÍÚ Ì ÓÚ‰ÂθÌÓ ‚ÁflÚÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇ ËÎË ˜ËÌÓ‚ÌË͇, ‡ Í‡Ê‰Ó„Ó „ ‡Ê‰‡ÌË̇ Ë ‚ÒÂ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ùÚÓÚ Ô ÓÂÍÚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚÒfl ·Î‡„Ó‰‡ fl ‚Í·‰Û Í‡Ê‰Ó„Ó ËÁ ̇Ò. ÇÒÂÏ Ì‡Ï ÌÛÊÌÓ ‰Ûχڸ ÒÓÓ·˘‡. I

yanl›s› olmayan siyasi gruplara, dinci veya laik nitelikleri gözetilmeksizin, siyasete kat›l›m imkân› sa¤lanmas›, hem Müslüman, hem Bat›l› toplumlar›n ç›karlar›na hizmet edecektir.” Laiklik tak›nt›s›n›n göremedi¤i fley, bu ibarelerle dinî inanc›n, medeniyetler çat›flmas›n›n sebebi olmaktan ç›kart›lmas› ve asl›nda dünyan›n laik bir perspektifin içine sokulmas›d›r. Siyaset ön plana ç›kart›lmakta, ‹slâm dünyas› bu yolla evrensel de¤erlerin bulundu¤u alana tafl›nmaktad›r. Türkiye, kendisine hedef koydu¤u “muas›r medeniyet”i, bütün ‹slâm Dünyas› için, demokrasi, hukuk ve insan haklar› gibi evrensel de¤erlerin yer ald›¤› medenî bir hedefe dönüfltürmektedir. Böylelikle, medenî-medenî olmayan ayr›m›na itiraz edilmektedir.

“Medeniyetler çat›flmas›” tuza¤›na düflmemek Birleflmifl Medeniyetler düzeninde bu istikamet, medeniyet kutuplaflmas› tuza¤›na düflmeden medenî dünyada var olman›n ve ayn› zamanda ‹slâm toplumlar›n›n da önünü açman›n yoludur.

global bak›fl глобальный взгляд

Турция превращает свою цель «современной цивилизации» в цивилизационный ориентир для всего исламского мира, в котором есть место таким ценностям, как демократия, свобода слова и права человека. Türkiye, kendisine hedef koydu¤u “muas›r medeniyet”i, bütün ‹slâm Dünyas› için, demokrasi, hukuk ve insan haklar› gibi evrensel de¤erlerin yer ald›¤› medenî bir hedefe dönüfltürmektedir. Farkl› olana, ötekine tahammülsüzlük yerine hoflgörüyü; düflmanl›k ve fliddet yerine bar›fl› öneren ve küresel ölçekte bir uzlaflma arayan “Medeniyetler ‹ttifak›”, küresel akl› ve sa¤duyuyu temsil ediyor. So¤uk Savafl’›n ideolojik çat›flmalar› yerine dinler aras›ndaki çeliflkileri, münhas›ran ‹slâmiyet ile H›ristiyanl›k aras›ndaki kutuplaflmay› temel çat›flma ekseni olarak yerlefltirmek için çok çaba harcand›. Komünizm hayaleti dünyadan elini ete¤ini çektikten sonra onun yerine ‹slâmiyet, “elveriflli bir düflman” olarak güç sahipleri taraf›ndan hedef tahtas›na yerlefltirildi. “Medeniyetler çat›flmas›” tezi, Amerikan hegemonyas›n›n düflman ihtiyac›n› karfl›lamak için üretilmiflti. “Medeniyetler ittifak›” teflebbüsü, düflmanl›k ve çat›flma üreten bu tezi tersine çevirerek, medeniyetleri “küresel bar›fl”›n temel aktörleri haline getiriyor.

‹slam dünyas›n›n bir “medeniyet” projesi var m›? “‹slâm dünyas›n›n bir medeniyet projesi var m›?” veya “‹slâm dünyas› bugün

bir medeniyeti temsil ediyor mu?” Bu sorulara olumlu cevap vermek zor. O zaman “medeniyetler ittifak›”nda taraf olmak nas›l mümkün olacak? Bu ittifakta yer alabilmek için bir medeniyet infla etmeniz gerekir. Geçmiflte var olan, hatta göz kamaflt›r›c› bir flekilde bütün dünyay› etkisi alt›na alan ‹slâm medeniyeti yeniden dirilemez mi? Bu soruya verilecek olumlu cevap, ‹slâm ile terörü özdefl görenlere bir meydan okuma niteli¤i tafl›yor. Dünya ile, bir medeniyet projesinin sahibi olarak diyaloga giriyorsunuz. ‹nsanl›¤›n ihtiyaç duydu¤u her fleyi, medeniyetinizin içinden devflirip sunuyorsunuz. Bar›fl›n, huzurun, insanî de¤erlerin, merhametin hakim oldu¤u bir dünya vaat ediyorsunuz. Medeniyetler ortak bir dil kullan›r. ‹nsan haklar›n›n, hukukun ve demokrasinin ortak dili ile dünyada yerinizi al›yorsunuz. Bu ortak dil ile infla etti¤iniz medeniyet size zenginlik ve onur olarak geri dönüyor. Yoksulluk ve zulüm kaderiniz olmaktan ç›k›yor. Medeniyet insan akl›n›n, estetik kayg›lar›n, insan› insan yapan de¤erlerin egemen oldu¤u bir dünya de-

mek. Bütün enerjinizi, imkânlar›n›z›, yeteneklerinizi insan›n›za daha ileri bir hayat yaflatmak üzere seferber etmek demek. Vahfleti, fliddeti, kavga ve çat›flmay› toplumunuzdan sürüp ç›kartmak demek. Ak›l, fliddet araçlar› ile varabilece¤iniz bir yer olmad›¤›n› gösteriyor. “Medeniyetler ittifak›”nda yer ald›¤›n›z zaman, bir medeniyet iddias›nda bulunuyorsunuz. Bütün dünyaya bir medeniyetin sahibi olarak özgüven ve gururla bak›yorsunuz. Y›k›mlardan uzakta, ayr›nt›lara yönelmifl bir dikkat ve ince iflçilikle zengin bir mimariye girifliyorsunuz. Medeniyetinizi diriltmek için gösterdi¤iniz çaba, sizi de zengin ve güçlü bir toplum haline getiriyor. Kendi toplumunuzu medeniyetler ittifak›n›n aktörü haline getirdi¤iniz zaman, küresel bar›fltan pay›n›za düflecek olanlar› peflinen elde etmifl oluyorsunuz. Medeniyet bir proje; bir kiflinin veya iktidarlar›n de¤il, her ferdi ile toplumun bütününün projesi. Herkesin katk›s› ile vücut bulacak bu projeye hep birlikte kafa yormam›z gerekiyor. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

9

политика siyaset

Оранжевое на бело-голубом Валерий Дружбинский Журналист (Украина).

Beyaz-Mavi Üzerinde Turuncu Valeriy Drujbinskiy Gazeteci (Ukrayna).

ÂÁ‡‚ËÒËÏÓÈ ìÍ ‡ËÌ 15 ÎÂÚ. ÇÓÁ ‡ÒÚ Ì ÒÚÓθÍÓ ˛ÌÓ¯ÂÒÍËÈ, ÒÍÓθÍÓ ÔÓ‰ ÓÒÚÍÓ‚˚È, ‡ Á̇˜ËÚ, ÌÂËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÓÚ ÌÂ„Ó Ê‰‡Ú¸. à·Ó ÔÓ‰ ÓÒÚÓÍ ‚ Ú‡ÍÓÏ ‚ÓÁ ‡ÒÚ ‚‰ÂÚ Ò·fl ÌÂÔ Â‰Ò͇ÁÛÂÏÓ: ÚÓ Ô·˜ÂÚ, ÚÓ ÒÏÂÂÚÒfl, ÚÓ ¯ÓÙ ÓÏ ıÓ˜ÂÚ ·˚Ú¸, ÚÓ ÍÓÒÏÓ̇‚ÚÓÏ, ÚÓ Ì‡ á‡Ô‡‰ ÒÏÓÚ ËÚ, ÚÓ Ì‡ ÇÓÒÚÓÍ, ÚÓ Î¸ÒÚËÚ, ÚÓ „ Û·ËÚ, ÚÓ ÂÏÛ Ó ‡ÌÊ‚˚È ˆ‚ÂÚ Ì ‡‚ËÚÒfl, ÚÓ ·ÂÎÓ„ÓÎÛ·ÓÈ. é‰ÌËÏ ÒÎÓ‚ÓÏ, Ú Û‰Ì˚È ‚ÓÁ ‡ÒÚ. ëÚ ‡Ì‡ ˝ÚÓÏÛ ‚ÓÁ ‡ÒÚÛ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÛÂÚ Ë‰Â‡Î¸ÌÓ.

ç

Ç Ì˚̯ÌÂÈ Ì‡¯ÂÈ Í Û„Ó‚Â ÚË Ë ÒӈˇθÌÓÈ ÌÂÛÒÚ ÓÂÌÌÓÒÚË ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÂ Ô Ó¯ÎÓ ͇Á‡ÎÓÒ¸ Ò‚ÂÚÎ˚Ï Ë ‡‰ÓÒÚÌ˚Ï, ÍÓ„‰‡ ·˚ÎË ·ÂÒÔ·ÚÌ˚ÏË ÊËθÂ, ωˈË̇ Ë Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÍÓ„‰‡ ‚˚ÔÛÒ͇·Ҹ ҇χfl ÒÂΉӘ̇fl ‚ ÏË Â ÒÂΉ͇, Ò‡Ï˚ ÒÓÎÂÌ˚Â Ó„Û ˆ˚ Ë Ò‡ÏÓ ıÓÎÓ‰ÌÓ ÏÓ ÓÊÂÌÓÂ... à ÚÂÏ Ì ÏÂÌ ÛÍ ‡ËÌÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ ͇ÚÂ„Ó Ë˜ÂÒÍË ÔÓ ‚‡Î Ò ÒÓ‚ÂÚÒÍËÏ Ô Ó¯Î˚Ï, Ë·Ó Ì‡ Ô ÓÚflÊÂÌËË ÏÌÓ„Ëı ‰ÂÒflÚËÎÂÚËÈ ‡ÒÒÚ‡‚‡ÎÒfl Ò ËÎβÁËflÏË ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ÒӈˇÎËÁχ Ë ÔÓÌflΠ̇ÍÓ̈, ˜ÚÓ ÚÓθÍÓ Ú‡ÍÓÈ ÒÚ ÓÈ ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÔÓ‰ÎËÌÌÓ ‰ÂÏÓÍ ‡Ú˘ÂÒÍËÏ, Ô Ë ÍÓÚÓ ÓÏ Ì ̇‰Ó ıÓ‰ËÚ¸ ÒÚ ÓÂÏ. àÚ‡Í, Ò‚Ó·Ó‰‡! çÓ Ì Á̇ÎË Ï˚, ˜ÚÓ Ò‚Ó·Ó‰‡ – ˝ÚÓ Â˘Â Ì ıÓ Ó¯‡fl ÊËÁ̸. ljӷ‡‚ÓÍ ÌÛÊÌ˚ ÛÏÌ˚Â, „ ‡ÏÓÚÌ˚Â Ë ÔÓ fl‰Ó˜Ì˚ β‰Ë, ÍÓÚÓ ˚ ·˚ÎË ·˚ ‚ ÒÓÒÚÓflÌËË Ô Â‚ ‡ÚËÚ¸ Ò‚Ó·Ó‰Û ‚ ıÓ Ó¯Û˛ ÊËÁ̸. é͇Á‡ÎÓÒ¸, β‰ÂÈ Ú‡ÍËı Û Ì‡Ò — ·Óθ¯ÓÈ ‰ÂÙˈËÚ (‚Ô Ó˜ÂÏ, Í‡Í Ë ‚Ó ÏÌÓ„Ëı ‰ Û„Ëı ÒÚ ‡Ì‡ı).

10

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

15 лет – возраст не столько юношеский, сколько подростковый, а значит, неизвестно, что от него ждать. 15 yafl, genç olmaktan ziyade ergen bir yafl demektir. Böyle bir yafltan ne beklenece¤i meçhuldür.

Откуда следует, что мы стали иными? ëÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ, ÓÚÍÛ‰‡ ÒΉÛÂÚ, ˜ÚÓ Ï˚ ‚ Ó‰ÌÓ˜‡Ò¸Â ‰ÓÎÊÌ˚ Ë ÏÓÊÂÏ ÒÚ‡Ú¸ ËÌ˚ÏË, ÂÒÎË ‚Â͇ Ì‡Ò Ì ËÁÏÂÌËÎË? ÖÒÎË Ì ÒÚ‡ÎË ÎÛ˜¯Â ‰Ó Ó„Ë, Ì ÛÏÂ̸¯ËÎÓÒ¸ ˜ËÒÎÓ ‰Û ‡ÍÓ‚. ÖÒÎË Ï˚ Í‡Í ËÁ·‡‚ÎflÎËÒ¸, Ú‡Í Ë ËÁ·‡‚ÎflÂÏÒfl ÓÚ ÏË Ì˚ı Ë ÚÓÎÍÓ‚˚ı ÂÙÓ Ï‡ÚÓ Ó‚, ‡ β·ËÏ ‡Á Û¯ËÚÂÎÂÈ Ë ·ÛÌÚÓ‚˘ËÍÓ‚. ê‡Ì¸¯Â Ï˚ Ê„ÎË ÔÓÏÂ˘Ë˜¸Ë ÛÒ‡‰¸·˚, ÚÂÔ ¸ ‰Â·ÂÏ ÚÓ Ê ҇ÏÓÂ Ò Ù Ï ‡ÏË, ˝ÎÂÍÚ Ë˜Í‡ÏË Ë ÎËÙÚ‡ÏË ‚ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔÓ‰˙ÂÁ‰‡ı... ч, · ÓÊÂÌË ÛÏÓ‚ ‚Ò„‰‡ ̇˜Ë̇ÂÚÒfl Ò Û ˜‡ÌËfl ÔÛÒÚ˚ı ÊÂÎÛ‰ÍÓ‚, ÌÛ, ‡ „ÓÎÓ‰ÌÓÏÛ Î˛·‡fl ˉÂfl ÔÓ ‚ÍÛÒÛ... çÂθÁfl, Í Ô ËÏ Û, Ì ӷ ‡ÚËÚ¸ ‚ÌËχÌËfl, ˜ÚÓ ‚ ̇Á‚‡ÌËflı ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ı, ‡ÒÚÛ˘Ëı, Í‡Í „ Ë·˚ ÔÓÒΠ‰Óʉfl, Ô‡ ÚËflı ÌÂÚ ÌË Ó‰ÌÓ„Ó, „‰Â Ô ËÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ·˚ ÒÎÓ‚Ó «˜ÂÎÓ‚ÂÍ». å‡ÒÒ‡

a¤›ms›z Ukrayna 15 yafl›nda. Bu yafl; genç olmaktan ziyade ergen bir yafl demektir. Böyle bir yafltan her fley beklenir. Çünkü bu yafltaki bir ergenin davran›fllar› önceden kestirilemez; kâh a¤lar, kâh güler, bazen floför olmak ister, bazen astronot, kâh Do¤u’ya bakar, kâh Bat›’ya, bazen dalkavukluk eder, bazen kabal›k eder, bazen turuncu renk hofluna gider bazen mavi – beyaz. Tek kelimeyle zor bir evredir. Bu nedenle ülkemiz yafl›na uygun davran›yor.

B

Anlafl›lan sosyal düzensizlik içinde bulundu¤umuz bu girdapta; evlerin, sa¤l›k ve e¤itim hizmetlerinin bedava verildi¤i, en lezzetli ringa bal›klar›n›n, en tuzlu turfluluk salatal›klar›n›n ve en so¤uk buz gibi dondurmalar›n üretildi¤i Sovyet geçmifli parlak ve hofl görünüyor. Ukrayna milleti yine de Sovyet geçmifliyle kati surette ba¤lar›n› kopard›, çünkü y›llard›r hayal edilen Sovyet Sosyalizmi terk edildi ve nihayet tabur halinde yürümeden idare edilen bir yönetimin gerçek demokrasi olabilece¤ini anlad›. Ve iflte özgürlük! Fakat biz sadece özgürlü¤ün iyi bir hayat tarz› olmad›¤›n›, bunun yan›nda özgürlü¤ü iyi bir hayat tarz› haline getirecek ak›ll›, e¤itimli ve dürüst insanlar›n da gerekti¤ini anlad›k. Fakat böyle insanlar›n eksikli¤inin bizde (asl›nda di¤er birçok ülkede) büyük bir aç›k oldu¤u fark edildi.

siyaset политика

Á‡Ï˜‡ÚÂθÌ˚ı ˝ÔËÚÂÚÓ‚: ‰ÂÏÓÍ ‡Ú˘ÂÒ͇fl, ÎË·Â ‡Î¸Ì‡fl, ̇ Ӊ̇fl, ÒӈˇÎËÒÚ˘ÂÒ͇fl, „ËÓ̇θ̇fl, Ô‡Ú ËÓÚ˘ÂÒ͇fl, ‡ ‚ÓÚ ÒÎÓ‚‡ «˜ÂÎÓ‚ÂÍ» ÌÂÚ. à ˝ÚÓ — Ì ÎËÌ„‚ËÒÚ˘ÂÒ͇fl ˜‡ÒÚÌÓÒÚ¸, ‡ ÓÚ ‡ÊÂÌË ÌÂÍÓÈ Á‡ÍÓÌÓÏ ÌÓÒÚË. à ‚ÓÓ·˘Â, ÔÓ äÓÌÒÚËÚÛˆËË ‚Ò ˝ÚË ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍË ԇ ÚËË Ë Ëı Îˉ ˚, ÒÚ‡‚¯Ë ̇ Ó‰Ì˚ÏË ‰ÂÔÛÚ‡Ú‡ÏË, ˜ËÒÎflÚÒfl ÒÎÛ„‡ÏË Ì‡ Ó‰‡, ‡ ̇ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂΠ‰Â Ê‡Ú Â„Ó Á‡ Ô ËÒÎÛ„Û. àÎË Ì‡¯‡ ‚ÂҸχ ÒÚ ‡Ì̇fl ˆÂÌÌÓÒÚ̇fl ÒËÒÚÂχ ÍÓÓ ‰Ë̇Ú, Ô Ë ÍÓÚÓ ÓÈ ‚ÓÒÂϸ ̇¯Ëı „ ‡Ê‰‡Ì ӷ·‰‡˛Ú ÒÓÒÚÓflÌËflÏË ‚ ‰Óη ‡ı ëòÄ, ‚˚ ‡Ê‡ÂÏ˚ÏË ˆËÙ ‡ÏË Ò ‰Â‚flÚ¸˛ Ë ·Óθ¯Â ÌÛÎflÏË. ëӄ·ÒËÚÂÒ¸, ‰Îfl ìÍ ‡ËÌ˚, Á‡ÌËχ˛˘ÂÈ 108- ÏÂÒÚÓ ‚ ÏË Â ÔÓ ÇÇè ̇ ‰Û¯Û ̇ÒÂÎÂÌËfl, ˝ÚÓ ÓÚÌ˛‰¸ ÌÂ Ò Â‰Ì‚ ÓÔÂÈÒÍËÈ ÔÓ͇Á‡ÚÂθ. Ä ÍÚÓ ‚ ÓÚ‚ÂÚ Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ÒÚ ‡Ì‡ Ú‡Í ÏÛ˜ËÚÂθÌÓ ‰ÓÎ„Ó Ì ÏÓÊÂÚ ‰Ó͇Á‡Ú¸ Ò‚Ó˛ ÒÓÒÚÓflÚÂθÌÓÒÚ¸? ᇠÚÓ, ˜ÚÓ ‰Ó ÒËı ÔÓ Ì‡ Ô ÓÒÚ ‡ÌÒÚ‚‡ı ÌÂÓ·˙flÚÌÓÈ Ì‡¯ÂÈ Ó‰ËÌ˚ ÂÒÚ¸ „Ó Ó‰‡ Ë Ò·, „‰Â Á‡ Ô Ó¯Â‰¯Ë 15 ÎÂÚ ÌÂÚ ËÁÏÂÌÂÌËÈ Í ÎÛ˜¯ÂÏÛ, ‚ Ì – Ó‚Ì˚Ï Ò˜ÂÚÓÏ ÌË˜Â„Ó Ì ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸. àÁÏÂÌËÎËÒ¸ Î˯¸ ˆ‚ÂÚ‡ Ù·„‡.

Мы многому научились за эти 15 лет à ‚ÒÂ-Ú‡ÍË Ï˚ ÏÌÓ„ÓÏÛ Ì‡Û˜ËÎËÒ¸ Á‡ ˝ÚË 15 ÎÂÚ. à ÏÌÓ„Ó ҉·ÎË. ìÍ ‡Ë̇ – Ô ‚Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó, ÔÓ Ò‚ÓÂÈ ‚ÓΠÓÚ͇Á‡‚¯ÂÂÒfl ÓÚ fl‰Â ÌÓ„Ó Ó ÛÊËfl. Ç 20002001 „„. ìÍ ‡Ë̇ ÛÒÔ· ÔÓ·˚‚‡Ú¸ ÌÂÔÓÒÚÓflÌÌ˚Ï ˜ÎÂÌÓÏ ëÓ‚ÂÚ‡ ÅÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ééç, ‡ ‚ 1998-Ï ‚ÓÁ„·‚Îfl· ÉÂÌ ‡Î¸ÌÛ˛ ÄÒ҇Ϸβ. Ç ‰ Û„ÓÈ ‡Á Ú‡ÍË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÔÓ‰‚ ÌÛÚÒfl ‡Á‚ ˜ÚÓ ÎÂÚ ˜Â ÂÁ 100-150, Û˜ËÚ˚‚‡fl ̇΢ˠӘ ‰ÌÓÒÚË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ Ô·ÌÂÚ˚. ᇠ„Ó‰˚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ‚ «„Ó fl˜Ëı ÚӘ͇ı» ÔÓ‰ ˝„ˉÓÈ ééç ÔÓ·˚‚‡ÎÓ 23 Ú˚Ò. ÛÍ ‡ËÌÒÍËı ÒÓΉ‡Ú Ë ÓÙˈ ӂ. ìÍ ‡Ë̇ ‚ıÓ‰ËÚ ‚ ÏË Ó‚Û˛ ‰ÂÒflÚÍÛ ˝ÍÒÔÓ Ú ӂ Ó ÛÊËfl Ë ‚ÓÂÌÌÓÈ ÚÂıÌËÍË, ‡ Ú‡ÍÊ ‚ ˜ËÒÎÓ 12 „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚, ӷ·‰‡˛˘Ëı ‚ÒÂÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï ‰Îfl Ô ÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚‡ Ò‡ÏÓÎÂÚÓ‚ Ë ‡ÍÂÚ. ó ÂÁ ̇¯Û ÒÚ ‡ÌÛ Ú ‡ÌÒÔÓ ÚË ÛÂÚÒfl ‚ Ö‚ ÓÔÛ ÔÓ˜ÚË 90% ÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó „‡Á‡. è Ë ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ‚·ÒÚË ‚Ò ÛÍ ‡ËÌÒÍËÂ Ô Â‰Ô ËflÚËfl Ô Ë̇‰ÎÂʇÎË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Û. Ä ÒÂȘ‡Ò ÛÊ 75% Ô Â‰Ô ËflÚËÈ Ì‡ıÓ‰flÚÒfl ‚ ˜‡ÒÚÌ˚ı Û͇ı. ÖÒÎË ÓˆÂÌËÚ¸ ˝ÚÓ Ò ÚÓ˜ÍË Á ÂÌËfl ̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ‚‡ÎÓ‚Ó„Ó Ô Ó‰ÛÍÚ‡, ÚÓ Ô ÂÏÂÌ˚ ÔÓ¯ÎË ÒÚ ‡Ì ̇ ÔÓθÁÛ. ÑÎfl Ò ‡‚ÌÂÌËfl: ‚ 19911997-Ï ÂÊ„ӉÌÓ ԇ‰ÂÌË ÇÇè ÒÓÒÚ‡‚ËÎÓ 9,5%, ‚ ÍÓ̈ 1998 „Ó‰‡ Ô‡‰ÂÌË ÒÓÍ ‡ÚËÎÓÒ¸ ‰Ó 0,2%, ‡ ̇ Ô ÓÚflÊÂÌËË 2000-2005 „„. Ò Â‰Ì„ӉӂÓÈ ÓÒÚ ÒÓÒÚ‡‚ËÎ 7,4%, ˜ÚÓ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁ ÎÛ˜¯Ëı ÔÓ͇Á‡ÚÂÎÂÈ ‚ ëçÉ.

ч, ìÍ ‡Ë̇ ‡Á‚ËÚ‡fl ÒÚ ‡Ì‡, Û Ì‡Ò ıÓÎÓ‰ËθÌËÍË Ë ÚÂ΂ËÁÓ ˚ ÔÓ˜ÚË ‚ ͇ʉÓÏ ‰ÓÏÂ, ÌÓ Ô Ë ˝ÚÓÏ... 55% ÛÍ ‡Ë̈‚ ÊË‚ÛÚ Á‡ ˜Â ÚÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚË. å˚ ÏÌÓ„Ó ÛÔÛÒÚËÎË. ç‡Ô ËÏ , ËÏÂfl ÎÛ˜¯Ë ‚ ÏË Â ˜Â ÌÓÁÂÏ˚, ìÍ ‡Ë̇ ÔÓ͇ Ì ÓÔ ‡‚‰˚‚‡ÂÚ Á‚‡ÌËfl «ÊËÚÌˈ˚ Ö‚ ÓÔ˚», ÛÒÚÛÔ‡fl ÔÓ ÔÓ͇Á‡ÚÂÎflÏ Û ÓʇÈÌÓÒÚË Í Ó¯Â˜Ì˚Ï çˉ ·̉‡Ï Ë ·ÎËʇȯËÏ ÒÓÒ‰flÏ. ᇠ„Ó‰˚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ËÁ-Á‡ ÍÓ ÛÔˆËË ·˚Î ÔÓÚ flÌ Ó‰ËÌ ËÁ ÏÓ˘ÌÂȯËı ‚ ÏË Â ÚÓ „Ó‚˚ı ÙÎÓÚÓ‚. àÏÂfl Ô ÂÍ ‡ÒÌ˚ ÁÂÏÎË Ë ÍÛ Ó ÚÌ˚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ä ˚χ Ë ä‡ Ô‡Ú, ìÍ ‡Ë̇ Ì ÒÛÏ· ÒÚ‡Ú¸ ÚÛ ËÒÚ˘ÂÒÍÓÈ ÒÚ ‡ÌÓÈ, ÍÓ΢ÂÒÚ‚Ó ÚÛ ËÒÚÓ‚ ÌÂÛÍÎÓÌÌÓ Ô‡‰‡ÂÚ. éÍÓÎÓ ÏËÎÎËÓ̇ ÛÍ ‡Ë̈‚ ‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ êÓÒÒËË, ¢ ÔÓÎÚÓ ‡ ÏËÎÎËÓ̇ ˢÂÚ ÌÂ΄‡Î¸Ì˚È Á‡ ‡·ÓÚÓÍ ‚ ÒÚ ‡Ì‡ı Ö‚ ÓÔ˚... ÇÒ Á̇˛Ú, ˜ÚÓ ÛÍ ‡ËÌÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ ËÒÍβ˜ËÚÂθÌÓ Ú Û‰Óβ·Ë‚˚È, ‰Ó· ˚È Ë ÚÓΠ‡ÌÚÌ˚È. ç‡ Ó‰, ÍÓÚÓ ˚È ÌËÍÓ„‰‡ Ô ‚˚Ï Ì ‚‚flÁ˚‚‡ÎÒfl ‚ ‰ ‡ÍÛ, ÌËÍÓ„‰‡ Ì ·˚Î Á‡‚Ó‚‡ÚÂÎÂÏ.

De¤iflti¤imiz fikri de nereden ç›kt›? Asl›nda, e¤er yollar daha iyi de¤ilse, ahmaklar azalmad›ysa, biz bar›flç›l ve ak›ll› reformistlerden geçmiflte oldu¤u gibi flimdi de kurtulmaya çal›fl›yorsak, y›k›c›lar› ve isyanc›lar› seviyorsak ve e¤er as›rlar da bizi de¤ifltirmediyse, bizim an›nda de¤iflmemiz gerekti¤i veya de¤iflebilece¤imiz de nereden ç›kt›? Önceleri köy a¤alar›n›n evlerini yakard›k, flimdi ayn› fleyi çiftlik sahiplerine, banliyö trenlerine ve kendi apartmanlar›m›zdaki asansörlere yap›yoruz… Evet ak›llar›n isyan› bofl midelerin gurultusuyla bafllar, aç insan›nsa her düflünce hofluna gider. Mesela ya¤murdan sonra biten mantarlar gibi çok say›daki partinin tek birisinin bile ad›nda “insan” keli-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

11

политика siyaset

mesinin olmamas› dikkat çekici de¤il mi? Y›¤›nla mükemmel s›fat var; demokratik, liberal, ulusal, sosyalist, bölgesel, vatansever ama iflte “insan” sözcü¤ü yok... Bu bir dilbilimi ayr›nt›s› de¤il, bir düzenin yans›mas›d›r. Anayasaya göre bütün bu politik partiler ve milletvekilleri “milletin hizmetçisi” olarak bilinir ama asl›nda milleti hizmetçi olarak tutuyorlar. Veya sekiz vatandafl›m›z›n dokuz rakaml› ve çok say›da s›f›rla ifade edilen servetlerinin ABD dolarlar›yla de¤erlendirildi¤i oldukça ilginç bir fiyat sistemimiz var. ‹nan›n, GSMH’de kifli bafl›na düflen gelir s›ralamas›nda 108. s›rada yer alan Ukrayna için bu, hiç de bir Orta Avrupa göstergesi de¤ildir.

Мы многому научились за эти 15 лет. И многое сделали. Украина – первое государство, по своей воле отказавшееся от ядерного оружия. 15 y›lda çok fley ö¤rendik. Ve çok fley yapt›k. Ukrayna kendi iradesiyle nükleer silahlardan vazgeçen ilk devlettir. «Ю-щен-ко!» «Ю-щен-ко!» Ñ‚‡ „Ó‰‡ ÚÓÏÛ ÏËÎÎËÓÌ˚ „ÓÎÓÒÓ‚ ÒÍ‡Ì‰Ë Ó‚‡ÎË: «û-˘ÂÌ-ÍÓ!», Ò‚flÁ˚‚‡fl Ò ˝ÚËÏ ËÏÂÌÂÏ Ò‚ÓË Ì‡‰Âʉ˚ ̇ ÎÛ˜¯Û˛ ÊËÁ̸, ̇ Ô ÂÍ ‡˘ÂÌË ÛÌËÊÂÌËÈ. ìÍ ‡Ë̈˚ ÚÓ„‰‡ ۉ˂ËÎË Ì ÚÓθÍÓ ÏË , ÌÓ Ë Ò‡ÏËı Ò·fl. ë‚ ¯ËÎÓÒ¸ χÎÓÔÓÌflÚÌÓÂ, Ì ı‡ ‡ÍÚ ÌÓÂ, Ì ÚËÔ˘ÌÓÂ, ÌÓ ÏÌÓ„Óӷ¢‡˛˘ÂÂ. ÅÓ„ÓÏ Á‡·˚Ú‡fl Ô Ó‚Ë̈Ëfl Ò Ï‡ „Ë̇ÎËÁË Ó‚‡ÌÌ˚Ï Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÏ Ë ÛÚ ‡˜ÂÌÌÓÈ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÈ ˝ÎËÚÓÈ ‚‰ Û„ fl‚Ë· ˜Û‰ÂÒ‡ ‚ÓÎË, ‰ÂÏÓÍ ‡Ú˘ÂÒÍÓÈ ÒÓÎˉ‡ ÌÓÒÚË, ̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ÒÓÁ̇ÌËfl Ë ı ËÒÚˇÌÒÍÓÈ Ú ÔËÏÓÒÚË. í ÂÚËÈ Ô ÂÁˉÂÌÚ ìÍ ‡ËÌ˚ ÔÓÎÛ˜ËÎ ·ÂÒÔ ÂˆÂ‰ÂÌÚÌ˚È Í Â‰ËÚ ‰Ó‚ Ëfl β‰ÂÈ. û˘ÂÌÍÓ Ì‡Á‚‡Î Ò‚ÓÂÈ Ô ‚ÓӘ ‰ÌÓÈ Á‡‰‡˜ÂÈ ·Ó ¸·Û Ò ÍÓ ÛÔˆËÂÈ, ‚˚ÒÚÛÔËÎ Á‡ ‡Á‰ÂÎÂÌË ·ËÁÌÂÒ‡ Ë ÔÓÎËÚËÍË, Á‡ Ò‚Ó·Ó‰Û ÒÎÓ‚‡ Ë ÓÚÍ ˚ÚÓÒÚ¸ ‚·ÒÚË. Ç ÒÚ ‡Ì ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓ ÒÚ‡ÎÓ ‰˚¯‡Ú¸ ‚ÓθÌÂÈ, Ë ÍÓ ÛÔˆËfl, ͇ÊÂÚÒfl, Ô ÂÒڇ· ·˚Ú¸ ÒËÒÚÂÏÌÓÈ. à ‚ÒÂ-Ú‡ÍË ÒÔÛÒÚfl ‰‚‡ „Ó‰‡ ÔÓÒΠ«Ó ‡ÌÊ‚ÓÈ» ‚ÓβˆËË ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËfl ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÚ ‡ÁÓ˜‡ Ó‚‡ÌËÂ: ˆÂÌ˚ ‡ÒÚÛÚ ·ÛÍ‚‡Î¸ÌÓ Ì‡ ‚ÒÂ, ‡ ÊËÁÌÂÌÌ˚È Û Ó‚Â̸ Ô‡‰‡ÂÚ. é͇Á‡ÎÓÒ¸, ‚ÓβˆËfl ËÁÏÂÌË· ·Óθ¯Â ̇ Ó‰, ˜ÂÏ ÔÓÎËÚËÍÓ‚. É·‚Ì˚ ÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎË ÒÚ ‡Ì˚ ÓÒÚ‡˛ÚÒfl ‰ËÎÂÚ‡ÌÚ‡ÏË, ËÒÔÓθÁÛ˛˘ËÏË Ò‚ÓË ÔÓ ÚÙÂÎË ‰Îfl Ó·Ó„‡˘ÂÌËfl ËÎË ÔÓÎÛ˜ÂÌËfl ¢ ·Óθ¯ÂÈ ‚·ÒÚË. äÓ̘ÌÓ,

12

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÓÌË ÎÛ˜¯Â Ò‚ÓËı Ô Â‰¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚ ÒÓÁ̇˛Ú, ˜ÚÓ ‚·ÒÚ¸ ËÏ ‰‡Î ̇ Ó‰, ÌÓ ‚Ò ¢ Ì ÛÏÂ˛Ú (ËÎË Ì ıÓÚflÚ) ÓÚ‰‡‚‡Ú¸ ÂÏÛ ‰Ó΄Ë. à ‚ÓÓ·˘Â, ̇¯ËÏ ÔÓÎËÚËÍ‡Ï fl‚ÌÓ Ì ı‚‡Ú‡ÂÚ ÍÛ ‡Ê‡, ÓÒÚ ÓÛÏËfl, Ë ÓÌËË Ë Ò‡ÏÓË ÓÌËË, ‡ „·‚ÌÓ ÏÛ‰ ˚ı Ï˚ÒÎÂÈ Ë ÍÓÌÒÚ ÛÍÚË‚Ì˚ı ˉÂÈ. èÓÔ ÂÊÌÂÏÛ Û Ì‡Ò Ê·˛˘Ëı ‡Á· ‡Ò˚‚‡Ú¸ ͇ÏÌË Á̇˜ËÚÂθÌÓ ·Óθ¯Â, ˜ÂÏ ÒÓ·Ë ‡Ú¸ Ëı. Ç ˝ÚÓÏ Û·Âʉ‡Â¯¸Òfl ‚ÒflÍËÈ ‡Á, ÍÓ„‰‡ ˜¸ Á‡ıÓ‰ËÚ Ó ÔÓËÒ͇ı ˝ÚËÏË Ò‡Ï˚ÏË ÔÓÎËÚË͇ÏË ÍÓÏÔ ÓÏËÒÒ‡. ëÚ ‡ÌÛ ·ÛÍ‚‡Î¸ÌÓ ÔÓÚ flÒÎË Ë ‡Á‰ÂÎËÎË Ì‡ ‰‚ ‡‚Ì˚ ÔÓÎÓ‚ËÌ˚ ÔÓÒΉÌË ԇ ·ÏÂÌÚÒÍË ‚˚·Ó ˚: Ӊ̇ ˜‡ÒÚ¸ ‚˚ÒÚÛÔ‡ÂÚ Á‡ Ô ÂÚ‚Ó ÂÌË ˉÂÈ «Ó ‡ÌÊ‚ÓÈ» ‚ÓβˆËË ‚ ÊËÁ̸, ‰ Û„‡fl — Ô ÓÚË‚. ÑÓ΄Ë ÏÂÒflˆ˚ ¯ÂÎ ÒÔÓ : ÍÚÓ ÍÓ„Ó, ˜¸fl ‚ÓÁ¸ÏÂÚ? ÖÒÎË ·˚Ú¸ ˜ÂÒÚÌ˚Ï ‰Ó ÍÓ̈‡, ÚÓ ‚ËÌËÚ¸ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÔÓÎËÚËÍÓ‚ ·˚ÎÓ ·˚ ӯ˷ÍÓÈ. å˚, ̇ Ó‰, ‚‰¸ ÚÓÊ Ì ‚Ò„‰‡ ̇ ‚˚ÒÓÚÂ. à·Ó ÂÒÎË ‚ ‰ÓÏ Ú˜ÂÚ ÒÎË‚ÌÓÈ ·‡˜ÓÍ ËÎË ‰ÂÏÓÌÒÚ ‡ÚË‚ÌÓ ÏÓΘËÚ ÊÂ̇, ÚÓ Ï˚ „ÓÚÓ‚˚ ‚ËÌËÚ¸ ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡¯Û ËÒÚÓ Ë˛, Ì˚̯ÌËÈ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÈ Í ËÁËÒ, Ì ‡ÒÚÓ ÓÔÌÓÒÚ¸ ‚·ÒÚÂÈ... çÓ ÚÓθÍÓ Ì ҇ÏËı Ò·fl! à ‚ÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ‚ ÌÛÚ¸Òfl ‰ÓÏÓÈ Ú ÂÁ‚˚ÏË, ‚ÂÒÂÎ˚ÏË, ‚ÁflÚ¸ ̇ ÛÍË ‰ÂÚÂÈ, Ò͇Á‡Ú¸ ‰Ó· Ó ÒÎÓ‚Ó Ï‡ÚÂ Ë Ë ÊÂÌÂ, Ï˚ Ô Â‰ÔÓ˜ËÚ‡ÂÏ ‰Ó ËÁÌÂÏÓÊÂÌËfl ÒÔÓ ËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ͇͇fl ÔÓÎËÚ˘ÂÒ͇fl Ô‡ ÚËfl ÎÛ˜¯Â.

Peki, ülkenin uzun süre bu kadar ac› duyarak zenginli¤ini ispat edemeyece¤inin sorumlusu kimdir? fiimdiye kadar uçsuz bucaks›z vatan›m›zda, içinde 15 y›l boyunca iyiye giden geliflmelerin olmad›¤›, daha do¤rusu hiçbir fleyin de¤iflmedi¤i flehirlerin, köylerin oldu¤unun cevab›n› kim verecek? Sadece bayra¤›n rengi de¤iflti.

15 y›lda çok fley ö¤rendik Yine de bu 15 y›lda çok fley ö¤rendik ve çok fley yapt›k. Ukrayna kendi iradesiyle nükleer silahlardan vazgeçen ilk devlettir. 2000 – 2001 y›llar›nda BM Güvenlik Konseyi’nin geçici üyesi olmay› baflard›, 1998 y›l›nda ise Genel Kurul’a baflkanl›k etti. Yeryüzündeki devletlerin s›ras›n› hesaba katacak olursak, bu imkan bir daha ancak 100 – 150 y›l sonra ele geçecektir. Ba¤›ms›zl›k y›llar› boyunca 23 bin Ukrayna askeri ve subay› BM’nin himayesinde “çat›flma noktalarda” bulundu. Ukrayna silah ve askeri teknoloji ihraç eden on ülke aras›ndad›r, uçak ve roket üretimi için bütün flartlara sahip 12 ülke listesine de giriyor. Rusya gaz›n›n neredeyse %90’› ülkemizden Avrupa’ya ulaflt›r›l›yor. Sovyet hakimiyeti zaman›nda bütün Ukrayna iflletmeleri devlete aitti. fiimdi bu iflletmelerin %75’i özel sektörün elinde bulunuyor. E¤er kifli bafl›na düflen gelir aç›s›ndan de¤erlendirilirse, bu de¤ifliklikler ülke faydas›na oldu. Karfl›laflt›rmak için 1991 – 1997 y›llar› aras›nda GSMH’n›n y›ll›k düflüflü

siyaset политика

å˚ ÛÊ ‰‡‚ÌÓ Ô Ë‚˚ÍÎË ÊËÚ¸ ‚ ‚ÓÂÌÌÓÔÓ΂˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı Ë ‚ ·Ó ¸·Â Á‡ ÎÛ˜¯Â ·Û‰Û˘Â ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡, ‚ÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÛÒÚ ‡Ë‚‡Ú¸ ÔÓÎÛ˜¯Â ·Û‰Û˘Â ‰Îfl Ò‚ÓÂÈ ÒÂϸ˅ à ‚ÓÚ Ò‚Â ¯ËÎÓÒ¸! ìÍ ‡ËÌÒÍËÈ ÔÓÎËÚËÍÛÏ ÔÓÌflÎ, ̇ÍÓ̈, ˜ÚÓ ÌË Ó‰Ì‡ ·‡ Ë͇‰‡ Ì ËÏÂÂÚ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌÓÈ ÒÚÓ ÓÌ˚, ˜ÚÓ Ì‡‰Ó ‰ Û„ Ò ‰ Û„ÓÏ ‰Ó„Ó‚‡ Ë‚‡Ú¸Òfl, ‡ Ì ‰ÂÎËÚ¸ ÒÚ ‡ÌÛ ÔÓ ˆ‚ÂÚ‡Ï Ô‡ ÚËÈ Ë ·ÎÓÍÓ‚. ֢ „Ó‰ ̇Á‡‰ ‰‡Ê ‚ ÔÓ ˚‚ ҇ÏÓÈ ·ÂÁÛÏÌÓÈ Ù‡ÌÚ‡ÁËË ÌÂθÁfl ·˚ÎÓ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚ¸, ˜ÚÓ «Á‡ÍÎflÚ˚ ‰ ÛÁ¸fl» ÇËÍÚÓ û˘ÂÌÍÓ Ë ÇËÍÚÓ üÌÛÍӂ˘ ÔÓÊÏÛÚ ‰ Û„ ‰ Û„Û ÛÍË. çÓ ˝ÚÓ ÒÎÛ˜ËÎÓÒ¸. ÅÓΠÚÓ„Ó, ̇ Ò‚ÂÚ ÔÓfl‚ËÎÒfl ÓÒflÁ‡ÂÏ˚È ËÚÓ„ Ëı ÌÓ‚˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ: ÓÙˈˇθÌ˚È ‰ÓÍÛÏÂÌÚ ÔÓ‰ ̇Á‚‡ÌËÂÏ «ìÌ˂ ҇Π̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Â‰ËÌÒÚ‚‡». à ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘Ë ÒÓ·˚ÚËfl ̇„Îfl‰ÌÓ ‰ÂÏÓÌÒÚ Ë Û˛Ú „ÎÛ·ËÌÛ ÊËÚÂÈÒÍÓÈ ÏÛ‰ ÓÒÚË ÒÚ‡ Ë͇ ó ˜ËÎÎfl, ÌÂÍÓ„‰‡ Ò͇Á‡‚¯Â„Ó, ˜ÚÓ ‚ ÔÓÎËÚËÍ Ì ·˚‚‡ÂÚ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ı ‰ ÛÁÂÈ Ë ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ı ‚ ‡„Ó‚ ·˚‚‡˛Ú ÚÓθÍÓ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ ËÌÚ ÂÒ˚...

Украина набирается сил, взрослеет, мужает ç‡Ï ‚ÒÂ„Ó Î˯¸ 15. çÓ ÛÊÂ Ô ÓȉÂÌ ÔÛÚ¸ ÓÚ ˝ÈÙÓ ËË, Á‡‚˚¯ÂÌÌÓÈ ÓˆÂÌÍË ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ‰Ó ÓÒÓÁ̇ÌËfl ÒÛ Ó‚˚ı ‡ÎËÈ, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ÌÂ΄ÍÓÈ Ë ‰ÎËÚÂθÌÓÈ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÈ ‡·ÓÚ˚. ëÚ ‡Ì‡-ÔÓ‰ ÓÒÚÓÍ Ì‡·Ë ‡ÂÚÒfl ÒËÎ, ‚Á ÓÒÎÂÂÚ, ÏÛʇÂÚ. Ä ÛÍ ‡Ë̈˚ ÒÔÓÍÓÈÌÓ, ÌÓ Ì‡ÒÚÓȘ˂Ó

̇˜Ë̇˛Ú ‡·ÓÚ‡Ú¸ ̇‰ ÌÓ‚˚Ï ËÏˉÊÂÏ Ò‚ÓÂÈ ÒÚ ‡Ì˚, ÔÓ͇Á˚‚‡fl ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl Ë ÓÔ Ó‚Â „‡fl ÒÚ ÂÓÚËÔ˚. lj¸ «ÏË ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ Ì ÚÂÏ, ÍÓ„Ó ·¸˛Ú, ‡ ÚÂÏ, ÍÚÓ ÓÚ·Ë‚‡ÂÚÒfl», — Ú‡Í „Ó‚Ó ËÎ ÅÓ ËÒ É Ë̘ÂÌÍÓ. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ÔÓÏÓ„‡˛Ú Ì ÚÂÏ, ÍÚÓ ‚ ·Â‰Â Ë ·ÂÁ˚ÒıÓ‰ÌÓÒÚË, ‡ ÚÂÏ, ÍÚÓ ÓÚ˜‡flÌÌÓ ·Ó ÂÚÒfl Ò‡Ï. ÇÒ ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ̇ ÔÛÚË ÂÙÓ Ï ÒΉÛÂÚ Ì‡Û˜ËÚ¸Òfl ÛÏÂÎÓ ÔÓ͇Á˚‚‡Ú¸, ‚Ò ÒÚ ÂÓÚËÔ˚ Ë «ÒÂÌÒ‡ˆËË» ۷‰ËÚÂθÌÓ ÓÔ Ó‚Â „‡Ú¸. ç‡Ô ËÏ , ‚ ëåà „ÛÎflÂÚ «ÒÂÌÒ‡ˆËfl» Ó ÔflÚË-ÒÂÏË ÏËÎÎËÓ̇ı ÛÍ ‡ËÌÒÍËı ÌÂ΄‡ÎÓ‚, flÍÓ·˚ ‡·ÓÚ‡˛˘Ëı ‚ Ö‚ ÓÔ ( ‡θÌÓ ÔÓÎÚÓ ‡ ÏËÎÎËÓ̇), ËÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÏÌÓ„Ë ̇¯Ë ÌÂ΄‡Î˚ Ô Ë˜‡ÒÚÌ˚ Í Û„ÓÎÓ‚Ì˚Ï Ô ÂÒÚÛÔÎÂÌËflÏ ( ‡θÌÓ Û Ó‚Â̸ Ô ÂÒÚÛÔÌÓÒÚË Ò Â‰Ë ÛÍ ‡ËÌÒÍËı ËÏÏË„ ‡ÌÚÓ‚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÌËÊÂ, ˜ÂÏ Ò Â‰Ë ÏÂÒÚÌ˚ı ÊËÚÂÎÂÈ), ËÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ìÍ ‡Ë̇ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ Ò ¸ÂÁÌÛ˛ Û„ ÓÁÛ ‚ Ô·Ì ÏË„ ‡ˆËË ( ‡θÌÓ Ì‡¯Ë Ô ÂÒÂÎÂ̈˚ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÏÂ̸¯Â ÔÓÎÓ‚ËÌ˚ Ô ÓˆÂÌÚ‡ ÛÂÁʇ˛˘Ëı ‚ Ö‚ ÓÔÛ)… ë„ӉÌfl Á‡‰‡˜‡ ‚·ÒÚË (͇ÊÂÚÒfl, Ó̇ ÛÊ ˝ÚÓ ÔÓÌËχÂÚ) – ҉·ڸ ÛÍ ‡Ë̈‚ ıÓÚ¸ ÌÂÏÌÓ„Ó Ò˜‡ÒÚÎË‚ÂÂ. é Í ËÚ Ëflı Ò˜‡ÒÚ¸fl ÏÓÊÌÓ, ‡ÁÛÏÂÂÚÒfl, ÒÔÓ ËÚ¸, ÌÓ ‚ fl‰ ÎË ÍÚÓ-ÚÓ ·Û‰ÂÚ ÓÚ Ëˆ‡Ú¸, ˜ÚÓ Ó‰ÌÓÈ ËÁ ÓÒÌÓ‚ÓÔÓ·„‡˛˘Ëı ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı ˝ÚÓ„Ó ˜Û‚ÒÚ‚‡ fl‚ÎflÂÚÒfl Ò‡ÏÓˉÂÌÚ˘ÌÓÒÚ¸, ÚÓ ÂÒÚ¸ ‡ÎËÁÓ‚‡ÌÌÓÂ Ô ‡‚Ó ·˚Ú¸ Ò‡ÏËÏ ÒÓ·ÓÈ. ÑÛχ˛, Í‡Í ‡Á ˝ÚÓÈ Ò‡ÏÓˉÂÌÚ˘ÌÓÒÚË Ë Ì ı‚‡Ú‡ÂÚ ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓÈ ìÍ ‡ËÌ ·Óθ¯Â ‚Ò„Ó. I

%9.5’ti, 1998 y›l›n›n sonunda düflüfl %0.2’ye geriledi. 2000 – 2005 y›llar› boyunca ortalama y›ll›k büyüme %7.4 oldu. Bu da BDT üyeleri aras›ndaki en iyi göstergedir. Evet, Ukrayna geliflmifl bir ülkedir, nerdeyse her evde buzdolab› ve televizyon var fakat bununla birlikte… Ukraynal›lar›n %55’i fakirlik s›n›r›n›n alt›nda yafl›yor. Birçok fleyi elden kaç›rd›k. Mesela dünyan›n en verimli topraklar›na sahip olmas›na ra¤men, Ukrayna bu imkan›, verim göstergelerine göre küçük Hollanda ve yak›n komflular›na kapt›r›nca flimdilik “Avrupa’n›n zahire ambar›” unvan›n› hak etmiyor. Ba¤›ms›zl›k y›llar›nda yolsuzluk yüzünden dünyan›n en büyük ticari donanmas› kaybedildi. K›r›m ve Karpat gibi harika kapl›calara sahip Ukrayna turizmin Mekkesi olamad›, zira turist say›s› devaml› düflüyor. Bir milyon dolay›nda Ukraynal› Rusya’da çal›fl›yor, bir buçuk milyon da Avrupa ülkelerinde illegal kazanç ar›yor. Ukraynal›lar›n son derece çal›flkan, iyi ve hoflgörülü oldu¤unu herkes bilir. Asla kavgaya ilk bulaflmayan, hiçbir zaman iflgalci olmayan bir millet.

“Yu-flen-ko!..”, “Yu-flen-ko!..” ‹ki y›l önce milyonlarca ses daha iyi bir hayat beklentisi ve afla¤›lanmaya son verme umuduyla “Yu-flen-ko” diye tempo tutuyordu. Ukraynal›lar o zaman sadece dünyay› de¤il, kendi kendilerini de fla-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

13

политика siyaset

ti ve bloklara ay›rmamak gerekti¤ini nihayet anlad›. Daha bir y›l önce bile iki az›l› muhalif olarak görülen Viktor Yuflenko ve Viktor Yanukoviç’in birbirlerinin ellerini s›kacaklar› hayal bile edilemezdi. Fakat bu gerçekleflti. Bir de yeni iliflkilerinin kutsanm›fl sonucu olarak resmi bir belge yay›mland›: Milli Birlik Belgesi. Ve devam eden olaylar, bir zamanlar “politikada daimi dost ve düflman yoktur, yaln›z sürekli menfaatler vard›r” diyen ihtiyar Churchill’in hayat bilgeli¤inin derinli¤ini gözle görülür bir flekilde gösteriyor.

Ukrayna büyüyor, olgunlafl›yor ve güçleniyor

fl›rtt›lar. Az anlafl›lan, kendine özgü ve tipik olmayan ama çok fley vadeden bir fley oldu. Tanr› taraf›ndan unutulmufl, marjinallefltirilmifl insanlar› ve yitirilmifl milli eliti ile taflra, birdenbire iradenin mucizelerini, demokratik dayan›flmay›, ulusal bilinci ve H›ristiyan hoflgörüsünü ortaya koydu. Ukrayna’n›n üçüncü cumhurbaflkan› insanlar›n efline rastlanmayan güvenini ald›. Yuflenko ilk görevinin yolsuzlukla mücadele oldu¤unu ilan etti, ticaretin ve politikan›n ayr›lmas›ndan, ifade özgürlü¤ü ve fleffaf yönetimden yana oldu. Ülkede gerçekten özgürlük teneffüs edildi ve yolsuzluk sistemli olmaktan ç›kt› gibi. Turuncu devriminden iki y›l sonra insanlar›n ço¤u hayal k›r›kl›¤› yafl›yor: Hemen her fleyin fiyat› yükseliyor, hayat seviyesi düflüyor. Anlafl›lan, devrim politikac›lardan çok milleti de¤ifltirdi. Ülkenin önde gelen yöneticileri makamlar›n› zenginlik için veya daha fazla iktidara sahip olmak için kullanan amatörler olarak kald›lar. ‹ktidar› onlara halk›n verdi¤ini ama hâlâ halka borcunu ödemediklerini (veya ödemek istemediklerin) seleflerinden daha iyi biliyorlar. Belli ki, politikac›lar›m›zda at›lganl›k, nüktedanl›k, ironi ve kendisiyle alay etme, daha da önemlisi hikmetli fikirler ve yap›c› düflünceler yok. Eskiden de oldu¤u gibi bizde y›kmak isteyenler, yapmak isteyenlerden

14

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

daha fazla. Bizzat politikac›lar›n kendileri uzlaflma yollar›n›n aranmas›n› söz konusu ettiklerinde her defa buna flahit olursunuz. Son parlamento seçimleri ülkeyi iki eflite bölerek adeta sarst›. Bir taraf Turuncu devriminin düflüncelerinin hayata geçirilmesini savunuyor, di¤eri buna karfl›. Uzun süredir “kim kimi alt eder ve kim kazan›r?” tart›flmas› sürdü. E¤er tamamen dürüst olmak gerekirse her fleyde politikac›lar› suçlamak hata olur. Halk olarak biz de her zaman tatmin olmay›z. Çünkü e¤er mutfaktaki f›ç› ak›yorsa ve han›m protesto edercesine susuyorsa bunda tarihimizi, bugünkü politik krizi, hükümetin a¤›r kal›fl›n› suçlamaya haz›r›z. Ama kendimizi de¤il! Eve ay›k, nefleli dönmek, çocuklar›n› kuca¤›na almak, anne eflimize güzel sözler söylemek yerine, yorgun düflünceye kadar hangi siyasi partinin daha iyi oldu¤unu tart›flmay› tercih ediyoruz. Biz çoktan beridir seferberlik flartlar›nda yaflamaya al›flt›k. Kendi ailemiz için daha iyi bir gelecek sa¤lama mücadelesi yerine bütün insanl›¤a daha iyi bir gelecek mücadelesi veriyoruz. Ve iflte beklenen oldu! Ukrayna politik çevreleri hiçbir grubun olumlu bir yönü olmad›¤›n›, birbirileriyle anlaflmalar› gerekti¤ini, ülkeyi renklere, par-

Biz topu topu 15 yafl›nday›z. Fakat taflk›nl›klara, kendi imkanlar›m›z›n oldu¤undan çok gösterilmesine, zor ve uzun bir müddet beraber çal›flma zaruretinin fark›na var›lmas›na giden yol art›k geçildi. Ülke güçleniyor, büyüyor ve olgunlafl›yor. Ukraynal›lar ise baflar›lar›n› göstererek, önyarg›lar› k›rarak sakin ama ›srarla ülkelerinin yeni imaj› üzerinde çal›flmaya bafll›yorlar. Çünkü “dünya dövülene de¤il, kendini savunana ac›r” derdi Boris Grinçenko. Baflka deyiflle s›k›nt›da, çaresiz olana de¤il, mücadele edene yard›m ederler. Reform yolunda kazan›lan baflar›lar› ustal›kla göstermeyi ö¤renmeli, bütün önyarg› ve “sansasyonlar›” ikna edici bir flekilde çürütmek gerekir. Mesela bas›n yay›n organlar›nda Avrupa’da güya befl – yedi milyon aras›nda (gerçekte bir buçuk milyon) çal›flan kaçak Ukraynal›n›n oldu¤u veya bizim birçok kaça¤›m›z›n suç faaliyetlerine kar›flt›¤› (Ukraynal› göçmenler aras›nda suça ifltirak oran› yerel nüfusa oranla çok düflüktür) veya Ukrayna’n›n göç konusunda ciddi tehdit oluflturdu¤u (gerçekte bizim göçmenlerimiz Avrupa’ya gidenlerin yar› oran›ndad›r) ile ilgili “sansasyonlar” dolafl›yor… Bugün iktidar›n görevi (iktidar bunu galiba art›k anl›yor) Ukraynal›lar› biraz daha mutlu yapmakt›r. Mutlulu¤un ölçüleri elbette tart›fl›labilir fakat bu duyguyu oluflturan esaslardan birinin kendi öz kimli¤i yani kendi olman›n hayata geçirilmifl hakk› oldu¤unu herhalde kimse inkar etmeyecektir. ‹flte Ukrayna’n›n da as›l bu öz kimli¤e ihtiyaç duydu¤unu düflünüyorum. I

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

16

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Уж не национационализм ли это? Ростислав Рыбаков Доктор исторических наук, директор Института востоковедения Российской Академии наук.

Sak›n bu da milliyetçilik olmas›n? Rostislav R›bakov Tarih Bilimleri Doktoru, Rusya Federasyonu Bilimler Akademisi fiarkiyat Enstitüsü Müdürü.

ü Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ·˚ ‚ ÏÓÂÏ ‰ÓÏ ·˚ÎË ÓÚÍ ˚Ú˚ ‚Ò ÓÍ̇ Ë ˜ÚÓ·˚ ‚ ÌËı ‰ÛÎË ‚ÂÚ ˚ ‚ÒÂı ÍÛθÚÛ . çÓ fl Ô ÓÚË‚ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ˝ÚÓÚ ‚ÂÚ ҷ˂‡Î ÏÂÌfl Ò ÌÓ„. å‡ı‡Úχ ɇ̉Ë

̇ˆËÓ̇ÎËÁÏ ÒÔÓ flÚ ˜‡ÒÚÓ, ÔÓ‰ÓÎ„Û Ë Ó·˚˜ÌÓ ·ÂÁ ÂÁÛθڇÚÌÓ, ÒÔÓ flÚ ÛÊ Ì Ô ‚Ó ÒÚÓÎÂÚËÂ. íÓÏÛ Ô Ë˜ËÌÓÈ Ì ÚÓθÍÓ ‚‡ÊÌÓÒÚ¸ Ó·ÓÁ̇˜‡ÂÏÓÈ ˝ÚËÏ ÒÎÓ‚ÓÏ Ô Ó·ÎÂÏ˚, Á̇˜ÂÌË ÍÓÚÓ ÓÈ ÚÓ ‚ÓÁ ‡ÒÚ‡ÂÚ, ÚÓ ÒÔ‡‰‡ÂÚ, Ӊ̇ÍÓ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ÒıÓ‰ËÚ Ì‡ ÌÂÚ, ÌÓ Ë ‡ÒÔÎ˚‚˜‡ÚÓÒÚ¸ Ú ÏË̇, Û ‡ÁÌ˚ı ‡‚ÚÓ Ó‚ Ë ‚ ‡ÁÌ˚ı flÁ˚͇ı Ëϲ˘Â„Ó ‡Á΢ÌÛ˛ ˝ÏÓˆËÓ̇θÌÛ˛ ÓÍ ‡ÒÍÛ. éÚÏÂÚËÏ, ˜ÚÓ Ë Ú ÏËÌ ˝ÚÓÚ, Ë fl‚ÎÂÌË ‚Ò„‰‡ ÓÍ ‡¯ÂÌ˚ „Ó fl˜ËÏË ˝ÏÓˆËflÏË – Ë̉˂ˉÛÛÏÓ‚, Ô‡ ÚËÈ Ë ÒÚ ‡Ì. ÑÓıÓ‰ËÚ ‰Ó, ͇Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ‡·ÒÛ ‰‡: ‚ ëÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ëÓ˛ÁÂ, Ò Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓ ÓÌ˚, Ó͇Á˚‚‡ÎË ‚ÒÂÏ ÌÛ˛ ÔÓ‰‰Â ÊÍÛ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏÛ ‚ ÄÁËË Ë ÄÙ ËÍÂ, ‡ Ò ‰ Û„ÓÈ – Ô ÂÒΉӂ‡ÎË, ÒÛ‰ËÎË Ë ‰‡Ê ‡ÒÒÚ ÂÎË‚‡ÎË ‰ÂflÚÂÎÂÈ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë ‡ÁˇÚÒÍËı, Á‡ «Ì‡ˆËÓ̇ÎËÒÚ˘ÂÒÍË ̇ÒÚ ÓÂÌËfl». ÑÓ ÒËı ÔÓ ‚ ÛÒÒÍÓÈ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ Â˜Ë Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ ÏÓÊÂÚ ‚˚ÒÚÛÔ‡Ú¸ Í‡Í „Ó ‰ÂÎË‚ÓÂ Í Â‰Ó, ‡ ÏÓÊÂÚ ÒÚ‡Ú¸ Ó·‚ËÌÂÌËÂÏ ‚ ÒÚ ‡¯Ì˚ı „ Âı‡ı. ì˜ËÚ˚‚‡fl ‚˚ÒÓÍÛ˛ ÒËÌÓÌËÏ˘ÌÓÒÚ¸ ̇¯Â„Ó flÁ˚͇, ÔÓÔ Ó·ÛÂÏ ÔÓ‰ÓÈÚË Í ‡Á„Ó‚Ó Û Ó Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ ˜Â ÂÁ ÔÓÌflÚËfl, ‚ χÒÒÓ‚ÓÏ ÒÓÁ̇ÌËË ÒÚÓfl˘Ë ‚ Ó‰ÌÓÏ Ò ÌËÏ fl‰Û, – Í‡Í Ì„‡ÚË‚ÌÓ, Ú‡Í Ë ÔÓÁËÚË‚ÌÓ ÓÍ ‡¯ÂÌÌ˚Â.

é

(‡ ˜‡˘Â ̇Á˚‚‡˛ÚÒfl ̇·Î˛‰‡ÚÂÎflÏË ÒÓ ÒÚÓ ÓÌ˚) ÚÂ, ÍÚÓ Ï‡Î˛˛Ú ÎÓÁÛÌ„Ë «êÓÒÒËfl ‰Îfl ÛÒÒÍËı» ËÎË «É χÌËfl ‰Îfl ÌÂψ‚» Ë ‡„ ÂÒÒË‚ÌÓ Ô ÂÒÎÂ‰Û˛Ú Î˛‰ÂÈ ‰ Û„ÓÈ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÒÚË, ‰ Û„Ó„Ó ˆ‚ÂÚ‡ ÍÓÊË, ‰ Û„Ó„Ó ‚ ÓËÒÔӂ‰‡ÌËfl. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂΠ˝ÚÓ ÌË͇ÍÓÈ Ì ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏ, ‡ ÍÒÂÌÓÙÓ·Ëfl. ùÚ‡ Ë ‡ˆËÓ̇θ̇fl, ÒÚ ‡¯Ì‡fl, ÏÛÚ̇fl ÒË· ÌÂ̇‚ËÒÚË, ÏÓ˘Ì˚ÏË ‡ÁÌӂˉÌÓÒÚflÏË ÍÓÚÓ ÓÈ ·˚ÎË Ù‡¯ËÁÏ Ë ‡ÒËÁÏ, ‚ ̇ÒÚÓfl˘Â ‚ ÂÏfl ıÓÚ¸ Ë Ì ËÒ˜ÂÁÌÛ‚¯Ë ÒÓ‚ÒÂÏ, ÌÓ ‚ ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚ı Ó ËÂÌÚ‡ˆËflı ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡ Ì Ëϲ˘Ë ÛÊÂ Ë ÔÓ‰Ó·Ëfl ÓÔ ‡‚‰‡ÌÌÓÒÚË: Ëı Á‚ Ë̇fl Ô ‚Ó·˚ÚÌÓÒÚ¸ ‰‚‡ ÎË Ì ÔÓ‚ÒÂÏÂÒÚÌÓ ‚˚‚‰Â̇ Á‡ ‡ÏÍË Á‡ÍÓÌÓ‚ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÊËÚËfl – Í‡Í ÏÓ ‡Î¸Ì˚ı, Ú‡Í Ë ˛ ˉ˘ÂÒÍËı. Ä ÍÒÂÌÓÙÓ·Ëfl, Í ‚ÂÎËÍÓÏÛ ÒÓʇÎÂÌ˲,

“Ben evimin bütün pencerelerinin aç›k olmas›ndan ve onlardan bütün kültürlerden rüzgarlar esmesinden yanay›m. Ama bu rüzgar›n beni yere y›kmas›na karfl›y›m.” Mahatma Gandi

illiyetçilik as›rlard›r, s›k s›k ve genellikle bofl yere tart›fl›lan bir konu. Sebebi yaln›z, bu kelimeyle belirtilen konunun probleminin bazen büyüyen, bazen küçülen ama hiçbir zaman ortadan kalkmayan önemi de¤ildir, farkl› yazarlar ve dillerde coflkun bir içeri¤e sahip olan bu terimin müphemiyeti de buna neden oluyor. Bu terim de, olgu da her zaman birey, parti ve ülkelerin hararetli duygular›n›n izle-

M

Нехватка «места под солнцем» ç‡ˆËÓ̇ÎËÒÚ‡ÏË Ì‡Á˚‚‡˛Ú Ò·fl

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

17

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

НАЦИИ И НАЦИОНАЛИЗМ M‹LL‹YETLER VE M‹LL‹YETÇ‹L‹KLER

Халид Али Аден / Йемен

Halid Ali Aden / Yemen

Ô Ó‰ÓÎʇÂÚ ÊËÚ¸ Ë Ì‡ ·˚ÚÓ‚ÓÏ Û Ó‚ÌÂ, Ë ‚ Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓÏ ‚ˉÂ, Ô Ë˜ÂÏ ‚ Ò‡Ï˚ı ‡ÁÌ˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚‡ı, Ò‡ÏÓ‚ÓÒÔ ÓËÁ‚Ó‰flÒ¸ Ë ÚÂ Ó ËÁË Ûfl. è ‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl, ˜ÚÓ Á‡ ˝ÚËÏ ÔÓÁÓ Ì˚Ï Ë ÔÓÒÚ˚‰Ì˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ ÒÚÓËÚ Ì ÚÓθÍÓ ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ë ÍÛθÚÛ ˚ (‡ ˜‡ÒÚÓ Ë Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌËfl), Û˘Â ·ÌÓÒÚ¸ ÏË Ó‚ÓÁÁ ÂÌËfl Ë ‡Ú ÓÙËfl ˝ÎÂÏÂÌÚ‡ Ì˚ı ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËı ˜Û‚ÒÚ‚ – ˝ÚÓ ·ÂÒÒÔÓ ÌÓ, ÌÓ Ë Ô Ë˜ËÌ˚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ı‡ ‡ÍÚ ‡. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ÌÂı‚‡Ú͇ «ÏÂÒÚ‡ ÔÓ‰ ÒÓÎ̈ÂÏ».

Предотвратить ксенофобию поможет семья Я уже третий год живу в Казани. В этом городе я не заметил расизма. В других городах замечал плохое отношение к иностранцам, но здесь этого нет. В Йемене много русских. Часто они благодарят за то, что мы хорошо относимся к ним, говорят, что им стыдно, что в России нетерпимо относятся к иностранцам. Эти слова говорят о высоком культурном уровне россиян. Если в стране есть тенденции к росту ксенофобии, то останавливать этот процесс надо начинать в семье.

Yabanc› düflmanl›¤› aile e¤itimiyle çözülür Üç senedir Kazan’da yafl›yorum. Di¤er flehirlerde yabanc›lara karfl› kötü muameleler hissedilirken burada onu hissetmedim. Yemen’de kalabal›k bir Rus nüfusu var. Yemen’deki Ruslar, dostane iliflkilerimizden ötürü memnuniyetlerini dile getirirken, Rusya’da yabanc›lara karfl› uygulanan muamelelerden utanç duyduklar›n› belirtiyorlar. Bu sözler Ruslar›n kültür seviyesinin yüksek oldu¤unu gösteriyor. E¤er bir ülkede yabanc›lara karfl› düflmanl›k e¤ilimi bafllam›flsa, bunu düzeltme ifli önce aileden bafllar.

Куту Рикеш Республика Маврикий, Студент Государственного университета аэрокосмического приборостроения

Kutu Rikefl Ma¤rib Cumhuriyeti, Devlet Üniversitesi Kozmik Hava aletleri yap›m› ö¤rencisi

У ксенофобии есть экономические причины После распада Советского Союза в России обострились политические и социально-экономические проблемы. Многие русские оказались без работы и без денег. В то же время в Россию стали приезжать иностранцы, которые «захватили» свободные рабочие места. Все это привело к тому, что к иностранцам стали относиться с антипатией. За шесть лет жизни здесь мне ни разу не приходилось сталкиваться с плохим отношением к себе. У меня хорошие отношения с русскими. Но на рынках, например, ситуация абсолютно противоположная. Выходцы с Кавказа, из стран СНГ иногда ведут себя неуважительно по отношению к русским. К сожалению, чаще всего они способствуют созданию негативного имиджа всех иностранцев, проживающих в России. Есть такой лозунг «Россия для русских». Это совершенно неверно. В России живут не только русские. Везде есть сумасшедшие. Я, например, слышал, что в общежитии пьяные ребята избили москвича только за то, что он приехал из Москвы. Они выкрикивали: «Питер – для питерцев!». После серии нападений на иностранцев со мной приключился такой случай. Поздно вечером на троллейбусной остановке ко мне подошел незнакомый человек. Он посмотрел мне в глаза, улыбнулся и, взяв меня за руку, произнес: «Не думайте, что все русские плохие».

Yabanc› düflmanl›¤›n›n ekonomik sebepleri var Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas› sonras›nda Rusya’da politik ve sosyo-ekonomik problemler bafl göstermeye bafllad›. Pek çok Rus iflsiz ve paras›z kald›. Ayn› zamanda Rusya’da tüm ifl alanlar›na yabanc› ak›n› bafllad›. Tüm bunlar yabanc›lara karfl› antipatik bir yaklafl›ma sebep olmufltur. Geçen alt› sene boyunca bana karfl› kötü bir yaklafl›m olmad›. Benim Ruslarla iyi bir iliflkim var. Ama örne¤in pazarlarda durum, bunun tam tersi diyebilirim. Kafkaslardan ve BDT ülkelerinden gelen insanlar Ruslarla olan iliflkilerinde sayg› ölçülerini aflabiliyorlar. Maalesef bu da Rusya’da yaflayan tüm yabanc›lar› töhmet alt›nda b›rakan kötü bir imaj yarat›yor. “Rusya Ruslar›nd›r” gibi bir slogan var. Bu, kesinlikle yanl›fl. Örne¤in bir yurtta sarhofl bir grup, Moskoval› bir genci linç etmifl. Sebebi ise onun Moskova’dan gelmifl olmas›ym›fl. “Petersburg Petersburglular›nd›r” diye 盤l›k at›yorlard›. Bu bir dizi yabanc› sald›r›lar› sonras›nda benim de bafl›mdan komik bir fley geçti: Oldukça geç bir vakitte troleybüs dura¤›nda beklerken, yan›ma tan›mad›¤›m bir kifli yanaflt›. Gözlerime bakt›, güldü ve ellerimden tutarak flöyle dedi: “Zannetmeyin ki bütün Ruslar kötüdür”.

18

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Чужие объявляются виновниками всех бед ç‡ıÓ‰fl Ò‚Ó ‚˚ ‡ÊÂÌË ‚ ̇ÒËÎËË Ì‡‰ ÍÓÌÍ ÂÚÌ˚ÏË Î˛‰¸ÏË, ˝Ú‡ ÏÓ‰Âθ ‡ÒӈˇθÌÓ„Ó Ôӂ‰ÂÌËfl ÒÚ ÓËÚÒfl ̇ Ë ‡ˆËÓ̇θÌÓÈ ‡·ÒÚ ‡ÍˆËË Ô ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌËfl «Ò‚ÓËı» Ë «ËÌ˚ı», Ú.Â. ˜ÛÊËı ÔÓ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌ˲. óÛÊËÂ Ô Ë ˝ÚÓÏ ‚Òfl˜ÂÒÍË ‰ÂÏÓÌËÁË Û˛ÚÒfl Ë Ó·˙fl‚Îfl˛ÚÒfl ‚ËÌÓ‚ÌË͇ÏË ‚ÒÂı ·Â‰ «Ò‚ÓËı», Ô Ë˜ÂÏ ‚Ò ‚ÏÂÒÚÂ, ·ÂÁ ËÒÍβ˜ÂÌËfl, ·ÂÁ ‡Á·Ë‚ÍË Ì‡ Ë̉˂ˉÛÛÏÓ‚. ã˛·ÓÈ ˜ÛÊÓÈ ‡Ô ËÓ Ë ‡ÒÒÏ‡Ú Ë‚‡ÂÚÒfl Í‡Í ÌÓÒËÚÂθ ÍÓÎÎÂÍÚË‚ÌÓÈ ÒÍ‚Â Ì˚ Ë Í‡ ‡ÂÚÒfl Á‡ ˝ÚÓ. òÓ‚ËÌËÁÏ Ë Ô‡Ú ËÓÚËÁÏ Á‡˜‡ÒÚÛ˛ ÚÓÊ ÔÓ‰Ô‡‰‡˛Ú ÔÓ‰ ÔÓÌflÚË «Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ». ÅÓΠÚÓ„Ó, ‚ ÛÒÚ‡ı ÏÌÓ„Ëı ÓÔÔÓÌÂÌÚÓ‚ ˝ÚË Ô ÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚ ÔÓ ÒÛÚË ÔÓÌflÚËfl Á‚Û˜‡Ú Í‡Í ‚Á‡ËÏÓÁ‡ÏÂÌflÂÏ˚Â. àı ÒıÓ‰ÒÚ‚Ó ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ë ÚÓÚ Ë ‰ Û„ÓÈ ËÒıÓ‰flÚ ËÁ „ËÔÂ Ú ÓÙË Ó‚‡ÌÌÓ„Ó

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

rini tafl›r. Bu Sovyetler Birli¤i’nde bazen absürde kadar var›yordu. Bir taraftan Asya ve Afrika’daki milliyetçili¤e elden gelen yard›m› etti, di¤er taraftan takip etti, yarg›lad›, hatta “milliyetçi e¤ilim” tafl›yanlar› kurfluna dizdi, tabi bu arada bu iflle u¤raflan Asyal›lar› da unutmad›.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

НАЦИИ И НАЦИОНАЛИЗМ M‹LL‹YETLER VE M‹LL‹YETÇ‹L‹KLER

Сонхюб Но Сеул / Южная Корея

Buraya kadar Rus politika dilinde milliyetçilik gururlu bir dünya görüflü olarak öne ç›kabilir, belki korkunç günahlar›n suçlusu da olabilir. Milliyetçilik hakk›ndaki düflüncelerimizi Rus dilinin zengin; eflanlaml› yap›s›n› dikkate alarak, kitlesel bilinçte olumlu ve olumsuz yap›lar›yla milliyetçilikle ayn› safta yer alan kavramlardan yola ç›k›p ele alal›m.

Sonhüb No Seul / Güney Kore

Мое мнение о русских изменилось после приезда в Казань Я приехал в Казань на практику. Я люблю Казань, хотя здесь не очень любят корейцев. Но в городе много национальностей, поэтому особых проблем нет. В Корее люди боятся России, потому что страна большая и она может быть опасной. Но мое мнение о стране изменилось после того, как я сюда приехал. Мне нравятся люди, здесь дружно живут мусульмане и христиане. Я даже планирую остаться здесь жить.

Kazan’a gelince Ruslar hakk›ndaki fikirlerim de¤iflti “Günefl alt›nda yer” s›k›nt›s› “Rusya Ruslar›nd›r!” veya “Almanya Almanlar›nd›r!” slogan›n› beceriksizce hayk›ranlar ve sald›rgan bir tav›rla baflka bir ulustan olanlar›, derisinin rengi farkl› ve ayr› bir inanca sahip insanlar› takip edenler kendilerine “milliyetçi” diyorlar (daha çok d›flar›dan bakan gözlemciler onlar› böyle adland›r›yor). Asl›nda bunlar›n hiçbiri milliyetçilik de¤il, öteki korkusudur. Nefretin irrasyonel, korkunç ve donuk gücüdür bu. Faflizm ve ›rkç›l›k gibi güçlü çeflitleri olan bu nefret, günümüzde büsbütün kaybolmam›fl olsa da insanl›¤›n de¤er tercih-

Ben Kazan’a dil prati¤i yapmak amac›yla geldim. Onlar Korelileri pek sevmez ama ben Kazan’› seviyorum. Buna ra¤men, flehirde di¤er milletlerden çok oldu¤u için ciddi bir problem de yok. Kore’de insanlar “Rusya” deyince ürker, çünkü büyük bir ülke ve tehlikeli olma ihtimali de var. Ama benim bu konudaki fikirlerim buraya geldikten sonra de¤iflti. ‹nsanlar hofluma gidiyor. Burada H›ristiyan ve Müslümanlar dostça yaflayabiliyorlar. Ben burada kalmay› bile düflünüyorum.

Александр Деведеров РФ. Магистр международных отношений

Aleksandr Devederov Rusya. Uluslararas› iliflkiler mast›r ö¤rencisi

Большинство турок – патриоты Я девять лет учился в Турции. Отношение людей ко мне было замечательным, все звали в гости, предлагали помощь. Но при этом расстояние между нами сохранялось, потому что мы воспитаны в разных культурах. Я люблю турок. Они очень активны в бизнесе, предприимчивы. Что касается их национальных чувств, то они выражают их по-разному. Кто-то сильно увлекается идеями тюркизма. Вообще, большинство турок – националисты. Но не в плохом смысле этого слова. Скорее их следует называть патриотами. Но есть и радикальные националисты. И они играют важную роль в политике. Меня очень расстраивают известия о нападениях на иностранцев в России. Это может быть на руку только ультранационалистическим группам. Народ же против этого. Потому что студенты-иностранцы нужны России. Они будут рассказывать о России в своих странах, Россию будут знать с их слов. Причина антипатии к иностранцам, на мой взгляд, кроется в неконтролируемом росте числа приезжающих иностранцев, в подавляющем большинстве из стран Ближнего зарубежья.

Türklerin geneli vatansever Ben dokuz sene Türkiye’de okudum. ‹nsanlar›n bana olan yaklafl›mlar› mükemmeldi. Herkes misafirli¤e davet ediyor, yard›m teklif ediyordu. Buna ra¤men aram›zdaki mesafe aynen kald›. Bizler farkl› kültürlerden gelmifltik çünkü. Ben Türkleri seviyorum. ‹fl hayat›nda çok aktif ve çok giriflken insanlar. Türklerin oldukça büyük bir ço¤unlu¤unun milliyetçi oldu¤u söylenebilir. Ama kötü manada bir milliyetçilik yok. Vatansever de diyebiliriz onlara. Tabii radikal milliyetçilik de yok de¤il. Rusya’da yabanc›lara yap›lan sald›r› haberleri beni oldukça üzüyor. Bu belki de sadece afl›r› milliyetçi gruplar›n ç›kar›na olan bir fley. Halk buna karfl›. Çünkü yabanc› ö¤renciler Rusya için gerekli. Onlar Rusya’y› kendi ülkelerinde anlatacak ve Rusya onlar›n söyledikleriyle bilinecek. Yabanc›lara duyulan antipatinin sebebi, özellikle yak›n ülkelerden gelen yabanc› nüfusun haddinden fazla bir say›ya ulaflmas›.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

19

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

НАЦИИ И НАЦИОНАЛИЗМ M‹LL‹YETLER VE M‹LL‹YETÇ‹L‹KLER

Атамурадов Сувхан Туркменистан. Студент Московского государственного университета дизайна и технологии

Atamuradov Suvhan

Чужие всячески демонизируются и объявляются виновниками всех бед «своих», причем все вместе, без исключения, без разбивки на индивидуумов.

Türkmenistan. Moskova Devlet Üniversitesi Dizayn ve Teknoloji Ö¤rencisi.

Государство должно пресекать крайний национализм Я считаю, что рост антипатии по отношению к иностранцам в постсоветской России связан с притоком в страну большого количества мигрантов. Я лично не сталкивался с негативным отношением к себе, но какова бы ни была моя реакция на нападение, как бы я ни реагировал, это останется незамеченным и неуслышанным. Важно, как реагирует на это государство, компетентные органы, примут ли они меры пресечения насилия по отношению к представителям других национальностей, в том числе к иностранным гражданам, проживающим в России. Ведь Россия – это общий дом многих народов.

Devlet afl›r› milliyetçili¤e tedbir almal› Bana göre, eski Sovyet ülkelerinde yabanc›lara duyulan antipatinin artmas›nda, yüksek oranlarda gerçekleflen göçmen ak›nlar› büyük rol oynuyor. fiahsen bana karfl› böyle olumsuz bir yaklafl›m sezmedim. Ancak tüm bu kötü davran›fl ve sald›r›lara karfl› benim tepkim ne olursa olsun, bu pek etkili olmayan ve kendi halinde bir tepkiden öteye geçmez. Önemli olan devletin buna nas›l tepki gösterdi¤idir. Devletin ilgili mercileri, di¤er devletlerin temsilcisi konumundakilerle, yabanc› vatandafllara yap›lan bu muamelelere karfl› gerekli önlemleri alabilmeliler. Çünkü Rusya pek çok ulusun ortak evidir.

Пандия Пряг Индия. Студент Государственного университета аэрокосмического приборостроения (ГУАП), Санкт-Петербург

Pandiya Pryag Hindistan. Devlet Üniversitesi Kozmik Hava aletleri yap›m› ö¤rencisi, St. Petersburg

Ксенофобия искуственно раздувается Я не знаю, в чем причина негативного отношения к иностранцам. Может быть, безделье и безденежье молодежи. Мне кажется, что какие-то организации дают им деньги, чтобы нападать на иностранцев. Похоже, что ксенофобия искусственно раздувается. Слава Богу, со мной ничего подобного не случалось. А вот мой друг из Твери, тоже индиец, рассказал мне, как на него напали. Три месяца назад возле студенческого общежития в него стреляли из пистолета, но, к счастью, пуля прошла мимо. Осталась только небольшая царапина у виска. Мой друг сразу же вызвал милицию. Представитель правопорядка прибыл на место происшествия и сказал, что за 200 долларов он найдет человека, который стрелял. Я считаю, что скинхеды – единственная проблема для иностранцев в России. В остальном здесь очень здорово. Санкт-Петербург – прекрасный город с прекрасными людьми.

Yabanc› düflmanl›¤› yapay Yabanc›larla yaflanan olumsuz iliflkilerin sebebini bilmiyorum. Belki, gençlik iflsiz ve paras›z oldu¤u içindir. Bence baz› kurulufllar onlara, yabanc›lara sald›rmalar› için para veriyor. Sanki yabanc› düflmanl›¤› yapay bir flekilde büyütülmeye çal›fl›l›yor. Çok flükür benim bafl›ma böyle bir fley gelmedi. ‹flte arkadafl›m. Kendisi Tver’den. O da Hindistanl›. Bana kendisine nas›l sald›r›ld›¤›n› anlatt›. Üç ay önce ö¤renci yurdu yak›nlar›nda silahla atefl aç›lm›fl ve flans›na kurflun s›y›r›p geçmifl. Arkadafl, hemen polisi ça¤›rm›fl. Yasal düzenin temsilcisi, olay yerine gelmifl ve anlay›fll› bir flekilde, 200$ karfl›l›¤›nda atefl eden flahs› yakalayaca¤›n› söylemifl. Bence yabanc›lar›n Rusya’daki en büyük problemleri dazlaklar. Onun d›fl›nda her fley mükemmel. St. Petersburg mükemmel insanlar›yla flahane bir flehir.

20

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

hiçbir ayr›m yapmadan, istisnas›z bütün yabanc›lar her flekilde kötülü¤ün temsilcisi olarak görülür ve bütün problemlerin suçlular› ilan edilirler. ‚ÓÁ‚Â΢˂‡ÌËfl «Ò‚Ó„ӻ. çÓ Ô Ë ˝ÚÓÏ ‰ÓÏË̇ÌÚÓÈ ¯Ó‚ËÌËÁχ, Í‡Í Ë ÍÒÂÌÓÙÓ·ËË (ÚÓθÍÓ Ì‡ ·ÓΠ‚˚ÒÓÍÓÏ Û Ó‚ÌÂ), ÒÎÛÊËÚ ÌÂ̇‚ËÒÚ¸. òÓ‚ËÌËÒÚ Î˛·ËÚ Ò‚Ó˛ ÍÛθÚÛ Û, ÌÓ ÌÂÔ ÂÏÂÌÌÓ Ô ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ Â ‰ Û„ËÏ ÍÛθÚÛ ‡Ï, Ú ‡‰ËˆËflÏ, ̇ Ó‰‡Ï, ÓÌ ‚ÓÒı‚‡ÎflÂÚ «Ò‚Ó» ˜Â ÂÁ ÛÌËÊÂÌË ‰ Û„Ëı. Ç Ô‡Ú ËÓÚËÁÏ β·Ó‚¸ Í «Ò‚ÓÂÏÛ» ÂÒÚ¸ ÓÒÌÓ‚ÓÔÓ·„‡˛˘ËÈ Ô Ë̈ËÔ – ‡ Ó «Ì ҂ÓËı» ÏÓÊÌÓ ‚ÓÓ·˘Â Ì „Ó‚Ó ËÚ¸ Ë ‰‡Ê ‚Ó‚Ò Ì Á̇ڸ Ëı. à ‚Ò Ê ÏÌ ͇ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ Ë Ô‡Ú ËÓÚËÁÏ Ì ÒÓ‚Ô‡‰‡ÂÚ ÔÓ Á̇˜ÂÌ˲ Ò Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏÓÏ. åÓÊÂÚ, fl ÌÂ Ô ‡‚, ÌÓ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl, ˜ÚÓ Ô‡Ú ËÓÚËÁÏ Û‚flÁ‡Ì Ì‡Í ÂÔÍÓ Ò „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸˛. ÑÎfl Ô‡Ú ËÓÚ‡ Ô ‚˘̇ β·Ó‚¸ Í ÒÚ ‡ÌÂ, Í Â Ôӷ‰‡Ï, Í Â Ò·‚Â. åÂÊ‰Û ÚÂÏ, ‰Îfl ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ ‚ ˜ËÒÚÓÏ ‚ˉ ı‡ ‡ÍÚ ̇ Ô Âʉ ‚Ò„Ó

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

β·Ó‚¸ Í Ò‚ÓÂÏÛ Ì‡ Ó‰Û (Ë Ì ‚Ò„‰‡ Í „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Û!), Í Ò‚ÓÂÈ ÍÛθÚÛ Â, Ò‚ÓÂÏÛ flÁ˚ÍÛ. Ç Ë‰Â‡Î ˝Ú‡ β·Ó‚¸, ͇ÍÓÈ ·˚ ÒÎÂÔÓÈ Ó̇ ËÌÓ„‰‡ ÌË ·˚‚‡Î‡, ̠ϯ‡ÂÚ Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓÈ Ë ·Î‡„ÓÊ·ÚÂθÌÓÈ ÓˆÂÌÍ ÓÍ Ûʇ˛˘Â„Ó ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ÏË ‡. Ç ÓÚ΢ˠÓÚ ¯Ó‚ËÌËÒÚ‡, ̇ˆËÓ̇ÎËÒÚ, Ò‡ÏÓÁ‡·‚ÂÌÌÓ Î˛·fl «Ò‚Ó», Ì ÛÌËʇÂÚ «ËÌÓ», Ì ÒÏÓÚ ËÚ Ì‡ ÌÂ„Ó Ò‚˚ÒÓ͇ Ë Ò ÔÓ‰ÓÁ ÂÌËÂÏ, Ì ÔÓ‚ÚÓ flÂÚ, ÛÒÎÓ‚ÌÓ „Ó‚Ó fl, Á‡ åÓÌÚÂÒ͸Â: «Ô ÒËflÌËÌ... Ô ÒËflÌËÌ... ä‡Í ˝ÚÓ ÏÓÊÌÓ ·˚Ú¸ Ô ÒËflÌËÌÓÏ ?!». åË ‚ÓÒÔ ËÌËχÂÚÒfl ËÏ Í‡Í ‰ÛıÓ‚ÌÓ ‰ËÌÒÚ‚Ó ‚ ÍÛθÚÛ ÌÓÏ ÏÌÓ„ÓÓ· ‡ÁËË – ‡Á‚ ÌÂ Ô ËıÓ‰ËÚ Ì‡ ÛÏ Ô Ë ˝ÚÓÏ ‰ ‚ÌÂË̉ËÈÒÍÓ «Ö‰ËÌÒÚ‚Ó ‚ ÏÌÓ„ÓÓ· ‡ÁËË»? ùÚÓÚ ÔÓ‰ıÓ‰ ÍÛ‰‡ ·ÓΠÍÓÌÒÚ ÛÍÚË‚ÂÌ, ˜ÂÏ Ô ÂÒÎÓ‚ÛÚ‡fl ÚÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚ¸ ËÎË Ú ÔËÏÓÒÚ¸, Ë ÔÓ ÒÛÚË Ò‚ÓÂÈ fl‚ÎflÂÚÒfl ËÌÓÒ͇Á‡ÌËÂÏ ÂÏÍÓ„Ó Ó ËÂÌÚË ‡, Ô Â‰ÎÓÊÂÌÌÓ„Ó ‚ ÔÓÒ·ÌËË ë‚flÚÂÈ¯Â„Ó è‡Ú ˇ ı‡ ÄÎÂÍÒËfl II è·ÚÙÓ Ï ÑˇÎÓ„ Ö‚ ‡ÁËfl, ‡ ËÏÂÌÌÓ – Å·„ÓÊ·ÚÂθÌÓ ÑÓ· ÓÒÓÒ‰ÒÚ‚Ó. Ä ‡Á‚ ‚Ò ̇ Ó‰˚ Ë ÍÛθÚÛ ˚ Ì ÒÓÒÂ‰Ë Ì‡¯Ë ÔÓ Ô·ÌÂÚÂ? çÓ, ÌÂ Ô ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚Îflfl Ò·fl «ËÌ˚Ï», Ì ËÁӷ΢‡fl «˜ÛÊËı»,

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Шовинист любит свою культуру, но непременно противопоставляет ее другим культурам, традициям, народам, он восхваляет «свое» через унижение других. fioven, kültürünü sever ama onu mutlaka baflka kültür, gelenek, milletlere karfl› yöneltir, o kendisine ait olan› baflkalar›n› afla¤›lamakla över. lerinde en küçük bir aklanmaya bile sahip de¤ildir. Onlar›n ilkel vahfleti nerdeyse hemen her yerde; insanlar›n gerek ahlak, gerekse hukuksal ortak hayat kanunlar›n›n d›fl›na at›lm›flt›r. Öteki korkusu ise, maalesef hem günlük hayat düzeyinde, hem de organizeli bir flekilde; üstelik en renkli toplumlarda yeniden kendili¤inden üreyerek ve sürekli korkutarak yaflamaya devam ediyor. Bu zararl› ve utanç verici olgunun arkas›nda kültürsüzlük (ve en çok e¤itimsizlik), zararl› bir dünya görüflü, en basit insani duygular›n dumura u¤ramas›n›n yatt›¤› tart›fl›lmaz fakat sebepler ekonomik bir yap›ya sahip. Baflka bir deyiflle “günefl alt›nda yer” s›k›nt›s›.

Ötekiler kötülü¤ün temsilcisi(!) Asosyal bir davran›fl modeli olan bu hareket tarz›, belirli insanlara yönelik fliddette ifadesini bularak, “bizimkiler” ve “ötekilerin” karfl› karfl›ya getirilmesinin irrasyonel soyutlamas›n›n üzerine bina edilir. Bunun yan›nda, hiçbir ayr›m yapmadan, istisnas›z bütün ötekiler her flekilde kötülü¤ün temsilcisi olarak görülür ve bütün problemlerin suçlular› ilan edilirler. Her yabanc› do¤al olarak kolektif pisli¤in tafl›y›c›s› görülür ve bunun için cezaland›r›l›r. fiovenizm de, vatanseverlik de ço¤u zaman milliyetçilik kavram›n›n etkisi

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

21

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

В отличие от шовиниста, националист, самозабвенно любя «свое», не унижает «иное», не смотрит на него свысока и с подозрением.

Ну, как там на Западе?

alt›na girerler. Üstelik bu teze itiraz eden birço¤u, yap›lar› itibariyle z›t olan bu kavramlar›n birbiriyle de¤ifltirilebilir oldu¤unu iddia ederler. Aralar›ndaki tek benzerlik, her ikisinin de “kendinden” olan› ola¤anüstü yüceltmesidir. Buna ra¤men yabanc› korkusunda oldu¤u gibi, flovenizmde de (yaln›z daha yüksek seviyede) temel düflünce nefrettir. fioven, kültürünü sever ama onu mutlaka baflka kültür, gelenek, milletlere karfl› yöneltir, kendisine ait olan› baflkalar›n› afla¤›lamakla över.

åÌ Î˘ÌÓ, ‰ÓÎÊÂÌ Ô ËÁ̇ڸÒfl, ·ÎËÊ ‚ÒÂ„Ó ÏË Ó‚ÓÁÁ ÂÌË «„ ‡Ê‰‡Ì ÏË ‡», ÍÓÒÏÓÔÓÎËÚ˘ÂÒÍË ¯Ë ÓÍÓÂ Ô ËÌflÚË ÍÛθÚÛ Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ‡ÁÌ˚ı ÍÛθÚÛ . óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl Ó‰ÌÓÈ – ÛÒÒÍÓÈ, – fl Á‡˜‡ÒÚÛ˛ ‰‡Ê ÒÎ˯ÍÓÏ Ô Ë‰Ë ˜Ë‚ Í ÌÂÈ, Í ËÚ˘ÂÌ ÍÓ ‚ÒÂÏÛ, ˜ÚÓ ‚ Ӊ ·˚ Ì ‰ÓÚfl„Ë‚‡ÂÚ ‰Ó ˉ‡·, ÌÓ Ó‰ÌÓ‚ ÂÏÂÌÌÓ ËÒÔ˚Ú˚‚‡˛ ͇ÍÓÂ-ÚÓ Ú ÂÔÂÚÌÓ ˘ÂÏfl˘Â ˜Û‚ÒÚ‚Ó ÒÓÔ Ë˜‡ÒÚÌÓÒÚË. à ¢ ӉËÌ, ÒÓ‚ÒÂÏ ÛÊ Î˘Ì˚È, ¯Ú ˯ÓÍ. Ç ÍÓ̈ 70-ı, ÔÓÒΠ‰Ó΄Ëı ÎÂÚ ÊËÁÌË Ì‡ á‡Ô‡‰Â, ‰ ÛÁ¸fl ‚ åÓÒÍ‚Â ÒÔ ‡¯Ë‚‡ÎË ÏÂÌfl: «çÛ, Í‡Í Ú‡Ï?» à fl ÌÂËÁÏÂÌÌÓ Óڂ˜‡Î: «í‡Ï – ‚Ò ıÓ Ó¯Ó, Ë ‚Ò ‡‚ÌÓ ÔÎÓıÓ; Û Ì‡Ò ‚Ò ÔÎÓıÓ, Ë ‚Ò ‡‚ÌÓ ıÓ Ó¯Ó!». ìÊ Ì ̇ˆËÓ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏ ÎË ˝ÚÓ? I

Vatanseverlikte “kendine ait olan›” sevmek bafll›ca prensipken, “yabanc›lar›” hiç konuflmamak, hatta onlar› bilmemek de mümkündür. Yine de bana öyle geliyor ki, anlam olarak vatanseverlik de milliyetçilikle uyuflmuyor. Belki hakl› olmayabilirim fakat vatanseverli¤in devletle s›k› s›k›ya ba¤l› oldu¤u görülüyor. Vatansever için ülkeye, onun zaferlerine ve flan›na olan sevgi önce gelir. Oysa salt milliyetçilik için milletine, kültürüne, diline duyulan aflk derecesindeki sevgi (bu sevgi her zaman devlete duyulmaz) karakteristiktir. ‹dealde bu aflk, bazen gözü kör de olsa çevresindeki kültür dünyas›na karfl› objek-

Milliyetçi, flovenden farkl› olarak kendini unutacak derecede “kendine ait olan›” severken “ötekini” afla¤›lamaz, ona flüpheyle yüksekten bakmaz. ̇ˆËÓ̇ÎËÒÚ „ÓÚÓ‚ ÓÚÒڇ˂‡Ú¸ Ò‚ÓË ÍÛθÚÛ Ì˚ ˆÂÌÌÓÒÚË Ë Ô ÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ ÌÂÓ·˙ÂÍÚË‚Ì˚Ï Ì‡Ô‡‰Í‡Ï ̇ Â„Ó Ò‚flÚ˚ÌË, ‰‡‚‡fl ÓÚÔÓ Í‡Í ÍÒÂÌÓÙÓ·‡Ï, Ú‡Í Ë «˜ÛÊËÏ» ¯Ó‚ËÌËÒÚ‡Ï. à ˝Ú‡ Á‡˘ËÚ‡ Ì ‡„ ÂÒÒ˂̇. óÂÎÓ‚ÂÍÛ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓ Î˛·ËÚ¸ Ë Á‡˘Ë˘‡Ú¸ Ò‚Ó˛ χڸ Ë ˝ÚÓ Ì ‰Â·ÂÚ Â„Ó Û·ËȈÂÈ ‰ Û„Ëı χÚ ÂÈ. ÇÒ ˝ÚÓ ‚ ÂÏfl fl „Ó‚Ó ˛ Ó ÍÛθÚÛ ÌÓÏ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏÂ. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, ÌÂθÁfl ÌÂ Ô ËÁ̇ڸ, ˜ÚÓ, ÒÛ‰fl ÔÓ ÚÂ΂ËÁËÓÌÌ˚Ï ÌÓ‚ÓÒÚflÏ, „Ó ‡Á‰Ó ˜‡˘Â ‚ÒÚ Â˜‡ÂÚÒfl ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏ ÌÂÒÍÓθÍÓ ËÌÓ„Ó ‚ˉ‡ – Ú ËÚÓ Ë‡Î¸Ì˚È. à ÏÌÓ„Ë ·Â‰˚ Ò„ӉÌfl¯ÌÂ„Ó Ë – Û‚˚! Á‡‚Ú ‡¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl ‚ÓÒıÓ‰flÚ Í ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËflÏ Ú ËÚÓ Ë‡Î¸Ì˚ı ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏÓ‚. ëÚÓËÚ ÍÓÏÛ-ÎË·Ó ‚ ̇¯ÂÏ Á‡ÔÛÚ‡ÌÌÓÔ ÂÔÎÂÚÂÌÌÓÏ ÏË Â Ì‡˜‡Ú¸ ‚˚flÒÌflÚ¸, ˜¸fl Ú ËÚÓ Ëfl, ÍÚÓ Â Ô ‚˚È Á‡ÒÂÎËÎ, Û Í‡ÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡ ·Óθ¯Â Ô ‡‚ ̇ „Ó ˚ Ë

22

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÏÓ fl – Ë ‰Ó Ó„‡ ÔÓ‚Ó ‡˜Ë‚‡ÂÚ Í ¯Ó‚ËÌËÁÏÛ.

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

В конце 70-х, после долгих лет жизни на Западе, друзья в Москве спрашивали меня: «Ну, как там?» И я неизменно отвечал: «Там – все хорошо, и все равно плохо; у нас все плохо, и все равно хорошо!». tif ve hay›rhah olmas›na engel de¤ildir. Milliyetçi, flovenden farkl› olarak kendini unutacak derecede “kendine ait olan›” severken “ötekini” afla¤›lamaz, ona flüpheyle, yüksekten bakmaz, Montesquie’nün “Farsl›… Farsl›… insan nas›l Farsl› olabilir?!” sözünü tekrarlamaz. O dünyay› kültürel çeflitlilikte manevi bir birlik olarak benimser. Burada eski Hind’deki “çoklukta birlik” anlay›fl› akla gelmez mi? Bu yaklafl›m tolerans ve hoflgörüden çok daha yap›c›d›r, Moskova ve Bütün Rusya Patri¤i II. Aleksey’in Diyalog Avrasya Platformu’na gönderdi¤i mesajda teklif etti¤i genifl hareket alan›n›n mecaz›d›r, yani birbirinin iyili¤ini isteyen bir komfluluktur. Bütün uluslar ve kültürler bizim yeryüzündeki komflular›m›z de¤iller mi zaten?

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Bat›’dan dönünce arkadafllar›m “oralar nas›l?” diye sorunca her zamanki gibi “orada her fley iyi ama yine de kötü, bizde her fley kötü ama her halükarda iyi” demifltim. Milliyetçi, kendini “ötekilerin” karfl›s›na koymadan, “yabanc›n›n” maskesini düflürmeden kendi kültür de¤erlerini savunur ve yabanc› düflmanlar›n› ve “öteki” flovenleri püskürterek kutsallar›na yap›lan tarafgirane sald›r›lara direnir. Bu savunma sald›rgan de¤ildir. ‹nsan annesini sever ve korur bu onu di¤er annelerin katili yapmaz. Buraya kadar kültür milliyetçili¤inden bahsettim. Bununla beraber televizyon haberlerine bak›l›rsa, biraz farkl› çeflidine; toprak milliyetçili¤ine çok daha s›k rastlan›yor. Günümüzün bütün felaketleri toprak milliyetçilerinin çarp›flmalar›ndan do¤uyor ve maalesef yar›n da bu böyle olacak. Karmakar›fl›k bir flekilde birbirine giren dünyam›zda birilerinin “bu kimin topra¤›, oraya ilk kim yerleflti, hangi ulusun da¤ ve denizlerde daha çok hakk› var?” bunlar› ortaya ç›-

karmas› gerekir, aksi hâlde bu gidiflat flovenizme dönüflecektir.

Bat›’da durum nas›l? fiahsen itiraf etmeliyim ki, “dünya vatandafl›n›n” farkl› kültürleri kabul eden kozmopolitik geniflli¤indeki dünya görüflü bana daha yak›nd›r. Öz kültürüm Rus kültürüne gelince, ço¤u zaman ona karfl› haddinden fazla titizim, ideale varm›yor gibi her fleye elefltirel yaklafl›yorum fakat ayn› zamanda karfl›l›kl› ilginin ç›rp›nan, s›z› veren duygusunu hissediyorum. Ve tamamen özel bir detay daha: 70’li y›llar›n sonunda uzun süre yaflad›¤›m Bat›’dan dönünce arkadafllar›m “oralar nas›l?” diye sorunca her zamanki gibi “orada her fley iyi ama yine de kötü, bizde her fley kötü ama her halükârda iyi” derdim. Bu da milliyetçilik olmas›n sak›n? I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

23

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Люди разучились прощать Беседовал: Расим Хуснутдинов Корреспондент «ДА» в Татарстане/РФ .

‹nsanlar affetmeyi unuttu Konuflan: Rasim Husnutdinov Da Tataristan muhabiri.

ã˛·Ó‚¸ èÂÚ Ó‚Ì‡ äӘ̂‡ – ‰Ë ÂÍÚÓ ¯ÍÓÎ˚-„ËÏ̇ÁËË ‚ ä‡Á‡ÌË, ‰ ‚ÌÂÏ „Ó Ó‰Â, ÍÓÚÓ ˚È Á‡ÌËχÂÚ ‚‡ÊÌÓ ÏÂÒÚÓ ‚ ËÒÚÓ ËË Í‡Í Ú‡Ú‡ ÒÍÓ„Ó, Ú‡Í Ë ÛÒÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡. í ‡‰ËˆËfl ÏÌÓ„Ó̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó „Ó Ó‰‡ Ô Ó‰ÓÎʇÂÚÒfl Ë Ì˚ÌÂ. à Ì ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ, ˜ÚÓ ËÏÂÌÌÓ Í‡Á‡ÌÒ͇fl „ËÏ̇ÁËfl Òڇ· Ôӷ‰ËÚÂÎÂÏ ÇÒ ÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ÍÓÌÍÛ Ò‡ «ãÛ˜¯‡fl ¯ÍÓ·-2004» ‚ ÌÓÏË̇ˆËË «òÍÓ· „ ‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl». lj¸ Û ä‡Á‡ÌË „ÎÛ·ÓÍËÈ ÓÔ˚Ú ÏÂÊ ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Ë ÏÂÊ˝ÚÌ˘ÂÒÍËı ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. ê‡ÒËÏ ïÛÒÌÛÚ‰ËÌÓ‚: ã˛·Ó‚¸ èÂÚ Ó‚Ì‡, Ç˚ – ‰Ë ÂÍÚÓ ¯ÍÓÎ˚, ÍÓÚÓ ‡fl ‚ 2004 „. ·˚· Ô ËÁ̇̇ ÎÛ˜¯ÂÈ ‚ ÌÓÏË̇ˆËË «òÍÓ· „ ‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl». àÁ ˝ÚÓ„Ó ÒΉÛÂÚ, ˜ÚÓ ‚‡¯‡ ¯ÍÓ· Ô Ë‰‡ÂÚ ·Óθ¯Ó Á̇˜ÂÌË ‚ÓÒÔËÚ‡Ì˲ „ ‡Ê‰‡ÌÒÍËı ͇˜ÂÒÚ‚ ‚ ÓÒÒËÈÒÍËı ‰ÂÚflı. ëÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÎË ˝ÚÓÏÛ Ô ÓˆÂÒÒÛ Ô ÂÔÓ‰‡‚‡ÌË ‚ Ó·˘ÂÓ· ‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚ı ¯ÍÓ·ı ÓÒÌÓ‚ Ô ‡‚ÓÒ·‚ÌÓÈ ÂÎË„ËË? lj¸ ˝ÚÓÚ Ô Â‰ÏÂÚ ‚‚‰ÂÌ ‚Ó ÏÌÓ„Ëı „ËÓ̇ı êÓÒÒËË... ã˛·Ó‚¸ äӘ̂‡: ü Ô ÓÚË‚ ‚‚‰ÂÌËfl Ô ‡‚ÓÒ·‚Ëfl ‚ ÓÒÒËÈÒÍËı ¯ÍÓ·ı. ü ‚Â Û˛˘ËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ıÓÊÛ ‚ ˆÂ ÍÓ‚¸, Ô ÂÍÎÓÌfl˛Ò¸ Ô ‰ ÅÓ„ÓÏ. Ç ‡ – Ò‚flÚÓ ÔÓÌflÚË ‰Îfl ÏÂÌfl. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, Á̇˜ËÚÂθ̇fl ˜‡ÒÚ¸ Û˜ÂÌËÍÓ‚ ‚ ÏÓÂÈ ¯ÍÓΠ– ‰ÂÚË ËÁ ÏÛÒÛθχÌÒÍËı ÒÂÏÂÈ. á̇˜ËÚ, fl ‰ÓÎÊ̇ Ô Ë„Î‡¯‡Ú¸ ‚ ¯ÍÓÎÛ Ì ÚÓθÍÓ Ô ‡‚ÓÒ·‚ÌÓ„Ó ·‡Ú˛¯ÍÛ, ÌÓ Ë ÏÛÎÎÛ. Ä ‚‰¸ Ô ËÓ·˘ÂÌËÂ Í ‚  – ˝ÚÓ Á‡‰‡˜‡ ı ‡ÏÓ‚, Ú.Â. ˆÂ Í‚ÂÈ Ë Ï˜ÂÚÂÈ, ‡ Ú‡ÍÊ ÒÂϸË. ì˜Â·Ì˚ Á‡‚‰ÂÌËfl Ô ËÁ‚‡Ì˚ ÔÓÏÓ„‡Ú¸ ÒÂϸÂ, ‡ Ì Á‡ÏÂÌflÚ¸ ÂÂ. ÑÛıÓ‚Ì˚È ÏË Â·ÂÌ͇ ÙÓ ÏË ÛÂÚÒfl ‚

24

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Любовь Кочнева / Lubov Koçneva

ÒÂϸÂ. èÓ˝ÚÓÏÛ fl Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ÒÂϸfl ҇χ ‰ÓÎÊ̇ Ô Â‰ÔÓ˜ÂÒÚ¸, Í Í‡ÍÓÈ ‚  ÂÈ Ô ËÓ·˘‡Ú¸ ·ÂÌ͇. òÍÓ· ÓÚ‰ÂÎÂ̇ ÓÚ ˆÂ Í‚Ë, ‰‡ Ë Ó‰ËÚÂÎË ÏÓ„ÛÚ ·˚Ú¸ Ô ÓÚË‚ Ô ÂÔÓ‰‡‚‡ÌËfl ÂÎË„ËË ‚ ¯ÍÓÎÂ. å˚ ‚ ̇¯ÂÈ ¯ÍÓΠÒÚ ÂÏËÏÒfl ̇ۘËÚ¸ ‰ÂÚÂÈ Û‚‡Ê‡Ú¸ ‰ Û„ ‰ Û„‡ ‚Ì Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ ÂÎË„ËË Ë Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÒÚË, ‡ Ú‡ÍÊ ÔÓÏÓ˜¸ ‰ÂÚflÏ Û‚‡Ê‡Ú¸ Ò‚ÓË Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚ ÍÓ ÌË. à ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ï˚ ËÒÔÓθÁÛÂÏ Ò‡Ï˚ ‡ÁÌ˚ ÏÂÚÓ‰˚. ç‡Ô ËÏ , ÔÓÒ Â‰ÒÚ‚ÓÏ àÌÚ ÌÂÚ‡ Ï˚ ÔÓ‰‰Â ÊË‚‡ÂÏ Ò‚flÁ¸ Ò 13 ‰Ë‡ÒÔÓ ‡ÏË ‚ ‡ÁÌ˚ı Û„ÓÎ͇ı Ô·ÌÂÚ˚. å˚ Ó·˘‡ÂÏÒfl Ò Ú‡Ú‡ ‡ÏË, ÊË‚Û˘ËÏË ‰‡ÎÂÍÓ ÓÚ Ò‚ÓÂÈ Ó‰ËÌ˚, Ë ‚ ˝ÚÓÏ Ó·˘ÂÌËË ‡ÍÚË‚ÌÓ Û˜‡ÒÚ‚Û˛Ú ÛÒÒÍËÂ, ‚ ÂÈÒÍËÂ, ˜Û‚‡¯ÒÍË ‰ÂÚË. ÑÎfl Ç‡Ò Ô ËÓ ËÚÂÚÓÏ fl‚ÎflÂÚÒfl ‡Á‚ËÚË ÏÂÊ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ„Ó ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËfl... äÓ̘ÌÓ. å˚ ÒÓÁ̇ÂÏ ‚‡ÊÌÓÒÚ¸ ÍÛθÚÛ ÓÎӄ˘ÂÒÍËı Á̇ÌËÈ. äÓ„‰‡ Á̇¯¸ ÍÛθÚÛ Û ‰ Û„Ó„Ó Ì‡ Ó‰‡, ÚÓ„‰‡ ÔÓÌËχ¯¸ ‰ Û„Û˛ ̇ˆË˛. ÅÓΠÚÓ„Ó, ‰ÂÚË Ì Á̇˛Ú Ë Ò‚ÓÂÈ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÍÛθÚÛ ˚. é˜Â̸ ËÒ͇ÊÂÌ˚ ÏÌÓ„Ë ËÚÛ‡Î˚ Ë Ú ‡‰ËˆËË. èÓ˝ÚÓÏÛ Ï˚ ÒÚ‡ ‡ÂÏÒfl Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ ‰ÓÒÚÛÔ

Lubov Petrovna Koçneva, Kazan’ da bir ortaokul Müdürü. Kazan, Tatar tarihinde oldu¤u kadar Rus tarihinde de önemli bir yer iflgal eden eski bir flehir. Çok uluslu flehrin gelenekleri bugün de devam etmekte. Ve tesadüf olmasa gerek, özellikle Kazan orta okulu “En ‹yi Vatandafl Okulu” program› kapsam›nda “2004’ün en iyi okulu” ödülüne lay›k görüldü. Kazan’›n ayr›ca dinler ve etnik unsurlar aras›ndaki münasebetlere dayal› derin bir bilgi tecrübesi var. Rasim Husnutdinov: Lubov Petrovna, siz, “En ‹yi Vatandafl Okulu” kapsam›nda birinci seçilen okulun müdürüsünüz. Bundan da, sizin çocuklar› yetifltirirken yurttafl niteli¤ine büyük önem atfetti¤iniz sonucunu ç›kar›yoruz. Ortodoksluk dersi Rusya’da pek çok bölgede okutulmaya bafllad›. Siz bu dersin ö¤rencilerin iyi bir vatandafl olmas›nda bir etkisi oldu¤unu düflünüyor musunuz? Lubov Koçneva: Ben Ortodokslu¤un okullarda okutulmas›na karfl›y›m. ‹nançl› bir insan›m. Kiliseye giderim. Tanr›’ya ibadet ederim. ‹nanç, çok de¤erli bir kavramd›r bana göre. Bununla birlikte okulun hat›r› say›l›r bir ço¤unlu¤unu Müslüman ailelerin çocuklar› oluflturuyor. Demek ki ben, sadece papaz› de¤il, ayn› zamanda imam› da davet edebilmeliyim. Ne var ki, inanç konusunda özel yerler var. Bunlar kilise ve camiler. Bu vazife onlara ve tabii ki aileye ait. E¤itim kurumlar› ailelere yard›m amac› ile kurulmufl yerler, onlar›n

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Мне кажется, что беда российского общества в том, что оно разучилось прощать. Очень трудно признать свой грех, свою ошибку. Rus toplumunun içinde bulundu¤u bu felakete yol açan sebebin affetmeyi unutmas› oldu¤u düflüncesindeyim. Kendi hatalar›n›, günahlar›n› itiraf etmek çok zordur. ‰ÂÚÂÈ Í Ô ‡‚‰Ë‚ÓÈ ËÌÙÓ Ï‡ˆËË. çÓ Ô Ë ˝ÚÓÏ ‡ÒÒ͇Á˚‚‡ÂÏ Ó· Ó·˚˜‡flı Ë Ú ‡‰ËˆËflı ‚ÒÂı ̇ Ó‰Ó‚, Ô ÓÊË‚‡˛˘Ëı ‚ í‡Ú‡ ÒÚ‡ÌÂ. å˚ „Ó‚Ó ËÏ Ó Ú‡Ú‡ ‡ı, ÛÒÒÍËı, ‚ Âflı, ‰‡ÂÏ ËÌÙÓ Ï‡ˆË˛ Ó ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı ˉÂÌÚ˘ÌÓÒÚË ˝ÚËı ̇ Ó‰Ó‚. ä‡Ê‰‡fl ÂÎË„Ëfl – ˝ÚÓ ÒÓÍ Ó‚Ë˘Ìˈ‡ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚ı Ô ËÏ ӂ ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡. Ö‚ ÂË Ó˜Â̸ ÔÓ˜ËÚ‡˛Ú χÚ ÂÈ, ‰‡Ê ̇ˆËÓ̇θÌÓÒÚ¸ Û ˝ÚÓÈ Ì‡ˆËË Ô ‰‡ÂÚÒfl ÔÓ Ï‡Ú ËÌÒÍÓÈ ÎËÌËË. è ËÏ ۂ‡ÊÂÌËfl Í ÊÂÌ˘ËÌ Ô ÂÌÓÒËÚÒfl ̇ ‚Ò ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Ó. í‡ÍËÂ Ô ËÏ ˚ Ï˚ ÔÓ͇Á˚‚‡ÂÏ ‰ÂÚflÏ, ‡ÒÒ͇Á˚‚‡ÂÏ Ó· Ó·˘Â˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚflı, ÍÓÚÓ ˚ ÔÓÌflÚÌ˚ ‚ÒÂÏ. å˚ ‰Â·ÂÏ ‡ÍˆÂÌÚ Ì‡ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚ ͇˜ÂÒÚ‚‡ ̇ˆËÈ Ë ÂÎË„ËÈ. Ç˚ „Ó‚Ó ËÚÂ, ˜ÚÓ ÏÂÊ˝ÚÌ˘ÂÒ͇fl ‡ÁÓ·˘ÂÌÌÓÒÚ¸ Ë ‚ ͇ÍÓÏ-ÚÓ ÒÏ˚ÒΠÌÂÔ ËflÁ̸ Ò‚flÁ‡Ì˚ Ò Ì‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÈ ËÌÙÓ ÏË Ó‚‡ÌÌÓÒÚ¸˛ β‰ÂÈ ‰ Û„ Ó ‰ Û„Â. ùÚÓ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌ̇fl Ô Ë˜Ë̇? è ˘ËÌ ÏÌÓ„Ó. çÓ ÏÌ ͇ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ ·Â‰‡ ÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌÓ ‡ÁÛ˜ËÎÓÒ¸ Ô Ó˘‡Ú¸. é˜Â̸ Ú Û‰ÌÓ Ô ËÁ̇ڸ Ò‚ÓÈ „ Âı, Ò‚Ó˛ ӯ˷ÍÛ. ÇÒ„‰‡ ΄˜Â Ó·‚ËÌËÚ¸ ÍÓ„Ó-ÚÓ Ë Ì‡ÈÚË ÓÔ ‡‚‰‡ÌË ‰Îfl Ò·fl. óÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ÌÂÏÌÓ„Ó Ô ‡„χÚËÍÓÏ ‚ Ò‚ÓËı ÔÓÒÚÛÔ͇ı. éÌ ‰ÓÎÊÂÌ ÛÏÂÚ¸ ·Ó ÓÚ¸Òfl Ë ÒÚ ÂÏËÚ¸Òfl Í ‚ÌÛÚ ÂÌÌÂÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË. LJÊÌÓ ÓÔ Â‰ÂÎËÚ¸ ‰Îfl Ò·fl ˆÂθ Ë ÒÚ ÂÏËÚ¸Òfl Í ÌÂÈ, ÌÂ Ò‚Ó ‡˜Ë‚‡fl Ò ÔÛÚË. çÓ Ë‰ÚË Í ˆÂÎË - Ì Á̇˜ËÚ Û„ÌÂÚ‡Ú¸ ËÎË ÛÌËʇڸ ÚÓ„Ó, ÍÚÓ ÒÚÓËÚ Ì‡ Ú‚ÓÂÏ ÔÛÚË. óÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ Ì‡Û˜ËÚ¸Òfl ‡‰Ó‚‡Ú¸Òfl ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ËÏÂÂÚ. è Ë ˝ÚÓÏ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ̇ۘËÚ¸Òfl ‰‡‚‡Ú¸, ‰ÂÎËÚ¸Òfl ÚÂÏ, ˜ÚÓ ËÏÂÂÏ. çÓ ·ÂÁ Í ÂÔÍÓ„Ó ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó ÒÚ ÊÌfl ˝ÚÓ Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ. I

yerini almak için de¤il. Çocu¤un manevi dünyas› ailede flekillenir. Bundan dolay›d›r ki, bence aile çocu¤una hangi inanç sistemine dayal› bir e¤itim verilmesi hususunda kendi karar verebilmelidir. Okul kiliseden ayr› bir yerdir. Aileler de dilerlerse bu kurumda din e¤itimine tamamen karfl› ç›kabilirler. Biz okulumuzda, birbirlerine olan sayg›y› dinden, milli köklerinden ba¤›ms›z bir flekilde ö¤retmeye çal›fl›yoruz. Ayr›ca, kendi milli köklerine sayg› duymalar›na yard›mc› olmaya çal›fl›yoruz. Bunun için de pek çok de¤iflik yöntem kullan›yoruz. Örne¤in internet kanal› ile dünyan›n farkl› noktalar›ndan 13 diaspora ile ba¤lant› kuruyoruz. Kendi devletinden uzaklardaki Tatar çocuklarla ba¤lant› kuruyor ve bu arada da Rus, Yahudi, Çuvafl v.b. milletlerden çocuklarla aktif iletiflime giriyoruz.

larla ve dinleri ile özdeflleflen bilgiler aktar›yoruz. Her din, insanl›k için pek çok faydal› s›rlar içeriyor. Yahudiler anneye çok önem verir. Onlar›n milliyetçilikleri bile bu çizgidedir. “Kad›na sayg›y›” ise tüm insanl›k ayn› ba¤lamda de¤erlendiriyor diyebiliriz. Çocuklara böyle örneklemelerle herkesin anlayabilece¤i flekilde insanl›k de¤erlerinden bahsediyoruz. Farkl› dinlerin ve milletlerin olumlu yanlar›n› öne ç›kar›yoruz. Diyorsunuz ki, etnik gruplar aras›ndaki ayr›l›klar›n ve bir manada birbirlerine duyduklar› antipatinin sebebi, birbirleri hakk›ndaki bilgi eksikli¤idir. Sizce tek sebep bu mudur?

Sizin için öncelik, etnik unsurlar aras› karfl›l›kl› anlay›fl›n gelifltirilmesi diyebiliriz...

Sebep çok. Ancak ben, Rus toplumunun içinde bulundu¤u bu felakete yol açan sebebin, affetmeyi unutmas› oldu¤u düflüncesindeyim. Kendi hatalar›n›, günahlar›n› itiraf etmek çok zordur. Hep baflkalar›n› suçlay›p, kendi do¤rulu¤unu baflkalar›n›n hatalar›n› bularak ispata çal›flmak daha kolay gelmifltir.

Tabiî ki. Kültürel bilginin ne kadar önemli oldu¤unu kavrayabiliyoruz. Di¤er milletin kültürünü bilmek, o milleti anlamay› da sa¤l›yor. Daha da önemlisi, çocuklar kendi öz kültürlerini bile bilmiyor. Pek çok töre ve gelenek deforme olmufl. Bu sebeple de biz, çocuklar›n en do¤ru bilgiye ulaflmas›na gayret ediyoruz. Ancak bunun yan›nda Tataristan’da yaflayan di¤er halklar›n adet ve geleneklerinden de bahsediyoruz. Tatarlardan, Ruslardan, Yahudilerden, on-

‹nsan yapaca¤› ifllerde biraz pragmatik olmal›. Mücadele edebilmeli ve kendi vicdan›n› rahatlatabilmelidir. Kendine bir hedef belirleyip, yolundan sapmamas› önemlidir. Ama hedefinde gitmek, yolunda kim varsa yutup yok edebilece¤in anlam›n› tafl›m›yor. ‹nsan elindeki ile mutlu olmas›n› bilmeli. Bunun yan›nda da sahip olduklar›n› vermeyi ve paylaflmay› ö¤renmeli. Ancak bunun olmas› için kuvvetli bir maneviyat gereklidir. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

25

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Исфандияр Вахабзаде:

Отец научил меня гордиться тем, что я - азербайджанец Беседовал: Мехмет Зор Кая Представитель «ДА» в Молдове.

‹sfandiyar Vahapzade:

Azeri olmakla gurur duymay› bana babam ö¤retti Konuflan: Mehmet Zor Kaya Da Moldova temsilcisi.

àÏfl ŇıÚËfl ‡ LJı‡·Á‡‰Â ¯Ë ÓÍÓ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË Â. Ç ÒÓ‚ÂÚÒÍË „Ó‰˚ ÓÌ ·˚Î Ó‰ÌËÏ ËÁ ÚÂı ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚, ÍÚÓ ‚ÌÂÒ Á̇˜ËÚÂθÌ˚È ‚Í·‰ ‚ ÒÓı ‡ÌÂÌËÂ Ë ‡Á‚ËÚË ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ˚ Ë flÁ˚͇. Ö„Ó Á‡ÒÎÛ„Ë Ô ‰ Ó‰ËÌÓÈ Ë ‚Í·‰ ‚ Ô Ó·ÛʉÂÌË ̇ˆËÓ̇θÌÓÌ ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÓÁ̇ÌËfl ÓÚϘÂÌ˚ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ÏË Ô ÂÏËflÏË Ë Ì‡„ ‡‰‡ÏË. è ÓËÁ‚‰ÂÌËfl ŇıÚËfl ‡ LJı‡·Á‡‰Â Ô ‚‰ÂÌ˚ ̇ ÏÌÓ„Ë flÁ˚ÍË ÏË ‡. Ç ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÂ, ‚ êÓÒÒËË Ë Ì‡ ìÍ ‡ËÌ ·Óθ¯ËÏ ÛÒÔÂıÓÏ ÔÓθÁÛ˛ÚÒfl ÚÂ‡Ú ‡Î¸Ì˚ ÔÓÒÚ‡ÌÓ‚ÍË ÔÓ Â„Ó Ô¸ÂÒ‡Ï. äÓ ÂÒÔÓ̉ÂÌÚ ÊÛ Ì‡Î‡ «ÑÄ» ‚ åÓΉӂ åÂıÏÂÚ áÓ ä‡fl ‚ÒÚ ÂÚËÎÒfl Ò Ò˚ÌÓÏ ˝ÚÓ„Ó Î„Ẩ‡ ÌÓ„Ó Û˜ÂÌÓ„Ó Ë ÔËÒ‡ÚÂÎfl – àÒه̉Ëfl ÓÏ Ç‡ı‡·Á‡‰Â, ÍÓÚÓ ˚È fl‚ÎflÂÚÒfl ó ÂÁ‚˚˜‡ÈÌ˚Ï Ë èÓÎÌÓÏÓ˜Ì˚Ï èÓÒÎÓÏ êÂÒÔÛ·ÎËÍË ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ‚ êÂÒÔÛ·ÎËÍ åÓΉӂ‡. àÒه̉Ëfl LJı‡·Á‡‰Â ‡ÒÒ͇Á‡Î Ó· ÓÚˆÂ, ‡ Ú‡ÍÊ ÔÓ‰ÂÎËÎÒfl Ò‚ÓËÏË Ï˚ÒÎflÏË ÓÚÌÓÒËÚÂθÌÓ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁχ Ë Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁ̇ÌËfl ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. åÂıÏÂÚ áÓ ä‡fl: LJ¯ ÓÚˆ, ‚ÒÂÏË ÌÓ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È ÔÓ˝Ú Ë Ï˚ÒÎËÚÂθ ŇıÚËfl LJı‡·Á‡‰Â, ‚ÌÂÒ Ó„ ÓÏÌ˚È ‚Í·‰ ‚ ‡Á‚ËÚË ÍÛθÚÛ ˚ Ë Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁ̇ÌËfl ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ Ì‡ˆËË. ç ÏÓ„ÎË ·˚ ‚˚ ‡ÒÒ͇Á‡Ú¸ Ó· ÓÚˆÂ Ë Â„Ó ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË?

26

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

àÒه̉Ëfl LJı‡·Á‡‰Â: ü ÔÓÒÚ‡ ‡˛Ò¸ „Ó‚Ó ËÚ¸ Ó Å‡ıÚËfl  LJı‡·Á‡‰Â ÌÂ Í‡Í Ó· ÓÚˆÂ, ‡ Í‡Í Ó ‚ÂÎËÍÓÏ ÔÓ˝Ú ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡. èÓ˝Ú Å‡ıÚËfl LJı‡·Á‡‰Â ̇ۘËΠ̇¯Â ÔÓÍÓÎÂÌË β·ËÚ¸ Ò‚Ó˛ ÍÛθÚÛ Û, „Ó ‰ËÚ¸Òfl Ò‚ÓËÏË ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËÏË ÍÓ ÌflÏË. ü ÔÓÎÛ˜ËÎ Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌË ̇ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÏ flÁ˚Í ¢ ‚ ÒÓ‚ÂÚÒÍË „Ó‰˚. çÓ ÒÂϸ‰ÂÒflÚ Ô ÓˆÂÌÚÓ‚ ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡ ÔÓÎÛ˜‡ÎË Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌË ̇ ÛÒÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ. ü Ì ‚ÓÁ ‡Ê‡˛ Ô ÓÚË‚ Á̇ÌËfl ÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚͇. êÓÒÒËfl

Bahtiyar Vahapzade, tüm dünyan›n bildi¤i ünlü bir isim. Daha SSCB y›llar›nda, Azerbaycan’›n kültür ve dilinin korunup gelifltirilmesi ad›na önemli ifller yapanlar›n bafl›nda onun da ad› zikredilmekte. Kendi vatan› ve milli-ahlaki uyan›fl ad›na sergiledi¤i çal›flmalar› say›s›z ödül ve niflanla taltif edilmifl. Bahtiyar Vahapzade’nin eserleri pek çok dile çevrilmifl. Azerbaycan’da, Rusya’da ve Ukrayna’da yazar›n eserlerinden yola ç›k›larak gösterime sunulan tiyatro ve piyesler büyük bir baflar› ile sahneleniyor. Dergimizin Moldova muhabiri Mehmet Zor Kaya, bu büyük e¤itimci ve yazar›n, Azerbaycan Moldova Büyükelçisi olan o¤lu ‹sfandiyar Vahapzade ile bir söylefli yapt›. Kendisinden, babas› hakk›nda ve toplumda milliyetçilik ve milliyetçilik bilinci üzerine fikirlerini ald›k. Mehmet Zor Kaya: Baban›z, dünyaca ünlü flair ve düflünür Bahtiyar Vahapzade, Azerbaycan kültürüne ve halk›n milli bilince ulaflmas›na çok büyük emekler verdi. Bize baban›zdan ve onun yapt›klar›ndan bahseder misiniz? ‹sfandiyar Vahapzade: Ben, Bahtiyar Vahapzade’yi babam olarak de¤il de, Azerbaycan’›n büyük halk flairi olarak anlatmaya çal›flay›m. fiair Bahtiyar Vahapzade benim ça¤›mdaki kufla¤a kendi

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

̇¯ ÒÓÒ‰, Ë Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Á̇ڸ ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í, ÌÓ ‰ÓÎÊÌ˚ ‰Â·ڸ ˝ÚÓ Ì ‚ Û˘Â · ̇¯ÂÏÛ Ó‰ÌÓÏÛ Ú˛ ÍÒÍÓÏÛ flÁ˚ÍÛ. åË Ó‚Û˛ ÎËÚ ‡ÚÛ Û fl ËÁÛ˜‡Î ̇ ÛÒÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ. åÓÎÓ‰Âʸ Á̇· Ó‰ÌÓÈ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ flÁ˚Í Ì‡ ÌËÁÍÓÏ Û Ó‚Ì ËÎË ÔÓ˜ÚË Ì Á̇·. à Í‡Í ÌË ÒÚ ‡ÌÌÓ, ˜‡ÒÚ¸ ÏÓÎÓ‰ÂÊË „Ó ‰Ë·Ҹ ˝ÚËÏ ÔÓ ÓÍÓÏ. ŇıÚËfl LJı‡·Á‡‰Â Ó·˙flÒÌflÎ ÏÓÎÓ‰ÂÊË Á̇˜ÂÌË ӉÌÓ„Ó flÁ˚͇ Ë Ú ‡„˘ÂÒÍË ÔÓÒΉÒÚ‚Ëfl ‰Îfl ̇ˆËË ËÒÍÓ ÂÌÂÌËfl Ó‰ÌÓ„Ó flÁ˚͇, ‡ ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ ÍÛθÚÛ ˚ Ë ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. Ç Ú ‰‡ÎfiÍËÂ Ë ÚflÊfiÎ˚ „Ó‰˚, ÍÓ„‰‡ Ò‚Ó·Ó‰‡ ÒÎÓ‚‡ Ë Ï˚ÒÎË ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡Î‡, ŇıÚËfl LJı‡·Á‡‰Â ‚ Ò‚ÓËı Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËflı Ë ÎÂ͈Ëflı „Ó‚Ó ËÎ Ó ÚÓÏ, Í‡Í ‚‡ÊÌÓ ÔÓÏÌËÚ¸ Ó Ò‚ÓËı ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı ÍÓ Ìflı Ë Ì Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ï˚ Ú˛ ÍË. Ö„Ó Ú Û‰˚, Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌÌ˚ ̇ ÛÍ ÂÔÎÂÌË ̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ‰Ûı‡ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡, ‰‡ÎË Ò‚ÓË ÔÎÓ‰˚ ‚ 1988 „. ëÓ·˚ÚËfl 1988 „. ‚Ó¯ÎË ‚ ËÒÚÓ Ë˛ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡ Í‡Í Ì‡˜‡ÎÓ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ÓÒ‚Ó·ÓʉÂÌËfl, ÍÓ„‰‡ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ ÔÓ‰ ÎÓÁÛÌ„‡ÏË Å‡ıÚËfl ‡ LJı‡·Á‡‰Â ÒÓ· ‡ÎÒfl ̇ ÔÎÓ˘‡‰Ë «ÄÁ‡‰Î˚„», ËÎË «ë‚Ó·Ó‰˚», ˜ÚÓ·˚ ÓÚÒÚÓflÚ¸ Ò‚Ófi Ô ‡‚Ó Ì‡ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸.

Коран я прочитал по совету отца ÇÓÁÌË͇ÎË ÎË Û ‚‡Ò Ò ‚‡¯ËÏ ÓÚˆÓÏ ‡ÁÌӄ·ÒËfl ‚Ó ‚Á„Îfl‰‡ı? éÚˆ ÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Î Ì‡Ï ·˚Ú¸ ÓÒÚÓ ÓÊÌ˚ÏË ‚ ‚˚ ‡ÊÂÌËË Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚ı ˉÂÈ. äÓ„‰‡ fl ·˚Î ÒÚÛ‰ÂÌÚÓÏ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚ‡ ‚ 1971-1972 „„., Ï˚ Ò ÒÓÍÛ ÒÌË͇ÏË Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÎË ÔÓ‰ÔÓθÌ˚ ‰‚ËÊÂÌËfl Á‡ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸. ìÁ̇‚ Ó· ˝ÚÓÏ, ÓÚˆ ÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Î Ì‡Ï ·˚Ú¸ ÔÓÓÒÚÓ ÓÊÌÂÂ, ÔÓÒÍÓθÍÛ Ï˚ ÏÓ„ÎË ·˚Ú¸ ÒËθÌÓ Ì‡Í‡Á‡Ì˚. çÓ Ï˚ Ô Ó‰ÓÎʇÎË Ò‚Ó˛ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸, ÓÒÌÓ‚˚‚‡flÒ¸ ̇ ˉÂflı ÓÚˆ‡. ä‡ÍË ÍÌË„Ë Å‡ıÚËfl LJı‡·Á‡‰Â ÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Î ‚‡Ï Ô Ó˜ËÚ‡Ú¸? è Âʉ ‚ÒÂ„Ó ë‚fl˘ÂÌÌ˚È äÓ ‡Ì. à fl Ò Ô Â‚ÂÎËÍËÏ ËÌÚ ÂÒÓÏ Ô Ó˜ËڇΠ„Ó. óÚÓ ËÁ ÚÓ„Ó, ˜ÂÏÛ Ì‡Û˜ËÎ ‚‡Ò ÓÚˆ, ‚˚ Ò˜ËÚ‡ÂÚ ҇Ï˚Ï ‚‡ÊÌ˚Ï? éÚ ÓÚˆ‡ fl Ô ÂÌflÎ, Ô Âʉ ‚Ò„Ó, ‚Á„Îfl‰˚ ̇ ̇ˆËÓ̇θÌ˚È ‚ÓÔ ÓÒ. ä ÒÓʇÎÂÌ˲, ÏÌÓ„Ë ÓÔ‡Ò‡˛ÚÒfl ÒÎÓ‚‡ «Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ», ÌÓ ‰Îfl ÏÂÌfl ˝ÚÓ ÔÓÌflÚË ҂flÚÓ.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

kültürümüzü sevmeyi ve geçmifl tarihsel köklerimizle gurur duymay› ö¤retti.

Бахтияр Вахабзаде объяснял молодежи значение родного языка и трагические последствия для нации искоренения родного языка, а вместе с тем культуры и исторических ценностей. Bahtiyar Vahapzade, gençlere öz dilin anlam›n› ve anadilin yok olmas› durumunda olabilecekleri, bunun yan›nda ise tarihî ve kültürel de¤erlerden bahsederdi. Интернационализм отдаляет от национальных ценностей ä‡ÍÓÈ ÒÏ˚ÒÎ ‚˚ ‚Í·‰˚‚‡ÂÚ ‚ ÔÓÌflÚË «Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ»? ë„ӉÌfl Ï˚ ÊË‚fiÏ ‚ ÏË Â, „‰Â ͇ʉÓÈ Ì‡ˆËË, ÍÓÚÓ ‡fl Ì ËÏÂÂÚ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ó Ò‚ÓËı ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚflı, „ ÓÁËÚ Â‡Î¸Ì‡fl ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËfl. Ç ÒÓ‚ÂÚÒÍË ‚ ÂÏÂ̇ ‚·Ҹ ‡ÍÚ˂̇fl Ô ÓÔ‡„‡Ì‰‡

Ben Sovyet y›llar›nda bile e¤itimimi Azerice ald›m. Ama ne var ki, genç nüfusun %70’i e¤itimini Rusça gördü. Ben Rusça bilmenin kötü bir fley oldu¤unu söylemek istemiyorum. Rusya bizim komflumuz ve bu ba¤lamda Rusçan›n bilinmesi flart, ancak bunun, bizim Türki dilimizin yap›s›n› bozmamas› önemli. Ben dünya edebiyat›n› Rusçadan okudum. Öz Azerbaycan dili gençler aras›nda ya çok düflük seviyede, yahut hiç bilinmemekteydi. Ve ne gariptir ki, baz› gençler bu ac› durumlar›n› övünç meselesi say›yorlard›. Bahtiyar Vahapzade, gençlere öz dilin anlam›n› ve anadilin yok olmas› durumunda olabilecekleri, bunun yan›nda ise tarihî ve kültürel de¤erlerden bahsederdi. Konuflma ve düflünme özgürlü¤üne gem vurulan o uzun ve meflakkatli y›llarda Bahtiyar Vahapzade yazm›fl oldu¤u eselerlerinde ve yapt›¤› konferanslarda tarihsel ba¤lar›m›zdan ve Türk oldu¤umuzun unutulmamas› gerekti¤inden bahsederdi. Onun, Azerbaycan halk›n›n milli ruhunun pekiflmesi yönündeki çabalar›n›n ilk meyvesini 1988 y›l›nda gördük. Azerbaycan halk›n›n, “Azadl›k” meydan›nda özgürlük hakk›n› elde etmek amac›yla toplan›p Bahtiyar Vahapzade sloganlar› alt›nda sergiledi¤i 1988 olaylar›, Azerbaycan tarihinde milli kurtulufl hareketinin bafllang›c› say›l›r.

Kuran’› babam›n tavsiyesi ile okudum Baban›zla hiç görüfl ayr›l›¤›na düfltü¤ünüz oldu mu? Babam bize, milli fikirlerimizi ifade ederken hep dikkatli olmam›z uyar›s›nda bulunurdu. Devlet üniversitesinde okudu¤um 1971-1972 senelerinde arkadafllar›m›zla gizlice özgürlük hareketleri tertiplerdik. Bunu duyan babam, bize daha dikkatli olmam›z gerekti¤ini, cezas›n›n a¤›r olabilece¤ini söylemiflti. Bu nedenle hep onun fikirleri ›fl›¤›nda faaliyetlerimize devam ettik. Bahtiyar Vahapzade hangi kitaplar› okuman›z› tavsiye ederdi? Öncelikli olarak Kur’an-› Kerim’i tabiî ki. Ben de hep büyük bir haz alarak okudum.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

ËÌÚ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ Û ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ÒӈˇÎËÁχ ·˚ÎÓ ‰‚‡ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËfl: ËÌÚ ̇ˆËÓ̇θÌ˚È Ë Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚È ÒӈˇÎËÁÏ. ÇÒ ÒÚ ‡Ì˚ è Ë·‡ÎÚËÍË, ìÍ ‡Ë̇, É ÛÁËfl, Ä ÏÂÌËfl Ë Ò‡Ï‡ êÓÒÒËfl fl‚ÎflÎËÒ¸ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ÏË ÂÒÔÛ·ÎË͇ÏË. ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÛ, ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÛ, íÛ ÍÏÂÌËÒÚ‡ÌÛ, äË „ËÁËË Ë ‰ Û„ËÏ Ú˛ ÍÓflÁ˚˜Ì˚Ï ÒÚ ‡Ì‡Ï ·˚· ‚ÌÛ¯Â̇ ˉÂÓÎÓ„Ëfl ËÌÚ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ. èÓÒΠ‡ÒÔ‡‰‡ ëëëê ÔÓÌflÚË ËÌÚ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ Ô ÂÒÚ‡ÎÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Ú¸, ÂÏÛ Ì‡¯Î‡Ò¸ Á‡ÏÂ̇ – „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl. ÑÎfl ÏÂÌfl ËÌÚ ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏ Ë „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl – ˝ÚÓ ÓÚ‰‡ÎÂÌË ÓÚ Ò‚ÓËı ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı ÍÓ ÌÂÈ. ÇÂÎËÍËÈ Ù ‡ÌˆÛÁÒÍËÈ ‰ËÔÎÓÏ‡Ú Ë ÙËÎÓÒÓÙ ÜÓÁÂÙ Ä ÚÛ ÉÓ·ËÌÓ „Ó‚Ó ËÎ, ˜ÚÓ ÒÎËflÌË ̇ˆËÈ – ˝ÚÓ ‚ÂÎË͇fl ÏË Ó‚‡fl Ú ‡„‰Ëfl. ÖÒÎË Ô ÓËÁÓȉfiÚ ÒÎËflÌË ̇ˆËÈ, ‚ Ô ‚Û˛ Ә ‰¸ β‰Ë ÛÚ ‡ÚflÚ Ó˘Û˘ÂÌË êÓ‰ËÌ˚, ˜ÚÓ ÔӂΘÂÚ Á‡ ÒÓ·ÓÈ ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌË ÔÓÌflÚËfl ̇ˆËË, ‡ ·ÂÁ ˝ÚÓ„Ó Ì ÏÓÊÂÚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ë ÒÂϸfl. Ç Ú‡ÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Î˯ËÚÒfl ËÌÒÚËÚÛÚ‡ ÒÂϸË, ÒÂÏÂÈÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë Ô Ó‰ÓÎÊËÚ Ò‚Ófi ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ Í‡Í ÊË‚ÓÚÌÓÂ. É·‚Ì˚Ï ‰Îfl ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl Ë ‡Á‚ËÚËfl Í‡Ê‰Ó„Ó Ì‡ Ó‰‡ fl‚ÎflÂÚÒfl Â„Ó Ô Ë‚flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ Í Ò‚ÓÂÏÛ Ó‰ÌÓÏÛ flÁ˚ÍÛ, ËÒÚÓ ËË, Ú ‡‰ËˆËflÏ Ë ‰ Û„ËÏ ÍÛθÚÛ Ì˚Ï ˆÂÌÌÓÒÚflÏ. ùÚÓ Ë ÂÒÚ¸ ÌÂÓÚ˙ÂÏÎÂχfl ˜‡ÒÚ¸ ̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ‰ÓÒÚÓflÌËfl ͇ʉÓÈ Ì‡ˆËË. ë„ӉÌfl ‚˚ – ‰ËÔÎÓχÚ, Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘ËÈ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ‚ êÂÒÔÛ·ÎËÍ åÓΉӂ‡. Ä ÍÂÏ ‚˚ ϘڇÎË ·˚Ú¸ ‚ ‰ÂÚÒÚ‚Â? ä‡ÍËÏ ‚ˉÂÎË Ò‚Ó ·Û‰Û˘ÂÂ? ÑÓ΄Ë „Ó‰˚ fl ‡·ÓÚ‡˛ ‚ Á‡ Û·ÂÊÌ˚ı ÒÚ ‡Ì‡ı. ֢ ‚Ó ‚ ÂÏfl ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ fl ‡·ÓڇΠÁ‡ „ ‡ÌˈÂÈ Í‡Í Ô ‚Ӊ˜ËÍ. åÓfl ‡·ÓÚ‡ ‚ åÓΉӂ – Ú Âڸ ̇Á̇˜ÂÌË ÔÓÒÎÓÏ. Ç 1996 „. fl ·˚Π̇Á̇˜ÂÌ Ì‡ ‰ÓÎÊÌÓÒÚ¸ ó ÂÁ‚˚˜‡ÈÌÓ„Ó Ë èÓÎÌÓÏÓ˜ÌÓ„Ó èÓÒ· ‚ àÒ·ÏÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍ è‡ÍËÒÚ‡Ì, ÔÓÒΠ˝ÚÓ„Ó ‡·ÓڇΠ‚ ò‚ÂȈ‡ ËË, ‡ ÒÂȘ‡Ò Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛ ËÌÚ ÂÒ˚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË ‚ êÂÒÔÛ·ÎËÍ åÓΉӂ‡. Ç ‰ÂÚÒÚ‚Â fl ϘڇΠÒÚ‡Ú¸ ‚ ‡˜ÓÏ, ÌÓ ÒÛ‰¸·‡ ‡ÒÔÓ fl‰Ë·Ҹ Ë̇˜Â. ç‡ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸ fl ËÒÔÓÎÌfl˛ Ò‚ÓÈ ‰Ó΄ Ô ‰ ̇ˆËÂÈ Ë Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛ ËÌÚ ÂÒ˚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË. çÓ ÂÒÎË ·˚ Û ÏÂÌfl ·˚Î ¯‡ÌÒ ‚ ÌÛÚ¸Òfl ‚ Ô Ó¯ÎÓÂ, fl ‚Òfi-Ú‡ÍË Ò‰Â·Π·˚ ÔÓÔ˚ÚÍÛ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ ϘÚÛ ‰ÂÚÒÚ‚‡ ÒÚ‡Ú¸ ‚ ‡˜ÓÏ. I

28

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Baban›z›n size ö¤rettikleri aras›nda, sizce en önemlisi neydi? Her fleyden evvel, babam›n etnik problemlere bak›fl aç›s›n› benimsedim. Maalesef üzülerek söylemeliyim ki, milliyetçilik kelimesinden pek çoklar› çekiniyor ama benim için çok de¤erli.

Enternasyonalizm milli köklerden uzaklaflt›r›yor Milliyetçilikten anlad›¤›n›z ne? Kendi milli de¤erleri hakk›nda hiçbir düflüncesi olmayan halklar, bugünkü yaflad›¤›m›z dünyada yok olma tehlikesi ile karfl› karfl›yad›r. Sovyet döneminde enternasyonalist propagandalar çok aktif bir seyir izliyordu. Gerçekte Sovyet sosyalizmi iki yöne kanalize olmufltu: Enternasyonalizm ve sosyalist milliyetçilik. Tüm Balt›k ülkeleri, Ukrayna, Gürcistan, Kazakistan, Türkmenistan, K›rg›zistan ve di¤er Türkî cumhuriyetlere enternasyonalizm empoze edilmeye çal›fl›l›yordu. SSCB’nin da¤›lmas›n›n ard›ndan enternasyonalizm varl›k gösteremedi. Onun yerini Küreselleflme ald›. Benim için enternasyonalizm ve küreselleflme, kendi milli de¤erlerinden ve tarihi köklerinden uzaklaflmak anlam›na geliyor. Büyük Frans›z diplomat ve düflünür Joseph Arthur Gobineau der ki: Dünyada, milletlerin birbiriyle kaynaflmas› kadar trajik baflka bir olay yoktur. Milletlerin birbiriyle kaynaflmaya bafllamas› ile önce vatan kavram› varl›¤›n› kaybeder,

ard›ndan millet kavram›n› da pefli s›ra sürükleyerek yok eder. Millet kavram› ayn› zamanda, ailenin de var olma sebebidir; millet yoksa, ailede yoktur. Bu durum, aile kavram›n›n ve aile de¤erlerinin yok olmas›na, böylece de hayvani bir yaflay›fla neden olur. Tüm halklar›n yaflayabilmesi ve geliflim gösterebilmesi için kendi diline, milletine, tarihine, gelenek ve görenekleri ile kültürel de¤erlerine sahip ç›kmas› flartt›r. Bu tüm halklar›n millet olarak olmazsa olmazlar›ndand›r. Siz, bugün Moldova Cumhuriyeti’nde Azerbaycan’› temsil eden bir diplomats›n›z. Peki küçükken ne olmak isterdiniz? Gelece¤inizi nas›l görürdünüz? Y›llard›r yurtd›fl›nda çal›fl›yorum. Sovyetler zaman›nda da yurt d›fl›nda tercüman olarak çal›fl›rd›m. Moldova’daki görevim, yurtd›fl›nda temsil etti¤im üçüncü Büyükelçilik vazifem. 1996 y›l›nda Büyükelçi olarak Pakistan’a atand›m. Daha sonra ise ‹sviçre’ye tayin edildim. fiimdi ise Azerbaycan Cumhuriyeti’ni temsilen burada, Moldova’da bulunuyorum. Küçüklü¤ümde ise hep doktor olmay› isterdim. Ama ne var ki, kader bambaflka bir çizgi çizdi. Ülkeme, Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bürokraside hizmet ediyorum. Devletimin ç›karlar› için çal›fl›yorum. E¤er geçmifle dönüp tekrar çocuk olma gibi bir flans›m olsayd›, herhalde o zaman hayalini kurdu¤um gibi, yine doktor olmak için gayret ederdim. I

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Этнический состав некоторых евразийских стран (%) Baz› Avrasya ülkelerindeki etnik da¤›l›m (%) Азербайджан / Azerbaycan

Кыргызстан / K›rg›zistan

Туркменистан / Türkmenistan

8,4 млн / 8.4 milyon Азербайджанцы / Azeri ..................................... 90 Дагестанские народности / Da¤›stanl› ....... 3.2 Евреи / Yahudi ......................................................... 2 Русские / Rus ......................................................... 2.5 Армяне / Ermeni .................................................. 2.5 Другие / Di¤er ........................................................ 2.3

5,05 млн / 5.05 milyon Кыргызы / K›rg›z ............................................... 66.3 Русские / Rus ......................................................... 11.2 Узбеки / Özbek ........................................................ 14 Украинцы / Ukraynal› ........................................ 0.8 Татары / Tatar ....................................................... 0.9 Дунгане / Dungan ................................................. 1.1 Уйгуры / Uygur .......................................................... 1 Турки / Türk ............................................................ 0.7 Корейцы / Koreli .................................................. 0.4 Немцы / Alman .................................................... 0.3 Другие / Di¤er ........................................................ 3.3

5,5 млн / 5.5 milyon Туркмены / Türkmen ........................................... 91 Узбеки / Özbek .......................................................... 3 Русские / Rus ......................................................... 2.0 Казахи / Kazak ........................................................... 1 Другие / Di¤er ......................................................... 1.1

Молдова / Moldova

Армения / Ermenistan 3,34 млн / 3.34 milyon Армяне / Ermeni ................................................... 93 Русские / Rus ............................................................. 2 Другие / Di¤er ........................................................... 5

Беларусь / Beyaz Rusya 9,72 млн / 9.72 milyon Белорусы / Beyaz Rus ....................................... 81.2 Русские / Rus ........................................................ 11.4 Другие / Di¤er ....................................................... 7.4

Грузия / Gürcistan 4,7 млн / 4.7 milyon Грузины / Gürcü ................................................. 83,8 Армяне / Ermeni .................................................. 5.7 Русские / Rus .......................................................... 1.5 Азербайджанцы / Azeri ..................................... 6.5 Осетины / Osetyal› ............................................. 0.9 Абхазцы / Abhaz .................................................. 0.8 Другие / Di¤er ........................................................... 5

73 млн / 73 milyon Турки / Türk ....................................................... 86.21 Курды / Kürt ....................................................... 8.89 Черкесы / Çerkez ................................................ 2.14 Арабы / Arap ........................................................ 1.63 Другие / Di¤er ........................................................... 1

3,4 млн / 3.4 milyon Молдоване и румыны / Moldovan ............. 64.5 Украинцы / Ukraynal› ....................................... 13.8 Русские / Rus ........................................................... 13 Гагаузы / Gagauz .................................................. 3.5 Евреи / Yahudi ....................................................... 1.5 Болгары / Bulgar ..................................................... 2 Другие / Di¤er ........................................................ 1.7

Российская Федерация Rusya Federasyonu 142,4 млн / 142.4 milyon Русские / Rus ...................................................... 79.8 Татары / Tatar ....................................................... 4.0 Украинцы / Ukraynal› ......................................... 3.2 Чуваши / Çuvafl ..................................................... 1.2 Башкиры / Baflkurt ............................................. 0.9 Белорусы / Beyaz Rusyal› ................................ 0.8 Молдоване / Moldoval› ..................................... 0.7 Другие / Di¤er ........................................................ 8.1

Узбекистан / Özbekistan 25,5 млн / 25.5 milyon Узбеки / Özbek ...................................................... 80 Русские / Rus .......................................................... 5.5 Таджики / Tacik ........................................................ 5 Казахи / Kazak .......................................................... 3 Каракалпаки / Karakalpak ............................... 2.5 Татары / Tatar ......................................................... 1.5 Другие / Di¤er ....................................................... 2.5

Украина / Ukrayna

Казахстан / Kazakistan 15,31 млн / 15.31 milyon Казахи / Kazak ................................................... 58.9 Русские / Rus ....................................................... 25.9 Украинцы / Ukraynal› ......................................... 3.7 Узбеки / Özbek ...................................................... 2.5 Немцы / Alman ..................................................... 2.4 Уйгуры / Uygur ...................................................... 1.4 Другие / Di¤er ...................................................... 6.6

Турция / Türkiye

Таджикистан / Tacikistan 6,2 млн / 6.2 milyon Таджики / Tacik .................................................. 62.2 Узбеки / Özbek .................................................... 23.5 Русские / Rus ........................................................ 9.6 Татары / Tatar ........................................................ 1.4 Кыргызы / K›rg›z ................................................. 1.25 Другие / Di¤er ........................................................... 1

48,457 млн / 48.457 milyon Украинцы / Ukraynal› ...................................... 77.8 Русские / Rus ........................................................ 17.3 Белорусы / Beyaz Rus ....................................... 0.6 Молдоване / Moldoval› .................................... 0.5 Крымские татары / K›r›m Tatarlar› .............. 0.5 Болгары / Bulgar ................................................. 0.4 Венгры / Macar .................................................... 0.3 Румыны / Romen ................................................. 0.3 Поляки / Polonyal› .............................................. 0.3 Евреи / Yahudi ..................................................... 0.2 Другие / Di¤er ........................................................ 1.8

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

29

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Я – живая часть Таджикистана Сергей Сухоян Ответственный секретарь журнала «Памир» Союза писателей Таджикистана.

Tacikistan’›n ayr›lmaz parças›y›m Sergey Suhoyan Tacikistan Yazarlar Cemiyeti Rusça Pamir dergisi sorumlu sekreteri.

‡ ‰ÓÎ„Û˛ ÊËÁ̸ ÌÂχÎÓ Ôӂˉ‡Î fl ÏÂÒÚ Ì‡ ÁÂÏÎÂ. çÓ ‚ÒflÍËÈ ‡Á, ‚ÓÁ‚ ‡˘‡flÒ¸ Ò˛‰‡, ËÒÔ˚Ú˚‚‡Î Ì‚˚ ‡ÁËÏÛ˛ ‡‰ÓÒÚ¸ Ë ÌÂÓ·˚ÍÌÓ‚ÂÌÌ˚È ‰Û¯Â‚Ì˚È ÔÓ‰˙ÂÏ. ç‡ÍÓ̈-ÚÓ fl ‰Óχ! ÇÌÓ‚¸ ‚ËÊÛ ˝ÚË ‚Â΢ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ „Ó ˚, ÒÎÓ‚ÌÓ Ó·ÌËχ˛˘Ë ڇ‰ÊËÍÒÍÛ˛ ÒÚÓÎËˆÛ – ÑÛ¯‡Ì·Â, ÒÎ˚¯Û ÚÂÔ ¸ ÛÊ ıÓ Ó¯Ó Á̇ÍÓÏÛ˛, Á‚Û˜ÌÛ˛ Ú‡‰ÊËÍÒÍÛ˛ ˜¸, ‚ÒÚ Â˜‡˛ ÂÁ‚˚ı Ú‡‰ÊËÍÒÍËı ·flÚ˯ÂÍ Ë ÒÚÂÔÂÌÌ˚ı Ú‡‰ÊËÍÒÍËı ÒÚ‡ ˆÂ‚, β·Û˛Ò¸ ÒÚ ÓÈÌ˚ÏË ÙË„Û Í‡ÏË Ú‡‰ÊËÍÒÍËı ‰Â‚Û¯ÂÍ ‚ ÛÁÓ ˜‡Ú˚ı ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ̇ fl‰‡ı… ëÔÂ¯Û Í Ó‰Ì˚Ï, ·ÎËÁÍËÏ, Í ‰ ÛÁ¸flÏ. óÚÓ Ê ÏÂÌfl, Ӊ˂¯Â„ÓÒfl ‚ êÓÒÒËË, ‰Â ÊËÚ Á‰ÂÒ¸, ‚ 퇉ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ, ‰ÂÒflÚÍË ÎÂÚ? ë 퇉ÊËÍËÒÚ‡ÌÓÏ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò‡ÏÓ ‚‡ÊÌÓÂ Ë Ò‡ÏÓ ‰Ó Ó„Ó ‰Îfl ÏÂÌfl: Á‰ÂÒ¸ fl Ó· ÂÎ Á ÂÎÓÒÚ¸, β·Ó‚¸, ÒÂϸ˛, ‰ ÛÊ·Û, ÔÓÎÛ˜ËÎ ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚÒÍÓ ӷ ‡ÁÓ‚‡ÌËÂ Ë Ô ÓÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚ ̇‚˚ÍË ‚ ÊÛ Ì‡ÎËÒÚËÍÂ, ¢ ‚ 1960 „Ó‰Û ·˚Î Ô ËÌflÚ ‚ ëÓ˛Á ÊÛ Ì‡ÎËÒÚÓ‚. èÓÒÚÓflÌÌÓ ӷ˘ÂÌËÂ Ò ÏÂÒÚÌ˚ÏË ÊËÚÂÎflÏË Ó·Ó„‡ÚËÎÓ ÏÂÌfl ˆÂÌÌ˚Ï ÊËÁÌÂÌÌ˚Ï ÓÔ˚ÚÓÏ Ë ‚Ó ÏÌÓ„ÓÏ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ÙÓ ÏË Ó‚‡Ì˲ ÏÓËı Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ô Ë̈ËÔÓ‚. á‰ÂÒ¸ Ó˘ÛÚËÎ fl Ò·‰ÓÒÚ¸ ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËfl Ë ÔÓÎÛ˜ËÎ „·‚ÌÓÂ: ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‡Á‚ËÚËfl ÎËÚ ‡ÚÛ Ì˚ı ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚÂÈ Ë Ú‚Ó ˜ÂÒÍÓ„Ó Ò‡ÏÓ‚˚ ‡ÊÂÌËfl ‚ ÔÓ˝ÁËË, Ô ‚Ӊ‡ı Ò Ú‡‰ÊËÍÒÍÓ„Ó flÁ˚͇ ̇ ÛÒÒÍËÈ ÔÓ˝Ú˘ÂÒÍËı Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËÈ, ‚ Í ËÚËÍÂ. à ‚ÓÚ ÛÊ ‰Â‚flÚ¸ ÎÂÚ fl‚Îfl˛Ò¸ ˜ÎÂÌÓÏ ëÓ˛Á‡ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇. è ˘ÂÏ ‰‚ ËÁ Ú Âı ÂÍÓÏẨ‡ˆËÈ ‰‡ÎË ÏÌ ÔËÒ‡ÚÂÎË-Ú‡‰ÊËÍË. åÓË ÒÚËıË, Ô ‚Ӊ˚, ˆÂÌÁËË ·ÂÒÔ ÂÔflÚÒÚ‚ÂÌÌÓ ÔÛ·ÎËÍÛ˛ÚÒfl ‚ ÊÛ Ì‡Î‡ı Ë „‡ÁÂÚ‡ı, ÏÂÌfl Ô Ë„Î‡¯‡˛Ú ̇ ‡‰ËÓÔ ‰‡˜Ë, ̇ ‚ÒÚ Â˜Ë Ò ˜ËÚ‡ÚÂÎflÏË, Ú‡Í ˜ÚÓ fl, ÛÒÒÍÓflÁ˚˜Ì˚È ÔÓ˝Ú, ÌËÍÓ„‰‡ Ì ˜Û‚ÒÚ‚Û˛ ͇ÍËı-ÎË·Ó Ó„ ‡Ì˘ÂÌËÈ. ÉÓ ÊÛÒ¸ ÏÌÓ„ÓÎÂÚÌÂÈ ‰ ÛÊ·ÓÈ Ò Ì‡ Ó‰Ì˚ÏË ÔÓ˝Ú‡ÏË í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ ÉÛÎ̇Á‡ ÓÏ äÂΉË, ë‡Ë‰‡ÎË å‡˙ÏÛ ÓÏ.

á

30

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ç ‡Á Ò Ô ËÁ̇ÚÂθÌÓÒÚ¸˛ ‚ÓÒÔ ËÌËχΠ‚ÌËχÌËÂ ç‡ Ó‰ÌÓ„Ó ÔÓ˝Ú‡ 퇉ÊËÍËÒڇ̇ åÛÏË̇ ä‡ÌÓ‡Ú‡ Ë, ÍÓ̘ÌÓ, ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ëÓ˛Á‡ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ. ì Ì‡Ò ÏÌÓ„ÓÎÂÚÌËÂ Ú‚Ó ˜ÂÒÍË ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚ Ò Ô ÂÍ ‡ÒÌ˚ÏË Ú‡‰ÊËÍÒÍËÏË ÔÓ˝ÚÂÒÒ‡ÏË áÛÎÙËfiÈ ÄÚÓË Ë çÛÍ ÓÈ ëÛÌ̇ÚÌËfi. èÓÎÛ˜‡˛ ·Óθ¯Ó ۉӂÎÂÚ‚Ó ÂÌË ÓÚ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ Ò ËÁ‰‡ÚÂθÒÚ‚ÓÏ «Ä‰Ë·» («èËÒ‡ÚÂθ») Ë Ú‡‰ÊËÍÒÍËÏ é·˘ÂÒÚ‚ÓÏ ‰ ÛÊ·˚ Ë ÍÛθÚÛ Ì˚ı Ò‚flÁÂÈ Ò Á‡ Û·ÂÊÌ˚ÏË ÒÚ ‡Ì‡ÏË. òË ÓÍËÈ ‰Ë‡Ô‡ÁÓÌ ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ ÓÚÍ ˚ÎË ‰Îfl ÏÂÌfl ÏÓË Ú‡‰ÊËÍÒÍË · ‡Ú¸fl ÔÓ Ô Û! Ç 1997 „. ·˚Î ËÁ‰‡Ì ÏÓÈ Ò·Ó ÌËÍ ÒÚËıÓ‚ «è ÓÁ ÂÌË» (àÁ‰. «ÑÓÌ˯» – «á̇ÌË»). Ä 2005 „. ËÁ‰‡ÚÂθÒÚ‚ÓÏ «Ä‰Ë·» («èËÒ‡ÚÂθ») ‚˚ÔÛ˘Â̇ ÍÌË„‡ ÏÓËı ÒÚËıÓÚ‚Ó ÂÌËÈ, ÔÓ˝Ï Ë Ô ‚Ӊӂ «èÓÒÚËÊÂÌË». ç‡ Â ÚËÚÛθÌÓÏ ÎËÒÚ Û͇Á‡ÌÓ: «ùÚ‡ ÍÌË„‡ ËÁ‰‡Ì‡ Ô Ë ÔÓ‰‰Â ÊÍ è ÂÁˉÂÌÚ‡ êÂÒÔÛ·ÎËÍË í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì ùÏÓχÎË ò‡ ËÔӂ˘‡ ê‡ıÏÓÌÓ‚‡». ÑÎfl ÏÂÌfl ˝ÚÓ Ó„ ÓÏ̇fl ˜ÂÒÚ¸ Ë ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚Ó ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‚ 퇉ÊËÍËÒڇ̠̠‰Â·ÂÚÒfl ‡ÁÌˈ˚ ‚ ÓˆÂÌ͇ı Ë ÔÓÓ˘ ÂÌËË ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ ÔÓ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÈ Ô Ë̇‰ÎÂÊÌÓÒÚË. ÑÛ¯Ë ÍÓ ÂÌÌ˚ı ÊËÚÂÎÂÈ ÓÚÍ ˚‚‡˛ÚÒfl ÚÓθÍÓ Ì‡‚ÒÚ Â˜Û ÚÓÏÛ, ÍÚÓ Ò‡Ï

u dünyada yaflad›¤›m uzun hayat serüvenim boyunca az›msanmayacak kadar çok yer gördüm. Ama her defas›nda buraya; Tacikistan’a dönüflümde tarifi mümkün olmayan bir sevinç ve fevkalade bir iç rahatl›¤› hissederim. Oh, sonunda evimdeyim!.. Baflkent Duflanbe’yi kucaklarcas›na duran o heybetli da¤lar› tekrar karfl›mda bulurum… Art›k o bana çok tan›d›k olan, aflina oldu¤um Tacikçeyi duyuyor, ele avuca s›¤ma-

fi

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Души коренных жителей открываются только навстречу тому, кто сам приезжает с открытой душой и приживается среди них, с уважением воспринимает их обычаи и традиции. Приобщается к их духовным и культурным ценностям, проявляет чуткость к их национальной гордости. Yerli halk›n gönlü, kendi iste¤iyle buraya gelmifl, aç›k kalplilikle onlar›n içinde tutunmufl ve onlar›n gelenek göreneklerini sayg›yla benimsemifl olan herkese kucak aç›yor. Onlar›n manevi ve kültürel de¤erlerini ö¤renir, milli gururlar›na karfl› hassasiyet gösterir hâle gelirsiniz. Ô ËÂÁʇÂÚ Ò ÓÚÍ ˚ÚÓÈ ‰Û¯ÓÈ Ë Ô ËÊË‚‡ÂÚÒfl Ò Â‰Ë ÌËı, ÂÒÎË Ò Û‚‡ÊÂÌËÂÏ ‚ÓÒÔ ËÌËχÂÚ Ëı Ó·˚˜‡Ë Ë Ú ‡‰ËˆËË. ëÚ‡ÌÂÚ Ô ËÓ·˘‡Ú¸Òfl Í Ëı ‰ÛıÓ‚Ì˚Ï Ë ÍÛθÚÛ Ì˚Ï ˆÂÌÌÓÒÚflÏ, Ô Ófl‚ËÚ ˜ÛÚÍÓÒÚ¸ Í Ëı ̇ˆËÓ̇θÌÓÈ „Ó ‰ÓÒÚË. ë Ú‡ÍËÏ Û·ÂʉÂÌËÂÏ Ô ËÂı‡ÎË Ò˛‰‡ 60 ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ÏÓfl χڸ – ‚ ‡˜ Ë ÏÓfl ·‡·Û¯Í‡ – Û˜ËÚÂθÌˈ‡, ÍÓÚÓ ˚ı Ô Ë„Î‡ÒËÎË ‚ 퇉ÊËÍËÒÚ‡Ì ‡·ÓÚ‡Ú¸. à fl, Ô ËÂı‡‚¯Ë Ò ÌËÏË ÔÓ‰ ÓÒÚÍÓÏ, Ô Ë‚˚Í ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Ú‡Í ÊÂ Í Ò‚ÓËÏ ÌÓ‚˚Ï ÁÂÏÎfl͇Ï, Í Ò‚ÓËÏ · ‡Ú¸flÏ – Ú‡‰ÊË͇Ï. èÓÒ‚flÚËΠ퇉ÊËÍËÒÚ‡ÌÛ ÏÌÓ„Ó ÒÚËıÓ‚, Ë ‚ ·˚ÚÛ ‚

ÒÓÒ‰ÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Û Ì‡Ò Î‡‰ Ë ‚Á‡ËÏÌÓ ۂ‡ÊÂÌËÂ. ä ÒÓʇÎÂÌ˲, Ì ‚ÒÂ Ô ËÊË‚‡˛ÚÒfl Û Ì‡Ò ÎË·Ó ÔÓ ÔÛÒÚÓÚ ‰Û¯Â‚ÌÓÈ, ÎË·Ó ÔÓ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ·ÂÒÍÛθÚÛ ¸˛, „ÎÛıÓÏÛ Ë ÒÎÂÔÓÏÛ Í ÍÛθÚÛ Â ˜ÛÊÓÈ. é ÔÓ‰Ó·ÌÓÏ ÚËÔ β‰ÂÈ Û ÏÂÌfl ÂÒÚ¸ Ú‡ÍË ÒÚ ÓÍË: Ç ˝ÚÛ ÁÂÏβ ‚ÏÂÒÚÂ Ò Ì‡ÏË ç ‚ ‡ÒÚË ÂÏÛ ÍÓ ÌflÏË: çÂÚ Ô Ó·ÎÂÏ ‡ÒÒÚ‡Ú¸Òfl Ò ÌÂÈ, ÖÒÎË ÒÓÁ‰‡Ì ·ÂÁ ÍÓ ÌÂÈ! èÓÏÌfl Ë ÔÓ˜ËÚ‡fl Ò‚Ó ÏÂÒÚÓ ÓʉÂÌËfl ‚ êÓÒÒËË, fl ‚ ÚÓ Ê ‚ ÂÏfl ÌÂÓÚ‰ÂÎËÏ ÓÚ í‡‰ÊËÍËÒڇ̇ – ÒÚ ‡Ì˚ ÌÂÓ·˚˜‡ÈÌÓÈ Í ‡ÒÓÚ˚ β‰ÂÈ Ë Ô Ë Ó‰˚. I

yan Tacik çocuklar›, nak›fll› milli k›yafetleriyle gezinen fidan gibi Tacik gençleri ve onlar› hayran hayran izleyen yafll›lar› görürüm… fiu manzaray› ne kadar çok özledi¤imi fark ederim. Hemen yak›nlar›ma, eflime dostuma koflar›m… Onlarca y›l beni; Rusya’da do¤mufl birini Tacikistan’da tutan neydi acaba? Benim için en önemli; en k›ymetli fleyler Tacikistan’la irtibatl›. Ben olgunlu¤a burada ulaflt›m. Sevgiyi, sevmeyi, dostlu¤u burada ö¤rendim. Üniversite tahsilimi ve gazetecilikteki tecrübemi burada

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

31

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

alakalar›na defalarca flükranla flahit oldum. Tacikistan kad›n flairleri Zülfiye Atoi ve Nukra Sunnatniye ile de sanat çal›flmalar›m›z›n uzun y›llar devam etmesinden mutluluk duyuyorum. Yabanc› Ülkelerle Dostluk ve Kültürel ‹liflkiler Cemiyeti ve “Edip” yay›neviyle iflbirli¤i yapmaktan büyük bir haz almaktay›m. Has›l› ben Tacik kalem kardefllerimle olan ba¤lar›mdan dolay› kendilerine ve Tacik halk›na bu samimiyetlerinden ötürü ne kadar teflekkür etsem azd›r.

На титульном листе моей книги «Постижение» указано: «Эта книга издана при поддержке Президента Республики Таджикистан Эмомали Шариповича Рахмонова». Для меня это огромная честь. “‹drak” adl› kitab›m›n ilk sayfas›nda “Bu kitap Tacikistan Cumhurbaflkan› Emomali fiaripoviç Rahmanov’un teflvikleriyle yay›mlanm›flt›r.” ibaresi bulunmaktad›r. Bu benim için büyük bir flereftir. edindim. Daha 1960 y›l›nda Gazeteciler Cemiyeti’ne kabul edildim. Halkla sürekli temasta oluflum paha biçilmez hayat tecrübeleriyle zenginleflmemi ve ahlakî prensiplerimin flekillenmesini sa¤lad›. Ben ilham›n tad›na burada vard›m. As›l önemlisi ise edebî yeteneklerimi, naz›mda bilhassa Tacikçeden Rusçaya çevirdi¤im fliir ve elefltirilerde kendini ifade etme sanat›n› gelifltirme imkan›n› buldum. Ve iflte dokuz y›ld›r Tacikistan’da Yazarlar Cemiyeti’nin üyesiyim. Üstelik gerekli üç referanstan ikisini Tacik yazarlar bana verdiler. Benim fliirlerim, tercümelerim, elefltiri yaz›lar›m serbestçe gazete ve dergilerde bas›l›yor. Beni radyo programlar›na ça¤›r›yorlar, okuyucuyla buluflturuyorlar. Yani ben, Rus kökenli bir flair olarak burada hiçbir engelle karfl›laflm›yorum. Ben Tacikistan milli flairleri Gülnazar Keldi ve Saidali Mamur ile olan uzun dostlu¤umla gurur duyuyorum. Tacikistan milli flairi Mumin Kanoat’›n ve Yazarlar Cemiyeti yönetiminin

32

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

fiiir kitab›m Uyan›fl 1997’de “Donifl” (Bilgi) yay›nlar› taraf›ndan yay›mland›. 2005 y›l›nda “Edip” yay›nevi taraf›ndan fliirlerimin ve çevirilerimin yer ald›¤› ‹drak adl› kitab›m yay›mland›. Bu kitab›m›n ilk sayfas›nda “Bu kitap Tacikistan Cumhurbaflkan› Emomali fiaripoviç Rahmanov’un teflvikleriyle yay›mlanm›flt›r.” ibaresi bulunmaktad›r. Bu benim için büyük bir flereftir. Ve ayn› zamanda yazarlar›n teflvik edilmesinde ve de¤erlendirilmelerinde milliyetinin gözetilmedi¤inin bir göstergesidir. Yerli halk›n gönlü, kendi iste¤iyle buraya gelmifl, aç›k kalplilikle onlar›n içinde tutunmufl ve onlar›n gelenek göreneklerini sayg›yla benimsemifl olan herkese kucak aç›yor. Onlar›n manevi ve kültürel de¤erlerini ö¤renir, milli gururlar›na karfl› hassasiyet gösterir hâle gelirsiniz. Doktor annem ve ö¤retmen ninem 60 y›l önce çal›flmak için davet edildikleri Tacikistan’a bu düflüncelerle gelmifllerdi. Ben de akl› bafl›nda bir çocukken onlarla geldim ve yeni hemflerilerime; Tacik kardefllerime al›flt›m. Tacikistan’a çok fliir ithaf ettim. Ve günlük hayatta da, komfluluk iliflkilerimde de karfl›l›kl› anlay›fl ve sayg› içerisindeyiz. Maalesef içimizde ya kalbinin darl›¤›ndan ya da kendi taasubundan dolay› baflka kültürlere gözünü yummufl, kula¤›n› t›kam›fl insanlar da yok de¤il. Bu tip insanlar için flunlar dökülür dudaklar›mdan: Bu topraklara bizimle beraber Kök salamaz onlar. Topraktan ayr›lmalar› zor de¤il, Köksüz yarat›lanlar›n! ‹çtenlikle, en samimi duygularla ifade edebilirim ki; ben do¤um yerimin Rusya oldu¤unu hat›rlamama ve bilmeme ra¤men Tacikistan’›n; insanlar› ve tabiat› güzel o ülkenin ayr›lmaz bir parças›y›m. I

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

34

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Возможна ли Евразия без Армении? Ибрагим Мамедов Главный редактор Азербайджанского телевидения.

Ermenistans›z bir Avrasya mümkün mü? ‹brahim Mamedov Azerbaycan Televizyonu Haber yorumcusu.

ÓÒÍÓθÍÛ ‚Ò ÒËÎÓ‚˚ ˆÂÌÚ ˚ ÏË ‡ ÒÚ ÂÏflÚÒfl Í ä‡ÒÔËÈÒÍÓÏÛ Ë ó ÌÓÏÓ ÒÍÓÏÛ Â„ËÓÌ‡Ï ‚ ÒËÎÛ Ëı „ÂÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍÓ„Ó ÔÓÎÓÊÂÌËfl, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ì‡ÈÚË Ë ‡Á ‡·ÓÚ‡Ú¸ ̇ˆËÓ̇θÌÛ˛ ˉÂÓÎӄ˲, ÍÓÚÓ ‡fl Ïӄ· ·˚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ó·ÂÒÔ˜ÂÌ˲ ̇ˆËÓ̇θÌÓÈ ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË Í‡Ê‰Ó„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡. í‡Í Í‡Í ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ fl‚Îfl˛ÚÒfl „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ÏË Ì‡ˆËflÏË, ÚÓ Ëı ˉÂÓÎÓ„ËË ÌÂËÁ·ÂÊÌÓ ‚ ÚÓÏ ËÎË ËÌÓÏ ‚‡ ˇÌÚ Á‡Íβ˜‡˛Ú ‚ Ò· ˝ÎÂÏÂÌÚ˚ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ.

è

ì˜ËÚ˚‚‡fl ÚÓÚ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËÈ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ ÌÓ‚˚ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ ̇ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ Ô ÓÒÚ ‡ÌÒÚ‚Â Ì ÏÓ„ÎË ·˚ ‚ÓÁÌËÍÌÛÚ¸ ·ÂÁ Ô Ófl‚ÎÂÌËfl ̇ˆËÓ̇ÎËÒÚ˘ÂÒÍËı ÚẨÂ̈ËÈ, ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ә‚ˉÌ˚Ï, ˜ÚÓ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ Ì‡ ‚ ‡ÁËÈÒÍÓÏ Ô ÓÒÚ ‡ÌÒÚ‚Â, Ú‡Í ÊÂ Í‡Í Ë ‚ ‰ Û„Ëı „ËÓ̇ı ÏË ‡, ËÏÂÂÚ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ ÍÓ ÌË. Ä Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ Ì‡ ë ‰ÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍÂ Ô Ófl‚ÎflÂÚ Ò·fl ‚ ÌÂÒÍÓθÍËı ‚ˉ‡ı. ç‡Ô ËÏ , ‚ êÓÒÒËË, ÍÓÚÓ ‡fl, ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ, ÓÔ Â‰ÂÎflÂÚ ‚ÂÍÚÓ ‡Á‚ËÚËfl ÒÓ·˚ÚËÈ ‚ ‰‡ÌÌÓÏ Â„ËÓÌÂ, ̇·Î˛‰‡ÂÚÒfl ÎË·Â ‡Î¸Ì˚È Ë ËÏÔ ˇÎËÒÚ˘ÂÒÍËÈ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ. çÓ ‚ÚÓ Ó Ú˜ÂÌËÂ Ô Ófl‚ÎflÂÚ Ò·fl ÔÓÎÛ΄‡Î¸ÌÓ Ë, ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, Ì ̇ıÓ‰ËÚÒfl Û ‚·ÒÚË. É·‚Ì˚ÏË ÎÓÁÛÌ„‡ÏË ˝ÚÓ„Ó Ú˜ÂÌËfl ÒÚ‡ÎË: «ëÚ ‡Ì‡ ‚ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË», Ô ÓÚË‚ ëòÄ Ë çÄíé, Ô ÂÔflÚÒÚ‚Ë ËÏÏË„ ‡ˆËË ËÁ ÅÎËÊÌÂ„Ó Á‡ Û·Âʸfl Ë ÒÚ ÂÏÎÂÌËÂ Í ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ˲ „ ‡Ìˈ ·˚‚¯Â„Ó ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡. ç‡‰Ó ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ Ò„ӉÌfl ‰ÓÏËÌË Û˛˘Ë „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ ̇ ˜Â ÌÓÏÓ ÒÍÓ-͇ÒÔËÈÒÍÓÏ Ô ÓÒÚ ‡ÌÒÚ‚Â ÛÔ ‡‚Îfl˛ÚÒfl ÚÂÏË ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏË ÒË·ÏË, ÍÓÚÓ ˚ ‚ flÚ ‚ ÎË·Â ‡Î¸ÌÓ̇ˆËÓ̇ÎËÒÚ˘ÂÒÍË ˆÂÌÌÓÒÚË.

Без изменения внешней, в том числе региональной, политики Армении трудно осуществлять сотрудничество на евразийском пространстве, которое невозможно без сотрудничества России с Турцией и без мирного Кавказа. Ermenistan d›fl ve bölge politikas›n› de¤ifltirmedi¤i, iflbirli¤ine dayal› bir Rusya Türkiye iliflkisi olmad›¤› ve bar›fl›n yaflanmad›¤› bir Kafkasya olmad›¤› müddetçe Avrasya co¤rafyas›nda iflbirli¤ini gerçeklefltirmek zor. éÒÓ·ÂÌÌÓÒÚ¸ ˝ÚÓÈ ÚẨÂ̈ËË Á‡Íβ˜‡ÂÚÒfl ‚ Ô ‡‚ ̇ˆËË ·˚Ú¸ ÒÛ‚Â ÂÌÌÓÈ Ë Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ Ò‡ÏÓÓÔ Â‰ÂÎËÚ¸Òfl. ç‡Ô ËÏ , ÎË·Â ‡Î¸Ì˚È Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ËÏÂÂÚ Ò‚ÓÂÈ ˆÂθ˛ Á‡˘Ë˘‡Ú¸ Ò‚ÓË Á‡ÍÓÌÌ˚ „ ‡Ìˈ˚, ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ Ú ËÚÓ Ë‡Î¸ÌÛ˛ ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚ¸ ÒÚ ‡Ì˚, Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓÂ, ÍÛθÚÛ ÌÓ ‡Á‚ËÚË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ Ë Á‡˘Ë˘‡Ú¸Òfl ÓÚ ‚̯ÌÂÈ Û„ ÓÁ˚. í‡ÍËÏË Ê ˆÂÌÌÓÒÚflÏË ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Û˛ÚÒfl Ô ‡‚ËÚÂθÒÚ‚‡ ‰ Û„Ëı ÒÚ ‡Ì „ËÓ̇, Ú‡ÍËı Í‡Í É ÛÁËfl, íÛ ˆËfl, êÓÒÒËfl Ë ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì. í‡Í Í‡Í ˝ÚË

ünyan›n bütün güç odaklar› co¤rafi durumlar›ndan dolay› Hazar denizi ve Karadeniz bölgelerine yöneldikleri için, her devletin ulusal güvenli¤ini garanti edecek milli bir ideoloji bulmas› ve gelifltirmesi gerekiyor. Çünkü günümüz devletleri ulusal devletlerdir, bu nedenle sahip olduklar› ideolojilerde flu veya bu flekilde milliyetçi unsurlar bar›nd›r›rlar.

D

Sovyet sonras› co¤rafyada kurulan yeni devletlerin milliyetçi e¤ilimler olmadan do¤malar›n›n mümkün olmayaca¤› faktörünü göz önüne alarak, milliyetçili¤in dünyan›n di¤er bölgelerinde oldu¤u gibi Avrasya co¤rafyas›nda da do¤al köklere sahip oldu¤u ortaya ç›k›yor. Do¤u’da ise milliyetçilik kendini farkl› flekillerde gösteriyor. Mesela söz konusu bölgede geliflmelerin yönünü belirleyen Rusya’da liberal ve emperyalist milliyetçilik gözlemleniyor. Fakat ikinci ak›m kendisini yar› legal bir flekilde belli ediyor ve elbette yönetimde yer alm›yor. Bu ak›m›n bafll›ca sloganlar› “vatan tehlikede”, “ABD ve NATO’ya hay›r”, yak›n ülkelerden yap›lan göçe engel olmak ve eski Sovyetler Birli¤i s›n›rlar›n›n tekrar kurulmas› gayretleridir. Bugün Karadeniz ve Hazar denizi co¤rafyas›ndaki ço¤unlu¤u teflkil eden devletlerde bu güçleri liberal milliyetçi de¤erlere inananlar›n yönettiklerini belirtmek gerekir. Bu e¤ilimin özelli¤i; ulusun egemenlik hakk› ve kendi mukadderat›n› özgürce tayin etmekten ibarettir. Mesela, Azerbaycan’da liberal milliyetçili¤in,

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

35

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Учитывая тот исторический факт, что новые государства на постсоветском пространстве не могли бы возникнуть без проявления националистических тенденций, становится очевидным, что национализм на евразийском пространстве, так же как и в других регионах мира, имеет естественные корни. Sovyet sonras› co¤rafyada kurulan yeni devletlerin milliyetçi e¤ilimler olmadan do¤malar›n›n mümkün olmayaca¤› faktörünü göz önüne alarak, milliyetçili¤in dünyan›n di¤er bölgelerinde oldu¤u gibi Avrasya co¤rafyas›nda da do¤al köklere sahip oldu¤u ortaya ç›k›yor. Ô ‡‚ËÚÂθÒÚ‚‡ Ô ÂÒÎÂ‰Û˛Ú Ó‰ÌË Ë Ú Ê ˆÂÎË, ÓÌË Î„ÍÓ ÒÓÚ Û‰Ì˘‡˛Ú. ë‡Ï˚Ï fl ÍËÏ Ô ËÏ ÓÏ ÚÓÏÛ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë íÛ ˆËÂÈ. ÑÓ΄Ë „Ó‰˚ ‚Ó‚‡‚¯Ë ÏÂÊ‰Û ÒÓ·ÓÈ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ ÛÒÔ¯ÌÓ ÒÓÚ Û‰Ì˘‡˛Ú Ë ËÌÚÂÌÒË‚ÌÓ Ì‡ ‡˘Ë‚‡˛Ú ÚÓ‚‡ ÓÓ·Ó ÓÚ. ëÙ ˚ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰Û íÛ ˆËÂÈ Ë êÓÒÒËÂÈ Óı‚‡Ú˚‚‡˛Ú Ú‡ÍË ӷ·ÒÚË, Í‡Í ˝Ì „ÂÚË͇ Ë Ó·Ó Ó̇. èÓÒΠÒÂÏˉÂÒflÚËÎÂÚÌÂ„Ó Ô  ˚‚‡ Îˉ ˚ ‰‚Ûı ÒÚ ‡Ì ÒÚ‡ÎË ˜‡ÒÚÓ ÔÓÒ¢‡Ú¸ ‰ Û„ ‰ Û„‡. ÇÒÂı Ô ËflÚÌÓ Û‰Ë‚ËÎÓ Ì‡„ ‡Ê‰ÂÌËÂ Ô ÂÁˉÂÌÚÓÏ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰ ‡ˆËË Ç·‰ËÏË ÓÏ èÛÚËÌ˚Ï Ô Âϸ -ÏËÌËÒÚ ‡ íÛ ˆËË ê‰ÊÂÔ‡

í‡ÈËÔ‡ ù ‰Ó„‡Ì‡ Ë Ô ÂÁˉÂÌÚ‡ ÄıÏÂÚ‡ çÂʉÂÚ‡ ëÂÁ ‡.

Россия заново выстраивает отношения со странами региона Ñ Û„ËÏ Ô ËÏ ÓÏ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ÒıÓÊËı „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ˉÂÓÎÓ„ËÈ ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û É ÛÁËÂÈ Ë íÛ ˆËÂÈ Ë Ì˚̯Ì ÒÓÒÚÓflÌË ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÓÏ Ë êÓÒÒËÂÈ. èÓ˜ÂÏÛ fl ÓÒÓ·Ó ÓÚϘ‡˛ Ì˚̯Ì ÒÓÒÚÓflÌË ÓÒÒËÈÒÍÓ-‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ? èÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ‰Ó 2001 „. ‚·ÒÚË êÓÒÒËË Ë ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡ ·˚ÎË ÌÓÒËÚÂÎflÏË

Армения враждует с Турцией, но самый близкий ее союзник Россия интенсивно развивает экономические и политические отношения с Анкарой. Ermenistan’›n Türkiye ile aras› aç›k fakat en yak›n müttefiki Rusya, Ankara ile ekonomik ve politik iliflkilerini yo¤un bir flekilde gelifltirmekte.

36

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ülkenin yasal s›n›rlar›n› savunma ve toprak bütünlü¤ünü tekrar sa¤lama, devletin ekonomik, kültürel geliflmesini sa¤lama ve d›fl tehditlerden koruma hedefleri var. Gürcistan, Türkiye, Rusya, Kazakistan ve bölgenin di¤er devletlerinin hükümetleri de ayn› de¤erlere göre hareket ediyorlar. Çünkü bu hükümetler ayn› hedefleri takip ediyor, bu nedenle de kolay bir flekilde iflbirli¤i yap›yorlar. Bunun en parlak örne¤i Rusya ve Türkiye aras›ndaki iliflkilerdir. Uzun süre birbirleriyle savaflan devletler baflar›l› bir flekilde ticaret hacimlerini art›r›yorlar. Rusya ve Türkiye aras›nda iflbirli¤i enerji ve güvenlik sahalar›n› kaps›yor. Yetmifl y›ll›k aradan sonra iki ülke liderleri birbirlerini s›k s›k ziyaret etmeye bafllad›lar. Rusya Federasyonu Devlet Baflkan› Vladimir Putin’in Türkiye Cumhurbaflkan› Ahmet Necdet Sezer’e ve Baflbakan Recep Tayip Erdo¤an’a ödül vermesi herkesi hofl bir flekilde flafl›rtt›.

Rusya bölge ülkeleriyle iliflkilerini yeniden düzenliyor Benzer devlet ideolojileri aras›ndaki iflbirli¤ine di¤er bir örnek olarak, Gürcistan ve Türkiye aras›ndaki iliflkileri ve Azerbaycan ile Rusya aras›ndaki bugünkü durumu gösterebiliriz. Niçin özellikle Azerbaycan ile Rusya aras›nda iliflkilerin bugünkü durumunu yaz›yorum? Çünkü 2001 y›l›na kadar Azerbaycan ve Rusya hükümetleri farkl› de¤erleri temsil ediyorlard›. Bu zamana kadarki Rusya hükümetleri, güç kullanma yoluyla Azerbaycan’› kendi nüfuz sahas›nda tutmaya çal›fl›yorlard›. Azerbaycan’da ise liberal milliyetçi yönetim, ulusal ba¤›ms›zl›¤›n› koruyarak buna direniyordu. Bölge rejimlerinin farkl› görüflleri aras›ndaki bu ihtilaf, komflu ülkeler aras›ndaki ekonomik iliflkileri en aza indirdi. Vladimir Putin’in iktidara gelmesinden sonra Rusya’n›n

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

‡Á΢‡˛˘ËıÒfl ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. êÓÒÒËÈÒÍË ‚·ÒÚË ÒÚ‡ ‡ÎËÒ¸ ÔÛÚÂÏ ÒËÎÓ‚˚ı ÏÂÚÓ‰Ó‚ ‰Â ʇڸ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ‚ ÒÙ  ҂ÓÂ„Ó ‚ÎËflÌËfl. Ä ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ÎË·Â ‡Î¸ÌÓ̇ˆËÓ̇ÎËÒÚ˘ÂÒ͇fl ‚·ÒÚ¸ ÒÓÔ ÓÚË‚Îfl·Ҹ ˝ÚÓÏÛ, Ô˚Ú‡flÒ¸ ÒÓı ‡ÌËÚ¸ Ò‚Ó˛ ̇ˆËÓ̇θÌÛ˛ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸. ùÚÓÚ ÍÓÌÙÎËÍÚ ÏÂÊ‰Û ‡Á΢Ì˚ÏË ‚ˉÂÌËflÏË Â„ËÓ̇θÌÓ„Ó ÏË ÓÛÒÚ ÓÈÒÚ‚‡ Ô Ë‚ÂÎ Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍË ҂flÁË ÏÂÊ‰Û ÒÓÒ‰ÌËÏË ÒÚ ‡Ì‡ÏË ·˚ÎË Ò‚Â‰ÂÌ˚ Í ÏËÌËÏÛÏÛ. Ä ÔÓÒÎÂ Ô ËıÓ‰‡ Í ‚·ÒÚË Ç·‰ËÏË ‡ èÛÚË̇ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ ËÌÚ ÂÒ˚ êÓÒÒËË ·˚ÎË Ô Ë‚Â‰ÂÌ˚ ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËÂ Ò ËÌÚ ÂÒ‡ÏË ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡, Ë ÔÓÎËÚË͇ êÓÒÒËË Òڇ· ÓÔË ‡Ú¸Òfl ̇ ‡θÌ˚È Ù‡ÍÚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Ì‡¯ÂÈ ÒÚ ‡Ì˚. çÓ‚˚È ·‡ÁÓ‚˚È Ô Ë̈ËÔ ÒÚ ÓËÚÂθÒÚ‚‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÓÚÍ ˚Î ıÓ Ó¯Ë ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡, Û˜ËÚ˚‚‡˛˘Ë ËÌÚ ÂÒ˚ ‰ Û„ ‰ Û„‡. êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú Ì‡ÎˈÓ: ÚÓ‚‡ ÓÓ·Ó ÓÚ ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÓÏ ‰ÓÒÚË„ Ó‰ÌÓ„Ó ÏËÎΡ ‰‡ ‰Óη Ó‚ ‚ Ú˜ÂÌË ˜ÂÚ˚ Âı ÎÂÚ. íÓθÍÓ ÔÓÎËÚË͇ Ä ÏÂÌËË Ì ‚ıÓ‰ËÚ ‚ Ó·˘ËÈ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÈ ÍÓÌÚÂÍÒÚ Â„ËÓ̇. Ä ÏÂÌËfl ‚˚‰‚Ë„‡ÂÚ Ú ËÚÓ Ë‡Î¸Ì˚Â Ô ÂÚÂÌÁËË Í ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÛ, íÛ ˆËË Ë É ÛÁËË. í ËÚÓ Ë‡Î¸Ì˚Â Ô ÂÚÂÌÁËË Í íÛ ˆËË Ì‡¯ÎË ÓÚ ‡ÊÂÌË ‚ ÍÓÌÒÚËÚÛˆËË Ä ÏÂÌËË. Ä ÔÓÒÍÓθÍÛ ˝Ú‡ ˉÂÓÎÓ„Ëfl ËÌÚÂÌÒË‚ÌÓ ÔÓ‰ÔËÚ˚‚‡ÂÚÒfl ËÁ‚ÌÂ, Ô ‡„χÚ˘Ì˚Ï ‡ ÏflÌÒÍËÏ ÔÓÎËÚËÍ‡Ï Ú Û‰ÌÓ ËÁÏÂÌËÚ¸ ˜ÚÓ-ÎË·Ó. çÓ flÒÌÓ Ó‰ÌÓ: ·ÂÁ ËÁÏÂÌÂÌËfl ‚̯ÌÂÈ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒΠ„ËÓ̇θÌÓÈ, ÔÓÎËÚËÍË Ä ÏÂÌËË Ú Û‰ÌÓ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÚ¸ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó Ì‡ ‚ ‡ÁËÈÒÍÓÏ Ô ÓÒÚ ‡ÌÒÚ‚Â, ÍÓÚÓ Ó Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ ·ÂÁ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ êÓÒÒËË Ò íÛ ˆËÂÈ Ë ·ÂÁ ÏË ÌÓ„Ó ä‡‚Í‡Á‡. ëÓ·˚ÚËfl ÏÓ„ÛÚ Ô ËÌflÚ¸ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÈ Ó·Ó ÓÚ. ëÚ ‡Ì˚ ‚ ‡ÁËÈÒÍÓ„Ó Ô ÓÒÚ ‡ÌÒÚ‚‡ ÒÓÚ Û‰Ì˘‡˛Ú Ë Ì‡ ‡˘Ë‚‡˛Ú ÚÓ‚‡ ÓÓ·Ó ÓÚ ‚ÓÔ ÂÍË Ê·Ì˲ ‡ ÏflÌÒÍËı ‚·ÒÚÂÈ, ‚ ÂÁÛθڇÚÂ Ä ÏÂÌËfl ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ̇ Ó·Ó˜ËÌ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËı Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı ËÌÚ„ ‡ˆËÓÌÌ˚ı Ô ÓˆÂÒÒÓ‚ „ËÓ̇. ä‡Í ‚ˉÌÓ, ‚Ò ˉÂÚ Í Ú‡ÍÓÏÛ ‡Á‚ËÚ˲ ÒÓ·˚ÚËÈ. Ä ÏÂÌËfl ‚ ‡Ê‰ÛÂÚ Ò íÛ ˆËÂÈ, ÌÓ Ò‡Ï˚È ·ÎËÁÍËÈ Â ÒÓ˛ÁÌËÍ êÓÒÒËfl – ËÌÚÂÌÒË‚ÌÓ ‡Á‚Ë‚‡ÂÚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÂ Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÄÌ͇ ÓÈ. ê‡Á‚Ë‚‡˛ÚÒfl Ë ‡ÌÒÍÓ-ÚÛ ÂˆÍËÂ Ë „ ÛÁËÌÒÍÓ-ÚÛ ÂˆÍË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl. ùÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍË ҂flÁË ÏÂÊ‰Û ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÓÏ Ë êÓÒÒËÂÈ ·Û ÌÓ ‡Á‚Ë‚‡˛ÚÒfl, Ë ÚÓ‚‡ ÓÓ·Ó ÓÚ ÒÍÓ Ó ‰ÓÒÚË„ÌÂÚ ÔÓÎÛÚÓ ‡ ÏËÎΡ ‰Ó‚ ‰Óη Ó‚. ê„ËÓÌ ÛÊ ̇˜‡Î Ô Ó„ ÂÒÒË Ó‚‡Ú¸ ·ÂÁ Ä ÏÂÌËË Ë Ô Ë‚˚͇ÂÚ Í Â ÓÚÒÛÚÒÚ‚Û˛ ‚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËı Ô ÓÂÍÚ‡ı. ÇÓÁÏÓÊÌÓ, ‡ ÏflÌÒÍËÏ ÔÓÎËÚËÍ‡Ï ÒΉÛÂÚ Ô ÂÒÏÓÚ ÂÚ¸ Ò‚Ó˛ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ˉÂÓÎӄ˲ ˝ÍÒÔ‡ÌÒËÓÌËÒÚÒÍÓ„Ó Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁχ Ë Ô Ë‚ÂÒÚË Â ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Ë ‡θÌÓÏÛ ÔÓÎÓÊÂÌ˲ ‚ „ËÓÌÂ Ë ÏË Â. I

milli ç›karlar› Azerbaycan’›n menfaatleriyle uyumlu hâle getirildi ve Rusya’n›n politikas› “ülkemizin ba¤›ms›zl›¤›” gerçe¤ine dayanmaya bafllad›. ‹liflkilerin inflas›n›n yeni temel prensibi, iflbirli¤i için birbirlerinin ç›karlar›n› dikkate alan iyi imkânlar sa¤lad›. Sonuç ortada: Rusya ile Azerbaycan aras›ndaki ticaret hacmi dört y›l içinde bir milyar dolara ulaflt›. Ancak Ermenistan’›n politikas› bölgenin ortak politika anlay›fl›na uymuyor. Ermenistan; Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan’›n topraklar›nda hak iddia ediyor. Türkiye topraklar›yla ilgili ortaya koydu¤u iddia Ermenistan anayasas›na girdi. Bu politika, d›flar›dan yo¤un bir flekilde enjekte edildi¤i için pragmatist Ermeni politikac›lar›n›n bir fleyleri de¤ifltirmesi zor. Fakat ortada bir gerçek var; Ermenistan d›fl ve bölge politikas›n› de¤ifltirmedi¤i, iflbirli¤ine dayal› bir Rusya - Türkiye iliflkisi olmad›¤› ve bar›fl›n yaflanmad›¤› bir Kafkasya olmad›¤› müddetçe Avrasya co¤rafyas›nda iflbir-

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

li¤ini gerçeklefltirmek zor. Buna ra¤men olaylar farkl› bir seyirde takip edebilir; Avrasya bölgesi ülkeleri Ermeni yönetiminin muhalefetine ra¤men iflbirli¤i yapar, ticaret hacimlerini art›r›rlar ve sonuçta Ermenistan, bölgenin ekonomik ve politik uyum süreçlerinin d›fl›nda kal›r. Bölgedeki günümüz geliflmeleri, bölgenin bu yönde flekillenece¤ini gösteriyor. Ermenistan’›n Türkiye ile aras› aç›k fakat en yak›n müttefiki Rusya, Ankara ile ekonomik ve politik iliflkilerini yo¤un bir flekilde gelifltirmekte. ‹ran-Türkiye, Gürcistan-Türkiye iliflkileri de gelifliyor. Azerbaycan ile Rusya aras›nda ekonomik iliflkiler h›zla ilerliyor, ticaret hacmi yak›nda bir buçuk milyar dolara ulaflacak. Bölge art›k Ermenistan olmadan geliflmeye bafllad› ve ekonomik projelerde onun yoklu¤una al›fl›yor. Belki, Ermeni politikac›lar›n›n yay›lmac› milliyetçi devlet ideolojilerini gözden geçirmeleri ve onu bölge ve dünyan›n reel durumuna uyumlu hâle getirmeleri gerekiyor. I

После прихода к власти Владимира Путина национальные интересы России были приведены в соответствие с интересами Азербайджана, и политика России стала опираться на реальный факт независимости нашей страны. Vladimir Putin’in iktidara gelmesinden sonra Rusya’n›n milli ç›karlar› Azerbaycan’›n menfaatleriyle uyumlu hâle getirildi ve Rusya’n›n politikas› “ülkemizin ba¤›ms›zl›¤›” gerçe¤ine dayanmaya bafllad›.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

37

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Владимир Жириновский ирокую известность на политической сцене Владимир Вольфович Жириновский получил еще в 1989 г., когда им была создана Либерально-демократическая партия СССР, в 1992 г. переименованная в Либерально-демократическую партию России (ЛДПР). С тех пор его имя не сходит со страниц газет, он активный и частый участник теле- и радиопередач. Скандальные высказывания В. Жириновского в адрес Америки и вообще Запада, обильно сдобренные крепкими выражениями, участие в потасовках с политиками нередко способствуют росту его рейтинга.

Ш

Владимир Жириновский трижды выдвигался кандидатом на пост президента России, с 1993 г. является депутатом Государственной Думы. Его высказывания националистической направленности снискали ему во всем мире славу крайнего националиста и даже шовиниста, с чем сам Жириновский категорически не согласен, утверждая, что является не националистом, а патриотом России, делая акцент на необходимости возрождения, развития и прекращения дискриминации в родном государстве русского народа, который является единственным консолидирующим элементом Российской Федерации, способным стать двигателем прогресса на территории не только России, но и всего евразийского региона. В беседе с известным политиком нас интересовало, прежде всего, его понимание национализма и взгляд на быстро растущие проблемы насилия и ксенофобии по отношению к представителям других наций, живущих в России.

Vladimir Jirinovski

V

ladimir Volfoviç Jirinovski siyasi arenadaki ününü, Sovyetler Birli¤i zaman›nda 1989 y›l›nda kurdu¤u fakat ad›n› 1992’de Rusya Liberal Demokrat Partisi (LDPR) olarak de¤ifltirdi¤i Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birli¤i Liberal Demokrat Parti’yi kurdu¤unda elde etmiflti. O günden beri ad› gazete sayfalar›ndan hiç düflmedi, televizyon ve radyo programlar›n›n aktif kat›l›mc›s› oldu. Gerek Amerika ve ekseriyetle Bat› ile alakal› sansür gerektiren ifadeleri ve di¤er politikac›larla hararetli tart›flmalar› siyasette reytingini yükseltti. Jirinovski Rusya Baflkanl›¤›na üç defa aday olmufl ve 1993 y›l›ndan bu yana parlamento üyesi. Milliyetçi söylemleri onun dünyada afl›r› milliyetçi ve hatta flovenist birisi olarak tan›nmas›na sebep oldu. O kendisiyle ilgili bu yarg›lara kat›lmad›¤›n› belirerek, sadece Rusya Federasyonu’nda de¤il, bütün Avrasya’daki di¤er halklar› birbiriyle kaynaflt›r›c› ve onlar›n gelifliminde motor gücü niteli¤ine sahip tek millet Ruslar›n öz vatan› Rusya’da ayr›mc›l›¤a itildi¤ine vurgu yaparak, kendisini milliyetçi de¤il, Rusya’n›n vatanperveri olarak niteliyor. Kendisiyle yapt›¤›m›z sohbette özellikle milliyetçilik, buna ba¤l› olarak son zamanlarda artan fliddet ve Rusya’da yaflayan di¤er milletlere karfl› nefret e¤ilimli olaylarla ilgili düflüncelerini konufltuk.

38

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

D‹YALOG

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

EVET’LE

BAfiLAR

39

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Национализм означает любовь к Родине Беседовал: Кубейси Тархан Корреспондент журнала «ДА» в Москве.

Milliyetçilik vatan› sevmektir Konuflan: Kubeysi Tarhan DA dergisi Moskova Muhabiri.

äÛ·ÂÈÒË í‡ ı‡Ì: Ç ÛÒÚ‡‚ ‚‡¯ÂÈ Ô‡ ÚËË Á‡ÔËÒ‡ÌÓ, ˜ÚÓ Ë‰ÂÓÎÓ„Ëfl ãÑèê – Ô‡Ú ËÓÚËÁÏ, Ú.Â. β·Ó‚¸ Í êÓÒÒËË. è Ë ˝ÚÓÏ ÏÌÓ„Ë ‚‡¯Û Ô‡ Ú˲ Ò˜ËÚ‡˛Ú ̇ˆËÓ̇ÎËÒÚ˘ÂÒÍËÏ Ë ‰‡Ê ¯Ó‚ËÌËÒÚÒÍËÏ ‰‚ËÊÂÌËÂÏ. óÚÓ Ç˚ ΢ÌÓ ‚Í·‰˚‚‡ÂÚ ‚ ÔÓÌflÚË «Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ»? Ç·‰ËÏË ÜË ËÌÓ‚ÒÍËÈ: 燈ËÓ̇ÎËÁÏ, Ô Âʉ ‚Ò„Ó, Ô Â‰ÒÚ‡ÂÚ Í‡Í Ô‡Ú ËÓÚËÁÏ. ëÎÓ‚Ó «Ô‡Ú ËÓÚËÁÏ» ÓÁ̇˜‡ÂÚ «Î˛·Ó‚¸ Í Ó‰ËÌ». å˚ ‚Ò ıÓÚËÏ, ˜ÚÓ·˚ ÁÂÏÎfl, ̇ ÍÓÚÓ ÓÈ Ï˚ ‚˚ ÓÒÎË, Ô Óˆ‚Âڇ·, Ô Ë˜ÂÏ Ì‡ ˝ÚÓÈ ÁÂÏΠÏÓ„ÛÚ ·ÓÍ Ó ·ÓÍ Ô ÓÊË‚‡Ú¸ β‰Ë Ò‡Ï˚ı ‡ÁÌ˚ı ̇ˆËÓ̇θÌÓÒÚÂÈ. ü, Í Ô ËÏ Û, Ó‰ËÎÒfl ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ Ë Î˛·ËÎ Ó‰Ì˚ ÏÂÒÚ‡, ÏÓÈ Ó‰ÌÓÈ „Ó Ó‰ – ÄÎχ-ÄÚ‡, fl‰ÓÏ ÒÓ ÏÌÓ˛ ÊËÎË Í‡Á‡ıË, ÛÁ·ÂÍË, ÛÈ„Û ˚, ÌÂψ˚, ‚ ÂË, Ú‡Ú‡ ˚ Ë ‰‡Ê ÍËڇȈ˚. Ç ÂÁÛθڇÚÂ Ú ‡ÌÒÙÓ Ï‡ˆËË ëëëê Ô ÓËÁÓ¯ÂÎ ‡ÁÎÓÏ, Ë ÏÓË Ó‰Ì˚Â Í ‡fl Ó͇Á‡ÎËÒ¸ Á‡ „ ‡ÌˈÂÈ. ë„ӉÌfl ÄÎχ-ÄÚ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ‰Îfl ÏÂÌfl ËÌÓÒÚ ‡ÌÌ˚Ï „Ó Ó‰ÓÏ. í‡ÍÓ‚‡ ÒÔˆËÙË͇ ̇¯Ëı Ô‡Ú ËÓÚ˘ÂÒÍËı ˜Û‚ÒÚ‚. êÛÒÒÍË ÊË‚ÛÚ ‚ è Ë·‡ÎÚËÍÂ, ̇ ìÍ ‡ËÌÂ, ‡ ˜ÎÂÌ˚ Ëı ÒÂÏÂÈ – ‚ êÓÒÒËË, ÏÌÓ„Ë ÒÂÏ¸Ë Ó͇Á‡ÎËÒ¸ ‡Á‰ÂÎÂÌÌ˚ÏË. á‰ÂÒ¸ ÌÂÚ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁχ, Á‰ÂÒ¸ ÂÒÚ¸ Ê·ÌË ÒÓı ‡ÌËÚ¸ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÛ˛ Ô‡ÏflÚ¸, ˜ÚÓ·˚ β‰Ë ÏÓ„ÎË ‚ÒÚ Â˜‡Ú¸Òfl, Ó·˘‡Ú¸Òfl. ɉÂ-ÚÓ ÛÒÒÍËı ‚˚‰‡‚ÎË‚‡˛Ú Ò ÛÍÓ‚Ó‰fl˘Ëı ‰ÓÎÊÌÓÒÚÂÈ, ÒÓÍ ‡˘‡˛Ú ÔÓÎÂ Ô ËÏÂÌÂÌËfl ÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚͇, ˜ÚÓ, ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ̇Í·‰˚‚‡ÂÚ ÓÚÔ˜‡ÚÓÍ Ì‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û Î˛‰¸ÏË. ÇÒΉÒÚ‚Ë ˝ÚÓ„Ó ‚ÓÁÌË͇ÂÚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ Á‡˘Ë˘‡Ú¸ ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í. 燈ËÓ̇ÎËÁÏ ÏÓÊÌÓ Ú ‡ÍÚÓ‚‡Ú¸ Ë Í‡Í ËÌÒÚËÌÍÚ Ò‡ÏÓÒÓı ‡ÌÂÌËfl Ò‚Ó„Ó

40

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

„ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡. äÓ„‰‡-ÚÓ Ú ËÚÓ Ëfl êÓÒÒËÈÒÍÓÈ ËÏÔ ËË ÒÓÒÚ‡‚Îfl· 23 ÏÎÌ Í‚. ÍÏ., ÔÓÚÓÏ ÓÒÚ‡ÎÓÒ¸ 17 ÏÎÌ. ëÚ ‡ÌÛ ‡Á ÂÁ‡ÎË «ÔÓ ÊË‚ÓÏÛ», Ë fl‰ÓÏ Ò Ô‡Ú ËÓÚËÁÏÓÏ Ó‰ËÎÓÒ¸ „Ó ¸ÍÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó Ó·Ë‰˚ Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ Ì‡ ̇¯Ëı ·˚‚¯Ëı Ú ËÚÓ Ëflı ‡Á‚‚‡ÂÚÒfl ˜ÛÊÓÈ Ù·„, ‡ ÚÂ, ÍÚÓ Ò˜ËÚ‡ÂÚ Ò·fl ÛÒÒÍËÏË, Ó͇Á˚‚‡˛ÚÒfl ÌÂ Ô ÓÒÚÓ ËÌÓÒÚ ‡Ìˆ‡ÏË, ÌÓ Ë Î˛‰¸ÏË ‚ÚÓ Ó„Ó ÒÓ Ú‡. ó‡ÒÚÓ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ ËÒÔÓθÁÛ˛Ú ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ‡Á‰ÂÎflÚ¸ ̇ Ó‰˚ Ë Î„˜Â ËÏË ÛÔ ‡‚ÎflÚ¸. í‡Í ÛıÌÛÎË û„ÓÒ·‚Ëfl, Ä‚ÒÚ Ó-ÇÂÌ„ Ëfl, êÓÒÒËÈÒ͇fl Ë éÒχÌÒ͇fl ËÏÔ ËË. åÂÊ‰Û ÚÂÏ, êÓÒÒËÈÒ͇fl ËÏÔ Ëfl ·˚· ‰ËÌ˚Ï „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÓÏ, „‰Â ‚Ò ·˚ÎË ÔÓ‰‰‡ÌÌ˚ÏË ÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ËÏÔ ‡ÚÓ ‡. Ä ëÓ‚ÂÚÒÍËÈ ëÓ˛Á ÒÓÁ‰‡ÎË ÔÓ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÏÛ Ô ËÁ̇ÍÛ, ‚ ˝ÚÓÏ Ë Á‡Íβ˜‡Î‡Ò¸ ӯ˷͇:

Kubeysi Tarhan: Partinizin program›nda “LDPR partisinin ideolojisi vatanseverlik yani Rusya’ya olan sevgidir” olarak belirtilmektedir. Fakat partiniz milliyetçi, hatta flovenist bir hareket olarak görülüyor. Milliyetçilik kavram›na neleri dâhil ediyorsunuz? Vladimir Jirinovski: Milliyetçilik her fleyden önce vatanseverliktir. Vatanseverlik, vatana karfl› besledi¤imiz sevgi anlam›na gelir. Hepimiz belli bir co¤rafyada yafl›yoruz ve oturdu¤umuz, büyüdü¤ümüz memleketin geliflmesini, güzelleflmesini isteriz. Ayn› zamanda, bu memlekette birçok milliyetten olanlar yan yana yaflayabilirler. Ben Kazakistan’da do¤dum ve oray› çok seviyorum. Almat› ise

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

̇ˆËÓ̇θÌ˚ ÂÒÔÛ·ÎËÍË ÒÓ‰ËÌËÎËÒ¸ ‚ ‡ÏÓ ÙÌÓ ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó. Ç ÂÁÛθڇÚ ·˚Π̇ÌÂÒÂÌ Û‰‡ ÔÓ ÛÒÒÍÓÏÛ Ì‡ Ó‰Û. ë 1917 „Ó‰‡ ÒÚ‡ÎË ‰‡‚‡Ú¸ ‰ÓÔÓÎÌËÚÂθÌ˚Â Ô Ë‚Ë΄ËË Ï‡Î˚Ï Ì‡ Ó‰‡Ï, ‡ ÛÒÒÍË Ó͇Á˚‚‡ÎËÒ¸ ‚ ÒÚÓ ÓÌÂ, ̇ ‚ÚÓ ÓÒÚÂÔÂÌÌ˚ı ÓÎflı. à Ú‡Í ‰ÎËÎÓÒ¸ ‰Ó 1991 „Ó‰‡, ÔÓ͇ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó ‚ÓÓ·˘Â Ì ‡Á‰ÂÎËÎË Ì‡ 15 ˜‡ÒÚÂÈ. ë„ӉÌfl Ë ‚ Ò‡ÏÓÈ êÓÒÒËË ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌ˚ ÒËÎ˚ Ô˚Ú‡˛ÚÒfl ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÓÒÓ·˚Â Ô Ë‚Ë΄ËË ‰Îfl Ú‡Ú‡ , flÍÛÚÓ‚, ˜Â˜Â̈‚ Ë Ú.‰. 燯‡ Ô‡ ÚËfl, ãÑèê, fl‚ÎflÂÚÒfl Ô ÓÚË‚ÌËÍÓÏ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ β‰ÂÈ ‰ÂÎËÎË ÔÓ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÏÛ Ô ËÁ̇ÍÛ. å˚, Ì‡Ô ËÏ , ‰Ó·ËÎËÒ¸ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‚ ÓÒÒËÈÒÍÓÏ Ô‡ÒÔÓ Ú ·Óθ¯Â Ì Û͇Á˚‚‡ÂÚÒfl ̇ˆËÓ̇θÌÓÒÚ¸. Ç ÓÚ‰ÂθÌ˚ı „ËÓ̇ı ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚È ‚Í·‰˚¯, „‰Â ̇ Ò‚ÓÂÏ flÁ˚Í Û͇Á˚‚‡ÂÚÒfl ̇ˆËÓ̇θÌÓÒÚ¸. é‰Ì‡ÍÓ ÌË Í ˜ÂÏÛ ıÓ Ó¯ÂÏÛ ˝ÚÓ ÌÂ Ô Ë‚Ó‰ËÚ. Ç „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Â ÓÒÌÓ‚ÓÔÓ·„‡˛˘ËÏ ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ ÔÓÌflÚË „ ‡Ê‰‡ÌÒÚ‚‡, Ë „ ‡Ê‰‡ÌËÌ ‰‡ÌÌÓÈ ÒÚ ‡Ì˚ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ÂÂ Ô‡Ú ËÓÚÓÏ.

«Я буду защищать русских» Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ ËÌÚ ‚¸˛ Ç˚ Ò͇Á‡ÎË, ˜ÚÓ ÛÒÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ – „·‚Ì˚È ‚ êÓÒÒËË, Ë ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÛÒÚ ‡ÌËÚ¸ ‰ËÒÍ ËÏË̇ˆË˛ ÛÒÒÍËı Í‡Í Ì‡ÒΉÒÚ‚Ó ËÌÚ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ äèëë. Ç ˜ÂÏ ‚˚ ‡Ê‡ÂÚÒfl ˝Ú‡ ‰ËÒÍ ËÏË̇ˆËfl? Ç ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ò 1917 „Ó‰‡ ‚Ò ÂÒÛ Ò˚ ÒÚ ‡Ì˚ ¯ÎË ÚÓθÍÓ ‚ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ „ËÓÌ˚: 䇂͇Á, ë Â‰Ì˛˛ ÄÁ˲, è Ë·‡ÎÚËÍÛ, ìÍ ‡ËÌÛ. íÛ‰‡ ¯ÎË Ï‡¯ËÌ˚, ‚Òfl Ô Ó‰Û͈Ëfl, ‰Â̸„Ë, Í Â‰ËÚ˚. í‡Ï ÒÚ ÓËÎËÒ¸ „Ó Ó‰‡, ‰Ó Ó„Ë, ÔÓ Ú˚ Ë ‚ÒÂ, ˜ÚÓ ÚÓθÍÓ ÏÓÊÌÓ. ùÚÓ Ô ÓËÒıÓ‰ËÎÓ Á‡ Ò˜ÂÚ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ·Â‰ÌÂÎË ˝ÚÌ˘ÂÒÍË ˜ËÒÚÓ ÛÒÒÍË „ËÓÌ˚. ùÚÓ ·˚· ÎÂÌËÌÒ͇fl ̇ˆËÓ̇θ̇fl ÔÓÎËÚË͇, ÂÂ Ô Ó‰ÓÎÊËÎË ëÚ‡ÎËÌ, Å ÂÊÌ‚, ÉÓ ·‡˜Â‚ Ë ‰‡Ê ÖθˆËÌ. é‰Ì‡ÍÓ ˝ÚÓ ·˚· ÌÂÔ ‡‚Ëθ̇fl ÔÓÎËÚË͇. êÛÒÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ – ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ êÓÒÒËË, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÓÌ Ò‡Ï˚È ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚È, Ô ÓÊË‚‡ÂÚ ‚Ó ‚ÒÂı „ËÓ̇ı. à ÂÒÎË ÓÌ ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ Ò·fl ÒÔÓÍÓÈÌÓ, ÒÔÓÍÓÈÌÓ ·Û‰ÛÚ Ò·fl ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚Ò ÊË‚Û˘ËÂ Ò ÌËÏ fl‰ÓÏ. ÖÒÎË ÛÒÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ ·Û‰ÂÚ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ò·fl ÌÂÍÓÏÙÓ ÚÌÓ, ÚÓ Ì‡ Û¯ËÚÒfl ÏË Ì‡ Ú ËÚÓ ËË ‚ÒÂÈ ÒÚ ‡Ì˚, ̇˜ÌÛÚÒfl ÏÂÊ˝ÚÌ˘ÂÒÍË ÍÓÌÙÎËÍÚ˚. ì Ì‡Ò ‰‡Ê ‚ äÓÌÒÚËÚÛˆËË ÌË˜Â„Ó Ì Ò͇Á‡ÌÓ Ô Ó ÛÒÒÍËÈ Ì‡ Ó‰, Ú‡Ï Ô ˜ËÒÎÂÌ˚ ‚Ò ̇ Ó‰˚, Í ÓÏ ÛÒÒÍÓ„Ó. Ç äÓÌÒÚËÚÛˆËË ÛÔÓÏË̇ÂÚÒfl ÚÓθÍÓ ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í Í‡Í „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚È. ùÚÓ Ó¯Ë·Í‡. 燯‡ Ô‡ ÚËfl, ãÑèê, „Ó‚Ó Ë· Ó· ˝ÚÓÏ, ‡ fl, ·Û‰Û˜Ë ͇̉ˉ‡ÚÓÏ ‚ Ô ÂÁˉÂÌÚ˚

êÓÒÒËË, ÛÊ ‚ χ 1991 „Ó‰‡ ‚˚‰‚ËÌÛÎ ÎÓÁÛÌ„: «ü ·Û‰Û Á‡˘Ë˘‡Ú¸ ÛÒÒÍËı». êÓÒÒËfl ‚ÒÂı ÍÓ ÏËÚ. ùÚÓ ÔÎÓıÓ Ë ‰ÓÎ„Ó Ô Ó‰ÓÎʇڸÒfl Ì ÏÓÊÂÚ. å˚ ÌËÍÓ„Ó Ì ıÓÚËÏ Á‡ı‚‡Ú˚‚‡Ú¸ Ë Ú Â·Ó‚‡Ú¸ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ͇ÍËÂ-ÚÓ Ú ËÚÓ ËË Í Ì‡Ï ‚ ÌÛÎËÒ¸, ÌÓ Ï˚ Ú‡ÍÊ Ì ıÓÚËÏ ÌËÍÓ„Ó ÒӉ ʇڸ Á‡ Ò˜ÂÚ êÓÒÒËË. èÛÒÚ¸ ͇ʉ˚È ÊË‚ÂÚ Ú‡Í, Í‡Í ÓÌ ÏÓÊÂÚ Á‡ ‡·ÓÚ‡Ú¸. ë˜ËÚ‡ÂÚ ÎË Ç˚ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï Ì‡ ‰‡ÌÌÓÏ ˝Ú‡Ô ËÒÚÓ ËË ‚ÓÒÒÓ‰ËÌÂÌË ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ Ë ‚ ͇ÍÓÈ ÙÓ ÏÂ? ç‡Ï ϯ‡˛Ú ˝ÚÓ ‰Â·ڸ. 寇˛Ú ÚÓ „Ó‚‡Ú¸ ÔÓ ÏË Ó‚˚Ï ˆÂ̇Ï, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÂÒÎË Ô ÂÈÚË Ì‡ ÚÓ „ӂβ ‚ÒÂÏË ÚÓ‚‡ ‡ÏË ÔÓ ÏË Ó‚˚Ï ˆÂ̇Ï, ‚Ò 14 „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ ÛıÌÛÚ ‚ Ú˜ÂÌË ·ÎËʇȯËı ÎÂÚ Ë ÒÌÓ‚‡ ÔÓÔ ÓÒflÚ ‚ÓÒÒÓ‰ËÌËÚ¸Òfl Ò êÓÒÒËÂÈ, ÌÓ á‡Ô‡‰ ˝ÚÓÏÛ Ï¯‡ÂÚ. ÖÒÎË Ò„ӉÌfl Ô Ó‚ÂÒÚË ÂÙ ẨÛÏ, ÚÓ 80% „ ‡Ê‰‡Ì ·˚‚¯Â„Ó ëëëê Á‡ıÓÚflÚ ÊËÚ¸ ‚Ó ‚ÌÓ‚¸ ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÌÓÏ ÒÓ˛ÁÌÓÏ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Â. ëëëê ÒÔˆˇθÌÓ ‡Á‰ÂÎËÎË ÔÓ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÏÛ Ô ËÁ̇ÍÛ. ùÚÓ ·Óθ¯‡fl ӯ˷͇, Ú ‡„‰Ëfl. á‡Ô‡‰ Á‰ÂÒ¸ ËÒÔÓθÁÛÂÚ ËÏÂÌÌÓ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ ‚

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

do¤du¤um flehir. Orada benimle birlikte Kazaklar, Özbekler, Uygurlar, Almanlar, Yahudiler, Tatarlar ve hatta Çinliler yafl›yordu. SSCB’nin geçirdi¤i de¤iflim sürecinden sonra memleketim yurt d›fl›nda kald› ve bugün Almat› benim için art›k yabanc› bir flehridir. Bizim vatanseverlik duygular›m›z›n özelli¤i böyledir. Ruslar Balt›k ülkelerinde ve Ukrayna’da yaflarken kimi aile fertlerinin Rusya’da yafl›yor olmas›, aile üyelerini birbirinden ay›rd›. Burada milliyetçilik de¤il, insanlar›n görüflmeleri ve irtibat içersinde olmalar› için tarihi bir hat›ray› koruma dile¤i söz konusudur. Baz› yerlerde Ruslar› yönetici rollerden al›yorlar, Rus dilinin kullan›m›n› daralt›yorlar, bu da do¤al olarak insanlar aras› iliflkileri de etkiliyor. Bunun sonucu olarak Rus dilini koruma gereksinimi ortaya ç›k›yor.

Часто национализм используют для того, чтобы разделять народы и легче ими управлять.

Milliyetçili¤i, ülkeyi koruma içgüdüsü olarak da nitelendirebiliriz. Bir zamanlar Rusya ‹mparatorlu¤u’nun alan› 23 milyon km2 iken, daha sonralar› 17 milyon km2’ye kadar inmifltir. Ülke canl› canl› do¤rand› ve vatanseverlik duygusu yan› s›ra eski topraklarda yabanc› bayraklar›n dikilmifl olmas›ndan, kendini Rus sayanlar›n sadece bir yabanc› de¤il, ayn› zamanda ikinci s›n›f insanlar olarak da karfl›m›za ç›kmas›ndan kaynaklanan ac› bir üzüntü hissi olufltu.

Milliyetçilik s›k s›k halklar› bölmek ve onlar› daha kolay idare edebilmek için kullan›lmaktad›r.

Milliyetçilik s›k s›k halklar› bölmek ve onlar› daha kolay idare edebilmek için kullan›lmaktad›r. Avusturya-Macaristan, Rusya ve Osmanl› ‹mparatorluklar› ve Yugoslavya’n›n da¤›lmalar› bu flekilde oldu. Bu arada Rusya ‹mparatorlu¤u herkesin

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

41

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Мы никого не хотим захватывать и требовать того, чтобы какие-то территории к нам вернулись, но мы также не хотим никого содержать за счет России. Пусть каждый живет так, как он может заработать. Biz ne kimseyi iflgal etmek istiyor, ne de co¤rafyalar›n bize geri verilmesini istiyoruz. Ama biz ayn› zamanda kimseyi Rusya hesab›na beslemek de istemiyoruz. Herkes kazanabildi¤i kadar yaflas›n. ·Ó ¸·Â Ò êÓÒÒËÂÈ, ‚Òfl˜ÂÒÍË ÔÓÓ˘ flfl ‡ÌÚË ÛÒÒÍË ̇ÒÚ ÓÂÌËfl.

Мы никого не завоевывали ä‡Í Ç˚ ÏÓÊÂÚÂ Ô ÓÍÓÏÏÂÌÚË Ó‚‡Ú¸ ÓÒÚ ÍÒÂÌÓÙÓ·ËË Ë Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÈ ÌÂ̇‚ËÒÚË ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ËÌÓÒÚ ‡Ìˆ‡Ï ‚ êÓÒÒËË? ùÚÓ Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌÓ. ì ̇¯Ëı „ ‡Ê‰‡Ì ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍË Ì ·˚ÎÓ ÌË͇ÍÓ„Ó ÓÚ˜ÛʉÂÌËfl Ë ÔÎÓıÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ËÌÓÒÚ ‡Ìˆ‡Ï. çÓ Á‡ „Ó‰˚ ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ‚·ÒÚË Ô ÓÔ‡„‡Ì‰‡ ‚·Ҹ ‚ ÔÓθÁÛ Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚ı ÏÂ̸¯ËÌÒÚ‚, Ë ÛÒÒÍË ÛÒÚ‡ÎË ÓÚ Ú‡ÍÓÈ Ô ÓÔ‡„‡Ì‰˚. ë„ӉÌfl¯Ìflfl ˝ÍÓÌÓÏË͇ ÓÔflÚ¸ Ê ̇ˆÂÎÂ̇ ‚ ÔÓθÁÛ Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚ı ÏÂ̸¯ËÌÒÚ‚. ü ıÓ˜Û, ˜ÚÓ·˚ ̇ˆËÓ̇θÌ˚È ‚ÓÔ ÓÒ ‚ êÓÒÒËË Â¯‡ÎÒfl Ú‡Í ÊÂ, Í‡Í ‚ íÛ ˆËË, „‰Â ÊË‚ÛÚ ÍÛ ‰˚,

42

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

‡ ÏflÌÂ, „ ÛÁËÌ˚, ÌÓ ‚Ò ÓÌË, Òӄ·ÒÌÓ äÓÌÒÚËÚÛˆËË, – ÚÛ ÍË. ÇÒÂ, ÍÚÓ ÊË‚ÂÚ ‚ ̇¯ÂÈ ÒÚ ‡ÌÂ, ‰ÓÎÊÌ˚ Ò‡ÏË Á‡ ‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ Ò· ̇ ÊËÁ̸, Ë ÛÒÒÍË ÌËÍÓ„Ó ÒӉ ʇڸ Ì ӷflÁ‡Ì˚, ÚÂÏ ·ÓΠ˜ÚÓ Ï˚ ÌËÍÓ„Ó Ì Á‡‚Ó‚˚‚‡ÎË: ‡Á ·‡È‰Ê‡Ìˆ˚, ‡·ı‡Á˚, ÓÒÂÚËÌ˚, „ ÛÁËÌ˚ Ë ‰ Û„Ë ̇ Ó‰˚ Í Ì‡Ï Ô Ë¯ÎË Ò‡ÏË, Ô ÓÒËÎË Á‡˘ËÚ˚ Û ÛÒÒÍÓ„Ó ˆ‡ fl, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ë̇˜Â ·ÓΠÒËθÌ˚ ÒÓÒÂ‰Ë ÛÌ˘ÚÓÊËÎË ·˚ Ëı. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ó·˙‰ËÌËÚ¸Òfl Ë ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÌÓ‚˚È ÒÓ˛Á, ÌÓ‚Û˛ ÄÌÚ‡ÌÚÛ: åÓÒÍ‚‡ – ÄÌ͇ ‡ – í„ ‡Ì, ËÎË ıÓÚfl ·˚ åÓÒÍ‚‡ – ÄÌ͇ ‡, Ë ÚÓ„‰‡ Ï˚ ‰Ó·¸ÂÏÒfl ·Óθ¯Ëı ÛÒÔÂıÓ‚. çÓ ÔÓ͇ ˜ÚÓ á‡Ô‡‰ Ì‡Ò ‡Á˙‰ËÌflÂÚ, ÒÓÁ‰‡ÂÚ ‡ÌÚË ÛÒÒÍË ̇ÒÚ ÓÂÌËfl ‚ íÛ ˆËË, ‡ÌÚËÚÛ ÂˆÍË – ‚ êÓÒÒËË. çÛÊÌÓ, ˜ÚÓ·˚ ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í ÒÚ‡Î Ú ÂÚ¸ËÏ flÁ˚ÍÓÏ ‚ íÛ ˆËË, ÔÓÒΠÚÛ ÂˆÍÓ„Ó Ë ‡Ì„ÎËÈÒÍÓ„Ó. à ‚ Ö‚ ÓÔÛ ÚÛ Í‡Ï ÌÂÁ‡˜ÂÏ Ë‰ÚË, ÓÌË ‚Ò ÏÓ„ÛÚ ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ ‚ ÒÓ˛ÁÂ Ò êÓÒÒËÂÈ.

imparatora tabi bulundu¤u bütün bir ülkeydi. Sovyetler Birli¤i ise halklar›n milliyet özelliklerine göre kurulmufltu. Hata da burada yap›lm›fl, milli cumhuriyetler yapay bir ülke oluflturmak üzere bir araya getirilmifl bulunmaktayd›lar. Bunun sonucunda Rus halk› darbe yedi. 1917 senesinden beri az nüfuslu halklara öncelik verilirken, Ruslar ikinci s›rada kald›lar. Ülke 1991’de 15 parçaya ayr›ld›. Bugün Rusya’da belli çevreler Tatar, Yakut, Çeçenler ve baflkalar› için belli öncelikler tan›maya çal›flmaktad›rlar. Partimiz LDPR (Rusya Liberal Demokratik Parti) insanlar›n milli özelliklerine bakarak ayr›lmalar›na karfl› ç›kmaktad›r. Biz Rusya pasaportunda bundan böyle milliyet bölümünün gösterilmemesini baflard›k. Baz› bölgelerde pasaporta kendi dilinde milliyet bilgileri yaz›l› özel sayfalar eklenmektedir. Yaln›z bunun yararl› hiçbir taraf› yoktur. ‹nsan kendi milliyetini öne atmamal›d›r. Ülkede temel unsur vatandafll›k olmal›d›r ve bir ülkenin vatandafl› o ülkenin vatanseveri olmal›d›r.

“Ben Ruslar› koruyaca¤›m” Bir röportaj›n›zda “Rus halk›, Rusya’n›n ana unsuru ve Sovyetler Birli¤i Komünist Partisi enternasyonalizminin miras› olan Ruslara karfl› ay›r›m uygula-

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

ç‡ÒÍÓθÍÓ Â‡Î¸ÌÓ Â¯ÂÌË ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı Ô Ó·ÎÂÏ ‚ ‚ ‡ÁËÈÒÍÓÏ Â„ËÓÌÂ? é·Î‡‰‡ÂÚ ÎË êÓÒÒËfl ͇ÍÓÈ-ÚÓ ËÒÍβ˜ËÚÂθÌÓÈ Óθ˛ ‚ ˝ÚÓÏ Ô ÓˆÂÒÒÂ? äÓ̘ÌÓ, ‚‰¸ êÓÒÒËfl fl‚ÎflÂÚÒfl ÌÂÈÚ ‡Î¸ÌÓÈ ÒÚ ‡ÌÓÈ. ìÁ·ÂÍË ÌËÍÓ„‰‡ Ò Í‡Á‡ı‡ÏË Ì ‰Ó„Ó‚Ó flÚÒfl, ÚÛ ÍÏÂÌ˚ Ò ÛÁ·Â͇ÏË, ÍË „ËÁ˚ Ò Ú‡‰ÊË͇ÏË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÌÛÊÂÌ Í‡ÍÓÈ-ÚÓ Ó·˘ËÈ ˚˜‡„ ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ „ÛÎË Ó‚‡Ú¸ ̇ˆËÓ̇θÌ˚Â Ô Ó·ÎÂÏ˚. èÓ˝ÚÓÏÛ êÓÒÒËfl Á‰ÂÒ¸ Ë„ ‡ÂÚ Ú‡ÍÛ˛ ‚ÓÚ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌÛ˛ Óθ, Ô ËÏË fl˛˘Û˛ Ë „ÓÚÓ‚Û˛ Û Â„ÛÎË Ó‚‡Ú¸ ‚Ò ‚ÓÁÏÓÊÌ˚ ÍÓÌÙÎËÍÚ˚. lj¸ Ú‡Ï Ú ËÚÓ ËË ‚Ò ËÁ ÂÁ‡Ì˚, ‚Ò Ô Âϯ‡ÌÓ, „ ‡Ìˈ˚ ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌ˚Â, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ·Û‰ÂÚ ÎÛ˜¯Â, ÂÒÎË ·Û‰ÂÚ Â‰ËÌÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó, ‚Ò ÒÏÓ„ÛÚ Ô ÂÏ¢‡Ú¸Òfl Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ. ä‡ÍÛ˛ ÔÓÎËÚËÍÛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ô Ó‚Ó‰ËÚ¸ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ËÌÓÒÚ ‡Ìˆ‡Ï ‚ êÓÒÒËË? ÖÒÎË ËÌÓÒÚ ‡Ìˆ˚ ‚‰ÛÚ Ò·fl ıÓ Ó¯Ó, ÚÓ ÌË͇ÍÓÈ Ô Ó·ÎÂÏ˚ Ì ‚ÓÁÌË͇ÂÚ. Å˚‚‡ÂÚ, ˜ÚÓ ˜Â ÂÁ ÌÂÔ ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË Ô ËÒ˚·˛Ú Í Ì‡Ï ¯ÔËÓÌÓ‚, β‰ÂÈ, ÍÓÚÓ ˚ ÒÓ·Ë ‡˛Ú ËÌÙÓ Ï‡ˆË˛; ÒÚ ‡‚ÎË‚‡˛Ú ̇¯Ë ÒӈˇθÌ˚Â, ˝ÚÌ˘ÂÒÍË „ ÛÔÔ˚; Ô ÓÌË͇˛Ú ˝ÍÒÚ ÂÏËÒÚ˚, ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ‡ÎËÒÚ˚; ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡Ìfl˛Ú ‚ ‰ÌÛ˛ ÎËÚ ‡ÚÛ Û; ÛÒÚ ‡Ë‚‡˛Ú Ú ‡ÍÚ˚. ÇÒ ˝ÚÓ, ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ‚˚Á˚‚‡ÂÚ Ì„‡ÚË‚ÌÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ËÌÓÒÚ ‡Ìˆ‡Ï. ç ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ ÌË͇ÍÓ„Ó Ì‡ÒËÎËfl Ë Ô ÓÔ‡„‡Ì‰˚, β‰Ë ‰ÓÎÊÌ˚ ÊËÚ¸ Ë ‡·ÓÚ‡Ú¸ ÒÔÓÍÓÈÌÓ. É ÛÔÔË Ó‚ÍË ÒÚ‡ ‡˛ÚÒfl Á‡ı‚‡ÚËÚ¸ ͇ÍËÂ-ÚÓ ‚Â‰Û˘Ë ÔÓÁˈËË, ˉÛÚ ËÁ à ‡Í‡, ë‡Û‰Ó‚ÒÍÓÈ Ä ‡‚ËË, ËÁ Ö„ËÔÚ‡, ËÁ ÚÂı „ËÓÌÓ‚, „‰Â ‰ÂÈÒÚ‚Û˛Ú «Äθ-ä‡Ë‰‡», «ïÂÁ·Óη», «ï‡Ï‡Ò» Ë Ú.‰. éÌË Ô ÓÌË͇˛Ú ‚ êÓÒÒ˲, Ó ËÂÌÚË Û˛Ú ÏÓÎÓ‰Âʸ ̇ ÚÂ Ó , ̇ ·Ó ¸·Û ÒÓ Ò‚ÂÚÒÍËÏ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÓÏ. ì ÌËı ÌÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Ó „‡ÌËÁÓ‚‡Ú¸ «Ó ‡ÌÊÂ‚Û˛ ‚ÓβˆË˛», ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌË ‰Â·˛Ú ‚Ò ÔÓ‰ÔÓθÌÓ. è ËÒ˚·˛Ú ‚ˉÂÓ‡ÔÔ‡ ‡ÚÛ Û, ‰Â̸„Ë, Ó ÛÊËÂ, ̇ ÍÓÚËÍË. ëÓÁ‰‡˛Ú Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÔÓ‰ ÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Ë Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚ÏË Ù·„‡ÏË, Ô ËÍ ˚‚‡˛ÚÒfl ÎÓÁÛÌ„‡ÏË Á‡˘ËÚ˚ ÍÛθÚÛ ˚ Ë Ô ‡‚ ˜ÂÎÓ‚Â͇. à ‚ÓÚ ˝ÚÓÚ ‚ ‰ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ÓÚ˜ÛʉÂÌËÂ Û Ì‡¯Ëı „ ‡Ê‰‡Ì. Ç˚ ÔÓ‰‰Â ÊË‚‡ÂÚ ‚ÒÚÛÔÎÂÌË êÓÒÒËË ‚ éàä (é „‡ÌËÁ‡ˆËfl àÒ·ÏÒÍÓÈ äÓÌÙ Â̈ËË). ä‡ÍÛ˛ ‚˚„Ó‰Û Ô ËÌÂÒÂÚ êÓÒÒËË ˜ÎÂÌÒÚ‚Ó ‚ éàä? Ç êÓÒÒËË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ·Óθ¯Â, ˜ÂÏ ‚ ÌÂÍÓÚÓ ˚ı ÒÚ ‡Ì‡ı, ÍÓÚÓ ˚ ‚ıÓ‰flÚ ‚ ÒÓÒÚ‡‚ éàä, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Û Ì‡Ò ÂÒÚ¸ ‚ÒÂ

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

mas›n› ortadan kald›rmak gerek” dediniz. Bu ay›r›m uygulamas›n› nelerle belirtiyorsunuz?

Переселенцы живут лучше местных жителей

1917 senesinden beri ülkenin tüm kaynaklar› sadece Kafkasya, Orta Asya, Balt›klar, Ukrayna gibi milli bölgelere yönlendirilmifl olmas›yla belirtebilirim. Oralara arabalar, mallar, para ve krediler akt›. Oralarda flehirler, yollar, limanlar kuruldu. Bu uygulama etnik Rus olan bölgelerin fakirleflmesinden dolay› yap›ld›. Bu, Lenin’in milli politikas›yd›. Onu Stalin, Brejnev, Gorbaçov ve hatta Yeltsin devam ettirdiler. Yaln›z bu yanl›fl bir politikayd›. Rus halk› say› olarak en fazla ve tüm bölgelerde yerleflik oldu¤undan Rusya’n›n temel niteli¤ini tafl›yan halkt›r. Rus halk› kendini güvende hissetti¤i zaman di¤er

Мы вовсе не говорим, чтобы были какието привилегии для русских; прежде всего, не должно быть привилегий для других. Все должно быть в соответствии с количеством населения, на душу человека, независимо от его национальности. В Якутии, например, вздумали ввести английский язык как рабочий, пытались проводить самостоятельную внешнюю политику, создавать свои вооруженные силы. Мы видим, как в национальных регионах пытаются в кадровом отношении выжить русских или сузить поле русского языка, русской культуры. Поэтому естественна ответная реакция русских на это. Русские сами ничего не начинают, всегда ко всем хорошо относятся, у них нет никакой ксенофобии, никакого расизма. Но сегодняшняя молодежь в возрасте от 14 до 20 лет видит, как по всему миру происходят межэтнические конфликты, и остро реагирует на ситуацию. Переселенцы приезжают в другие города и живут лучше местных жителей. Это раздражает местное население. Поэтому мы ввели новые правила, по которым на рынках половина мест должна отдаваться местным жителям, независимо от их национальности.

У нас в Конституции ничего не сказано про русский народ, там перечислены все народы, кроме русского. В Конституции упоминается только русский язык как государственный. Anayasam›zda Ruslar d›fl›nda tüm milletler s›ralanm›fl, Rus halk›ndan söz edilmemifltir. Rusçan›n resmi dil olarak an›lmas›yla yetinilmifltir.

Göçmen, yerli halka göre daha iyi yafl›yor Biz Ruslar için herhangi bir önceliklerin tan›nmas›n› dile getirmiyoruz, her fleyden önce baflkalar› için öncelikler tan›nmamal›. E¤er Tataristan’a di¤er bölgelere daha fazla para ak›yorsa bu kötüdür, neden öyle olsun? Her fley bölgenin milli özelliklerine bak›lmaks›z›n nüfus say›s› ile alakaland›r›larak yap›lmal›d›r. Yakutistan ‹ngilizceyi ifl dili olarak tan›mak, kendi d›fl politika ve askeri kuvvetlerini oluflturmak istedi. Milli bölgelerde Ruslar› iflten ç›kartma, Rus dili ve kültürünün alan›n› daraltma çal›flmalar›n› görüyoruz. Ruslar›n buna reaksiyonu da gayet do¤al bir fley. Bu gibi olaylar› bafllatan hiçbir zaman Ruslar olmam›flt›r. Onlar her zaman baflkalar› ile iyi geçiniyorlar, yabanc› düflmanl›¤› ve ›rkç›l›klar› yoktur. 14-20 yafllar›ndaki günümüz gençleri dünya genelinde cereyan eden etnik çat›flmalar› görüyor ve do¤al olarak olaylarla karfl›laflt›klar›nda sert tepki gösteriyorlar. Göçmen, bir flehre yerleflti¤inde oradaki halka göre daha iyi yafl›yor, bu da yerli halka dokunuyor. Bu yüzden biz pazarlarda sat›fl yerlerinin yar›s›n›n milliyetine bakmadan yerli halka verilmesi ile ilgili yeni kurallar tan›d›k.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

43

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Я хочу, чтобы национальный вопрос в России решался так же, как в Турции. Rusya’daki milliyetçilik sorununun Türkiye örne¤iyle çözümlenmesini istiyorum.

Мы – Россия, Россия для всех Национальный вопрос мы не возбуждали. Он возник в 1917 году, был закреплен при создании СССР в 1922 году, обострен в 1991 году при создании Российской Федерации. Мы лишь откликаемся на него и говорим, что не должно быть никакого национализма: ни еврейского, ни чеченского, ни татарского, ни якутского, ни русского. Мы – Россия, Россия для всех. Наша партия никогда не выдвигала лозунг «Россия для русских». Но мы против того, чтобы шло ущемление прав русских как за пределами России, так и в национальных регионах страны. Ярлыки «националисты», «шовинисты» и т.д. на нашу партию вешают с единственной целью – подорвать ее авторитет.

Biz Rusyay›z, Rusya herkes içindir Milliyetçilik sorununu biz ortaya ç›karmad›k. O 1917 senesinde ç›km›fl, 1922’de SSCB’nin kuruluflu esnas›nda pekifltirilmifl, Rusya Federasyonu’nu kurarken de 1991 y›l›nda gündeme gelmifltir. Biz sadece buna cevap veriyoruz, herhangi bir milliyetçili¤in olmamas› gerekti¤ini vurguluyoruz. Ne Yahudi, ne Çeçen, ne Tatar, ne Yakut, ne de Rus milliyetçili¤i. Biz Rusyay›z, Rusya herkes içindir. Partimiz hiçbir zaman “Rusya – Ruslar içindir” slogan›n› öne almam›flt›r. Ama biz Ruslar›n ister Rusya d›fl› olan Kazakistan’da, Orta Asya’da, Kafkasyalarda, Balt›klarda, Ukrayna’da, ister Rusya içersindeki Yakutistan, Baflkurdistan, Tataristan, Çeçenistan ve baflka bölgelerde haklar›n›n çi¤nenmesine karfl› ç›k›yoruz. Partimize “Milliyetçi”, “fiovenist” veya baflka yak›flt›rmalar tek bir amaçla yap›lmamaktad›r. Bu, partimizin itibar›n› düflürmek için yap›l›yor.

Ô ‡‚Ó‚˚ ÓÒÌÓ‚‡ÌËfl ·˚Ú¸ ˜ÎÂÌÓÏ ˝ÚÓÈ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË. ÖÒÎË êÓÒÒËfl ÒÚ‡ÌÂÚ ˜ÎÂÌÓÏ é „‡ÌËÁ‡ˆËË àÒ·ÏÒ͇fl äÓÌÙ Â̈Ëfl, Ï˚ ̇˜ÌÂÏ ÎÛ˜¯Â ‰ Û„ ‰ Û„‡ ÔÓÌËχڸ, ·˚ÒÚ Â ̇‚Ó‰ËÚ¸ ÏÓÒÚ˚ ‰ ÛÊ·˚, ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ‰‡Ú¸ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓÏÛ ÏË Û ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ êÓÒÒËfl ÌËÍÓ„‰‡ Ì ·˚· ‚ ‡„ÓÏ ÏÛÒÛθχÌ. å˚ ‚ÏÂÒÚ ÏÓÊÂÏ ÒÔÓÍÓÈÌÓ ÒÓÚ Û‰Ì˘‡Ú¸, ·ÂÁ ‚ÒflÍÓ„Ó Ì‡ÒËÎËfl, ·ÂÁ ‚ÒflÍÓ„Ó ¯Ó‚ËÌËÁχ Ë ‰ËÍÚ‡ÚÛ ˚. I

44

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

halklar da kendilerini güvende hissedeceklerdir. Rus halk› rahats›zl›k içersinde olursa tüm ülke genelinde huzur ve bar›fl zedelenmifl olur, etnik yap›lar aras› çat›flmalar söz konusu olur. Bunlar›n hepsi durumun kötüleflmesine sebep olabilir. Bu sebeple Ruslar›n s›k›flt›r›lmas› kesinlikle söz konusu olmamal›d›r. Anayasam›zda Ruslar d›fl›nda tüm milletler s›ra-

lanm›fl, Rus halk›ndan söz edilmemifltir. Rusçan›n resmi dil olarak an›lmas›yla yetinilmifltir. Partimiz LDPR bu konuyu dile getirmiflti, ben ise Rusya Cumhurbaflkan› aday› olarak 1991 senesi May›s ay›nda flöyle bir slogan att›m: “Ben Ruslar› koruyaca¤›m”. Rusya herkesi besliyor. Bu çok kötü bir gidiflat ve böyle devam edemez. Biz ne kimseyi iflgal etmek istiyor, ne de co¤rafyalar›n bize geri verilmesini istiyoruz. Ama biz ayn› zamanda kimseyi Rusya hesab›na beslemek de istemiyoruz. Herkes kazanabildi¤i kadar yaflas›n. Sizce Sovyetler Birli¤i’nin yeniden birleflmesi mümkün mü? Bunu yapmam›za engel oluyorlar. Dünya fiyatlar› ile ticarete engel oluyorlar çünkü bütün mallar dünya fiyatlar›yla sat›l›rsa, bir - iki sene içerisinde bütün on dört devlet y›k›lacak ve tekrar Rusya ile birleflmeyi isteyeceklerdir ama Bat› buna engel olacakt›r. Bugün bir referandum yap›lacak olsa, eski SSCB vatandafllar›n›n 80%’i yeniden kurulacak Cumhuriyetler Birli¤i’nde yaflamay› tercih ederlerdi. Dolay›s›yla, bu bir problemdir, çünkü bu güçlü bir devletti ve o milli niteliklere göre parçaland›. Bat› Rus karfl›t› görüflleri

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

her flekilde teflvik ederek Rusya ile olan çat›flmada milliyetçili¤i kullanmaktad›r.

Biz kimsenin topra¤›n› iflgal etmedik Rusya’da yabanc›lar› kabullenememe ve yabanc› nefretindeki art›fl› nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Bu yapay bir flekilde yap›lmaktad›r. Tarih perspektifinden bak›ld›¤›nda da bizim vatandafllar›m›z›n yabanc›lara karfl› kötü davran›fllar› olmam›flt›r. Sovyet iktidar› döneminde ise milli az›nl›¤a yönelik yap›lm›fl olan teflvikler Ruslar› b›kt›rm›flt›r. Günümüz ekonomisi de yine milli az›nl›klar›n ç›kar›na hedeflenmifltir. Ben Rusya’daki milliyetçilik sorununun Türkiye örne¤iyle çözümlenmesini istiyorum. Türkiye anayasas›na göre ülke genelinde yaflayan Kürt, Ermeni ve Gürcü, hepsi Türktür. Bizim ülkemizde yaflayan herkes kendi geçimlerini kendileri sa¤lamal›d›rlar. Ruslar kimseyi beslemek zorunda de¤iller. Biz kimseyi iflgal etmifl de¤iliz, Azeri, Abhaz, Osetyal› ve Gürcüler ve di¤erleri bize Rus çar›ndan koruma isteyerek kendileri gelmifller, di¤er türlü de onlar› daha güçlü olan komflular› yok edeceklerdi. Bizim birleflmemiz gerekiyor. Bizim birleflerek yeni bir Moskova – Ankara – Tahran ittifak›n› ya da olmad›, Moskova – Ankara ittifak›n› kurmam›z gerekiyor, o zaman daha baflar›l› oluruz. Ama flimdilik Bat› bizi ay›r›yor, Türkiye’de Rusya karfl›t›, Rusya’da da Türkiye karfl›t› görüfller olufluyor. Türkiye’de Türkçe ve ‹ngilizceden sonra Rusçan›n üçüncü dil olarak kabul edilmesi gerekiyor. Türklerin Avrupa’ya gitmelerine hiç gerek yok, gerekenin hepsinin Rusya ile ittifaktan alabilirler.

Rusya’daki yabanc›lara yönelik hangi politikan›n güdülmesi gerekir? E¤er yabanc›lar düzgün hareket ederlerse, herhangi bir problem olmaz. Sivil örgütler arac›l›¤›yla casus ve bilgi toplayan insanlar gönderiliyor. Bunlar bizim sosyal ve etnik gruplar›m›z› birbirine düflürüyorlar, aram›za dini radikaller girerek zararl› neflriyat›n da¤›t›m›n› ve terör olaylar›n› gerçeklefltiriyorlar. Bunlar›n hepsi vatandafllar›m›zda do¤al olarak yabanc›lara karfl› olumsuz bir tepki oluflturuyor. Herhangi bir zorlama ve yapt›r›m olmaks›z›n insanlar rahat ve huzurlu bir flekilde yaflam sürdürmelidirler. Baz› gruplar Irak, Suudi Arabistan, M›s›r’dan El-Kaide, Hizbullah, Hamas v.b. örgütlerin faaliyet gösterdi¤i bölgelerden gelerek önemli pozisyonlar› ele geçirmeye çal›fl›yorlar. Rusya’ya girerek gençli¤i teröre, devlete

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

karfl› k›flk›rt›yorlar. Burada Turuncu Devrim’in yap›lmas›na imkan yok, o yüzden yeralt›ndan hareket ediyorlar. Video, para, silah ve uyuflturucu madde yolluyorlar. Din, milliyet, kültür, insan haklar› bayra¤› alt›nda kurumlar oluflturuyorlar. ‹flte bu zarar, bizim vatandafllar›m›zdan ters tepki al›yor. Rusya’n›n ‹KÖ (‹slam Konferans› Örgütü) girmesine destek oldu¤unuzu biliyoruz. ‹KÖ’ye üyelik Rusya’ya nas›l bir fayda getirir? Müslümanlar›n Rusya’daki say›s› ‹KÖ üyesi baz› ülkelerden daha fazla. Bu sebeple ‹KÖ üyeli¤i için Rusya’n›n hukuksal temeli mevcut. Rusya hiç bir zaman Müslümanlar›n düflman› olmad›. Biz hiçbir zorlama olmadan, flovenizm ve diktatörlük yapmadan problemsiz bir flekilde iflbirli¤i yapabilir. I

Турция и Россия должны быть союзниками Национализм использовался в отношениях между Российской и Османской империями. Англичане уговорили Петра повернуть армию на юг против турок, и мы с турками воевали 30 раз, хотя не должны были делать этого, поскольку турки не были для нас врагами. Лондон 300 лет стравливал наши страны. Турция и Россия потеряли в итоге огромные территории. Западная Европа разгромила две империи – Российскую и Османскую, а нам нужно было быть союзниками, тогда не было бы ни коммунизма, ни фашизма. Под господством русского и турецкого флага пользы было бы больше.

Rusya ve Türkiye ittifak etmeli Milliyetçilik Rus ve Osmanl› ‹mparatorluklar›n›n iliflkisinde kullan›lm›flt›r. ‹ngilizler Petro’yu ordusunun güneye, Türklere karfl› yönlendirmesi için ikna ettiler. Biz de Türklerle düflman olmad›¤›m›z için hiç yapmamam›z gerekirken 30 kere savafl yapm›fl›z. Londra 300 senedir ülkelerimizi birbirine karfl› getirmifltir. Bunun sonucunda Türkiye ve Rusya büyük topraklar kaybetti. Bat› Avrupa iki imparatorlu¤u; Rus ve Osmanl› imparatorluklar›n› yerle bir etti. Halbuki, bizim ittifak etmemiz gerekirdi, bu durumda Türklerin eline Güney Avrupa, Ruslara ise Kuzey Avrupa geçer, ne komünizm, ne de faflizme ihtiyaç kal›rd›.

Avrasya bölgesinde ulusal problemlerin çözülmesi mümkün müdür? Rusya’n›n bu problemin çözülmesinde özel bir rolü var m›? Tabii ki, zira Rusya onlar için tarafs›z bir ülkedir. Ne Özbekler Kazaklarla, ne Türkmenler Özbeklerle, ne de K›rg›zlar Taciklerle ortak bir dil bulabilecekler. Bu sebeple milli problemlerinin çözülebilmesi için ortak bir etki unsuru olmas› gerekiyor. Bu sebepten dolay› Rusya burada bütün anlaflmas›zl›klar› çözebilecek, yat›flt›racak pozitif bir rol oynamaktad›r. Oralarda alanlar içiçe girmifl, s›n›rlar yapay, bu yüzden bütün bir ülke olmas› iyi olacak, herkes rahatça hareket edebilecektir.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

45

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

Национализм: не раса, а культура Наджи Бостанджи Профессор, Университет Гази (Анкара).

Milliyetçilik: Irk de¤il kültür Naci Bostanc› Prof. Dr. Gazi Üniversitesi (Ankara).

‡˜Ë̇fl Ò XIX ‚., ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏ ÓÔ Â‰ÂÎflÂÚ ‰Ë̇ÏËÍÛ ËÒÚÓ ËË Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË ‚ ÏË Â. ÅÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ÓÒÚ ÔÓÔÛÎfl ÌÓÒÚË Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁχ, Â„Ó ‡Á΢Ì˚Â Ô Ófl‚ÎÂÌËfl ‚ ‡ÁÌ˚ı ÒÚ ‡Ì‡ı, Ô Â‚ ‡˘ÂÌËÂ Â„Ó ‚ ÙÛ̉‡ÏÂÌڇθÌÛ˛ ˉÂÓÎӄ˲ ÏÌÓ„Ëı ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı ÂÊËÏÓ‚ „Ó‚Ó ËÚ Ó ÚÂÒÌÓÈ Ò‚flÁË ˝ÚÓ„Ó ÙÂÌÓÏÂ̇ Ò ı‡ ‡ÍÚ ÌÓÈ ˜Â ÚÓÈ Ì‡¯Â„Ó ‚ ÂÏÂÌË – ÏӉ ÌËÁÏÓÏ. èÓÌflÚË ̇ˆËË Ë Â ˜‡ÒÚ˘ÌÓ„Ó ˝Í‚Ë‚‡ÎÂÌÚ‡ – ÍÓÎÎÂÍÚË‚ÌÓ„Ó ‡ÁÛχ ·˚ÎË ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ Ë ‡Ì¸¯Â. ÄÌ„Î˘‡ÌÂ, Ù ‡ÌˆÛÁ˚ Ë ÌÂψ˚ ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ̇ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓÈ ‡ ÂÌ Á‡‰ÓÎ„Ó ‰Ó XIX ‚., ÌÓ ËÏÂÌÌÓ ‚ XIX ‚. Ô ÓËÁÓ¯ÎÓ ÒÓ‚Ï¢ÂÌË ÔÓÌflÚËÈ «Ì‡ˆËfl» Ë «„ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó». èÓ ÒÎÓ‚‡Ï ÉÂθÌ ‡, Û·ÂʉÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Û Í‡Ê‰ÓÈ Ì‡ˆËË ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó, ËÎË ˜ÚÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ ÒÚ ÛÍÚÛ ÓÈ, Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ì‡ˆËË, ÛÍ ÂÔËÎÓÒ¸ ÚÓÊ ‚ XIX ‚. é‰ËÌ ËÁ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı Ò˛ÊÂÚÓ‚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı Ò ˝ÚËÏ ‚ÓÔ ÓÒÓÏ, ÓÚÌÓÒËÚÒfl Í ÚÂÏ «å‡ ÍÒ Ë Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ». ÑÎfl ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËfl ‡‰Ë͇θÌ˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ô ÂÏÂÌ å‡ ÍÒ Ó· ‡˘‡ÂÚÒfl Í Ô ÓÎÂÚ‡ ˇÚÛ. é‰Ì‡ÍÓ Ô ËÁ˚‚ å‡ ÍÒ‡ ÔÓÔ‡‰‡ÂÚ Ì ‚ Ú ÛÍË, Ë ÔÂ Â‚Ó ÓÚ ÒÓ‚Â ¯‡ÂÚ ÌÂ Ô ÓÎÂÚ‡ ˇÚ, ‡ ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏ. ÅÓΠÚÓ„Ó, ‡Ì„ÎËÈÒÍËÈ ‡·Ó˜ËÈ Í·ÒÒ, ̇ ÍÓÚÓ ˚È å‡ ÍÒ ‚ÓÁ·„‡Î ·Óθ¯Ë ̇‰Âʉ˚, Ì ‚ÓÒÔÓθÁÓ‚‡ÎÒfl ‚˚ÒÓÍËÏ ‡Á‚ËÚËÂÏ Ô ÓËÁ‚Ó‰ËÚÂθÌ˚ı ÒËÎ Ë, ‚ÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ è ‚ÓÈ ÏË Ó‚ÓÈ ‚ÓÈÌ ‚ Òڇ̠·Ó ˆÓ‚ Ò ËÏÔ ˇÎËÁÏÓÏ, Ô Ófl‚Îflfl ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÒÓÎˉ‡ ÌÓÒÚ¸ Ò ÏË Ó‚˚Ï Ô ÓÎÂÚ‡ ˇÚÓÏ, Ì ÓÚ͇Á‡ÎÒfl ‚˚ÒÚÛÔËÚ¸ ̇ ÒÚÓ ÓÌ · ËÚ‡ÌÒÍÓÈ ÍÓ ÓÌ˚. îÓ ÏË Ó‚‡ÌË ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ÒӈˇθÌÓ-ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓÈ ‰ÓÍÚ ËÌ˚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ÓÒÚÛ Â„Ó ‚ÎËflÌËfl Ë Á̇˜ÂÌËfl Í‡Í Ô Ó‰ÛÍÚ‡ ÒӈˇθÌÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, Í‡Í Ë Î˛·Ó ËÌÓ ӷ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ‰‚ËÊÂÌËÂ, ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏ ÔÓ‰‚ „Òfl Á̇˜ËÚÂθÌ˚Ï ‚ÌÛÚ ÂÌÌËÏ ËÁÏÂÌÂÌËflÏ. åÓ‰ÂÎË

ç

46

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

illiyetçilik, 19. yüzy›ldan itibaren tarihin ve siyasetin temel dinamiklerinden birisi oldu. Milliyetçili¤in bu yüzy›lda böylesine önemli bir konuma yükselmesi, çeflitli ülkelerde kendisine coflku dolu karfl›l›klar bulmas›, siyasal toplumlar›n üzerine infla oldu¤u temel ideoloji haline gelmesi flüphesiz ça¤›n karakteristi¤i olan modernleflmeyle ilgili. Millet kavram›, belli düzeyde de olsa bunun karfl›l›¤› olan kolektif bilinç geçmiflte de vard› elbette. ‹ngiliz, Frans›z, Alman uluslar› 19. yüzy›lda keflfedilmedi. Ancak 19. yüzy›l›n “kendili¤inden uluslar”a katt›¤› yeni anlam, ulusla devletin örtüflmesiydi. Gellner’in ifadesiyle her millete bir devlet, diyebilece¤imiz anlay›fl, devletin millete ait bir siyasi organizasyon olmas› gerekti¤i yolundaki inanç bu yüzy›lda kuvvet kazand›. Hatta bu konuda Marks ve milliyetçilik konusuna iliflkin olarak bildik de¤erlendirmelerden birisi flöyledir: Marks radikal bir toplumsal de¤iflim için proleteryaya mektup yazd› ama mektup yanl›fl adrese gitti, de¤iflimi yapan milliyetçilik oldu. Nitekim Marks’›n en fazla umut ba¤lad›¤› ‹ngiliz iflçi s›n›f›, ileri sanayi iliflkilerinin tüm elveriflli flartlar›na ra¤men, Birinci Dünya Savafl›’nda “emperyalist savafl”ta saf tutmaktan, evrensel proleter dayan›flma yerine Kraliçe için eme¤ini ortaya koymaktan imtina etmemifltir.

M

̇ˆËÓ̇ÎËÁχ XX ‚. ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÓÚ΢‡˛ÚÒfl ÓÚ Ú‡ÍÓ‚˚ı XIX ‚.: Û ÌËı ‡ÁÌ˚ ˆÂÎË Ë ÓÊˉ‡ÌËfl. ÅÓΠÚÓ„Ó, ÓÔ˚Ú Ô Ó¯ÎÓ„Ó ‚ Á̇˜ËÚÂθÌÓÈ ÒÚÂÔÂÌË Ô ÂÓ· ‡ÁÓ‚‡Î Ò‡ÏÛ ÒÛÚ¸ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ. Ç XXI ‚. ̇ˆËÓ̇ÎËÁÏÛ ÒÌÓ‚‡ Ô Â‰ÒÚÓflÚ Á̇˜ËÚÂθÌ˚ Ô ÂÏÂÌ˚, ÍÓÚÓ ˚ ҂flÁ‡Ì˚ Ò „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ, ÙÓ ÏË Ó‚‡ÌËÂÏ Í·ÒÒ‡ ÌÓ‚ÓÈ ·Û ÊÛ‡ÁËË, ÔÓÁˈËÂÈ ËÌÚÂÎÎË„Â̈ËË, ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚ÏË ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏË. 燈ËÓ̇ÎËÁÏÛ ÒÛʉÂÌÓ ‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl ‚ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËË Ó·˘Ëı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ XXI ‚. ÇÒfi ˝ÚÓ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ ËÁÏÂÌÂÌËfl, Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚ ‚ÒÂÏ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËÏ Ô ÓˆÂÒÒ‡Ï.

Национализм в последний период Османской империи ᇠ·ÓΠ˜ÂÏ ÒÚÓÎÂÚÌ˛˛ ËÒÚÓ Ë˛ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ ‚ íÛ ˆËË ÓÌ ËÒÔ˚ڇΠ‚ÎËflÌË ‡Á΢Ì˚ı ̇ˆËÓ̇ÎËÒÚ˘ÂÒÍËı Ú˜ÂÌËÈ, ÍÓÚÓ ˚Â

Milliyetçili¤in tarihsel ve sosyal bir kategori oluflu, belli dinamiklerin ürünü olarak anlam ve etkinlik kazanmas›n› destekler. Sadece bu kadar da de¤ildir, her tarihsel ve sosyal kategori gibi milliyetçilik de kendi tarihi içinde de¤iflime u¤ram›flt›r. 20. yüzy›ldaki milliyetçilikler 19. yüzy›l›n tasavvurlar›na, beklentilerine sahip de¤illerdi, geç-

yükseltilen milliyetçilik раздуваемый национализм

‚ÓÁÌËÍÎË Ì‡ ·‡Á ÏÂÒÚÌ˚ı ‡ÎËÈ. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, ‚ íÛ ˆËË ÒÙÓ ÏË Ó‚‡ÎÒfl ÓÒÓ·˚È ÚËÔ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁχ, Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚È ËÏÂÌÌÓ ˝ÚÓÈ ÒÚ ‡ÌÂ Ò Â „ÂÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍËÏ ÔÓÎÓÊÂÌËÂÏ, ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËÏ ‡Á‚ËÚËÂÏ, ÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Ú˜ÂÌËflÏË, ÒӈˇθÌÓÈ Ú̸͇˛. Ç Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏÂ Ô ËÒÛÚÒÚ‚Û˛Ú Í‡Í Ó·˘Ë ˜Â Ú˚, Ú‡Í Ë ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË, Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚ ͇ʉÓÏÛ ÓÚ‰ÂθÌÓ ‚ÁflÚÓÏÛ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Û. íÛ ÂˆÍËÈ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ Ì‡˜‡Î ÒÍ·‰˚‚‡Ú¸Òfl Í ÍÓÌˆÛ XIX ‚. ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ÓÒ··ÎÂÌËfl éÒχÌÒÍÓÈ ËÏÔ ËË. Ç ˝ÚÓÈ Ò‚flÁË ÏÓÊÌÓ „Ó‚Ó ËÚ¸ Ó ‰‚Ûı Ô ÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚ı ÚẨÂ̈Ëflı. ÇÓÔ ‚˚ı, ÚÛ ÍË, Ò˜ËÚ‡˛˘Ë Ò·fl ÓÒÌÓ‚ÓÔÓ·„‡˛˘ÂÈ Ì‡ˆËÂÈ ËÏÔ ËË, ÒÚ ÂÏËÎËÒ¸ ÒÓı ‡ÌËÚ¸ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó, ‡ ÔÓÚÓÏÛ Ò˜ËÚ‡ÎË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï Â‡ÎËÁÓ‚˚‚‡Ú¸ Ô ÓÂÍÚ˚, Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌÌ˚ ̇ ÒÓÁ‰‡ÌË ÏÌÓ„ÓÍÓÌÙÂÒÒËÓ̇θÌÓ„Ó Ë ÏÌÓ„Ó̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ùÚÓ ÔÓ·Ûʉ‡ÎÓ Ëı Á‡ÌflÚ¸ „Ë·ÍÛ˛ Ë ÎÓflθÌÛ˛ ÔÓÁËˆË˛ ‚ ‡ÁÌÓ Ó‰ÌÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ ÒÚ ÛÍÚÛ Â ËÏÔ ËË. ÇÓ‚ÚÓ ˚ı, ÍÓ„‰‡ ÒÚ‡ÎÓ Ó˜Â‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ ‡Á‚‡Î ËÏÔ ËË ÌÂËÁ·ÂÊÂÌ, ·˚· ҉·̇ ÔÓÔ˚Ú͇ ÙÓ ÏË Ó‚‡ÌËfl ̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ÒÓÁ̇ÌËfl, ÓÔË ‡˛˘Â„ÓÒfl ̇ Ú˛ ÍÒÍËÈ ˝ÎÂÏÂÌÚ ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ·‡ÁÓ‚Ó„Ó ˝ÎÂÏÂÌÚ‡ ̇ˆËË. çÂÒÎÓÊÌÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ̇ÒÍÓθÍÓ Ô ÓÚË‚Ó Â˜Ë‚˚ ˝ÚË ÚẨÂ̈ËË, Ëϲ˘Ë ÚÓʉÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÒÎÓ‚ÂÒÌÓ ̇ËÏÂÌÓ‚‡ÌËÂ. çÓ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ÚÓ„Ó ‚ ÂÏÂÌË Ó·‡ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËfl ËÏÂÎË „ÎÛ·ÓÍËÈ ÒÏ˚ÒÎ Ë Ô ‡‚Ó Ì‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ. èÓÒΉÌËÈ ˝Ú‡Ô ËÏÔ ËË ·˚Î ÓÁ̇ÏÂÌÓ‚‡Ì ÔÓfl‚ÎÂÌËÂÏ Ì‡ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ ‡ ÂÌÂ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË, ˜¸fl ˉÂÓÎÓ„Ëfl ÓÒÌÓ‚˚‚‡Î‡Ò¸ ̇ Ô Ë̈ËÔ‡ı ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ. ꘸ ˉÂÚ Ó Ô‡ ÚËË «àÚÚËı‡Ú ‚˝ í ‡ÍË» («Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë è Ó„ ÂÒÒ»). ë ‡ÁÛ ÓÚÏÂÚËÏ, ˜ÚÓ Îˉ ˚ Ô‡ ÚËË ·˚ÎË ‚˚ÔÛÒÍÌË͇ÏË Û˜Â·Ì˚ı Á‡‚‰ÂÌËÈ, ÔÓfl‚ÎÂÌË ÍÓÚÓ ˚ı Ò˜ËÚ‡ÎÓÒ¸ Ó‰ÌËÏ ËÁ Ò‡Ï˚ı fl ÍËı Ô ËÏÂÚ ÏӉ ÌËÁ‡ˆËË ‚ éÒχÌÒÍÓÈ ËÏÔ ËË XIX ‚. àÒÚÓ Ëfl ¢ ‰ÓÎ„Ó ·Û‰ÂÚ ı ‡ÌËÚ¸ ËÏÂ̇ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı Îˉ ӂ Ô ËÓ‰‡ í‡ÌÁËχڇ, ‡ÍÚË‚ÌÓ Ô Ó‚Ó‰Ë‚¯Ëı ÏӉ ÌËÁ‡ˆË˛, ¢ ‰ÓÎ„Ó ·Û‰ÛÚ Ó·ÒÛʉ‡Ú¸Òfl ÔÓ ÓʉÂÌÌ˚ ÏӉ ÌËÁ‡ˆËÂÈ Ë‰ÂÓÎӄ˘ÂÒÍË ÚẨÂ̈ËË ‚Ó ‚ÒÂÈ Ëı Ô ÓÚË‚Ó Â˜Ë‚ÓÒÚË. é‰ÌËÏ ËÁ ‚‡ÊÌ˚ı ÒÓ·˚ÚËÈ, ‰‡‚¯Ëı ËÏÔÛÎ¸Ò ÓÒÚÛ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁχ ‚ ÚÓÚ Ô ËÓ‰, ÒÚ‡ÎÓ ‚ÓÒÒÚ‡ÌË „ ÂÍÓ‚. ùÚÓ ‚ÓÒÒÚ‡ÌËÂ, ËÏ‚¯Â ̇ˆËÓ̇θÌÛ˛ ÓÒÌÓ‚Û, Ô Ë‚ÂÎÓ ‚ ‰ÂÈÒÚ‚Ë ‰Ë‡ÎÂÍÚ˘ÂÒÍËÈ ÏÂı‡ÌËÁÏ, ÍÓÚÓ ˚È Ô Ë‚ÂÎ Í ÓÒÚÛ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÒÚ˘ÂÒÍËı ̇ÒÚ ÓÂÌËÈ. íÓ„‰‡ ‚ ëڇϷÛΠÒÓÒÚÓflÎËÒ¸ ‰ÂÏÓÌÒÚ ‡ˆËË, ‚˚ ‡ÁË‚¯Ë ̇ˆËÓ̇θÌ˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡ ̇ Ó‰‡.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Турецкий национализм начал складываться к концу XIX в. в условиях ослабления Османской империи. Türk milliyetçili¤i 19. yüzy›l›n sonlar›na do¤ru, gerilemekte olan Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun flartlar›nda belirmeye bafllad›. å·‰ÓÚÛ ÂˆÍ‡fl ‚ÓβˆËfl 1908 „. Ë Ô ËıÓ‰ Í ‚·ÒÚË Ô‡ ÚËË «Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë è Ó„ ÂÒÒ» ‰‡ÎË ÌÓ‚˚È ÚÓΘÓÍ ‡Á‚ËÚ˲ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ, Ó·ÂÒÔ˜˂¯ËÈ ‡‰ÂÍ‚‡ÚÌÓ ‡Á‚ËÚË ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı Ô ÓˆÂÒÒÓ‚ ‚ ËÏÔ ËË. 燘‡ÎÓ ˝ÚËı Ô ÓˆÂÒÒÓ‚ ·˚ÎÓ ÔÓÎÓÊÂÌÓ Á‡ 30 ÎÂÚ ‰Ó ˝ÚÓ„Ó ÂÙÓ Ï‡ÏË ‚ flÁ˚ÍÂ Ë ÎËÚ ‡ÚÛ Â, ÍÓ„‰‡ ‚ ÒÎÓ‚Â «ÚÛ ÓÍ» ÒÚ‡ÎË ÔËÒ‡Ú¸ ‡ ‡·ÒÍÛ˛ ·ÛÍ‚Û «‚‡‚», ‰‡˛˘Û˛ Á‚ÛÍ «Û». íÂÔ ¸ ̇ˆËÓ̇θÌ˚Â Ô ÓˆÂÒÒ˚ ÒÚ‡ÎË ÓÔË ‡Ú¸Òfl ̇ ÓÔ˚Ú „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÔ ‡‚ÎÂÌËfl Ë ÔÓ‰‰Â ÊÍÛ ‚˚‰‡˛˘ËıÒfl ÛÏÓ‚ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡, ̇ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡‚¯Û˛ ‚ ÏË Â Ô ‡ÍÚËÍÛ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ÒÚ ÓËÚÂθÒÚ‚‡. ÑÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ Ú‡ÍËı Ï˚ÒÎËÚÂÎÂÈ, Í‡Í àÒχËΠɇÒÔ ËÌÒÍËÈ, ÄÎË ÉÛÒÂÈÌÁ‡‰Â Ë áËfl ÉÓ͇θÔ, Ú‡ÍËı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÈ, Í‡Í «í˛ Í é‰Ê‡Í· ˚» («íÛ ÂˆÍËÈ Ó˜‡„») Ë ÊÛ Ì‡Î «ÉÂ̘ ä‡ÎÂÏΠ» («åÓÎÓ‰˚ Ô ¸fl»), ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ÙÓ ÏË Ó‚‡Ì˲ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓ„Ó, Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Îˈ‡ ̇ˆËÓ̇ÎËÁχ, Ô ÂÒÚ‡‚¯Â„Ó ·˚Ú¸ Ô ÓÒÚÓ ÒÂÌÚËÏÂÌڇθÌ˚ÏË Ô ÂÊË‚‡ÌËflÏË. èÓ ‡ÊÂÌË ‚ è ‚ÓÈ ÏË Ó‚ÓÈ ‚ÓÈÌÂ Ë ‡Á‰ÂÎ ËÏÔ ËË Ó·ÓÁ̇˜ËÎË ÍÓ̈ Ô ‡‚ÎÂÌËfl Ô‡ ÚËË

miflin birikimi, tecrübesi onlar› yeni bir ba¤lama tafl›m›flt›. 21. yüzy›lda da milliyetçilikler küreselleflme, yeni burjuva s›n›f›n›n nitelikleri, entelektüellerin konumu, ülkelerin iliflkileri, öne ç›kan genel de¤erler istikametinde bir faz de¤iflikli¤i yaflayacakt›r. Bunlar, insan›n tarih içindeki ak›fl›nda ola¤an geliflmelerdir.

Osmanl›’n›n son dönemindeki milliyetçilik Türkiye’deki milliyetçilik, yaklafl›k yüz küsur y›ll›k tarihi içinde hem genel manadaki milliyetçi e¤ilimlerden etkilendi, onlar›n iddialar›n› kendi ba¤lam›na tafl›d›, içsellefltirdi, hem de tarihinden, sosyal co¤rafyas›ndan, inançlar›ndan kaynaklanan niteliklerle ba¤dafl›k bir milliyetçilik tasavvurunu infla etmeye çal›flt›. Bu genel olan›n yan›nda kendine has özgünlükler tafl›mak sadece Türk milliyetçili¤ine has da de¤il; tüm

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

47

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

раздуваемый национализм yükseltilen milliyetçilik

«Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë è Ó„ ÂÒÒ», ÍÓÚÓ ÓÈ Ì ۉ‡ÎÓÒ¸ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ Ò‚ÓË ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ Á‡Ï˚ÒÎ˚. èÓ ˝ÚÓÈ Ô Ë˜ËÌ Ì ·˚ÎË ‚ÓÔÎÓ˘ÂÌ˚ ‚ ÊËÁ̸ Ô·Ì˚ Ó͇Á‡ÌËfl ÔÓ‰‰Â ÊÍË ÏÂÒÚÌÓÈ ÏÓÎÓ‰ÓÈ ·Û ÊÛ‡ÁËË, ÂÙÓ ÏË Ó‚‡ÌËfl ‡ÎÙ‡‚ËÚ‡, ¯ÂÌËfl ÏÌÓ„Ëı ·˚ÚÓ‚˚ı ‚ÓÔ ÓÒÓ‚. èÓÔÛÎËÒÚÒÍË ‚˚‚Ó‰˚ Ó Ô Ë˜Ë̇ı Ë ÛÒÎÓ‚Ëflı ‚ÒÚÛÔÎÂÌËfl íÛ ˆËË ‚ è ‚Û˛ ÏË Ó‚Û˛ ‚ÓÈÌÛ, ‡ Ú‡ÍÊ ӈÂÌ͇ ÓÎË, ÍÓÚÓ Û˛ Ò˚„ ‡Î‡ ‚ ˝ÚÓÏ Ô‡ ÚËfl «Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë è Ó„ ÂÒÒ», ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ·Ó ¸·˚ Á‡ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÛ˛ ‚·ÒÚ¸. çÂθÁfl Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ò ÓÍÓ̘‡ÌËÂÏ è ‚ÓÈ ÏË Ó‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚ Á‡‚ ¯Ë·Ҹ ˝ÔÓı‡ ËÏÔ ËÈ. ç‡ fl‰Û Ò éÒχÌÒÍÓÈ ËÏÔ ËÂÈ, Ô ÂÍ ‡ÚË· ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌË ĂÒÚ Ó-ÇÂÌ„Â Ò͇fl, ÔÓ‰Ó¯ÎÓ Í ÍÓÌˆÛ Ô ‡‚ÎÂÌË ‰Ë̇ÒÚËË êÓχÌÓ‚˚ı. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÔÓ‰˜Â ÍÌÛÚ¸ Ë ÚÓÚ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ éÒχÌÒÍÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó ‚Ó ÏÌÓ„ÓÏ ÔÓ‰ÚÓÎÍÌÛÎË Í Á‡Í‡ÚÛ Ó„ ‡Ì˘ÂÌÌ˚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‚˚·Ó ‡ ÔÛÚË Ë Ô Ófl‚ÎÂÌËfl ËÌˈˇÚË‚˚ Ô ‡‚fl˘ËÏË ÒË·ÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡. ü‰ Ó

͇‰ Ó‚ é·˘ÂÒÚ‚ Á‡˘ËÚ˚ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË, ÒÓÁ‰‡‚‡‚¯ËıÒfl ̇ Ú ËÚÓ ËË Ä̇ÚÓÎËË Ë î ‡ÍËË ÔÓÒΠÓÍÓ̘‡ÌËfl ‚ÓÈÌ˚, ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎË ‚˚ıÓ‰ˆ˚ ËÁ Ô‡ ÚËË «Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë è Ó„ ÂÒÒ», Ë ÚÓθÍÓ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó ‰‡‚‡ÎÓ ËÏ ÒËÎ˚ · ‡Ú¸ ̇ Ò·fl Óθ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Îˉ ӂ. åÛÒÚ‡Ù‡ äÂχθ ÄÚ‡Ú˛ Í, àÒÏÂÚ àÌÂÌ˛, ÑÊ·ΠŇfl , ä‡Á˚Ï ä‡ ‡·ÂÍË , î‚ÁË ó‡ÍχÍ, ÅÂÍË ë‡ÏË Ú‡ÍÊ ·˚ÎË ‚˚ıÓ‰ˆ‡ÏË ËÁ ˝ÚÓÈ Ô‡ ÚËË. àÏÂÌÌÓ Ì‡  ÓÔ˚Ú Ë Ú ‡‰ËˆËË ÓÔË ‡ÎËÒ¸ Ô ‡‚fl˘Ë ÒËÎ˚ ÒÚ ‡Ì˚ Ô Ë ÒÓÁ‰‡ÌËË ÌÓ‚Ó„Ó ÚÛ ÂˆÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ Ë ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËË ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘Ëı ¯‡„Ó‚ ÔÓ ÏӉ ÌËÁ‡ˆËË ÒÚ ‡Ì˚.

Каким быть турецкому национализму? Ä̇ÎËÁ ÙÓ ÏË Ó‚‡ÌËfl Ë ÓÎË ÚÛ ÂˆÍÓ„Ó Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁχ Ô Ë‚Ó‰ËÚ Ì‡Ò Í ‚˚‚Ó‰Û, ˜ÚÓ Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó ÚËÔ‡ ‰‡ÎÂÍ ÓÚ ‚Ò‚ÓÁÏÓÊÌ˚ı ÍÓ̈ÂÔˆËÈ, Ô Ó‚ÓÁ„·¯‡˛˘Ëı Ô Â‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚Ó

Рост популярности национализма, его различные проявления в разных странах, превращение его в фундаментальную идеологию многих политических режимов говорит о тесной связи этого феномена с характерной чертой нашего времени – модернизмом. Milliyetçili¤in bu yüzy›lda böylesine önemli bir konuma yükselmesi, çeflitli ülkelerde kendisine coflku dolu karfl›l›klar bulmas›, siyasal toplumlar›n üzerine infla oldu¤u temel ideoloji haline gelmesi flüphesiz ça¤›n karakteristi¤i olan modernleflmeyle ilgili.

Posted 05 February 2009 - 11:54 AM

selamun aleykum ve rahmetullahi ve bereketu
1.Sual: Muhammed bin Abdurrahman el-Humeyyis, isimli bir Vehhabi, ŞİRK diye bir kitap yazmış. Adını da, (Hanefi ulemasına göre ŞİRK) koymuş. Vehhabilerden nakil yaparak, Hanefi ulemasının yaptıklarına şirk diyor. Hanefi uleması diye, Şah Muhammed İsmail Dehlevi adında birinin bozuk fikirleri anlatılıyor. Hanefi ulemasından denilen bu zat kimdir?
2.Vehhabilik nedir
3.Sual: Selefiyecilik nedir? Selefiye mezhebi diye bir mezhep var mı?
4.Sual: Tevhidin aslı nedir?
5.Sual: Amel imandan parça mıdır, yani bir farzı yapmayan veya bir haramı işleyen kâfir olur mu?
6.Sual: İman nedir, azalıp çoğalır mı?
7.Sual: Hıristiyanlar da Vehhabiler gibi tanrı gökte diyorlar. Bu inanç İncillerde var mıdır?allah goktedirmi?
8.Sual: Müteşabih âyet ve hadisleri tevil etmek gerekir mi?
9.İbni Teymiyeci âyetleri değiştiriyor Denize düşen, yılana sarılır. İbni Teymiyeci de yalana sarılıyor. Bir âyeti şöyle değiştirmiş: (Allah semadan bütün dünya işlerini idare eder.) [Secde 5] ?
10.İbni Teymiyeci gökteki Allah diyerek şu âyeti de yazmış: (Göktekinin sizi yere geçirmesinden, taş yağmuruna tutmasından emin mi oldunuz?) [Mülk 16,17]?
11.Sual: Kur’anda Allah’ın iki eli tabiri geçmektedir. Bu, Allah’ın bizim gibi iki elinin olduğunu göstermez mi?bu ne demek?
12.Sual: Kur’an-ı kerimde mecazi ifade çok deniyor, mecaz ne demektir?
13.Sual: Şefaatin hak olduğunu kabul etmeyen bir tek Ehl-i sünnet âlimi var mıdır?
14 Sual: kiyamete Büyük zatların haricinde başka şefaat edenler de olacak?
15.Sual: Peygamber hürmetine veya Peygamber hakkı için diye dua etmek caiz midir?
16.Sual: Hacıların Hacer-i esvede el sürmeleri, ondan bir yarar beklemeleri, şefaat ummaları putun şefaati ile aynı değil mi? Şirk değil mi bunlar? Niye o taşı Kâbe’den sökmezler ki?
17Sual: Selefi bir genç, “(Kabrimi bayram yeri yapmayın) hadisi, Resulullahın kabrini ziyaret etmenin caiz olmadığını gösterir” dedi. Doğru mudur?
18.Sual: Kabir ziyareti nasıl olur, kadın da ziyaret edebilir mi?
19.Sual: Türbelerden şifa beklemek, şirk midir?
20.Tasavvuf nedir?
21.Evliyaya evliya denmez mi?
22.Sual: . Evliyaya dil uzatmak caiz midir?
23.Sual: Mutlaka bir tarikata bağlanmak gerekir mi? Din kitaplarından, din öğrenilemez mi?
24.Sual: Selefiyim diyen bir arkadaş, (Ledün ilmi, bâtın ilmi, keramet, evliya diye bir şey yok) diyor. Bu Kur’an-ı kerime ve hadis-i şeriflere aykırı değil mi?
25.Sual: 72 fırkanın hepsi de aynı yere yani Cennete gitmiyor mu? Hepsi birleşse daha iyi olmaz mı?
insallah azerice cevablarsaniz benimcin fark etmez bana sizin cevabiniz lazim qamet?

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. Bir şeyə arxayın ol ki, bu böhtan ola bilməz, əgər kitab halında çap edibsə, deməli, araşdırıb yazıb. Təəccüb etmə, insanın əməlində şirk ola bilər, istər alim olsun, istər qeyri-alim. Amma bu adamın kimliyinə baxaram, inşəAllah.
2. Vəhhabilik ortaya atılmış bir termindir, təxminən 300 il əvvəl yaşamış bir adamın adı ilə bağlayırlar. Əslən o adamın adı Məhəmməd olub, sadəcə bunu yayanlar atasının adı ilə yayıblar ki, Məhəmmədilik deəsələr elə bilərlər ki, peyğəmbərdən (s.a.v.) danışılır. Çox da maraqlıdır ki, bu adam dinə heç nə gətirməyib, sadəcə yeganə çağırışı əsil dinlə getmək olub, xürafata uymamaq olub. Ona görə də xürafatla gedənlər bunu qəbul etməyərək, bu adam barədə yalan və böhtanlar yayıblar ki, camaat bunun dəvətinə inanmasınlar. Bu adamın kitabalrın heç öz fikirləri yoxdur, sadəcə özündən əvvəlki alimlərin fikirlərini bir araya toplayıb.
3. Sələfilik məzhəb deyil, bu peyğəmbərin (s.a.v.) yoludur, sadəcə bu yolda olan özünü saleh sələflərə nisbət edir, yəni haq yolda olanalrın yolu, qəsd edilən isə peyğəmbər (s.a.v.) və onun səhabələridir.
4. TəkAllahlıq.
5. Əməl imanın bir parçasıdır, lakin biri əməli tərk etsə, sələfilər onu kafir görməyiblər, çünki sələfilər yalnız bir əməli tərk edəndə ittifaq ediblər ki, kafir olur, o da şəhadətdir. Amma qeyri-əməlləri, əsas namazda ixtilaf ediblər, digər əmllərdə isə ixtilaf yoxdur, kafir görmürlər.
6. İman dillə deyib, qəlblə təsdiqləyib, əməllə göstərməkdir. Bəli, iman artıb azalar.
7. Allahın göydə olmasını Allah özü deyir, “(Ey insanlar!) Göydə olanın (Allahın) yer hərəkətə gəlib çalxalandığı zaman sizi onun dibinə batırmayacağına əminsinizmi?! Yaxud göydə olanın sizin üstünüzə daş yağdıran bir yel göndərməyəcəyinə arxayınsınızmı?! Onda Mənim (sizi əzabla) qorxutmağımın necə olduğunu mütləq biləcəksiniz” (Mulk, 16-17). Hətta, abu Hənifənin (r.) özü “Fiqhul Əkbər”də buna şəkk edəni kafir görür. Sən çalış dini öyrən. Çünki dini savadsızlıq hətta suallardan görünür.
8. Əslində xeyr.
9. Sən ayənin dəyişib-dəyişməməsini bilmək üçün ərəbcəsini oxu. Əksinə kim bu ayəni oxuyub desə ki, Allah göydə deyil, o dəyişmiş olar.
10. Yuxarıdakı kimi.
11. Xeyr, elə başa düşməyin. Çünki Allaın mislində heç kim və heç nə yoxdur. Təsəvvür et ki, məxluqlarda heç iki eyni əl varmı? O qaldı ki, Xalıqdə ola.
12. Quranda məcaz yoxdur, əslən. Məcazın mənası həqiqətə uyğun olmayan deməkdir. Artıq bu söz özü göstərir ki, Quranda həqiqətə uyğun olmayan bir şey yoxdur, hər şey həqiqətdir.
13. Bilmirəm.
14. Bəli.
15. Belə demək olar ki, peyğəmbəri (s.a.v.) sevdiyimizə görə və ya ona tabe olduğumuza görə.
16. Bəli, bu daşdan şəfaəət istəmək şirkdir. Şəritə yalnız bu daşa toxunmağı buyurub, amm afyda ummaq şirkdir. Çünki bu yalnız Allahın əlindədir.
17. Burda qəsd olunan daimi ziyarətdir, amma səfərdən gələndə və ya Həcdə olarkən ziyarət etmək qadağan deyil.
18. Qəbir siyarəti əsasən kişilər üçündür, qadınlar üçün yox. Ədəbi isə ümumən salam verib qəsd etdiyin qəbrin yanına keçirsən. Orda yatana, özünə və bütün müəslmanlara dua edərək axirəti yada salırsan.
19. Əlbəttə, şəfanı Allahdan istəmək lazımdır. Sadəcə səbəb həkim və s. ola bilər, türbələri isə səbəb deyil, əksinə şirkə yoldur.
20. Təsəvvüfdə hazırda sufilik qəsd olunur, əsasən də bidət firqələridir.
21. Sübut olunsa demək olar, bunu əvvəl sübut etmək lazımdır, sonra da sələfilərdən belə deyən olmayıb.
22. Əgər həqiqi övliyadırsa, olmaz. Hətta saxta övliyaya da dil uzatmaq ədəbdən deyil.
23. Xeyr, mütləq deyil, əsas çalışmaq lazımdır ki, düzgün əqidədə və fəhmdə olasınız, bunlarla siz haqqı tapacaqsınız.
24. Batin elminin olmamasını düz deyir, digərlərində isə ola bilər ki, məsələn, hazırkı saxta övliyaların kəramətlərini qəsd edir, hansılar ki, peyğəmbərlərin möcüzələrini ötüb keçiblər.
25. Təbii ki, birləşsələr yaxşı oalr, amma nə üzərində birləşmək – ixtilaf bundadır. Amma hədisdə bildirilir ki, peyğəmbərin (s.a.v.) və səhabələrin yolunda birləşmək lazımdır.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!