Erozyon Sunusu
kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir kaynağı değiştir]
Erozyonun miktarını azaltıp kabul edilebilir sınırlara çekebilmek, alınacak önlemlere bağlı olarak gerçekleştirilebilir. Bunun için erozyonun cinsine göre önlemler alınmalıdır.
Su erozyonunu yavaşlatıcı önlemler[değiştir Erozyon nedir, nasıl oluşur? Erozyonu önlemek için ne yapmalıyız?
Erozyon, tabiat olu&#;tu&#;undan beri var olan bir do&#;al affettir. Do&#;al afet olmas&#;n&#;n yan&#; s&#;ra be&#;erî etkenler de erozyona neden olabilir. Erozyona insan faktörünün neden oldu&#;unda geri dönülemez bir boyuta ula&#;abilir. Erozyon sözlük anlam&#; "Yer kabu&#;unu olu&#;turan kayaçlar&#;n, ba&#;ta akarsular olmak üzere türlü d&#;&#; etmenlerle y&#;prat&#;l&#;p yerinden kopar&#;larak eritilmeleri veya bir yerden ba&#;ka bir yere ta&#;&#;nmas&#; olay&#;, a&#;&#;nma, a&#;&#;n&#;m, itikâl." &#;eklindedir.
Erozyon nedir?
Erozyon ya da di&#;er bilinen ismi ile a&#;&#;n&#;m, topra&#;&#;n d&#;&#; kuvvetler nedeniyle eriyip sürüklenmesidir. Bu d&#;&#; kuvvetler akarsu, sel suyu ya da rüzgâr olabilir. Topra&#;&#;n d&#;&#; kuvvetler taraf&#;ndan a&#;&#;nd&#;r&#;lmas&#; olay&#;na ise "do&#;al erozyon" denir. Do&#;an&#;n neden oldu&#;u erozyon toprak olu&#;umu ile denge sa&#;lar. Do&#;an&#;n ve insan&#;n bir arada neden oldu&#;u erozyonda ise denge sa&#;lanmaz. Bu tür erozyona "h&#;zland&#;r&#;lm&#;&#; erozyon" denir.
Do&#;al erozyon, bitki örtüsünün alt&#;nda yeni toprak olu&#;mas&#;na neden olur. Bu sebepten çevre için herhangi bir zarar&#; bulunmaz. Toprak örtüsünün yerinde kalmas&#;n&#; ve yenilenmesine yard&#;mc&#; olan do&#;al erozyona d&#;&#; faktörler eklenince do&#;al denge bozulur. Bu bozulma sonucunda toprak örtüsü incelir ve yok olur. Erozyon bilinçsizlik ve insan etkisi nedeniyle telafi edilemeyen boyutlara ula&#;abilir. Kaybedilen verimli topraklar tar&#;msal üretim kapasitesini dü&#;ürür.
Erozyon nas&#;l olu&#;ur?
Topra&#;&#;n a&#;&#;narak ta&#;&#;nmas&#;na neden olan faktörlerin etkisinin artmas&#; erozyonunun verdi&#;i kayb&#; belirler. C&#;l&#;z bitki örtüsüne sahip olan yerlerdeki topra&#;&#;n ta&#;&#;nmas&#; oldukça kolayd&#;r. Rüzgâr, ya&#;&#;&#;, yanl&#;&#; sulama tekniklerinin kullan&#;lmas&#; gibi sebepler bitki örtüsünün varl&#;&#;&#;n&#; belirler. An&#;zlar&#;n yak&#;lmas&#; ile toprak yap&#;s&#; ve toprakta ya&#;ayan canl&#;lara verilmesi erozyona neden olan sebeplerdendir. Yer çekimi, su ve rüzgâr&#;n etkisi ile topra&#;&#;n ta&#;&#;nmas&#;n&#; engellemek için e&#;imin tersi yönünde tarlalar sürülmelidir. Erozyonun nedenleri &#;u &#;ekildedir:
- &#;klim
- Topografya
- Toprak özellikleri
- Bitki örtüsü
- &#;nsan faktörü
Türkiye'de erozyona neden olan etkenler
Türkiye'de iç bölgelerde sa&#;anak ya&#;murlar sonucunda olu&#;an seller c&#;l&#;z bitki örtüsünün oldu&#;u arazilerde topraklar&#;n süpürülmesine neden olur. Sel ta&#;k&#;nlar&#; ve dere yataklar&#;n&#;n &#;slah edilmemesi toprak erozyonunu art&#;r&#;r. Rüzgârlar ülkemizde pek çok bölgede görülen do&#;al bir olayd&#;r. Konya-Karap&#;nar çevresini bu bölgeye örnektir. Karap&#;nar çevresi hem bitki örtüsünün zay&#;f hem de kurakl&#;&#;&#;n belirgin oldu&#;u bir yöredir. Türkiye'de erozyona neden olan etkenler genel olarak &#;u &#;ekildedir:
- Engebeli ve e&#;imli arazilerde sa&#;anak ya&#;&#;&#;lar sonucunda buradaki topra&#;&#;n ta&#;&#;nmas&#; daha kolayd&#;r.
- Bitki örtüsünün ve ormanlar&#;n bilinçsizce tahrip edilmesi.
- &#;ç bölgelerde iklimden kaynakl&#; sa&#;anak ya&#;murlar çok s&#;k görülür. Ya&#;mur sonucunda olu&#;an seller bitki örtüsünün az oldu&#;u yerlerde topra&#;&#; süpürür.
- Bitki örtüsünün zay&#;f oldu&#;u kumlu, killi topraklar, yüzey sular&#; taraf&#;ndan daha kolay a&#;&#;n&#;r.
- Bilinçsiz tar&#;m faaliyetleri ve arazilerin yanl&#;&#; kullan&#;lmas&#;.
Erozyonu önlemek için ne yapmal&#;y&#;z?
Toprak verimini dü&#;üren, barajlar&#;n ömrünü k&#;saltan, çölle&#;meye neden olan ve sular&#; kirleten erozyon toprak ve arazi kay&#;plar&#;na sebep olur. Erozyonu engellemek için ekim alan&#; açma gibi nedenlerle ormanlar mahvedilmemelidir. Ç&#;plak olan arazilerde a&#;açland&#;rma çal&#;&#;malar&#; gerçekle&#;tirmeli, ah&#;r hayvanc&#;l&#;&#;&#;n&#; geli&#;tirerek mera ya da otlaklarda hayvan otlatmalar&#;n&#;n önüne geçilmelidir. Çiftçiler tarlalar&#;n&#; sürerken e&#;ime dik bir &#;ekilde sürmeli ve hasattan sonra kalan an&#;zlar&#; yakmamal&#;d&#;r. E&#;imli arazilerde mümkün oldu&#;unca a&#;açland&#;rma yap&#;lmal&#;d&#;r. Erozyona neden olmamak ve en az kay&#;pla kurtulmak için &#;unlar yap&#;labilir:
- Rüzgârlar&#;n etkisini azaltacak çal&#;&#;malar yapmak
- A&#;açland&#;rma ve taraçalama yap&#;lmak
- An&#;z yak&#;m&#;n&#;n önüne geçmek
- Halk&#; bilinçlendirmek
Erozyon en çok hangi bölgede görülür?
Topraklar&#;n kuvvet sonras&#;nda ba&#;ka yere ta&#;&#;nmas&#; olarak da bilinen erozyon, her bölgede görülmez. Toprak a&#;&#;nmas&#; daha çok bitki örtüsünün az oldu&#;u kurak bölgelerde, engebeli ve da&#;l&#;k alanlarda görülür. Bitki örtüsünün en az oldu&#;u yerler erozyona en müsait yerlerdir. Ülkemizde en az erozyona maruz kalan bölge Marmara Bölgesi olarak görülmektedir. Ülkemizde erozyonun en çok görüldü&#;ü bölgeler s&#;ras&#;yla &#;uralard&#;r:
- &#;ç Anadolu Bölgesi
- Do&#;u Anadolu Bölgesi
- Güneydo&#;u Anadolu Bölgesi
ANASAYFAYA DÖNMEK &#;Ç&#;N TIKLAYINIZ
kaynağı değiştir]
Erozyon nedir, nasıl oluşur? Erozyonu önlemek için ne yapmalıyız?
Erozyon, tabiat olu&#;tu&#;undan beri var olan bir do&#;al affettir. Do&#;al afet olmas&#;n&#;n yan&#; s&#;ra be&#;erî etkenler de erozyona neden olabilir. Erozyona insan faktörünün neden oldu&#;unda geri dönülemez bir boyuta ula&#;abilir. Erozyon sözlük anlam&#; "Yer kabu&#;unu olu&#;turan kayaçlar&#;n, ba&#;ta akarsular olmak üzere türlü d&#;&#; etmenlerle y&#;prat&#;l&#;p yerinden kopar&#;larak eritilmeleri veya bir yerden ba&#;ka bir yere ta&#;&#;nmas&#; olay&#;, a&#;&#;nma, a&#;&#;n&#;m, itikâl." &#;eklindedir.
Erozyon nedir?
Erozyon ya da di&#;er bilinen ismi ile a&#;&#;n&#;m, topra&#;&#;n d&#;&#; kuvvetler nedeniyle eriyip sürüklenmesidir. Bu d&#;&#; kuvvetler akarsu, sel suyu ya da rüzgâr olabilir. Topra&#;&#;n d&#;&#; kuvvetler taraf&#;ndan a&#;&#;nd&#;r&#;lmas&#; olay&#;na ise "do&#;al erozyon" denir. Do&#;an&#;n neden oldu&#;u erozyon toprak olu&#;umu ile denge sa&#;lar. Do&#;an&#;n ve insan&#;n bir arada neden oldu&#;u erozyonda ise denge sa&#;lanmaz. Bu tür erozyona "h&#;zland&#;r&#;lm&#;&#; erozyon" denir.
Do&#;al erozyon, bitki örtüsünün alt&#;nda yeni toprak olu&#;mas&#;na neden olur. Bu sebepten çevre için herhangi bir zarar&#; bulunmaz. Toprak örtüsünün yerinde kalmas&#;n&#; ve yenilenmesine yard&#;mc&#; olan do&#;al erozyona d&#;&#; faktörler eklenince do&#;al denge bozulur. Bu bozulma sonucunda toprak örtüsü incelir ve yok olur. Erozyon bilinçsizlik ve insan etkisi nedeniyle telafi edilemeyen boyutlara ula&#;abilir. Kaybedilen verimli topraklar tar&#;msal üretim kapasitesini dü&#;ürür.
Erozyon nas&#;l olu&#;ur?
Topra&#;&#;n a&#;&#;narak ta&#;&#;nmas&#;na neden olan faktörlerin etkisinin artmas&#; erozyonunun verdi&#;i kayb&#; belirler. C&#;l&#;z bitki örtüsüne sahip olan yerlerdeki topra&#;&#;n ta&#;&#;nmas&#; oldukça kolayd&#;r. Rüzgâr, ya&#;&#;&#;, yanl&#;&#; sulama tekniklerinin kullan&#;lmas&#; gibi sebepler bitki örtüsünün varl&#;&#;&#;n&#; belirler. An&#;zlar&#;n yak&#;lmas&#; ile toprak yap&#;s&#; ve toprakta ya&#;ayan canl&#;lara verilmesi erozyona neden olan sebeplerdendir. Yer çekimi, su ve rüzgâr&#;n etkisi ile topra&#;&#;n ta&#;&#;nmas&#;n&#; engellemek için e&#;imin tersi yönünde tarlalar sürülmelidir. Erozyonun nedenleri &#;u &#;ekildedir:
- &#;klim
- Topografya
- Toprak özellikleri
- Bitki örtüsü
- &#;nsan faktörü
Türkiye'de erozyona neden olan etkenler
Türkiye'de iç bölgelerde sa&#;anak ya&#;murlar sonucunda olu&#;an seller c&#;l&#;z bitki örtüsünün oldu&#;u arazilerde topraklar&#;n süpürülmesine neden olur. Sel ta&#;k&#;nlar&#; ve dere yataklar&#;n&#;n &#;slah edilmemesi toprak erozyonunu art&#;r&#;r. Rüzgârlar ülkemizde pek çok bölgede görülen do&#;al bir olayd&#;r. Konya-Karap&#;nar çevresini bu bölgeye örnektir. Karap&#;nar çevresi hem bitki örtüsünün zay&#;f hem de kurakl&#;&#;&#;n belirgin oldu&#;u bir yöredir. Türkiye'de erozyona neden olan etkenler genel olarak &#;u &#;ekildedir:
- Engebeli ve e&#;imli arazilerde sa&#;anak ya&#;&#;&#;lar sonucunda buradaki topra&#;&#;n ta&#;&#;nmas&#; daha kolayd&#;r.
- Bitki örtüsünün ve ormanlar&#;n bilinçsizce tahrip edilmesi.
- &#;ç bölgelerde iklimden kaynakl&#; sa&#;anak ya&#;murlar çok s&#;k görülür. Ya&#;mur sonucunda olu&#;an seller bitki örtüsünün az oldu&#;u yerlerde topra&#;&#; süpürür.
- Bitki örtüsünün zay&#;f oldu&#;u kumlu, killi topraklar, yüzey sular&#; taraf&#;ndan daha kolay a&#;&#;n&#;r.
- Bilinçsiz tar&#;m faaliyetleri ve arazilerin yanl&#;&#; kullan&#;lmas&#;.
Erozyonu önlemek için ne yapmal&#;y&#;z?
Toprak verimini dü&#;üren, barajlar&#;n ömrünü k&#;saltan, çölle&#;meye neden olan ve sular&#; kirleten erozyon toprak ve arazi kay&#;plar&#;na sebep olur. Erozyonu engellemek için ekim alan&#; açma gibi nedenlerle ormanlar mahvedilmemelidir. Ç&#;plak olan arazilerde a&#;açland&#;rma çal&#;&#;malar&#; gerçekle&#;tirmeli, ah&#;r hayvanc&#;l&#;&#;&#;n&#; geli&#;tirerek mera ya da otlaklarda hayvan otlatmalar&#;n&#;n önüne geçilmelidir. Çiftçiler tarlalar&#;n&#; sürerken e&#;ime dik bir &#;ekilde sürmeli ve hasattan sonra kalan an&#;zlar&#; yakmamal&#;d&#;r. E&#;imli arazilerde mümkün oldu&#;unca a&#;açland&#;rma yap&#;lmal&#;d&#;r. Erozyona neden olmamak ve en az kay&#;pla kurtulmak için &#;unlar yap&#;labilir:
- Rüzgârlar&#;n etkisini azaltacak çal&#;&#;malar yapmak
- A&#;açland&#;rma ve taraçalama yap&#;lmak
- An&#;z yak&#;m&#;n&#;n önüne geçmek
- Halk&#; bilinçlendirmek
Erozyon en çok hangi bölgede görülür?
Topraklar&#;n kuvvet sonras&#;nda ba&#;ka yere ta&#;&#;nmas&#; olarak da bilinen erozyon, her bölgede görülmez. Toprak a&#;&#;nmas&#; daha çok bitki örtüsünün az oldu&#;u kurak bölgelerde, engebeli ve da&#;l&#;k alanlarda görülür. Bitki örtüsünün en az oldu&#;u yerler erozyona en müsait yerlerdir. Ülkemizde en az erozyona maruz kalan bölge Marmara Bölgesi olarak görülmektedir. Ülkemizde erozyonun en çok görüldü&#;ü bölgeler s&#;ras&#;yla &#;uralard&#;r:
- &#;ç Anadolu Bölgesi
- Do&#;u Anadolu Bölgesi
- Güneydo&#;u Anadolu Bölgesi
ANASAYFAYA DÖNMEK &#;Ç&#;N TIKLAYINIZ
Toprak özellikleri fizikse özellikler ve kimyasal özellikleri olarak ikiye ayrılır.
Fiziksel özelliklerin etkisi
- İskelet yüzdesi: 2&#;mm’nin üzerindeki parçalarının yüzdesi iskelet yüzdesini oluşturur. Toprakların iskelet yüzdesinin artması erozyona karşı dirençlerini de arttırır.[14] Özellikle yüzeydeki tozlar alttaki toprak materyallerini korurlar.
- Toprak bünyesi: Toprağı oluşturan kum, mil, kil yüzdesi toprağın bünyesini oluşturur..[19] Bünyeyi oluşturan kısımlardan kumun fazla olması erozyonun etkisini arttırır. Kilin fazla olması agregatlaşmayı arttırdığı için erozyonun etkisini azaltır. Bazı oranlar toprakların erozyona karşı dayanımının belirlenmesinde kullanılır. Bunlar yüzdece, mil oranı ve kum oranlarının toplamının yüzdece kil oranına bölümüyle elde edilir. Oran ne kadar küçükse erozyon dayanımı o kadar yüksektir. Genel olarak toprağın mil oranı %'un altında ise dayanıklı, üstünde ise dayanıksız olarak ifade edilir.[14]
- Farklı Basınçlarda su tutma kapasitesi: Toprakta bulunan higroskopik su, toprak kalloitleri'nin çevresinde tutulan sudur. Higroskopik su ne kadar fazlaysa, topraktaki kalloit miktarı o kadar yüksek demektir.[14] Toprak kalloitlerini fazla olması, toprağın erozyona karşı dirençli olduğunu gösterir.
- Agregatlaşmanın etkisi: Agregatlaşma toprağın bazı fiziksel özelliklerini iyileştirerek verimin ve erozyona karşı dayanımın artmasına sebep olur.[20]
- Hava ve su geçirgenliğinin etkisi: Özellikle su geçirgenliğinin artması, toprak içine geçen suyun artmasına ve yüzey akışa geçen suyun azalmasına neden olur. Hava ve su geçirgenliği toprakta bulunan boşluklar ile ilgilidir. Bu yüzden toprakta boşluklu yapının olması erozyona karşı dayanımı arttırır.[14]
Kimyasal özelliklerin etkisi
- Kalsiyum karbonat (Kireç) Etkisi: Kalsiyum hem bitki yetiştiriciliğinde hem de kümeleşme için gerekli bir elementtir. Böylece agregatlaşmanın ön aşamasını sağlar. Rüzgâr erozyonunun etkili olduğu yerlerde ise, kireçli topraklara tozlu bir yapı kazandırdığından toprakların rüzgârla hareketini kolaylaştırarak erozyon dayanımını azaltır.[14]
- Katyon Değişim Kapasitesi (KDK) ve Değişebilir katyonların Etkisi: Topraklardaki organik ve inorganik kalloitlerle ilgili bir özelliktir. KDK'nin yüksekliği bu kalloitlerin miktarının yüksek olduğunu gösterir..[21] Tutulmuş vaziyette bulunun bu katyonlarda erozyonu farklı şekillerde etkiler. Örneğin Ca ve Mg değişim kapasitesinde fazlaysa, su erozyonuna karşı direnç artar. Bunun yanında Na ve H fazlaysa agregatlaşma düşüktür.
- Organik Maddenin Etkisi: Toprak yüzeyindeki ayrışmış ya da kısmen ayrışmış organik madde, yağmur damlalarına karşı toprak yüzeyini korur. Yetiştirilen bitki türü toprağın organik madde içeriğine etki yapar. Meydana gelen O ve N kayıpları bundan etkilenir. En az organik madde kaybı nöbetleşe ekim sisteminde görülür.[14]