Kaşık Nerenin Oyunu
Ülkemizde Hangi Oyun Hangi Yöreye Aittir? Müşteri Hizmetleri
ZEYBEK OYUNU NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
Halk oyunları, ait olduğu toplumdan izler taşır. Bir olayı, üzüntüyü veya sevinci yansıtırlar. Anadolu’da halk oyunları düğünlerde, nişanlarda, bayramlarda, eğlence ve sohbet ortamlarında oynanır. Zeybeğin halkı koruyan mert kişiyi temsil etmesi Zeybek oyununun ortaya çıkışından izler taşımaktadır. Aynı zamanda kol, bacak, gövde devinimleri ve haykırışların taşıdığı farklı anlamlar da bulunmaktadır. Zeybek oyununun günümüzde çok sayıda çeşidi mevcuttur. Bunlardan en çok bilinen zeybek çeşitleri: teke zeybeği, kıvrak zeybek, avşar zeybeği ve ağır zeybeklerdir. Birçok halk oyununda olduğu gibi zeybeğinde yöresel kıyafetleri bulunur. Anadolu’yu yansıtan işlemeli çoraplar, cepken, fes ve kuşak takılır. Diz hizasına kadar şalvar giyilmekle beraber kıyafetler yöreden yöreye değişiklik gösterirler.
Zeybek Hangi Yöreye Aittir?
Zeybekler yüzyıllarda Ege kıyılarında yaşamışlardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun idari, ekonomik ve sosyal yönden çöküşe geçtiği dönemlerde küçük direniş grupları olarak kendilerini göstermeye başlamışlardır. Böylece Zeybek oyununun ilk temelleri Batı Anadolu yöresinde atılmıştır. Yiğitlik ve mertliği sembolize eden oyunu günümüzde Batı Anadolu bölgesinde yer yer farklı ezgilerle varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
Zeybek Oyunu Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Zeybek kelimesinin kökeni sağbek kelimesine dayanmaktadır. Sağbek ise koruyucu anlamına gelir. Ege kıyılarında yaşayan Zeybeklerin soyunun ise Orta Asya’ya dayandığı bilinmektedir. Osmanlı Dönemi’nde devletin sosyal düzenindeki denge bozuldukça, toplum içindeki adaletsizlikler arttıkça çete tipi yaşam biçimini benimseyerek devlete karşı gelen küçük gruplar oluşmuştur. Bu oluşan grupların kültürel geçmişinde iki farklı tür bulunmaktadır. İlki hırsızlık yapan, yol kesen ve bu şekilde geçimini sağlayan tür diğeri ise toplumun içindeki adaletsizliğe başkaldırarak kendi içlerinde bir adalet sistemi oluşturan kişilerin bulunduğu gruptur. Zeybekler önce Osmanlı’nın kolluk güçlerine karşı savaşmışlar ardından Milli Mücadele’yle birlikte işgal güçlerine karşı savaşarak vatanın kurtulmasında etkili olmuşlardır. Verdikleri destek sayesinde toplum tarafından kabul görmüşler ve halk tarafından adeta kahraman ilan edilmişlerdir.
Zeybek başlarda yalnızca erkeklerin oynadığı bir oyun olarak karşımıza çıkmaktaydı. Beden Eğitimi Öğretmeni, Selim Sırrı Tarcan ’lu yıllarda yaptığı çalışmalarla birlikte Zeybek oyunu yeniden düzenlemiş, kadın ve erkeğin birlikte oynadığı Zeybek için “Sarı Zeybek” isimli türkünün ritim ve müziğini seçmiştir. Yeniden yorumladığı Zeybek dansını okullarda öğretmiş ve yılında İzmir’de ilk kez Mustafa Kemal Atatürk huzurunda bir kız öğrencisiyle birlikte Zeybek oynamıştır. Mustafa Kemal Atatürk, Selim Sırrı Tarcan’ın öğrencisiyle oynadığı Zeybeği çok beğenmiş ve bu dansın yaygınlaşmasını modernleşmeye atılacak önemli bir adım olarak görmüştür. Bu şekilde Zeybek günümüze kadar ulaşmış ve özel günlerin anlamlı aktiviteleri arasında yerini korumuştur.
Zeybek Oyunu Nasıl Oynanır?
Zeybeklik kavramının geleneksel yapısında bulunan çete düzeni günümüzde oynanmakta olan Zeybek oyununda da bulunur. Zeybeklik efeliğin bir alt makamıdır. Oyun sırasında bu ayrım kıyafetlerden ve oyun figürlerinden anlaşılabilmektedir. Tek kişi tarafından ya da birkaç oyuncunun çember oluşturmasıyla oynanır. Düzgün adımlarla oyun alanına girildikten sonra zeybekler birbirleriyle selamlaşır. Az açık duran sağ ayak sol ayağa sertçe vurulur ve az yana açılarak yere basılır. Zeybek dansının sonunda önce sol kol indirilir sağ kol havada bırakılır. Vücut öne eğilmeden bakışlar sertçe karşıya yöneltilir. Zeybek oynayan kişi kollarını omuz hizasına kadar kaldırır ellerini başıyla aynı hizada olacak şekilde iki yana açar. Yere doğru eğilerek dizin yere dokundurulması bu dansın en temel figürlerindendir. Sağ ayak ileri atılırken yukarı kaldırılır. Bu şekilde ağır oynanan zeybeklere İzmir, Aydın, Manisa, Denizli ve Uşakta rastlanır. Kütahya, Bursa, Afyonkarahisar, Balıkesir ve Eskişehir’de kaşıkla oynanan Zeybek türü karşımıza çıkmaktadır. Daha kıvrak bir ezgi ile oynan zeybek oyununa ise Burdur, Isparta, Antalya’da rastlamak mümkündür.
Zeybek Oyunu İçin Hangi Müzik Aletleri Kullanılır ?
Zeybek oyununda tek bir ezgi bulunmaz. Kökeni yüzyıllar öncesine dayanan Zeybek oyununda birçok enstrüman kullanılır. Zeybek açık havada oynanıyorsa davul, zurna, klarnet ve cümbüş eşlik eder. Kapalı alanlarda ise genellikle bağlamanın eşlik ettiği görülür. Ayrıca bazı bölgelerde kabak, kemane, dilsiz kaval, çığırtma ve sipsi (kemik düdük) çalgılarının da eşlik ettiği görülür.
Yirmiye yakın çeşidiyle Zeybek oyunu, Batı Anadolu yöresinde özel günlerin sevilen yöresel oyunları arasındadır. Filmlerde, dizilerde ve buna benzer birçok alanda halen sevilerek oynanmakta olan Zeybek oyunu izi silinmek bir yana gittikçe ünlenerek daha da popüler hale gelmeye devam etmektedir.
kaynağı değiştir]
Müşteri Hizmetleri
ZEYBEK OYUNU NASIL ORTAYA ÇIKMIŞTIR?
Halk oyunları, ait olduğu toplumdan izler taşır. Bir olayı, üzüntüyü veya sevinci yansıtırlar. Anadolu’da halk oyunları düğünlerde, nişanlarda, bayramlarda, eğlence ve sohbet ortamlarında oynanır. Zeybeğin halkı koruyan mert kişiyi temsil etmesi Zeybek oyununun ortaya çıkışından izler taşımaktadır. Aynı zamanda kol, bacak, gövde devinimleri ve haykırışların taşıdığı farklı anlamlar da bulunmaktadır. Zeybek oyununun günümüzde çok sayıda çeşidi mevcuttur. Bunlardan en çok bilinen zeybek çeşitleri: teke zeybeği, kıvrak zeybek, avşar zeybeği ve ağır zeybeklerdir. Birçok halk oyununda olduğu gibi zeybeğinde yöresel kıyafetleri bulunur. Anadolu’yu yansıtan işlemeli çoraplar, cepken, fes ve kuşak takılır. Diz hizasına kadar şalvar giyilmekle beraber kıyafetler yöreden yöreye değişiklik gösterirler.
Zeybek Hangi Yöreye Aittir?
Zeybekler yüzyıllarda Ege kıyılarında yaşamışlardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun idari, ekonomik ve sosyal yönden çöküşe geçtiği dönemlerde küçük direniş grupları olarak kendilerini göstermeye başlamışlardır. Böylece Zeybek oyununun ilk temelleri Batı Anadolu yöresinde atılmıştır. Yiğitlik ve mertliği sembolize eden oyunu günümüzde Batı Anadolu bölgesinde yer yer farklı ezgilerle varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
Zeybek Oyunu Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Zeybek kelimesinin kökeni sağbek kelimesine dayanmaktadır. Sağbek ise koruyucu anlamına gelir. Ege kıyılarında yaşayan Zeybeklerin soyunun ise Orta Asya’ya dayandığı bilinmektedir. Osmanlı Dönemi’nde devletin sosyal düzenindeki denge bozuldukça, toplum içindeki adaletsizlikler arttıkça çete tipi yaşam biçimini benimseyerek devlete karşı gelen küçük gruplar oluşmuştur. Bu oluşan grupların kültürel geçmişinde iki farklı tür bulunmaktadır. İlki hırsızlık yapan, yol kesen ve bu şekilde geçimini sağlayan tür diğeri ise toplumun içindeki adaletsizliğe başkaldırarak kendi içlerinde bir adalet sistemi oluşturan kişilerin bulunduğu gruptur. Zeybekler önce Osmanlı’nın kolluk güçlerine karşı savaşmışlar ardından Milli Mücadele’yle birlikte işgal güçlerine karşı savaşarak vatanın kurtulmasında etkili olmuşlardır. Verdikleri destek sayesinde toplum tarafından kabul görmüşler ve halk tarafından adeta kahraman ilan edilmişlerdir.
Zeybek başlarda yalnızca erkeklerin oynadığı bir oyun olarak karşımıza çıkmaktaydı. Beden Eğitimi Öğretmeni, Selim Sırrı Tarcan ’lu yıllarda yaptığı çalışmalarla birlikte Zeybek oyunu yeniden düzenlemiş, kadın ve erkeğin birlikte oynadığı Zeybek için “Sarı Zeybek” isimli türkünün ritim ve müziğini seçmiştir. Yeniden yorumladığı Zeybek dansını okullarda öğretmiş ve yılında İzmir’de ilk kez Mustafa Kemal Atatürk huzurunda bir kız öğrencisiyle birlikte Zeybek oynamıştır. Mustafa Kemal Atatürk, Selim Sırrı Tarcan’ın öğrencisiyle oynadığı Zeybeği çok beğenmiş ve bu dansın yaygınlaşmasını modernleşmeye atılacak önemli bir adım olarak görmüştür. Bu şekilde Zeybek günümüze kadar ulaşmış ve özel günlerin anlamlı aktiviteleri arasında yerini korumuştur.
Zeybek Oyunu Nasıl Oynanır?
Zeybeklik kavramının geleneksel yapısında bulunan çete düzeni günümüzde oynanmakta olan Zeybek oyununda da bulunur. Zeybeklik efeliğin bir alt makamıdır. Oyun sırasında bu ayrım kıyafetlerden ve oyun figürlerinden anlaşılabilmektedir. Tek kişi tarafından ya da birkaç oyuncunun çember oluşturmasıyla oynanır. Düzgün adımlarla oyun alanına girildikten sonra zeybekler birbirleriyle selamlaşır. Az açık duran sağ ayak sol ayağa sertçe vurulur ve az yana açılarak yere basılır. Zeybek dansının sonunda önce sol kol indirilir sağ kol havada bırakılır. Vücut öne eğilmeden bakışlar sertçe karşıya yöneltilir. Zeybek oynayan kişi kollarını omuz hizasına kadar kaldırır ellerini başıyla aynı hizada olacak şekilde iki yana açar. Yere doğru eğilerek dizin yere dokundurulması bu dansın en temel figürlerindendir. Sağ ayak ileri atılırken yukarı kaldırılır. Bu şekilde ağır oynanan zeybeklere İzmir, Aydın, Manisa, Denizli ve Uşakta rastlanır. Kütahya, Bursa, Afyonkarahisar, Balıkesir ve Eskişehir’de kaşıkla oynanan Zeybek türü karşımıza çıkmaktadır. Daha kıvrak bir ezgi ile oynan zeybek oyununa ise Burdur, Isparta, Antalya’da rastlamak mümkündür.
Zeybek Oyunu İçin Hangi Müzik Aletleri Kullanılır ?
Zeybek oyununda tek bir ezgi bulunmaz. Kökeni yüzyıllar öncesine dayanan Zeybek oyununda birçok enstrüman kullanılır. Zeybek açık havada oynanıyorsa davul, zurna, klarnet ve cümbüş eşlik eder. Kapalı alanlarda ise genellikle bağlamanın eşlik ettiği görülür. Ayrıca bazı bölgelerde kabak, kemane, dilsiz kaval, çığırtma ve sipsi (kemik düdük) çalgılarının da eşlik ettiği görülür.
Yirmiye yakın çeşidiyle Zeybek oyunu, Batı Anadolu yöresinde özel günlerin sevilen yöresel oyunları arasındadır. Filmlerde, dizilerde ve buna benzer birçok alanda halen sevilerek oynanmakta olan Zeybek oyunu izi silinmek bir yana gittikçe ünlenerek daha da popüler hale gelmeye devam etmektedir.