Dünyanın Şekline Bağlı Olarak Ortaya Çıkan Sonuçlar

Eski çağlarda Dünya’nın şekliyle ilgili birçok görüş ileri sürülmüştür. Dünya’nın tepsi, daire, yuvarlak ve küre şeklinde olduğuna inananlar olmuştur.

yüzyılda Dünya’nın geometrik bir şekle sahip olmadığı kendine özgü bir şeklinin olduğu ortaya konulmuştur. Bu görüş, Dünya’nın uydu görüntüleri (Fotoğraf ) ve hassas ölçümler sonucunda ortaya çıkmış ve bu şekle geoit adı verilmiştir.

Dünya’nın şekli; kutuplardan basık, Ekvator’da şişkin bir küreye benzemektedir. Dünya’nın bu şekle sahip olması bazı sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Bu sonuçların başlıcaları şunlardır:

&#;> Ekvator’dan kutuplara gidildikçe güneş ışınlarının düşme açısı küçülür. Buna bağlı olarak kutuplara gidildikçe sıcaklık azalır, gölge boyları uzar.

&#;> Ekvator çevresi kutuplar çevresinden büyüktür (Tablo ).

&#;> Ekvator yarıçapı kutuplar yarıçapından uzun (Tablo ) olduğundan Ekvator’daki yer çekimi, kutuplardaki yer çekiminden azdır.

Tablo Dünya’nın boyutları

&#;> Kutuplara gidildikçe paralellerin boyları ve meridyenler arasındaki uzaklık azalır.

&#;> Dünya’nın bir yarısında gece yaşanırken diğer yarısında gündüz yaşanmaktadır.

&#;> Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesine bağlı olarak ortaya çıkan coriolis (koriyolis) kuvvetine bağlı olarak sürekli rüzgârlar  ve okyanus akıntılarının yönlerinde sapma olur. Bu sapmanın yönü Kuzey Yarım Küre’de sağa, Güney Yarım Küre’de sola doğrudur.

Dünya’nın uydular tarafından gönderilen fotoğraflarına bakıldığında küresel bir şekle sahip olduğu görülür. Ancak Dünya tam bir küre değildir. Kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin olan özel bir şekle sahiptir (Şekil ).

Dünya oluşurken maruz kaldığı meteor bombardımanı ve kendi etrafındaki dönüşüne bağlı olarak ortaya çıkan merkezkaç kuvveti geoit adı verilen bu özel şeklin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Dünya’nın şekline bağlı olarak şu sonuçlar ortaya çıkar:

1. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe

• Güneş ışınlarının düşme açısı daralır. Bu duruma bağlı olarak sıcaklık ve denizlerin tuz oranı azalır.
• Paralellerin çevre uzunlukları kısalır.
• Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüş hızı azalır.
• Ardışık iki meridyen arasındaki uzaklık azalır ve tüm meridyenler kutup noktalarında birleşir.

1. Dünya’nın Güneş’e dönük tarafı aydınlık iken diğer tarafı karanlıktır (Şekil 3).
2. Harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.

BİLGİ KUTUSU

Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe yer çekiminin artması Dünya’nın geoit şeklinin sonucudur.