Yapım Unsurları

Hikaye yapı unsurları, bir hikayeyi oluşturmak için en gerekli unsurlar arasında yer almaktadır. Hikayeler çoğu zaman masallar ile karıştırılmaktadır. İki türü birbirinden ayıran temel özelliklerinden biri hikayelerde yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların anlatılması, masallarda yaşanmamış çoğunlukla da hayal ürünü olaylar anlatılmaktadır. Yapı unsurları bakımından benzerlik gösterse de yer yer farklılıklarda olmaktadır. Peki hikâyede yapı unsurları nelerdir? Hikayenin yapı unsurlarının özellikleri nelerdir? Tüm bunların cevabı yazımızın devamında yer almaktadır. Okumaya devam ederek detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Hikayenin Yapı Unsurları Nelerdir?

Hikaye türü eserler çocukluğumuzdan bu yana en çok okuduğumuz eserler arasında yer almaktadır. Hikayeler genellikle öğretici nitelikte olup, olay örgüsünün sonunda bir şeyi öğütlemekte ya da anlatmaktadır. Bu nedenle Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Hikaye türünde eser vermiş önemli yazarlarımız da bulunmaktadır.

Hikaye yazarken dikkat edilmesi gereken unsurlar yer almaktadır. Belli unsur ögelerine yönelik hikâye bütünlüğü oluşmaktadır. Hikâyenin yapı unsurları dediğimiz hikâye bütünlüğünü oluşturan bu unsurlar şunlardır;

• Kişi
• Olay Örgüsü
• Mekân (Yer)
• Zaman
• Anlatıcı
• Tema/Konu
• Çatışma

Yukarıda da belirtildiği gibi hikâyenin yapı unsurları 7 tanedir. Her hikâye yapı unsurlarından oluşur ve bir bütünlük sağlanır.

Hikayede Yapı Unsurları Ne Gibi Özelliklere Sahiptir?

Bir hikayede yapı unsurları 7 tanedir. Bunlar; kişi, zaman, yer, olay örgüsü, anlatıcı, konu ve çatışmadır. Tüm bu unsurların neler olduğuna ve hikaye içindeki görevlerine bakacak olduğumuzda şu şekilde tanımlayabilmemiz mümkündür:

Kişi: Hikâye içinde geçen olayları yaşayan karakterlerdir. Olayları yaşayanlar kişiler olduğundan hikâye onlar üzerinden anlatılır. Fakat bu durum her zaman için geçerli değildir. Kimi zaman canlı, cansız ya da sembol ve nesneler üzerinden de hikâye anlatımları olmaktadır. Hikâye içinde geçen bir tane kişi olabileceği gibi birden fazla da kişi yer alabilmektedir.

Olay Örgüsü: Hikâyeyi oluşturan en önemli unsurlardan biridir. Hikaye içinde geçen cümleler sebep sonuç ilişkisine dayandırılmaktadır. Böylece de bir olay kurgusu oluşturulur. Hikaye oluşturulan bu kurguya göre devam eder. Olay örgüsü giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Olay örgüsü eğitici ya da öğretici olarak sonlanır.

Mekân (Yer): Hikâye içinde olay örgüsünün geçtiği yerin tasvir edilmesi bize hikaye içinde mekanı vermektedir. Bu hikâyenin geçtiği köy, şehir, bir orman, yayla ya da bir kümes bile olabilir. Konuya ve hikâye türüne bağlı olarak olayın geçtiği yer değişmektedir.

Zaman: Hikayelerde zaman olay örgüsüne bağlı olarak gelişmekte ve değişmektedir. Bu nedenle de olay örgüsünü doğrudan etkilemektedir. Hikâye içinde zaman belirtilen mevsimden, andan, saate ya da bahsedilen günden anlaşılmaktadır.

Anlatıcı: Hikayede içinde olmak üzere tüm edebi metinlerde anlatıcı bulunmaktadır. Anlatıcı, olay örgüsüne bağlı olarak değişmektedir. Doğrudan ve dolaylı yoldan hikaye kurgusu anlatılmaktadır. Birinci kişi tarafından (doğrudan) ve üçüncü kişili (dolaylı) anlatım olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Birinci kişili anlatım: "Ben geldim, biz geldik." Şeklinde olan kişinin birebir kendi yaşadığı anlatım türüdür. Kişi olayın içine doğrudan müdahil olmuştur. Yazar kendi yaşadığı bir olayı anlatır ya da kendi başından geçmiş gibi anlatmaktadır.

Üçüncü kişi (Gözlemci) anlatım: "O/Onlar" özneleri sıklıkla kullanılmaktadır. "onlar geldi, o yaptı" gibi cümle kalıpları bulunmaktadır. Yazar burada gözlemci konumdadır. Dolaylı bir anlatım bulunmaktadır. Hikâye içinde geçen olaylar aktaran tarafından anlatılmaktadır. Yazar burada üçüncü şahıs konumundadır.

Tema/Konu: Hikaye yazmaya başlamadan önce bir tema ve konu belirlenmesi gerekmektedir. Tema genel bir duygu ya da bir düşünceyi ifade etmektedir. Konu ise bu genel duygu ve düşünceyi somut bir şekilde ifade etme şeklidir. Bir olguyu oluşturmaktadır.

Çatışma: Olay örgüsü içerisinde olayların dayandırıldığı asıl öğe olarak karşımıza çıkmaktadır. Olay örgüsü içinde merak duygusunu tetiklemektedir.

Metnin yapısını oluşturan unsurlar:

1- OLAY:Öykü kişilerinin başından geçenlere olay denir. Öyküde tek bir olay ele alınır. Bazen bu temel olaya bağlı küçük çaplı yan olaylar da olabilir. Ele alınan olayların gelişiminde mantıksal bir sıra izlenir. Olay oykülerinde, olay on planda olmasına karşın, durum öykülerinde olay ya ikinci plandadır ya da yok denecek kadar azdır.

Anlatmaya bağlı edebi metinler incelenirken olay örgüsü çıkarılır ve olay örgüsünün gündelik hayattaki geçeklikle ilişkisi tespit edilir.

Olay Örgüsü: 

Olay örgüsü, konuyu oluşturan olaylar dizisinin birbiriyle bağıntısına verilen addır. Metinlerde olay, ya metindeki kişiler arasında cereyan eden ilişkiler ya da kahramanın iç çatışmaları sonucu ortaya çıkar. Metindeki olay sadece somut gerçeklik değildir; hayal, tasarı, izlenim ve benzeri hususlarda olay örgüsü çerçevesinde değerlendirilir. Olay örgüsü çıkarılırken bu hususlar dikkate alınmalıdır.

Ayrıca bakınız ⇒ Olay Örgüsü nedir? Olay Zinciri nedir?

Olay örgüsünün gündelik hayattaki geçeklikle ilişkisi:

Anlatmaya bağlı edebi metinlerde olay örgüsünün her zaman aynen yaşanması mümkün değfunduszeue.info okuyucuda ya da dinleyicide estetik kaygı uyandırmak amacıyla düzenlenir. Oysa günlük hayatta yaşanan olayların anlatılmasında estetik değil gerçeklik dile getirilmektedir.

2- KİŞİLER: Öyküde anlatılan olayları veya durumları yaşayan kişilerdir. Öyküde kişi sayısı azdır. Sadece bir veya birkaç kişi vardır ve onun başından geçenler anlatılır. Öyküde olayları yapanlara ya da olaydan etkilenenlere öykünün kahramanları denir.

Kahramanın kendine özgü ayırt edici özellik taşımasına karakter denir.

Benzerlerinin niteliklerini abartılı bir biçimde üzerinde toplayan kişilere tip denir.

Bu bakımdan her birey bir karakterdir fakat tip değildir. Tipler belirli bir zümreyi belirgin özellikleriyle temsil eden kişilerdir. Yani kıskançlık, cimrilik, korkaklık, vb. özellikleri taşıyan kişiler birer tiptir. Bazı metinlerde insan olan kahramanın yerini bir hayvan veya cansız bir varlık da alabilir.

Olaylardaki rolüne göre kişiler iki gruba ayrılır:

• Birinci dereceden kişiler: Olayların akışında birinci derecede rol oynayan kişilerdir.
• İkinci dereceden kişiler: Olayların akışında çok az veya dolaylı olarak etkisi olan kişilerdir.

Anlatmaya bağlı edebi metinler incelenirken kişiler birinci ve ikinci kişiler belirlenir. Bu kişilerin fiziki ve ruhi portreleri ortaya konur, karakter ve tip olanlar tespit edilir. Bu kişilerin olay içerisindeki görevleri tespit edilir.

3- MEKAN:Anlatmaya bağlı edebi metinlerde ele alınan olay belli bir yerde (mekanda) geçer. Bu yer, okul, hastane, bahçe, sokak olabileceği gibi insanın iç dünyası da olabilir. Anlatmaya bağlı edebi metinlerde olayın daha iyi anlaşılabilmesi için yer ya da çevre, betimlemelerle tanıtılır. Ancak betimleme yaparken gereksiz ayrıntılara girmemek gerekir.

Anlatmaya bağlı edebi metinler incelenirken olayın geçtiği mekanlar özellikleriyle birlikte tanıtılır.

4- ZAMAN:Öyküde ele alınan olayın başladığı ve bittiği bir zaman dilimi mutlaka vardır. Olayların başlaması ile bitmesi arasındaki sürece zaman denir. Olaylar bu zaman dilimi içerisinde gerçekleşir. Bazı oykülerde olay veya durum son durumdan başa doğru gelişebilir.

Anlatmaya bağlı edebi metinlerde iki türlü zaman vardır. Birincisi olayların yaşandığı, kişilerin içinde bulunduğu şimdiki zamandır. Buna gerçek zaman denir. İkincisi romandaki kişilerin geçmişini hatırlaması üzerine geçmişten içinde bulunan ana kadar geçen zamandır. Buna kozmik zaman adı verilir.

Anlatmaya bağlı edebi metinler incelenirken olayları başladığı ve bittiği zaman belirtilir. Metindeki zaman ifadeleri tespit edilir. Bu zamanların gerçek zaman mı yoksa kozmik zaman mı olduğu belirtilir.