Buğday Hangi Şehirde Yetişir

BUĞDAY YETİŞTİRİCİLİĞİ

1. TANIMI VE öNEMİ

Buğday, tek yıllık bir bitki olup, her türlü iklim ve toprak koşullarında yetişebilecek çok sayıda çok sayıda çeşitlere sahip olması nedeniyle, dünyanın hemen her tarafında yetiştirilmektedir. Buğday gerek dünyada; gerekse ülkemizde en fazla üretilen tarım ürünüdür.

2. İKLİM VE TOPRAK İSTEĞİ

İklim İsteği

Buğday genellikle ılık ve serin iklim şartlarında yetişir. Buğday, gelişmenin ilk devrelerinde (çimlenme, kardeşlenme) yüksek sıcaklıktan hoşlanmaz. Sıcaklık ºC; nisbi nem %60'ın üstünde olursa bitki normal gelişmesine devam eder. Vegatatif gelişenin ileri devresinde (sapa kalkma) fazla sıcaklık istemez ºC'lık sıcaklık, %66 nisbi nem ve az ışık, iyi bir gelişme için uygundur. Buğday yıllık yağışı mm olan iklim bölgelerinde yetişebilmektedir. Kaliteli ve bol ürün yıllık yağışı mm olan yerlerde veya toprakta bu nemi sağlayacak sulamalarda alınabilmektedir.

Toprak İsteği

Buğday derin, killi, tınlı-killi olan ve yeterli organik maddesi olan fosfor ve kireci bulunan, kumlu tınlı topraklar en iyi buğday topraklarıdır. Toprakta organik madde arttıkça, buğdayın verimi de artar. Besin maddesi yönünden fakir topraklarda kaplıca çeşitleri, orta şartlarda ekmeklik çeşitleri, en iyi şartlarda da makarnalık çeşitleri ekmek daha uygundur.

funduszeue.infoŞTİRME TEKNİĞİ

Ekim Nöbeti

Bölgemizde kuru ve sulu koşullarda buğday çeşitli kültür bitkileri ile münavebeye girmektedir.

Kuru koşullarda

•          Buğday-Nadas-Buğday

•          Buğday-Mercimek-Buğday

•          Buğday-Mercimek-Arpa

Sulu koşullarda

•          Buğday-İkinci ürün-Pamuk

•          Buğday-İkinci ürün-Sebze

•          Buğday-İkinci ürün-Yem bitkileri

•          Buğday-İkinci ürün-Pamuk-Arpa-İkinci ürün

•          Buğday-İkinci ürün-Mercimek-İkinci ürün

(İkinci ürün: Yerfıstığı, Mısır, Susam, Ayçiçeği vs.)

Çeşit

Buğday türleri genellikle kaplıca gurubu, makarnalık buğdaylar gurubu, ekmeklik buğdaylar gurubu olmak üzere 3 guruba ayrılır. Kaplıca gurubu altında yetiştirilen buğdaylar daha çok hayvan yemi, kısmen de bulgur olarak kullanılır. Araştırma sonuçlarına göre ekimi önerilen çeşitler:

Sulu koşullarda ekmeklik çeşitlerden Marmara, Shom-IV, Kop, Seri 82, Shom II ve Orso; makarnalık çeşitlerden Shom I, Gediz, Korifla, Fırat 93, Omrabia, Dicle, Balcalı ve Diyarbakır önerilmektedir.

Kuru koşullarda ekmeklik çeşitlerden Marmara, Shom-IV, Gönen, Çukurova, Kop; makarnalık çeşitlerden Diyarbakır, Gediz, Dicle, Shom-I, Korifla, Balcalı önerilmektedir.

Toprak Hazırlığı

Kuru koşullarda

Bölgemizde kuru koşullarda buğday-nadas veya buğday-mercimek ekim nöbeti uygulanmaktadır. Bu nedenle buğday-nadas sisteminde, buğday hasadını müteakip hiçbir toprak işlemesi yapılmadan, ekim sahası kışı geçirdikten sonra, erken ilkbaharda mart ayının ikinci yarısından itibaren toprak uygun tava geldiğinde soklu pullukla sürüm yapılır. Daha sonra sonbaharda diskharrow + tırmık ve tapan çekilerek tohum yatağı hazırlanır. Buğday-Mercimek hasatından sonra toprak gölge tavında iken derim sürüm yapılır. Daha sonra sonbaharda diskharrow + tırmık ve tapan çekilerek tohum yatağı hazırlanmış olur.

Sulu Koşullarda

Sulanan sahalarda buğday genellikle çapa bitkileri ile münavebeye girmektedir. Bu nedenle sonbaharda ön bitki hasatından sonra, bitki kalıntıları temizlenmeli veya uygun alet ekipmanla parçalanmalı, bundan sonra döner kulaklı pullukla derin sürüm yapılıp, toprağa karıştırılmalıdır.

Daha sonra diskharrow ve tırmık çekilerek keseklerin toprağa karıştırılmalıdır. Daha sonra diskharrow ve tırmık çekilerek keseklerin kırılması sağlanır. Kesekler kırıldıktan sonra flot çekilerek, tohum yatağı hazırlanır.

Ekim

Buğday ekimi bölgemizde genellikle 15 Ekim Kasım tarihleri arasında yapılmaktadır. Ekimde geç kalınmamalıdır. Aksi halde kışlık buğdaydan da, yazlık buğday gibi düşük verim elde edilmektedir. Onun için günlük ortalama ısının ºC etrafında seyrettiği devrede buğday ekimi yapılmalıdır. Kışlık buğdayların cm derinlikte ekilmesi verimin artmasında önemli etkendir. Ekime hazır vaziyetine getirilen tohum yatağına kuru koşullarda kg/da, sulu koşullarda ise kg/da üzerinden mibzerle ekim yapılmalıdır. Ekimden önce tohum mutlaka civalı ilaçlarla ilaçlanmalıdır.

Gübreleme

Buğdayda dengeli bir gübreleme yapmak için gübre mutlaka toprak tahlilleri neticesine göre atılmalıdır. Araştırmalar sonucunda; Bölgemizde buğdaya kuru koşullarda kg/da N, 9 kg/da P2O5, sulu koşullarda ise 16 kg/da N, 13 kg/da P2O5 karşılığı azotlu ve fosforlu gübre verilmesi önerilmiştir. Azotlu gübrenin ilk yarısı ve fosforlu gübrenin tamamı ekimde, azotun ikinci yarısı ise kardeşlenme başlangıcında uygulanmalıdır. Azotlu gübre toprak yüzeyine, fosforlu gübre mibzerle banda verilmelidir.

Sulama

Buğday bitkisinin suya ihtiyaç duyduğu veya en fazla su tükettiği dönemleri sapa kalkma, başaklanma ve süt olum dönemleridir. Sapa kalkma Mart sonu, başaklanma Nisan başı ve süt olumu ise Mayıs başına rastlamaktadır. Buğday öncelikle başaklanma başlangıcı ve süt olumunda olmak üzere iki kez sulanmalıdır. Ancak suyun pahalı ve kıt olduğu yer ve durumlarda, bir defa sulamaya olanak verile biliniyorsa sulama başaklanma başlangıcında yapılmalıdır. Suyun bol olduğu ve kurak geçen mevsimlerde ise sapa kalkma, başaklanma ve süt olumunda olmak üzere 3 defa sulanmalıdır. Eğer buğday ekim mevsiminde çıkış için toprakta yeterli nem yoksa ve mevsim itibariyle kurak geçiyorsa ekimde de sulama yapılmalıdır. Sulamalar toprağın 90 cm derinliği doyuracak şekilde yapılmalıdır. Sulamalara ne zaman su verileceği ise nem kontrol çubukları ile kontrol edilebilir. Basit bir luk demir "T" çubuk toprağa bastırılınca cm girebiliyorsa sulama yeterlidir. Bu kontrol suyunbulunduğu yerde yapılmalıdır.

Hastalıkları, Zararları ve Mücadelesi

Buğday Hastalıkları ve Mücadelesi

Bölgemizde en çok rastlanan buğday hastalıkları; Sürme (kör), pas hastalıkları (sarı pas, kahverengi pas, kara pas), rastık, kök ve boğaz çürüklüğü'dür.

Sürme (kör): Hastalıklı bitkiler sağlamlardan daha kısa boyludur. Daneler yuvarlağa yakın bir şekil alır. Ezilince siyah bir toz kitlesi ile dolu oldukları görülür. Dayanıklı çeşit kullanarak, yazlık ekim yapılarak ve ekim öncesinde tohumlar ilaçlanarak mücadele yapılmaktadır.

Sarı Pas (kınacık): Yapraklar üzerinde sarı, dar, uzunca, birbirine paralel noktalı çizgiler halinde sap ve başakta meydana gelirlerse de genellikle yaprak ve kavuzlarda görülür.

Kahverengi Pas: Sarı pastan sonra görülür. Püstülleri kara pasınkinden koyu, kara pasınkinden daha açıktır. Püstüller dairevi yığınlar meydana getirir.

Kara Pas: En geç görülen pas türüdür. Püstüller rastgele dağılmışlardır. Püstüllerin üzerindeki epidermisin yırtılması ile bariz olarak tanınır.

Pas Hastalıklarının Mücadelesi:

a.         Hastalığa dayanıklı çeşitler kullanmak

b.         Yabancı ot mücadesi yapmak

İlaçlı mücadele

Rastık: Hastalıklı buğday, başak çıkarır çıkarmaz görülür. Hastalığa yakalanmış bitkiler sağlamlardan daha kısa ve zayıf olup, genellikle kardeşlenmezler ve erken olgunlaşırlar.

Buğdayın başakları çiçek zamanı siyah bir toz kitlesi hastalık etmeni fungusun sporlarıdır. Bu sporlar rüzgarın etkisiyle etrafa dağılır ve daha sonra geride sadece başak ekseni kalır.

Mücadesi:

a.         Hastalıksız tohum ekilmeli

b.         Hastalığa dayanıklı çeşitler kullanmak

c.         Tohum ilaçlaması yapmak

Buğdayda kök ve boğaz çürüklüğü: Daha ziyade buğdaygillere arız olur. Kuru ziraat yapılan bölgelerde kışlık buğdaygillerde daha çok görülür. Alkali topraklarda hastalık daha etkendir. En belirgin başaklanma dönemindedir. Bitki vaktinden erken sararır ve beyazlaşır. Başak dane tutmaz veya daneler cılız kalır. Bazen başak vermeyebilir. Sap, yaprak ve başakta hızlı bir beyazlaşma görülür. Mücadelesi:

•          Hastalıksız tohum ekilmeli

•          Yeterli miktarda azotlu gübre atmak

•          Sürüm ve yaz nadası hastalığı azaltır

•          Tohum ilaçlaması

Buğday Zararlıları ve Mücadelesi

Süne: Toprak renginde, bazen siyah geniş vücutlu, mm uzunlukta mm genişlikte emici bir böcektir. Yaprakları ve daneyi emer.

Mücadelesi: Süne mücadelesi prensip itibariyle yaşlı genç nimf döneminde ilaçlama suretiyle yapılmalıdır.

Kımıl: Süneye benzer, ancak vücudu süneye göre dar ve baş iridir. Vücudun üstü esmer, sarı ve hafif açık beneklerle bezenmiştir. 4 halkalı bir hortumu vardır. Buğdayın yapraklarını ve daneyi emer. Mücadelesi: Kışlamış erginlerde, nimf ve yeni nesil erginlerde olmak üzere iki dönemde ilaçlama mücadesi yapılmaktadır.

Ekin Bambulu: Ergini, esmer, kırmızı renkte, kanatları açık kahverengi baş ve thorax esmer veya siyah elytraları kırmızı ortalama mm uzunluğunda bir böcektir. Larvaları buğdayın köklerini yiyerek, erginleri ise hububatın süt olum döneminde başaklarda kapçık, kavuz ve daneleri kemirerek zararları olmaktadırlar.

Mücadelesi: Ergin çıkışı başladıktan bir hafta sonra m2 de ortalama ergin bulunan tarlalarda başlanmalı ve zarar sona erinceye kadar devam edilmelidir. İlaçlı mücadele günün serin saatinde erginler uçuşa başlamadan önce yapılmalıdır.

Ekin Güvesi: Ergin küçük bir kelebektir. Zarara sebep olan larvalar koyu sarı renkli olup, boyları 10 mm kadardır. Larvaları yaprağın içine girerek alt ve üst epidermis arasındaki parankim dokusunu yiyerek tahribat yaparak, bitkinin özümleme yapmasına mani olur.

Zarar gören bu kısım dondan zarar görmüş gibi sararır, sonra kurur.

Mücadelesi: Larvalar 6 mm ulaştığı zaman ilaçlı mücadelesi yapılmalıdır.

Ekin Kurdu (Zabrus Sp): Pup olmaya yakın devrede larvaları mm boyunda olup, beyazımsı renktedir. Başa yakın üst seğmentleri koyu kestane, göğüs kısmı ve ayakları esmer renklidir. Ayaklar kazıcı yapıdadır. Uç kısımlarında tırnaklar yer alır. Erginlerde baş büyük olup, antenleri içindedir. Renkleri kırmızımsı esmerdir. Zararlının boyu mm'dir. Zabrus larvaları hububat yapraklarının uçlarını yuvalarına çekerek, bilahare toprak yüzünde yumak şeklinde bir bakiye teşkil eden yaprak sinirleri kalıncaya kadar yemelerine devam ederler. Bir kökten çıkan yaprakları bitirdikten sonra diğerlerine geçerler.

Mücadelesi:

a.         Kültürel tedbirler (münavebe),

b.         Mihaniki mücadele (Larvaların ilk göründüğü devrede toprağın bastırılması),

c.         Kimyasal mücadele (Tohum ve satıh ilaçlaması) şeklinde olmalıdır.

Yabancı Otlar: Buğdayda yabancı ot mücadelesi önemlidir. Yabancı ot mücadelesi yapılmayan alanlarda veriminde % 30'a varan azalmalar tespit edilmiştir.

Buğday ekili sahalarda görülen önemli yabancı otlar: Yabani hardal, sarı ot, yabani tere, köygöçüren, yabani fiğler, pelemir, ballı baba, yabani gonca, tilki kuyruğu, sütleğen, peygamber çiçeği, yabani yulaf vb.

Mücadelesi: Yabancı otlar yapraklı oldukları devrede ilaçlı mücadele yapılmalıdır. Buğdayda ise kardeşlenme ile sapa kalkma devreleri arası en uygun ilaçlama zamanıdır. Münavebe ise yabancı ot kontrolü için en önemli kültürel tedbiridir.

Hasat, Harman ve Depolanması

Buğday, biçerdöğer, tırpan ve orakla hasat edilebilir. Hasat zamanının seçiminde dane dökme, hasat edilecek üründe su oranı ve makinaların çalışabilme durumu gözönüne alınmalıdır. Hasat orak ve tırpanla yapılacaksa sarı olum devresi uygundur. Biçerdöğerle yapıldığında biraz daha geç olarak yapılamalıdır. Biçerdöğerle yapılan hasatta dane su oranı % arasında olmalıdır. Hasat erken yapıldığında saplar henüz nemli olduğundan makinanın çalışması ve danelerin kavuzlardan ayrılması güçleşir. Süt olumunda hasat edilen danalerde dane ağırlığı düşer ve danelerde çalıklaşma görülür. Geç hasatta ise, özellikle dane dökülmesi fazla olur ve dolayısıyla ürün miktarı düşer. Makarnalık buğdaylar geciktirildiğinde dane parlaklığını kaybeder. Tırpan veya orakla biçilen buğdaylarda harman, harman makinası (batöz) veya dövenle yapılır.

Buğday tohumunu yabancı ot tohumlarından, taş veya topraktan arındırmak için selektörden geçirilmelidir. Bu işlem esnasında tohumluk olarak ayrılanlarında ilaçlanması sağlanmış olmaktadır.

Buğdayın depolanması (saklanması) : Ambar olarak kullanılacak bina rutubet almayan kuru, havadar ve aydınlık bir yer olmalıdır. Bir ton ürün için en az m2 alan hesap edilmelidir. Saklama yerine getirilen buğdayın su oranının %'ün altında bulunması gerekir. Depo için en iyi ısı derecesi +4 ºC dir. Ambara koyulacak buğdayın içerisinde yabancı tohum bulunmaması gerekir, çünkü bunların vereceği yaşlık hububatın kızışmasına neden olur.

4. VERİM VE MALİYET

Verim

Bölgemizde kuru koşullarda buğday verimini etkileyen en önemli faktör, yıllık yağışlar ve bunların buğdayın yetişme süresi içerisindeki dağılışıdır. özellikle Mart ve Nisan aylarındaki yağışlar o yılki buğday verimini müspet veya menfi yönde etkilemektedir. Verim üzerinde etkili olan diğer faktörler ise çeşit, gübreleme, bakım, kültürel işlemler vs. dir. Sulu koşullarda ise sulama zamanı, adedi ve verilecek su miktarı da verim üzerine etkilidir.

Copyright - Tarım Kütüphanesi -

Bu mesaj 'en iyi cevap' seçilmiştir.

• Doğu Anadolu’da yazlar kısa sürdüğü için yazlık , diğer bölgelerde kışlık ekim yapılır.
• Üretimde İç Anadolu, Marmara, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu

• İç Anadolu ve Doğu Anadolu en fazla buğday üreten bölgelerdir.

• Ülkemizde en fazla Akdeniz ve Karadeniz’de yetişfunduszeue.info sonra Marmara ve Ege’de yetiştirilir.İç bölgelerde üretimi az ve sulanabilen alanlarda yetişir
• Karadeniz Bölgesinde buğdayın yerini mısır almıştır

• Karadeniz(orta ve Batı Karadeniz), Marmara (Ergene),Akdeniz(Amik Ovası) yetiştirilir.

• Olgunlaşma döneminde sıcaklık ve az nem ister.

• Tahıllardan sonra ekim alanı en geniş olan bitkilerdir.
• Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun sınırlı bölgeleri hariç her bölgemizde yaygın ekim alanları vardır.

• Ege(%63),Karadeniz(%20), Marmara(%13) Bölgeleri üretimin büyük kısmını karşılar.
• Bunun dışında Bitlis, Siirt,Gaziantep ve Malatya’da üretilir.
• Türkiye tütün üretiminde dünyada altıncıdır.

• Yaz mevsiminin sıcak ve kurak geçtiği sulama imkanlarının bulunduğu bölgelerde yetişir.

• En çok Ege(Büyük Menderes ovası), Akdeniz (Çukurova)Bölgelerinde yetişfunduszeue.infoıca GDA,Marmara, Doğu Anadolu(Elazığ,Malatya,Iğdır) yetişir.
• İhracatta ilk sıralarda yer alır.

• Şekerpancarı daha çok iç bölgelerimizde üretilir.İç Anadolu Üretimin yarıya yakınını karşıfunduszeue.infoniz,III. Sırada Marmara Bölgesi yer alır.
• Sulama yetersizliğinden dolayı Güneydoğu Anadolu’da ekim alanı yaygın değildir.

• Haşhaş Tohumlarından elde edilen yağ yemeklik ve yağ sanayinde kullanılıfunduszeue.infoç sanayinde kullanılır.
• Afyon,Burdur;Denizli,Isparta,Uşak,Kütahya,Konya’da yetiştirilir

• Kenevir, halat, urgan ve çuval yapımında kullanılır
• Kastamonu,İzmir,Samsun,Urfa, Çorum ve Yozgat
• Taşköprü’de kenevir lifi işleme fabrikası vardır.Üretimde Karadeniz Bölgesi ilk sırada yer alır.

• Keten: Lifleri dokumacılıkta, tohumları bezir yağı üretiminde kullanılır.
• Batı Karadeniz(Sinop-Kastamonu),Marmara (Kocaeli çevresi) nde en fazla üretilir.

• Anason:hamur işlerin et yemeklerinde kullanılıfunduszeue.infoı sanayinin hammaddesidir.
• Burdur başta olmak üzere Denizli,Muğla,Antalya’da yetiştirilir.

• Üretimde Marmara(Ergene Havzası) ilk sırada yer alıfunduszeue.info Karadeniz,İç Anadolu ve Ege’de yetiştirilir.

• Akdeniz(Çukurova)Ege, Orta ve Doğu Karadeniz.

• En çok üretim yapılan bölge Ege’dir(Edremit,Aydın).(yağ sanayi)
• Güney Marmara kıyılarında(Bursa-Gemlik( sofralık zeytin tarımı yapılır.
• Hatay,Gaziantep ve Doğu Karadeniz kıyılarında kış ışıklığından dolayı yetişir

Triticum aestivum (buğday), Triticum cinsine bağlı bütün dünyada ıslahı yapılmış tek yıllık otsu bitki türüdür. Değişik araştırmacıların yaptıkları araştırmaların ışığında buğdayın gen merkezi olarak Güney TürkmenistanAnadolu, Batı İran ve Kafkasya kabul edilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Karasal iklimi tercih eder. Buğday; un, yem üretilmesinde kullanılan temel bir besin maddesidir. Kabuğu ayrılabileceği gibi kabuğu ile de öğütülebilir. Buğday aynı zamanda çiftlik hayvanları için bir yem maddesi olarak da yetiştirilmekdedir. Hasattan sonra atık ürün olarak saman balyası çıkar. Enerji miktarı 'dir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Sınıflandırma[değiştir kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Buğday ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.