Yenen Büyük Balık Çeşitleri

Su altı dünyasının gerçek sahipleri olan balıklar denizlerde yaşayan ve solungaçları sayesinde nefes alabilen canlılardır. Dünya üzerinde tatlı veya tuzlu sularda hayatlarını süren deniz canlıları kimi zaman insanlara besin kaynağı olmuş kimi zamanda akvaryumları süslemiştir. Önemli bir coğrafi konuma sahip ve üç tarafı sularla çevrili olan ülkemiz birbirinden leziz balık çeşitlerine sahiptir. Türkiye’de tadabileceğiniz damaklara hitap eden, en lezzetli ve yenilebilecek balık türleri listesini sizler için derledik. İşte birbirinden nefis 10 balık türü…

1. Çipura

Ege bölgesine özgü ünlü bir türdür ve sürüler halinde dolaşmaktadır. Ülkemizde yaygın şekilde tutulan çipura ya da başka bir tanımla çupra en sık tüketilen balık türlerindendir. Diğer balık cinsleriyle kıyaslandığında daha az kılçıklı ve epey besleyici bir deniz ürünüdür. Sert ve beyaz etiyle yiyenlere benzersiz bir lezzet sunan çupra, pratik ve hızlı pişmesiyle de ön plana çıkmaktadır. Yıllar süren kontrolsüz avlanmalar sonucunda maalesef nesli tükenmek üzeredir. Çoğunlukla balık çiftliklerinde yetişenler tezgahta kendine yer bulmaktadır. Lezzet haritasında mühim bir konuma sahip çipura her mevsim zevkle yenilir. Buğulaması, ızgarası, çorbası ve fırını da çok güzel olmaktadır.

2. Hamsi

Balık avcılığının toplamda üçte ikisini hamsiler meydana getirmektedir. En çok Karadeniz, Marmara Denizi ve Akdeniz’de yaşamaktadır. Özellikle Karadeniz bölgesinin protein kaynağı ve simgesi olan bu balık ucuz fiyatı sebebiyle geniş kitleler tarafından tüketilmektedir. Sürüler halinde yaşayan hamsinin kayıt edilmiş en uzun yaşam süresi 5 yıldır. Ekim-Şubat ayları arasında en leziz zamanlarını yaşamaktadır. Denizden sofranıza aynı tazelikle ulaşan bu türün ızgara, fırın, buğlama, plaki, yahni gibi birçok yemeği yapılmaktadır. Hamsi balık unu ve balık yağı üretiminde de kullanılır. Türkiye’de tadabileceğiniz deniz canlıları arasında en lezzetli olan balık türleri listesinde kendine yer bulmuştur.

3. Levrek

Balık familyasından olan ılık ve soğuk denizlerde yaşayan türdür. Levrekler yağlı olmaları nedeniyle yıl boyunca yenen lezzetli ve dolgun ete sahip deniz ürünlerindendir. Ortalama 50-60 cm boyunda olan yavruyken sürü halinde, yetişkinken yalnız yaşayan balık çeşitlerindendir. Türkiye coğrafyasında Karadeniz, Marmara ve Akdeniz’de bulunur. Denizin derinliklerinde bulunan bu canlıların vücudundaki pullar oldukça büyüktür. Sıcak yaz aylarında taze taze tadılacak levrek, dolgun eti ve tadına doyulmaz lezzetiyle bilinmektedir. Düşük kalorisiyle sofraları şenlendiren etçil ve yırtıcı bir balıktır. Kalsiyum gibi mineral bakımından zengin olan karides, yengeç ve küçük balıklarla beslenir.

4. Barbun

Halk arasında barbun olarak bilinen gerçek adıysa barbunya olan tatlı balıktır. Ege ve Akdeniz’de sıcak denizlerin kıyıya yakın kesimlerinde kumlu ve çamurlu kaya diplerinde yaşarlar. Boyları genellikle 17 ila 20 cm arasında olan bir üründür. 4 çeşidi vardır bunlar kaya barbunyası, kum barbunyası, ot barbunyası ve paşa barbunyasıdır. Bunların içinde en çok tercih edileni kaya barbunyasıdır. Sırtı kırmızı karın kısmına doğru inildikçe beyaz olan kaya barbununun üstünde hiç gri leke bulunmaz. Tekir ile karıştırılan balığın en lezzetli zamanı Temmuz ve Ekim aylarıdır. K, A ve B vitamini bakımından zengindir. Protein içeriği etkili düzeyde olduğu için fiziksel gelişiminize de büyük katkısı bulunmaktadır.

5. Palamut

Denizlerimizde fazlaca bulunan en lezizlerine Marmara Denizi ve Karadeniz’de rastlanan bu canlı, ülkemizde oldukça sevilir ve bolca tüketilir. Palamut, genellikle ılık ve sıcak denizlerde yaşayan kemikli balık türüdür. Büyük sürüler oluşturup mevsimlik uzun göçlere yeltenirler. Bu siyah etli göçmen balığın sırtı çizgili, karnı gümüş rengindedir. Hem açıkta hem de kıyı bölgelerinde yaşarlar. Popüler ve pulsuz bir balıktır. En lezzetli zamanı Eylül başından Şubat ortasına kadardır. Bu mevsimlerde çok yağlı olduğu için tava yerine ızgara ve fırın kullanılması tavsiye edilir. Aynı sezonda pilakisi de harika olmaktadır. Diğer zamanlarda ise tavası yapılabilir. Protein açısından da oldukça zengindir.

6. İstavrit

Marmara, Ege ve Karadeniz’de yaşamını sürdüren ve buralarda avlanılan deniz mahsullerindendir. İstavrit protein, fosfor, magnezyum ve potasyum bakımından zengindir. Beyin gelişimini verimli bir şekilde etkileyen ve kalp sağlığını koruyan omega-3 yağ asitleri içerir. Sık tüketilen ve kolay avlanan canlılardır. Her mevsimde yakalanır ancak en lezzetli olduğu Kasım ile Şubat aylarında tadına doyulmaz. Balık tezgahlarında yer alır ve özellikle kış aylarında daha çok tüketilmektedir. Bu canlılar pullara da sahiptirler, kendinden daha küçük balıklar, yavruları ve hamsilerle beslenirler. Türkiye’de tadabileceğiniz boyu 25 cm ile 50 cm arasında değişen ve en lezzetli olan balık türleri listesindedir.

7. Lüfer

Çok değerli bir balık olan lüfer birçok balıkçı için adeta Boğaziçi’nin sultanıdır. Ağırlıklı olarak İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Karadeniz’in serin bölgelerinde avlanılır. Bu yüzden soğuk denizde yaşayanları daha yağlıdır ve daha da lezzetli olur. Lüfer Ege’deki muadillerinden farklı bir tada sahiptir. Bu değerli balık ızgara veya buharda pişirilebilir. Her şey mevsiminde güzeldir, lüfer balıkları da Kasım Aralık aylarında en lezzetli dönemini yaşamaktadır. Balık familyasının ekonomik değeri yüksek türlerindendir. Kendiliğinden lezzeti bulunan yağlı bir balık olduğu için pişirme aşaması da çok kolaydır. Denizden soframıza aynı tazelikle ulaşan beyaz etli hafif kılçıkları olan çok narin bir canlıdır.

8. Mezgit

Mezgit, lezzetli ve az kılçıklı bir tür dip balığıdır. Karadeniz ve Marmara’da yoğun bir şekilde yakalanır ve genellikle kış aylarında tezgahlarda görülür. Bol etlidir ve tüm yıl boyunca bol miktarda avlanılmaktadır. Ekonomik değeri yüksektir. Diğer balıklar gibi sağlığımıza pek çok açıdan faydası olan mezgit balığının yapısı bol miktarda B vitamini içerdiğinden yorgunluk ve halsizlik için birebir fayda sağlar. Zengin yapısı nedeniyle beyin gelişimini diğer balıklara göre daha iyi desteklemektedir. Mezgit, kalp hastalığını diyabeti ve hormonal dengesizliği önleyebilen folik asit açısından zengindir. Birçok ülkede konserve olarak yenen ürünü ülkemizdeki denizlerde taze şekilde tüketebilmekteyiz.

9. Uskumru

Uskumru ülkemizin Akdeniz ve Karadeniz bölgesinde bulunan bir balıktır. Ilıman suları sever ve genellikle 200 metre derinlikte yaşar. Sıcak aylarda kıyıya yakın konumlarda ve su yüzeyinde bulunabilir. Sonbahar ve kış aylarında göç eder. Soframıza lezzet katan ve bize sağlık veren bu canlı, eski dönemlerden bu yana ülkemizde en sevilen deniz ürünlerinden biridir. Omega-3 yağ asitlerinin en zengin kaynaklarından biri olan uskumru sofralarda sıklıkla yer bulmaktadır. Lezzeti ve faydaları göz önüne alındığında mevsiminde en çok tüketilen balıklardandır. Hatta Dünya’da en çok tüketilen türlerden olan uskumrunun protein desteğinin fazla olması tercih edilme sebeplerinden biridir.

10. Dil Balığı

Ege ve Akdeniz kıyılarında bolca bulunan yerli balıklarımızdan biridir. Dil balıkları, çok yassı ve oval vücutlu deniz ürünlerindendir. Neredeyse yok denecek kadar az kılçığı vardır. Bu balıklar genellikle açık kahverengidir üzerlerinde siyah ve beyaz lekeler bulunur. Çok hareketli canlılar değildirler, bu nedenle de fazla göç etmezler. Genellikle diplerde yaşarlar kamuflaj yeteneğine de sahiptirler. Boyları 20 ile 25 cm arasındadır. Sağlıklı bir vücudun ihtiyacı olan protein ve A, B, K vitaminlerini içeren, derin denizlerin omega-3 açısından son derece zengin balığıdır. Yağ oranı düşük olan dil balığının insan sağlığına inanılmaz faydaları vardır. Balığın fırında pişirilip yenildiğinde sesi iyileştirdiği de söylenilir.

Balıklar kendi içerisinde ise beş türe ayrılmaktadır. Bunların başında ''Kıkırdaklı'' ve ''kemikli balıklar'' yer alıyor. Akciğerli ve fosil balıklar da birçok dünyanın farklı deniz ve okyanuslarında yaşıyor. Bu türler arasında en nadir olanı ise ''çenesiz balıklar'' ismiyle bilinmektedir.

Balık Türleri ve İsimleri

• Kılıç
• Tekir
• Kefal
• Lüfer
• Hamsi
• Çıpura
• Mezgit
• Kolyos
• İzmarit
• Kalkan
• İstavrit
• Karagöz
• Palamut
• Dil balığı
• Sardalya
• Uskumru
• Kırlangıç
• Barbunya
• Akdeniz Midyesi
• Tarança
• Sinarit
• Levrek
• Minekop
• Eşkine

Balık Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir?

Kılıç

Kılıç gibi üst çenesi, lacivert-siyah sırt rengi ile tanınan bu balığın akrabası Marlin bizim sularımızda bulunmaz. Daha çok atlas okyanusunda Bermuda civarında bulunan bu balık pişince pembemsi et rengi, kafadan kuyruğa kadar uzanan sırt yüzgeci ve yuvarlak yerine yassı üst çenesiyle kılıçtan ayrılır.

Tekir

Barbunyaya çok benzeyen ve yakın akrabası olan bu balık bütün denizlerimizde avlanır. Karadeniz ve Marmara’da avlanılanlar 6 ile 10 cm arasındadır. Ege ve Akdeniz'de ise boyları barbunyayı yakalar. Çene altı bıyıklarının uzunluğu, küt kafası ve birinci sırt yüzgecindeki sarı-siyah benekleri ile barbunyadan ayrılır.

Kefal

Yaz ayları dışında lezzetli olan pullu ve göçmen olmayan bir balıktır. Bütün denizlerimizde yetişir.

Lüfer

Balık çeşitleri arasında en güçlü çeneye sahip ilk 5 balıktan biridir. Evrimleşme sonucunda avlanma yetenekleri son derece gelişmiştir. Avlanırken aynı anda hem çenesini hem de dişlerini kullanabilir.

Hamsi

Gözlerinin gerisine kayan ağzı ile yivrilmiş burnu ile yakın akrabası Sardalya'dan kolaylıkla ayrılır. Gümüş balığı da hamsinin akrabasıdır. Boyu ortalama 12 cm olup azami 18-20 cm'ye kadar büyürler ve çok büyük sürüler halinde gezerler. Karadeniz Hamsisi Azak ve Karadeniz olmak üzere ikiye ayrılır.

Çipura

Çipura genellikle sıcak denizleri sever ve büyük oranda Akdeniz'de yaşar. Alt türleri boyları ve fiziksel özelliklerine bağlı olarak üç çeşide ayrılıyor. Lidaki ismiyle bilinen bu balıkların ince ve kalın lidaki adıyla tanımlanan çeşitleri de Ege, Karadeniz ve Akdeniz'de yaşamaktadır.

Mezgit

Tavuk balığı olarak da bilinen mezgit bütün denizlerimizde bulunmakla beraber en çok Karadeniz'de bulunur. Yaz hariç devamlı yumurtalı durumdadır. Yumurtalı tavası, domatesli sotesi güzel olur.

Kolyos

Avrupa mutfağında önemli bir yere sahip olan kolyoz, ülkemizde de giderek artan bir rağbet oranıyla pişiriliyor. Eti lezzetli olmasına rağmen temizlenmesi zordur ve profesyonel yardım almak gerekebilir. Görünümü ve fiziksel özellikleri uskumruya benzese de bu balıklara oranla çok daha nadir bulunur ve fiyatları daha yüksektir.

İzmarit

Sularımızda iki türü vardır: Menekşe İzmarit ve İstargilos. İzmaritin erkekleri dişilerinden daha iri olurlar. Dişiler 20 cm civarında olurken erkekler 25 cm'ye kadar uzayabilirler. İzmarit midye, deniz solucanı ve balık yumurtaları ile beslenen bir dip balığıdır. Et beyaz ve son derece lezzetlidir.

Kalkan

Karadeniz’in bu ünlü balığı bütün yassı, oval vücudu, bir tarafı siyaha yakın, diğer tarafı beyaz rengi ve beyaz tarafındaki düğmeleri ile tanınır. Her iki tarafı da siyah olan kaya kalkanına da nadiren rastlanır. Kaya kalkanı daha çok Sinop ve Samsun yörelerinde çıkar. İstanbul Boğazı'nın kuzeyinde, Karadeniz'in batısında avlanan kalkan bir tarafı siyah olan bir tarafı beyaz bayağı kalkandır. Kalkan Karadeniz içinde kışın kuzeyden güneye göç eder. Her mevsimde avlanan kalkan bütün sene boyunca yenebilir.

İstavrit

Ağzı öne uzayabilen, dişleri ince, gözleri iri, kuyruğu derin çatallı ve vücudu iğ biçiminde olan göçmen bir balıktır. Marmara, Ege ve Karadeniz'de yaşayan yerli türleri de vardır. Marmara'da 15-20 cm, Ege'de 30 cm civarında olurlar. Marmara'da boyu 10 cm'nin altında olan küçük istavritlere Kıraça denir.

Karadeniz'in doğusunda istavritler palamut büyüklüğünde 50 cm olurlar. Sarı kuyruk istavrit ve sarı kanat istavrit olarak adlandırılan tipi sularımızda en çok bulunan türdür. İstavritler sonbaharda Marmara'ya inerler mayıstan itibaren Karadeniz'e geri dönmeye başlarlar.

Karagöz

Çipuranın yakın akrabası olan Karagöz elips şeklinde, yassı, gümüşi pulları olan yerli bir balıktır. Baltabaş, sivri gaga, sagos ve mırmır gibi çeşitleri vardır. Ortalama 20-25 cm , en 50 cm boyunda olur. Yazın taşlık ve yosunluk, midyesi bol yerlerde yaşar. Kışın derin sulara çekilir.

Palamut

Uskumru, Torik ve Orkinosu içeren bir familyadandır. Sürüler halinde yaşayan pulsuz siyah etli bir göçmen balıktır. Sırtı çizgili, karnı gümüş rengindedir. Uzunluğu 1 metreye kadar varır. Bu familyanın çeşitleri bütün denizlerimizde görülmekle birlikte en lezzetlileri Karadeniz ve Marmara'da avlanılan tipleridir. Karadeniz ve Marmara Palamutunda baştan kuyruğa doğru muntazam çizgiler halinde giden, dördü koyu, üçü açık menevişli 7 adet band bulunur. Ege'de yaşayan, tombik, benekli orkinos ve yazılı orkinos isimleri alan yakın akrabasında ise sırttan karına doğru dalgalar halinde yine en az 16 adet alacalı bant ile karın civarında en az üç adet siyah benek bulunur.

Dil Balığı

Dil balıkları, aşırı yassı, oval vücutlu, asimetrik minik ağızlı balıklardır. Genellikle açık kahverengi tonlarında olan bu balıkların üzerlerinde siyah, beyaz benekler vardır. Bu balıklar çok fazla hareket eden canlılar değillerdir. Bu sebeple çok fazla göç yapmamaktadırlar. Genelde suyun diplerinde yaşarlar ve boyları 20 ila 25 cm arasındadır. Dil balıkları kamuflaj yeteneğine sahiptir.

Dil Balıkları beslenme usulleri olarak denizin dibinde yaşayan omurgasız canlıları yiyerek hayatta kalır. Aynı zamanda kendinden ufak balıkları ve böcekleri de yiyebilir. Omega 3 açısından son derece zengin olan dil balıkları, minimum 10 metre derinlikteki sularda yaşamakla birlikte bu derinlik miktarı 500 metreye kadar bile çıkabilir. Genellikle daha çok 100-500 metre arasındaki derinliklerde, dip sularda yaşamaktadır.

Sardalya

Sardina (Sardina pilchardus) monotipik cins Sardina'da bir Işınsal yüzgeçlilere ait balık türüdür. Türlerin gençleri, bazen sardalye adı verilen birçok balık arasındadır. Bu yaygın tür, kuzeybatı Atlantik, Akdeniz ve Karadeniz'de 10–100 m (33–328 ft) derinliklerinde bulunur. Clupeidae ve Ringa gibi 27,5 cm (10,8 inç) uzunluğa ulaşır ve çoğunlukla planktonik kabuklular ile beslenir. Bu okul türü, her dişinin 50.000 - 60.000 yumurta bıraktığı toplu bir yumurtlayıcıdır.

Uskumru

Uskumru, Uskumrugiller familyasına adını vermiş olan, bu familyanın örnek balığıdır.

Vücut iğ şeklindedir. Sırtta aşağıya doğru inen açık veya koyu yeşilimsi-mavi, üzeri lekeli bantlar vardır. Başta beyin görünmez, karın tarafı açık gümüşi renktedir. Bütün yüzgeçler yumuşak ışınlı olup, gözler kolyoza göre daha ufaktır. Kolyozdan kafada ve vücutta bulunan pulların tekdüze, sırt yüzgecindeki dikenleri daha çok sayıda (11-13), pulları ve yanlarının altında koyu esmer lekeler ve hava kesesi olmayışı ile ayrılır. 8 ila 11 yıl arasında yaşarlar.

Büyüklüğü ortalama 30–35 cm'dir, maksimum 50 cm olur. Ortalama ağırlığı 200-500 gram civarındadır. Kuzey Amerika sahilerinde, Kuzey Denizi, Akdeniz, Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz'de yaşar.

Kırlangıç

Bütün denizlerimizde bulunan kırlangıç ortalama 25-30 cm olup nadiren 75 cm'ye kadar uzayanlarına da rastlanır. Sırt rengi kırmızı pembe, karın ise pembe veya beyazdır. Yakın akrabası olan öksüzden, bu balığın pembe-gri veya komple gri sırtı ve öksüzün ördek kafasını andıran ağız yapısı ile ayrılır. Her ikisi de lezzetli olup genellikle kırlangıç tercih edilir. Çok gelişmiş solungaçları ve gırtlak yapısı nedeniyle uğultu, inilti gibi değişik şekilde frekanslarda ses çıkarır. Bu ses nedeniyle bir çok balıkçı tarafından inleyen balık diye adlandırılır.

Barbunya

Denizlerimizin bu tatlı balığı genellikle Ege ve Akdeniz'de bulunur. Yeni bir balık türü olan barbunya sıcak ve ılık denizlerin kıyıya yakın olan kumlu ve çamurlu deniz diplerinde, az olmakla beraber kayalık yerlerde yaşar. Genelde 17 ile 20 cm arasında olup nadiren 40 cm'ye kadar çıkar. Kaya barbunyası, kum barbunyası, ot barbunyası ve paşa barbunyası diye dört çeşiti vardır. Bunların içinde en makbulü kaya barbunyasıdır. Sırtı kırmızı ve karın kısmı beyaz olan kaya barbununun sırtında hiç gri leke bulunmaz. Kum ve ot barbunyasında ise sırt gri ile kırmızı renklerin karmaşası halindedir. Paşa barbununun her iki yanında çeneden kuyruğa doğru sarı bir şerit bulunur. Tekir ile çok karıştırılan bu balığın en lezzetli zamanı temmuz ve ekim ayları arasıdır.

Akdeniz Midyesi

Ergin boyları yaklaşık 10 cm olabilir. Genellikle kıyıya yakın sığ bölgelerde bulunurlar ve 80 metre derinliklere kadar bulunabilirler. Bulundukları ortamdaki organik maddelerle beslenip her türlü mineral maddeleri de filter beslek özellikleri nedeniyle sindirirler. Akıntının güçlü olduğu ılıman denizlerde geniş bir yayılım gösterirler. Filter beslek özelliğinden dolayı, ortamdaki kirlilik etmeni olan her türlü mikro düzeyde maddeyi de sindirim sistemi ve kas sistemine edebilecek kapasitededir. Bu ortam kirliliği domestik atıklar (kanalizasyon atıkları, evsel atıklar vs.) ve endüstriyel (Ağır metaller, demir, kobalt, bakır vs) özellikle midye dolma pişiminde sindirim sistemi ve solungaçları temizlenmeyeceği için bu şekilde pişirilerek sunulan midyeleri az tüketmek sağlık açısından önemlidir.

Tarança ve Sinarit

Tarança genellikle sinaritlerin irisi için kullanılan bir isimdir. Lagos ve orfozla büyük benzerlik gösterirlerse de ayrı familyalara mensupturlar.

Levrek, Minekop ve Eşkine

12 değişik türden meydana gelen bu familya ılık ve tropik suların sığ kesimlerinde yaşar. Vücutları iğ biçiminde ve yandan hafif basıktır. Pulları oldukça iri olan levreklerin yanları genelde beyaz, alt bölümleri gümüşi, alt yüzgeci ise sarımsıdır. En irileri bir metreyi geçebilir. Ülkemiz denizlerimizde 20 ile 60 cm arasında olabilirler. Bayağı levrek ve benekli levrek olmak üzere mevcut iki tipi bulunur. Sırtlarındaki çok sayıda benek ile ayrılırlar. Benekli levrek güney ege ve Akdeniz'de bayağı levrek ise bütün denizlerimizde görülür.

Karadeniz'de kötek olarak da bilinen minekopta bu familyanın diğer bir türüdür. Eşkineye çok benzeyen minekoplar 30-80 cm arasında olur. 1 metreden büyük ve 20-25 kg olanlarına da rastlanmıştır. Erişkinler kıyıya yakın kayalık dipleri, yavrular ise akarsu ağızlarını tercih ederler. Parlak mavimsi-gri renkteki vücudu sırttan karına doğru inen sarı menevişli çizgilerle bezenmiştir. Karnı gümüşi beyazdır.

Eşkine ise bütün denizlerimizde görülen kıyıya yakın kayalık diplerde yaşayan bir türdür. Ortalama 30 cm ve 600 gr dır. 3-4 kg lik irilerine de rastlanmıştır. Sırtı kamburumsudur ve koyu kahve ile lacivert arası bir renktedir. Karnı ise sarı-beyaz menevişlidir. Başının içinde gözlerinin arkasında her biri 4-5 gramlık beyaz taş bulunur. Genelde tek gezen, geceleri avlanan ve oyuklar arasında süzülürcesine dolaşan bu balığın başlıca besini karides ve yavru balıklardır.