Demir Eksikliği Halsizlik Yapar Mı

DEMİR EKSİKLİĞİNİN BELİRTİLERİ

Erişkin Hematoloji Kliniğinden Doç. Dr. Özlem Şahin Balçık, "Demir dünyada en çok bulunan elementlerden biri olmasına rağmen, demir eksikliği; dünyada ve ülkemizde her yaş grubunda en sık görülen anemi (kansızlık) nedenidir. Demir eksikliği anemisi; halsizlik, yorgunluk, aşırı uyuma isteği veya uykusuzluk, saç dökülmesi, tırnak bozukluğu, kaşıntı, baş ağrısı, baş dönmesi, öğrenme güçlüğü, unutkanlık, çarpıntı, nefes darlığı ve göğüs ağrısı, yutkunma güçlüğü gibi çok sayıda şikayete neden olabilmektedir" dedi.

Doç. Dr. Özlem Şahin Balçık, demir eksikliği anemisi tanısı ile ilgili, "Kan hemoglobin (Hb) değerinin düşük olması ile birlikte depo demir (ferritin) düzeylerinin düşük olması ile konabilmektedir. Demir eksikliği tanısı ardından yapılması gereken en önemli adım demir eksikliğine yol açan nedenlerin ortaya konmasıdır. Aksi halde demir eksikliği, tedavi ardından bir süre sonra tekrarlamakta veya altta yatabilme ihtimali olan mide ve bağırsak kanseri gibi erken teşhis konarak hemen tedavi edilmesi gereken hastalıklar ilerleyebilmektedir. Unutulmaması gerekir ki doğru tedavi için öncelikle doğru teşhis konmalıdır. Demir eksikliğinin en önemli nedenleri; ağızdan demir alımının azalması, demir ihtiyacının artması, demir emiliminin azalması ve demir kaybının artmasıdır" diye konuştu.

DEMİR EKSİKLİĞİNİN NEDENLERİ

Demir eksikliğinin en önemli nedenlerine değinen Doç. Dr. Özlem Şahin Balçık şu bilgileri verdi: "Ağızdan demir alımının azalması: Özellikle et ve et ürünleri demirden zengin gıdalardır. Hayvansal gıdaların içerdiği demirin mideden emilimi daha kolay olduğu için kan değerini yükseltmede etkinlikleri yüksektir. Kuru baklagiller, ıspanak ve üzüm gibi gıdalar bitkisel demir içermekte olup hayvansal gıdalardan alınan demire göre emilimleri daha düşük orandadır. Vejeteryan beslenenler ve et tüketimi az olanlarda demir eksikliği ile daha sık karşılaşılmaktadır. Ancak demir eksikliği tedavisi alan özellikle kan yağları (kolesterol ve trigliserit) yüksek olan ve kalp-damar hastalığı olan hastalar et tüketimini hekimlerinin önerdiği diyeti aşmayacak şekilde yapmalıdır. Demir ihtiyacının artması: Çocukluk ve ergenlik döneminde vücut kitlesinin artması ile birlikte; kadınlarda ise gebelik ve emzirme döneminde demir ihtiyacı artmaktadır. Özellikle çocuklarda demir eksikliği anemisi, büyüme ve gelişme geriliğine yol açabilmektedir. Demir emiliminin azalması: Midede atrofik gastrit olması ve çölyak hastalığı (ince bağırsağın; buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan gluten adlı proteine karşı ömür boyu süren hassasiyeti) gibi nedenler demir eksikliği anemisine yol açabildiği gibi tedaviye dirençli anemiler olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Midede yerleşen ve gastritten mide kanserine kadar çok sayıda hastalığa yol açabilen helicobacter pylori isimli mikroorganizma da demir eksikliğinin nedenleri arasındadır. Demir kaybının artması; özellikle genç kadınlarda menstrasyon, doğum, lohusalık dönemindeki kayıplar demir eksikliğinin en önemli nedenleri iken, menopoz dönemindeki kadınlarda ve erkeklerde demir eksikliği anemisi saptandığında mide ve bağırsaktan kaynaklanan kayıplar akla gelmektedir. Mide ve bağırsak kanserleri, ülseratif kolit ve crohn hastalığı gibi iltihaplı bağırsak hastalıkları ve bazı bağırsak parazitleri (kurtları) demir eksikliğine yol açabilen başlıca nedenler arasındadır."

Demir eksikliği anemisi, insan vücudunda kan içerisinde yer alan yeterli sayıdaki alyuvarların olmaması durumuna verilen genel bir isimdir ve aneminin yani kansızlığın bir alt türü olarak bilinmektedir. Alyuvarların görevi ise insan vücuduna, vücuttaki dokulara oksijen taşımaktır.

Genel olarak verilen isminden de anlaşılacağı üzere demir eksikliği anemisinin nedeni vücuttaki demir miktarının normal değerlerin altında olmasından kaynaklanmaktadır.

İnsan vücudu için gerekli olan demir vücutta az ise, alyuvarlarda vücudun ihtiyacı olan dokulara oksijen sağlamalarına yarayan hemoglobin maddesini üretemez hale gelir.  Bunun sonucunda ise kişi kendisini yorgun, halsiz hisseder ve genel olarak nefes darlığı problemi yaşar.

Demir eksikliği anemisi demir takviyesi alınarak düzeltilebilir fakat bazı durumlarda iç kanama durumu varsa demir eksikliği anemisinin düzeltilmesi için bazı ek testler ve tedavi yöntemleri uygulanmak durumundadır.

Demir Eksikliği Belirtileri

Demir eksikliği belirtileri, demir mineralinin kanda olması gereken değerlerin altında olması halinde ortaya çıkan belirtiler olarak bilinir.
Demir eksikliği belirtilerinin iki farklı türde olduğunu söyleyebiliriz. Biri kandaki demir eksikliğinin belirtileridir diğeri ise demir eksikliğinin kansızlığa neden olması sonucu kansızlıkla birlikte seyreden belirtilerdir.

• Vitamin ve minerallerin cilt sağlığı açısından çok önemli olduğu bilinmektedir. Demir eksikliği nedeniyle saçlar kırılmaya başlar, kuru ve parlaklığını kaybeder. Tıpkı saçlar gibi ciltte kurur, soluklaşır, sararır ve mat bir görünüm kazanır.
• Demir eksikliği sonucu tırnaklar kırılır ve uzamaz.
• Vitamin eksikliklerinin genel belirtilerinden biri de ağız içi yaralardır. Demir eksikliğinde de ağız içinde yaralar görülür. Ağız içi yaraların dışında dudaklarda çatlamalar da oluşabilir.

Demir eksikliği kansızlığa (demir eksikliği anemisi görüldüğünde) neden olduktan sonraki belirtileri:

• Kronik yorgunluk ve halsizlik görülür.
• Kronik baş ağrıları görülür.
• Konsantrasyon problemi yaşandığı görülür.
• Demir eksikliği olan kişiler sürekli olarak üşürler. Vücut ısıları her zaman düşüktür.
• Demir eksikliğinin bir diğer belirtisi ise baş dönmesidir.
• Baş dönmesiyle birlikte gözler kararabilir, bayılacak gibi hissedilir ya da sık sık bayılmalar görülebilir.
• Ellerde ve ayaklarda uyuşmalar hissedilebilir.
• Saç dökülmesi görülebilir.
• Genel olarak sinirlilik söz konudur.

Demir eksikliğinin ileri derece belirtileri;

• Kalpte çarpıntı hissi
• Buz veya toprak yeme isteği
• Bazı psikiyatrik rahatsızlıklardan olan huzursuz bacak sendromu
• Vücuttaki tiroit fonksiyonlarındaki yavaşlama gibi durumlar görülmektedir.

Demir eksikliği olan kişiler veya bu tarz durumları yaşayan kişiler mutlaka bir uzmana gidip kan testi yaptırmalıdır.

Demir Eksiliği Tedavisi

Demir eksikliği mutlaka bir uzman tarafından teşhisi konulması gereken ve ona göre bir tedavi planının yapılması gereken bir rahatsızlıktır. Demir eksiliği durumunda beslenmeye önem verilmesinin dışında, uzman tarafından verilen ilaçlarda bu konudaki tedavi şansını arttırmaktadır. Kullanılan ilaçların kesinlikle süt ve süt ürünleri ile birlikte kullanılmaması gerekmektedir. Aynı zamanda demir eksikliği ilacı kullananların ilacı içtikten sonra yaklaşık bir saat sonra çay ve kahve tüketmeleri gerekmektedir. Demir eksikliği bir uzman tarafından kontrol edilip tedavisi uygulandığında genellikle fayda sağlayıp demir eksikliği problemi ortadan kaldırılmaktadır.

Demir Eksiliği Olan Kişiler Nasıl Beslenmeli

• C vitamini demirin vücuttaki emilimini arttırmakta ve kolaylaştırmaktadır. Bu yüzden c vitamini olan ürünleri öğünlerimizin yanında tüketmeliyiz.
• Yemekleri pişirmek ve saklamak için kullandığımız ürünlerin alüminyum, çelik gibi ürünler olmamasına özen göstermeliyiz.
• Baklagil ve et ürünlerini çok fazla pişirmemeliyiz. Çok fazla pişen bu ürünler demir emilimini azaltmaktadır.
• Sürekli ve sıklıkla posalı gıdalarla beslenmek demirin vücuttaki emlimini azaltır. Bu yüzden bu tarz beslenmeyi biraz daha azaltmalıyız.
• Yemeklerle birlikte çay ve kahve tüketmemeliyiz.
• Yeşil yapraklı sebzeleri daha fazla tüketmeliyiz.
• Pekmez ve yumurta gibi besinlere kahvaltıda ve öğünlerimizde yer vermeliyiz.
• Ara öğünlerde kuru meyve, kayısı gibi ürünlerin tüketilmesi günlük demir emilimini arrttıran ve destek olan besinlerdir.

Demir eksiliği yaşayan kişiler beslenme şekillerini düzene soktuklarında genellikle kandaki demir miktarı artmakta ve vücuttaki demir eksikliği belirtileri yavaş yavaş ortadan kalkmaktadır. Demir eksiliğini giderebilmek için sağlıklı beslenmek çok önemlidir.

Demir Eksikliği Anemisi Neden Olur?

Demir eksikliğinin birden fazla nedeni olabilmektedir. Bu nedenler genellikle yanlış beslenmeden kaynaklanmaktadır.

Demir eksikliğine neden olan durumlar;

• Yanlış diyet ve beslenme şekli
• İşlenmiş gıdaların fazla tüketimi
• Folik asit ve B12 eksikliği
• Kadınlardaki fazla adet kanamaları
• Hayvansal gıdaların yanlış ve yetersiz alımı
• Çocukların anne sütü yerine erken inek sütüne başlatılması
• Aşırı kafeinli ürünler, kahve ve çay tüketimi

Demir Eksikliği Vücutta Nelere Sebep Olur?

Demir eksikliği vücutta alyuvarların üretimini azaltarak vücuttaki dokulara oksijenin yeteri kadar taşınmasının önüne geçer. Dokulardan da anlaşılacağı gibi bunun içerisine hücrelerimiz ve organlarımızda girmektedir. Demir eksikliği anemisi kişiyi halsiz ve yorgun düşürür. Bazen konuşurken bile nefesini kontrol edemez çabuk yorulur. Bu durum nefes darlığı sorunlarının oluşmasına neden olabilmektedir.

Kadınlarda Demir Eksikliği

Kadınlardaki ferritin yani demir değerleri yaşa göre değişiklik göstermektedir. Kadınlarda olması gereken normal seviye ml/ng olarak kabul edilmektedir. Kadınlarda erkeklere oranla daha düşük olmasının sebebi her ay gördükleri adet döngüsünden kaynaklanmaktadır. Kadınlardaki demir eksikliği önemlidir. Bu yüzden gerekli kan tahlillerinin yapılıp uygun şekilde bir tedavi planı doktor ile birlikte yapıldıktan sonra uygulanabilir. Gerekli durumlarda laboratuvar testleri ve diğer tedavi yöntemleri uygulanabilir.

Hamilelerde Demir Eksikliği

Hamilelik döneminde kadınların demire olan ihtiyacı daha fazla olmaktadır. Bu yüzden hamile olan kadınların beslenmesine daha fazla özen göstermesi gerekmektedir. Hamilelik boyunca sağlıklı ve dengeli beslenme demir eksikliğinin önüne geçebilecek en sağlıklı yoldur. Hamilelik döneminde demir eksikliği sağlıklı beslenme ile hala istenilen seviyede değilse mutlaka doktor tarafından gerekli takviyeler yapılır. Gerekli takviyeler yapıldıktan sonra ise  her ay düzenli kontrollerle mevcut durum takip edilir. Kişinin doktora danışmadan kesinlikle tek başına takviye almamaları gerekmektedir.