Gerçek Ya Da Gerçeğe Yakın Olaylar Anlatılır

Gerçek ya da gerçeğe yakın olayların anlatıldığı uzun soluklu anlatım türüdür. Geleneksel bir içeriği olan, kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılan öykülerdir. Genellikle sevgi ve kahramanlık konularını işler. Kişiler gerçek yaşama uygundur. Bu kişilerin olağanüstü özellikleri oldukça sınırlıdır. Halk hikâyeleri, diğer insanlara göre daha kültürlü kişiler tarafından anlatılır. Nesir nazım karışımı bir anlatım kullanılır. Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin ünlü halk hikâyelerindendir.

Destanların, zaman içerisinde biçim ve öz değişikliğine uğramasıyla oluşan ürünlerdir. Halk hikâyelerinde olağanüstü unsurlar azalmış, kişiler ve olaylar doğal boyutlarına gelmiştir. Halk hikâyeleri ilahi bakış açısı ile oluşturulur. Yani hikâyelerin anlatıcısı her şeyi bilmektedir. Bu hikâyelerin metinleri kurmacadır ve bu metinlerde dil şiirsel işleviyle kullanılmıştır.

Halk hikâyeleri konularına göre üçe ayrılır:

1. Aşk hikâyeleri: Toplum hafızasında uzun süre yaşayan aşkların hikâyeleştirildiği sevgi temalı halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Elif ile Mahmut, Derdiyok ile Zülfü-siyah, Âşık Garip, Kerem ile Aslı, Arzu ile Kanber, Tahir ile Zühre, Ercişli Emrah ile Selvihan vb. örnek verilebilir.
2. Dinî temalı kahramanlık hikâyeleri: Tarihe mal olmuş kahramanları veya dinsel açıdan önemli kabul edilen erdemli kişileri konu edinen halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Danişment Gazi ile ilgili hikâyeler, Hayber Kalesi, Van Kalesi gibi Hz. Ali ile ilgili hikâyeler vb. örnek verilebilir.
3. Destanî halk hikâyeleri: İçinde destana ait bazı özellikleri barındıran halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Dede Korkut Hikâyeleri ve Köroğlu Hikâyesi örnek gösterilebilir.

Halk Hikâyelerinin Genel Özellikleri

• Aşk, sevgi ve kahramanlık gibi konular işlenir.
• Ortaya çıktıkları dönemin sosyal, siyasal ve kültürel özelliklerini yansıtır.
• Olaylar halkın anlayacağı, sade bir dille anlatılır.
• Âşıklar, olayları saz çalarak taklitler yaparak anlatırlar.
• Kişiler ve olaylar gerçeğe yakındır; olağanüstülükler oldukça sınırlıdır.
• Anlatıcıları halk ozanları, şairler, âşıklar gibi kültürü olan kişilerdir. Anlatımda nazım ve nesir birlikte kullanılır. Hikâyelerde olayın anlatımını hızlandırmak için nesre başvurulurken, duyguları daha etkili yansıtmak için nazım kullanılmıştır.
• Halk hikâyeleri sözlü gelenek ürünleridir, yani anonimdir.
• XVI. yüzyıldan itibaren destanın yerini almıştır.
• Nazım-nesir karışıktır.
• Anlatmaya ve olaya dayanan bir türdür.
• Masallarda olduğu gibi kalıplaşmış ifadeler vardır.
• Halk hikâyesinin içinde masal, efsane, fıkra, dua, beddua, deyim, atasözü, bilmece vb. örneklerine rastlanabilir.
• Özel anlatıcıları vardır. Meddahlar veya âşıklar tarafından anlatılır. Anlatıcıları okur-yazar, az çok kültürlü kişilerdir.
• Genellikle mutlu bir biçimde biter.
• Kahramanların yaptığı dua ve beddualar mutlaka kabul edilir. Kahramanın en büyük yardımcısı Hz. Hızır, ondan sonra attır.
• Kahramanlar genellikle dört şekilde âşık olur:
  • Bade içme,
  • Resme bakarak âşık olma,
  • İlk görüşte âşık olma,
  • Aynı evde büyüyen kahramanlar kardeş olmadıklarını öğrenince.

Türk halk hikâyeleri genel olarak beş bölüm halinde düzenlenir:

1. Fasıl: Âşık bu bölümde dinleyiciyi hazırlamak, ustalığını göstermek veya dinleyenlerin isteklerine cevap vermek için bir divani söyler. Ardından cinaslı bir türkü, bunun ardından da olağanüstü bir konunun yer aldığı bir tekerleme söylenir.
2. Döşeme: Manzum veya mensur cümlelerden oluşan kalıplaşmış bir giriştir. Hikâyenin geçtiği yer ve zaman, hikâyenin kahramanları ve bunların aileleri tanıtılır.
3. Hikâyenin Asıl Konusu: Aşk hikâyelerinde aşığın sevgilisine kavuşmak için çektiği sıkıntılar; dini-destanî hikâyelerde ise, din ve kahramanlık konuları ağır basar.
4. Sonuç ve Dua: Aşk hikâyelerinin büyük bir çoğunluğu sevgililer vuslata ermeden biter. Hikâyenin sonunda dua edilerek hikâye bitirilir.
5. Efsane: Hikâye ile ilgisi olmayan bu efsanede, vuslatın gerçekleşmediği hikâyelerde sevgililerin öbür dünyada vuslata ereceklerine işaret edilir.

Halk hikâyeleri; Türk, Arap ve İran-Hint kaynaklı olmak üzere üç grupta toplanır:

1. Türk kaynaklı hikâyeler:Dede Korkut Hikâyeleri, Kerem ile Aslı, Âşık Garip, Emrah ile Selvihan&#;
2. Arap kaynaklı hikâyeler:Yusuf ü Züleyha, Leyla ile Mecnun&#;
3. Hint-İran kaynaklı hikâyeler:Ferhat ile Şirin, Kelile ve Dimne&#;

Halk Hikâyesi Nedir?

Halk hikâyesi, hikaye türünün en eski örnekleri olan ve destandan modern hikayeye geçişi sağlayan anonim eserlerdir.

Başka bir tanım yapacak olursak; Türk edebiyatı verimleri içinde asırdan itibaren görülmeye başlanan, genellikle aşıklar tarafından nazım-nesir (şiir-düz yazı) karışık bir ifade tarzı ile dinleyicilere karşı anlatılarak nesilden nesile intikal eden, yer yer masal ve destan özellikleri gösteren hikâyelerdir.

Halk Hikâyelerinin Genel Özellikleri

• Türk edebiyatında bu özelliğe sahip ilk örnek Dede Korkut Hikâyeleridir.
• Genellikle aşk konusunun işlendiği halk hikayelerinde zaman zaman kahramanlık konularıyla dini konuların işlendiği de görülmüştür.
• Nazım &#; nesir karışık olarak anlatılan bu hikayelerin gelişip yayılmasında saz şairlerinin önemli bir fonksiyonu vardır.

Halk hikayeleri, destanlardan;

• mutlaka tarihi bir vakaya dayanmaması,
• nazım-nesir karışık oluşu ve zamanla nesir kısmının ağırlık kazanması,
• şahısların ve olayların anlatımında takınılan gerçekçi tavır,
• kahramanlıktan çok aşk maceralarına yer verilmesi,
• destanlarda yer alan olaylar kesin bir sonla bitmediği halde halk hikayelerinde kesin bir sonun bulunması,
• halk hikayelerinde söz konusu edilen olayların ve kişilerin oldukça azalması,
• toplum karşısında anlatılmaları,
• hikayedeki manzum kısımların genellikle saz eşliğinde dile getirilmesi,
• değişik bir anlatılma üslup ve geleneğinin olması,
• belli yerlerinde tekerleme adı verilen belli söz kalıplarının bulunması gibi hususlarda ayrılmaktadır.
• Ayrıca destanlar belli bir daire teşkil ederler. Hikayelerde, özellikle aşk maceralarını işleyenlerde böyle bir daire söz konusu değildir.
• Hikayenin kahramanı aşık olur, sevgilisine kavuşma yolunda çeşitli maceralara girer, sonunda kavuşur veya kavuşamaz ama hikaye de orada biter. Destanlarda böyle kesin bir son mevcut değildir. Destanlara en yakın duran Köroğlu ve Dede Korkut Hikayeleri&#;nde böyle bir tesir görülmektedir.
• Halk hikayelerinde anlatılan ilişkiler, toplum içi olup, fertler ve tabakalar arasında cereyan eder.
• Hikayelerde olağanüstü özellikler epeyce azalmıştır.
• Halk hikayeleri, Perten Naili Boratav&#;a göre destandan romana geçiştir.
• Hikayeler masallara göre oldukça uzundur. Özellikle koşma şeklinde söylenen şiirler duyguyu yoğunlaştırmaya yarar.
• Halk hikayeleri daha çok âşıklar tarafından kahvelerde, düğün ve benzeri toplantılarda erkeklere hitap eder.
• Halk hikayelerinin destan döneminin kapanmasından sonra ortaya çıktığı kanaati yaygındır. Nitekim Türk edebiyatında halk hikayelerinin en eski örneği sayılan Dede Korkut Hikayeleri de destandan halk hikayeciliğine geçiş dönemi ürünü olarak kabul edilmektedir. yy&#; dan itibaren halk hikayelerinin belki de destandan boşalan yeri doldurmak üzere ortaya çıktığı söylenebilir.
• Aşk ve kahramanlık konularının çokça işlendiği halk hikayelerinin gerçek hayat olaylarından ayrılan, kendilerine göre bir mantık örgüsü vardır. Bu mantık idealist ölçüler göre şekillenmiş bir hayat anlayışını savunur. Bunun sonucu hikaye kahramanı idealist bir kişiliğe sahiptir. Son olarak şunu unutmamak gerekir ki; kendi içinde tutarlı bir mantığa dayanmak şartıyla halk hikayelerinde olmayacak şey yoktur.

Halk anlatılarının önemli bir türü olan halk hikayeleri, batıda ve bizde üretiliş tarz ve biçimi belirli bir tür olarak ele alınmış ve diğer anlatı türleri ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Halk hikayelerinde de bu anlatım ananesi devam etmekle beraber mühim bazı farklar onu destandan ayırır. Bunları şöyle sıralamak mümkündür:

a) Tarihi bir olayın olması şart değildir.
b) Nazım-Nesir (şiir-düz yazı) karışıktır. Zamanla nesir nazıma üstünlük kazanmıştır.
c) Şahısları ve olayların anlatılmasında realist, çizgilere daha çok yer verilmiştir.
d) Kahramanlıktan çok aşk maceraları konunun ağırlığını teşkil etmektedir.

Konuları Bakımından Halk Hikayeleri

1. Aşk Hikayeleri
2. Kahramanlık Hikayeleri
3. Aşk ve Kahramanlık Hikayeleri

Coğrafi Yayılışları Bakımından Halk Hikayeleri:

1. Anadolu&#;da Bilinen Halk Hikayeleri
2. Türk Dünyasının Bir Bölümünde Bilinen Halk Hikayeleri
3. Türk Dünyasının Genelinde Bilinen Halk Hikayeleri

Çeşitli ve sayıları pek çok olan Anadolu Halk hikayeleri, çok değişik kaynaklardan gelmişlerdir. Bunlar arasında, kökleri binlerce yıl önceki Türk tarihinin derinliklerinde olanlar bulunduğu gibi, yeni olaylardan doğanlar veya yabancı kültürden aktarılanlar da vardır.

Halk hikayelerini kaba bir sınıflandırma ile, aşağıdaki türlere ayırabiliriz:

1. Destanlar ve Destanımsılar
2. Tarihler ve Menkıbeler
3. Aşk Hikayeleri
4. Masallar, Fıkralar ve Efsaneler

1) Destanlar ve Destanımsılar

Destan, kelime anlamı olarak Epos demektir; destanın diğer bir türü olan âşık şiirinde tamamen farklıdır. Destanın başlıca niteliği uzun soluklu bir anlatım olmasıdır. Örneğin Oğuzlardan bize kalmış Dede Korkut Kitabı adlı destan, dresden yazmasında 12 boy ve sayfalık bir metindir. Kırgızların Manas Destanı ortalama olarak dize tutar. Görüldüğü gibi destanlar en uzun halk edebiyatı türlerindendir.

Destanlar çoğunlukla nazımla düzenlenmiştir. Aynı diğer halk edebiyatı türlerinde olduğu gibi destanda da söz, ezgi ve seyirlik anlatım biçimi kullanılmaktadır. Bütün bunların dışında destanlar ölçülü söz biçiminde söylenmiş, yani ölçü kullanılmıştır. Destanlarda anlatılanlar kahramanlık hikayeleri ve doğa üstü varlıkların geçtiği olaylardır.

1) Kozmogoni ve mitoloji konuları &#; Tanrılar ve evrenin yaratılışını inceler
2) Ulusun geçmişindeki önemli olaylar ve büyük önderler.

Destanların günümüze kattıkları; geleneklerimiz, göreneklerimiz ve tarihimiz hakkında verdiği bilgilerdir. En önemlileri: Oğuz Destanı, Dede korkut hikayeleri, Ergenekon Destanı

2) Tarihler ve Menkıbeler

Önemli bazı tarih olayları, halk arasında, hikaye şekline dökülerek anlatılır. Ağızdan ağıza dolaşan bu hikayeler, zaman geçtikçe, asıl hallerinden uzaklaşırlar. Bunlar, zaman zaman, kimlikleri bilinmeyen kişiler tarafından yazıya geçirilir. Anlatılan tarihi olay, eski çağlara doğru uzaklaştıkça, hayalle beslenerek destana masala doğru kaymaya başlar. Bu kayma, olaylar yazıya üstünden uzun süre geçtikten sonra geçirildiği zaman görülür.

&#;Tevarih-i Al-i Osman&#; (Osmanoğulları Tarihleri) adlı eser, olaylar yaşandığından çok kısa bir süre sonra yazıya geçirildiği için esasına bağlı kalmıştır. Olağan üstü olaylarla bezenen eserler de, İslam tarihinde görülmektedir: &#;Seyyid Battal Gazi&#;, &#;Cafer-i Tayyar&#;, &#;Hz. Ali&#;nin Cenkleri&#; gibi.

3) Aşk Hikayeleri

Aşk hikayelerinin kahramanı bir aşıktır. Türk halkı şiire ve şaire karşı büyük saygı duyduğu için, birçok saz şairinin hayatlarını acı-tatlı olaylarla süsleyerrek hikaye etmişlerdir. Kimi aşıklar da bu halk geleneğine uyarak, kendi hayatlarından kendi aşklarından söz eden hikayeler düzenlemişlerdir.

Bir saz şairinin hayatı çevresinde doğan hikayelerin en tanınmışları: Köroğlu, Aşık Kerem, Aşık Garip&#;tir.

Köroğlu&#;ndan bir örnek:
&#;
Dinleyin ağalar dinleyin beyler
Sorarım bunları birgün olur ki
Adam olup koç bir ata binmişim
Kırarım belleri bir gün olur ki
Ben yükümü dağ başında çözersem
Sıra sıra koç yiğidi dizersem
Yiğitler elinde bade süzersem
Ararım bunları bir gün olur ki
&#;

4) Masallar, Fıkralar ve Efsaneler:

Masallar nesirle söylenmiş, dinlik ve büyülük inanışlardan ve törelerden bağımsız, tamamiyle hayal ürünü, gerçekle ilgisiz ve anlattıklarında inandırmak iddiası olmayan, kısa bir anlatıdır. Ancak, masalı sadece &#;olağanüstü&#; olayları konu eden yazı biçimi olarak tanımlamak da hata olur, çünkü, hayal ürünü olup olağanüstü olmayan masallar da vardır.

Masalı hikaye, destan ve efsaneden ayıran başlıca özellik, masalın, gerek olağanüstü, gerek gerçek hayattan alınma olayları, hayal ürünüymüş gibi anlatmasıdır.

Fıkra terimi; genelde, latife, nükte ve birçok hallerde sadece hikaye anlatılarına verilen genel addır. Fıkralarda kısa ve yoğun bir anlatım tekniği kullanılır. Bu anlatı biçimi, halk edebiyatında, gerek sözlü, gerek yazılı olsun, bir hazine değerindedir ancak tam olarak derlenmiş, sınıflanmış ve incelenmiş olmadıkları için bu hikayelerden yeterince yararlanılamaz.

Efsaneyi, diğer anlatım türlerinden farklı kılan efsanenin geçmiş hakkında söylediğinin gerçek olarak kabul edilmesidir. Efsaneler gerçek niteliktedir. Diğer bir anlatım farkı ise, efsanelerin günlük anlatım diliyle, uslüpsüz, düz yazı biçiminde yazılmış olmasıdır. Bir destan parçası karmaşık ve uzun soluklu anlatı bütününden kopup, kendine özgü üslup niteliklerini yitirince, sadece olağanüstü yönleriyle bir kişiyi ya da bir olayı bildirmek göreviyle sınırlanınca &#;efsane&#; olur.

Halk Hikayelerine İlişkin Bazı Kavramlar

• Kara Hikaye: İçinde manzum parça olmayan hikâyelere kara hikâye denir.

• Serküşte/ Bozlak /Kaside: Kısa, bir türküye bağlı olarak anlatılan hikâyelere Kuzeydoğu Anadolu&#;da serküşte ya da kaside denir. Bunlar basit yapılı birkaç türküden oluşan hikayelerdir. Bu hikâyelere Güney Anadolu&#;da bozlak denir.

• Hikâyeli türkü: Bir türküye bağlı olarak anlatılan hikâyelere hikâyeli türkü denir. Bir hikâyeye bağlı olarak söylenen türkülere türkülü hikâye denir.

• Peşrev:Azerbaycan ve İranlı âşıklar hikayede yer alan her bir türkünün ardından hikayedeki konuya uygun bir mani okurlar. Buna türkülerin peşrevi adı verilir.

• Karavelli: Halk hikâyelerinin anlatıldığı hikâyeler arasında kısa, mensur, ibret verici veya güldürücü hikâyelere karavelli denir.

• Duvaggapma: Halk hikâyelerinin sonunda âşık ve maşuğun kavuşturulmasından sonra söylenen genellikle muhammes ve müseddes türünde şen, şakrak neşeli güzellemelere verilen addır.

• Peşrev/Sersuhane:Halk hikâyesi, anlatılmaya başlanmadan önce söylenen mensur ve manzum parçalara verilen addır.

• Selçuk:Saz meclislerinde âşığın kendi şiirlerini okumadan önce yahut bir hikâyeyi anlatmaya başlamadan önce fikrî, mistik hatta didaktik tarzda söylediği manzum üründür.

Halk Hikayelerinin İçerik Özellikleri

Aşk Konulu Halk Hikâyeleri

• Derdiyok ile Zülfü Siyah
• Tahir ile Zühre
• Ercişli Emrah
• Arzu ile Kamber
• Aşık Garip
• Karacaoğlan ile İsmikan Sultan

Kahramanlık Konulu Aşk Hikâyeleri

Aşk ve Kahramanlık Konulu Halk Hikâyeleri

• Kirmanşah
• Yaralı Mahmut
• Şah İsmail
• Bey Böyrek

Bazı Halk Hikâyeleri &#; Özet

Mehmene Bânu kız kardeşi Şirin için bir köşk yaptırmak ister. Köşkü süsleme işini o yörenin en usta süslemecisi (nakkaş) Ferhat&#;a verirler. Ferhat, çalışırken Şirin&#;i görür ve ona âşık olur. Mehmene Bânu da Ferhat&#;ı sevmektedir. Bu nedenle Şirin&#;le evlenmesini istemez, karşı çıkar. Ferhat bir gezi sırasında Amasya kentinin hükümdarı Hürmüz Şah ile tanışır. Hürmüz Şah Ferhat&#;ın başına gelenleri dinleyince onu yanına alır. Birlikte Erzen&#;e giderler. Hürmüz Şah, Şirin&#;i Ferhat için Mehmene Bânu&#;dan ister. Mehmene Bânu karşı çıkınca iki hükümdar birbirlerine savaş açarlar. Savaş sırasında Hürmüz Şah&#;ın oğlu da Şirin&#;e âşık olur. Savaş sonunda yenilen Mehmene Bânu her şeyi bırakarak kaçar. Şirin Amasya&#;ya getirilir. Oğlunun da Şirin&#;e âşık olduğunu öğrenen Hürmüz Şah güç durumda kalır. En sonunda Ferhat&#;a başarılması güç bir iş verir ve bu işi başarması koşuluyla Şirin&#;e kavuşabileceğini söyler.

Ferhat, Amasya yakınlarındaki bir dağı delecek ve kente oradan su getirecektir. Ancak bu işi başarırsa Şirin&#;le evlenebilecektir. Ferhat büyük bir coşku ile işe koyulur ve bir süre sonra işin sonuna yaklaşır. Ferhat&#;ın bu işi başaracağını anlayan Hürmüz Şah, çalıştığı bir dağda Ferhat&#;a yaşlı bir kadınla Şirin&#;in öldüğü haberini yollar. Bu yalan habere inanan Ferhat, Şirin&#;in ölüm acısına dayanamaz ve dağları deldiği gürzünü canına kıymak amacıyla havaya fırlatır ve yere düşen gürzün altında kalarak ölür.

Ferhat&#;ın ölüm haberini alan Şirin de bir hançerle kendini öldürür, iki sevgiliyi yan yana gömerler. Söylenceye göre; her bahar Ferhat&#;ın mezarı üstünde kırmızı, Şirin&#;in mezarı üstünde beyaz bir gül ve aralarında da bir diken çıkmaktadır.

Bir eşkıya baskınından sağ kurtulan tek çocuk olan Kamber&#;i evlatlık olarak büyüten ailenin Arzu ismini verdikleri bir kızları olur. Çocuklar büyüdüklerinde birbirlerine âşık olurlar. Ama Arzu&#;nun kötü yürekli annesi buna engel olur. Kamber kederinden dağlara düşer. Arzu zorla bir zenginle evlendirilir ancak Arzu adamı kendisine yaklaştırmaz. Bunun üzerine adam üzüntüsünden ölür. Günün birinde Arzu ile Kamber birbirlerini bulur. Arzu&#;nun annesi buna engel olmak ister. Ancak gençlerin etrafı suyla çevrili olduğundan yanlarına yaklaşamaz. Bu sırada iki gencin göğsünden birer güvercin havalanarak uçar. Âşıklar orada ruhlarını teslim ederler.

Türkler arasında çok yaygın bir aşk öyküsü olan Arzu ile Kamber, Anadolu, Rumeli, Azerbaycan, Türkistan ve Irak&#;ta (Kerkük) dilden dile dolaşır. Hikâyenin taş baskısı ve yazma nüshaları vardır. Hikâye Karagöz oyununa ve sinema filmlerine konu olmuştur.

Bir zamanlar yaşlı bir İsfahan Padişahı, mirasını bırakacak bir erkek evladı olmadığı için üzülmektedir. Padişahın &#;Keşiş&#; diye hitap ettiği Ermeni bir yardımcısı vardır. Keşiş padişah için bir elma ağacı diktirtir ve senesinde padişahın herkesi kıskandıracak derecede yakışıklı bir erkek evladı dünyaya gelir. Bu çocuğa yiğitliği ve mertliği dolayısı ile Kerem adı verilir.

Keşişin de Aslı adında dünyalar güzeli bir kızı vardır. Bu iki genç çocukluklarını beraber geçirirler. Gençler birbirlerine âşık olur. Ancak Aslı&#;nın ailesi din farkı nedeniyle kızlarını Kerem&#;e vermemek için kaçırırlar. Kerem&#;in Sofu adında bir arkadaşı vardır. Kerem bir gün Sofu&#;yla gezerken Aslı&#;yla karşılaşır. Kerem&#;in nutku tutulur ve bir daha konuşamaz. Bir süre sonra Aslı ortadan kaybolur. Kerem Aslı&#;yı bulmak için yollara düşer. Yolda karşısına çıkan herkese Aslı&#;yı sorar. Yolda karşılaştığı kızları Aslı&#;ya benzetir. Bir gün Sofu Kerem&#;in yanına gelir. Kerem&#;e, Aslı&#;nın başkasıyla evleneceğini söyler. Kerem bunu duyar duymaz Aslı&#;nın evine gider. Aslı ile Kerem o gece evlenirler.

Halk Hikayelerinin Özellikleri Nelerdir? 

Halk hikayeleri, hikaye türünün en eski örneklerinden olan ve destandan modern hikayeye geçişi sağlayan anonim eserlere denir. Halk hikayelerindeki şiirler, daha çok hikayenin birinci derecede kahramanları ile söylenir. 

Halk hikayelerinde karşılaştığımız nazım ve nesir karışımı olma özelliği Hazar Denizi’nin batısında bulunan Türkiye, Azerbaycan ve Balkanlarda ortaktır. Aynı zamanda bu durum az da olsa Türkistan coğrafyasında bulunan metinlerde de görülür. Ama bu metinlerin zaman zaman manzum olma özelliği ile de karşılaşılıyor. Halk hikayelerinin genel özellikleri ise şunlardır;

Türk edebiyatında bu özelliğe sahip olan ilk edebi örnek Dede Korkut Hikayeleridir.

Nazım ve nesir karışık bir şekilde anlatılan bu hikayelerin gelişip yayılmasında saz şairlerinin önemli bir fonksiyonu bulunur.

Genellikle aşk konusunun işlendiği halk hikayelerinde bazen kahramanlık konuları ile ilgili dini konuların işlendiği de görülüyor.

Halk hikayeleri, neşir ve nazım karışımı anlatmalardır. Bu yönü ile diğer halk anlatmaları bulunan efsane, masal ve fıkradan kolaylıkla ayırt edilebilir. Her ne kadar masal metinleri arasında, çok az da bulunsa, manzum bölümler bulunuyorsa, bunlar halk hikayelerinin yanında çok zayıf kalır.

Halk hikayelerindeki tasvirlerle duygusal bakımdan düşük yoğunluktaki kısımlar mensur bir şekilde anlatılır. Duygu yoğunluğunun daha çok arttığı yerler ile konuşmalar ise genellikle şiirlerle dışa vurulur.

Manzum parçalar ise önemli ölçüde hece vezni ile söylenir. 7, 8, 11, 14 ve 15’li hece ölçüsü ile karşılaştığımız bu şiirlerin vezin çeşitliliği anlatıcının ustalığından kaynaklanır.

Usta anlatıcılar ise, daha çok 7, 8 ve 11 heceli şiirlere daha çok ağırlık verirler. Tahir ile Zühre, Kamber ve Arzu gibi hikayelerde manzum bölümler daha çok 7 hecelidir.

Halk hikayesi anlatma geleneği, Doğu Anadolu’ya özgüdür ve başka bölgelerimizde çok daha az görülür.

Halk Hikayeleri Nazım mıdır, Nesir mi?

Türk Edebiyatı verimleri içinde bulunan asırdan itibaren görülmeye başlanan, genellikle aşıklar tarafından nazım ve nesir (şiir ve düz yazı) karışık bir ifade tarzı ile dinleyicilere anlatılarak nesilden nesle aktarılan, yer yer masal ve destan özellikleri de gösteren hikayelerdir.

Anlatmaya bağlı edebî metin türleri şunlardır:
» Masal
» Fabl
» Destan
» Halk Hikâyeleri
» Mesnevi
» Manzum Hikâye
» Hikâye
» Roman

MASAL

&#x; Masallar, genellikle halkın ortak yaratısı olan, sözlü kültürde dilden dile aktarılan olağanüstü kişilerin başından geçen olağanüstü olayların anlatıldığı eserlerdir.

&#x; Tamamen düş ürünü ve uydurma oluşları masalların temel niteliğidir.

&#x; Sözlü edebiyat ürünü olan masallar, oluşumlarından çok sonra derlenerek yazıya geçirilmiştir.

&#x; Masallarda millî ve dinî özelliklere yer verilmez; evrensel özellik taşıyan bu türün çeşitli yerlerinde aynen tekrar edilen bölümleri vardır.

&#x; Masalın öğeleri şunlardır:

Konu: Masallarda genellikle iyilik-kötülûk, adalet-zulüm gibi karşıt durumları simgeleyen kişilerin mücadeleleri, ulaşılması zor hayaller işlenir.

Olay: Masal gerçek dışı ve olağanüstü olaylar üzerine kuruludur. Olaylar hayal ürünüdür.

Kişi: Kahramanları arasında hayvanlar, cinler, periler, devler, cadılar, haydutlar, hırsızlar, padişahlar, vezirler vb. bulunur. Masal kahramanları “bir padişah&#;, “bir terzi” gibi belirsiz ifadelerle sunulur.

Yer: Olayların geçtiği çevre belirsizdir. Çevre haritada bulunmayan ülkeler ya da hayalde tasarlanan Kafdağı gibi yerlerdir.

Zaman: Masallarda zaman belirsizdir, miş&#;li geçmiş zaman kipiyle anlatılmaları zamanın belirsizliğini gösterir. “Bir varmış, bir yokmuş&#;” gibi tekerlemeler de zamanın belirsizliğini güçlendirir.

Plan: Türk masalları “döşeme, olay ve dilek” olmak üzere üç bölümden oluşur. Döşeme bölümü, masalcının dinleyicileri masal havasına sokmak amacıyla söylediği tekerlemelerden oluşur. Olay bölümü kendi içinde serim, düğüm, çözüm bölümlerinden oluşur. Dilek bölümünde ise mutluluk dileyen bir tekerlemeyle masal bitirilir.

Amaç: Masallarda eğlendirerek eğitme amacı güdülür. Kimse rencide edilmeden insanlara ders verilir. Her kahraman, toplumsal yaşamdaki bir karakterin simgesidir. Buradan hareketle masalın sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.

Masallar konularına göre üçe ayrılır:

1. Hayvan Masalları
2. Asıl Masallar
3. Zincirlemeli Masallar

&#x; Masallarla ilgili ilk araştırmaları Alman araştırmacı Wilhelm Karl Grimm yapmıştır. Eflatun Cem Güney, Pertev Naili Boratav, Saim Sakaoğlu, Tahir Alangu, Naki Tezel gibi araştırmacılar, Türk masalları üzerine önemli araştırmalara imza atmıştır.

• Binbir Gece Masalları (Arap),
• Binbir Gündüz Masalları (Hint),
• Grimm Kardeşlerin Masalları (Alman),
• Andersen Masalları (Danimarka),
• Perrault Masalları (Fransa)

dünyaca tanınan masal örnekleridir.

&#x; Türk masalları içerisinde en meşhuru Keloğlan masallarıdır.

&#x; Halk masallarından yararlanılarak belli bir sanatçı tarafından yazılan masallara edebî masal adı verilir. Andersen masalları bu türe örnektir.

&#x; Yazıya geçirilen ilk Türk masalları, Tahir Alangu’nun hazırladığı Billur Köşk Masalları’dır.

FABL

&#x; Fabl; kahramanları bitki ve hayvanlar olan, genellikle manzum biçimde oluşturulan, içeriği ile ahlak dersi veren kısa öykülerdir.

&#x; Olaylar kişileri güldürürken eğiten bir özellikte anlatılır. İnsanlar arasında geçen iyi-kötü, cesur-korkak, dürüst-ikiyüzlü, gözü tok-açgözlü vb. çatışmalar;bu nitelikleri temsil eden hayvan kahramanlar arasında geçmiş gibi gösterilir.

&#x; Teşhis (kişileştirme) ve intak (konuşturma) sanatına sıklıkla başvurulur.

&#x; Alınması gereken ahlak dersi “kıssadan hisse” biçiminde anlatının sonunda dile getirilir.

&#x; Didaktik özellikler gösteren fabllarda serim, düğüm, çözüm ve öğüt bölümlerine yer verilir.

&#x; Dünya edebiyatında ilk ve önemli fabllar Hint yazarı Beydeba&#;ya aittir. Beydeba’nın fablları Kelile ve Dimne adlı bir eserde toplanmıştır.

&#x; Türün en önemli isimleri. Yunan sanatçı Aisopos (Ezop) ve Fransız yazar Jean de La Fontaine’dir.

&#x; Türk edebiyatında ilk fabl örneğini Hârname eseri ile yüzyıl divan şairi Şeyhî vermiştir.

&#x; Ahmet Mithat Efendi’nin &#;Kıssadan Hisse&#; adlı yapıtında fabl denemelerine yer verilmiştir.

&#x; Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk fabl denemelerini Şinasi kaleme almıştır. Şinasi, La Fontaine’in fabllarından bir kısmını Türkçeye çevirmiştir.

&#x; Orhan Veli Kanık ve Sabahattin Eyüboğlu da Cumhuriyet Dönemi’nde La Fontaine’in fabllarını Türkçeye çevirmişlerdir.

DESTAN (EPOPE)

Destanlar, bir ulusun yaşayışını yakından ilgilendiren savaş, göç, kıtlık vb. tarih ve toplum olaylarını yiğitlik ve olağanüstülüklerle anlatan uzun, manzum hikâyelerdir. Tarihsel gerçeklikten yola çıkılarak oluşturulan destanlar, toplumların ilk edebî ürünleridir. Toplumların edebiyatı destanlarla başlar.

Destanların özellikleri:

&#x; Milletleri derinden etkileyen tarihî ve sosyal olayları anlatır.

&#x; Çoğunlukla manzumdur.

&#x; Olağanüstü güçlere sahip, İnsanüstü özellikler gösteren kahramanları vardır. Kahramanları genellikle tip özelliği gösterir.

&#x; Yiğitlik, kahramanlık, göç, savaş, yurt sevgisi gibi konular işlenir.

&#x; Ulusal bilinci ve birliği artıran metinlerdir.

&#x; Zaman ve mekân öğeleri vardır ancak belirli bir zamanı ve mekânı dile getirmez.

&#x; Epik şiirin ilk örneği kabul edilir.

&#x; Destanlarda anlatıcı, olayları genellikle hâkim (ilahi) bakış açısı ile sunar.

HALK HİKÂYELERİ

&#x; Halk hikâyeleri, yüzyıldan itibaren destanın yerini alan ve sözlü halk geleneğinde yaşatılan anlatılardır.

&#x; Köy odalarında, erkek meclislerinde, kasaba ve kent kahvehanelerinde az çok kültürlü sayılabilecek kişiler tarafından anlatılır.

&#x; Bazı halk hikâyeleri karmaşık olmayan, basit bir olay örgüsüne dayanır. Bunlar bir iki saatte anlatılabilir. Bazılarında ise uzun, karmaşık bir olay örgüsü vardır. Bu tür hikâyelerin anlatımı birkaç gece sürebilir.

&#x; Halk hikâyeleri tema etrafında oluşan bir olay örgüsünün kişi, yer ve zaman gibi öğelerinin bütün oluşturduğu bir yapıya sahiptir.

&#x; Anlatım nazım-nesir karışık olarak sunulur. Konularına göre; dinî halk hikâyeleri (Battalnâme, Dânişmentnâme), aşk hikâyeleri (Kerem ile Aslı, Arzu ile Kamber, Ferhat ile Şirin, Tahir ile Zühre), kahramanlık hikâyeleri (Köroğlu), destani halk hikâyeleri (Dede Korkut Hikâyeleri) şeklinde sınıflandırılabilir.

&#x; Anlatının daha çok nesir biçiminde sürdürülmesi, olayların ve kişilerin gerçeğe, doğal boyutlara daha çok yaklaştırılması halk hikâyesini destandan ayıran temel farklılıklardır.

MESNEVİ

&#x; Mesnevi, Divan edebiyatının her beyti kendi içinde kafiyeli (aa bb cc &#;) ve aruz ölçüsüyle yazılan nazım biçimidir.

&#x; Divan edebiyatının en uzun nazım biçimidir, beyit sayısı sınırsızdır.

&#x; Mesneviler, divan edebiyatının savaş, aşk, kahramanlık, şehir ve şehrin güzellikleri, din, tasavvuf, mizah gibi değişik konuları tahkiye etmeye (öyküleme) en uygun türüdür.

&#x; Günümüzdeki roman ve öykünün yerini tutan mesnevilerde, serim, düğüm, çözüm düzenine dikkat edilmiştir.

&#x; Anlatmaya bağlı diğer edebî metinler gibi mesnevilerin yapısı da tema, olay örgüsü, kişi, yer ve zaman öğelerinin bir araya gelmesiyle oluşur.

&#x; Aynı şair tarafından kaleme alınmış beş mesneviye “hamse&#; adı verilmiştir. Türk edebiyatında hamse sahibi ilk sanatçı, Çağatay şairi Ali Şîr Nevâî&#;dir. Anadolu sahasında Nevizâde Atâi, Taşlıcalı Yahya ve Nergisî tanınmış hamse sahibi şairlerdir.

MANZUM HİKÂYE

&#x; Manzum Hikâye; toplumsal bir olayın ya da durumun anlatılmasında kullanılan ölçülü kafiyeli hikâyedir.

&#x; Olay çevresinde gelişen edebî metinlerdendir; giriş, gelişme ve sonuç bölümleri hikâye ile benzer özellikler gösterir.

&#x; Manzum hikâyelerde sanatçı ya bir olayı anlatır ya da bir öğüt verme çabası güder.

&#x; Manzum hikâyeler, genellikle çevre tasviriyle başlar, ardından o çevrede bulunan kişiler anlatılır. Daha sonra ise olay anlatılır.

&#x; Manzum hikâyeler düşündürücü ve eğiticidir.

&#x; Manzum hikâyelerde konu sınırlaması yoktur, öğüt verilebilecek her olay manzum hikâyenin konusu olabilir.

&#x; Manzum hikâyeler dörtlük, beyit, bent nazım birimleriyle yazılabilir.

&#x; Toplumu ilgilendiren olaylar işlenir.

&#x; Düz yazıya çevrildiğinde anlamında herhangi bir değişme olmaz, anlam kaybına uğramaz. Bu yönüyle şiirden ayrılır.

&#x; Karşılıklı konuşmalara çokça yer verilir.

&#x; Servetifûnun Dönemi&#;nde yaygınlaşmaya başlayan manzum hikâyenin önemli temsilcileri Mehmet Âkif Ersoy ve Tevfik Fikret’tir.

HİKÂYE (ÖYKÜ)

&#x; Hikâye (Öykü), olmuş ya da olması mümkün olayların, kişilere bağlı olarak belli bir yer ve zaman içerisinde, ilgi çekici bir biçimde anlatıldığı kısa yazılardır.

&#x; Hikâyede amaç, okuyucuda estetik bir zevk ve heyecan uyandırmaktır.

&#x; Hikâyede, olaylar anlatılırken ayrıntılara inilmez, kişiler belli bir yönüyle ele alınır.

&#x; Türk edebiyatında ilk hikâye denemelerini Müsameretname adlı eseriyle Emin Nihat Efendi yapmıştır.

&#x; Ahmet Mithat Efendi&#;nin kaleme aldığı Letâif-i Rivâyât adlı eser, Türk edebiyatının ilk hikâye kitabı kabul edilir.

&#x; Tanzimat ikinci dönem sanatçısı Sami Paşazâde Sezai tarafından yazılan Küçük Şeyler, Türk edebiyatının Batılı anlamda ilk öykü kitabıdır.

&#x; Hikâye türünün ilk olgun örnekleri ise Servetifünun Dönemi&#;nde Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın, Mehmet Rauf gibi sanatçılar tarafından kaleme alınmıştır.

&#x; Özellikle Milli Edebiyat Dönemi ve Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında bu tür, Batılı örneklerle boy ölçüşecek seviyeye gelmiştir.

&#x; Hikâyeciliği meslek hâline getiren Ömer Seyfettin ile önemli bir atılım gerçekleştiren Türk hikâyeciliği,

• Yakup Kadri Karaosmanoğlu,
• Refik Halit Karay,
• Memduh Şevket Esendal,
• Sabahattin Ali,
• Sait Faik Abasıyanık,
• Tarık Buğra,
• Selim ileri,
• Mustafa Kutlu,
• Sevinç Çokum,
• Adalet Ağaoğlu

gibi sanatçılarla Türk edebiyatının vazgeçilmez bir türü hâline gelmiştir.

Öykü, tür bakımından üçe ayrılır:

1. Olay Hikâyesi (Klasik Hikâye)

&#x; Bu türün öncüsü Fransız yazar Guy de Maupassant&#;tır. O yüzden bu türe “Maupassant tarzı&#; da denir.

&#x; Olaylar serim, düğüm, çözüm esasına bağlı olarak anlatılır. Olay örgüsü önemli bir yer tutar, merak unsuru bu öykü türünün en önemli unsurudur.

&#x; Türk edebiyatında Ömer Seyfettin bu öykü tarzının en önemli temsilcisidir. Tanzimat Dönemi&#;nden Cumhuriyet Dönemi&#;ne Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar, Sabahattin Ali gibi pek çok sanatçı eserlerini bu öykü türü ile kaleme almıştır.

2. Durum (Kesit) Hikâyesi

&#x; Bu türün dünya edebiyatındaki ilk temsilcisi Rus yazar Anton Çehov’dur. O yüzden bu türe “Çehov tarzı’ da denmektedir.

&#x; Olaya önem vermeyen, yaşamdan herhangi bir kesiti, belli bir insanlık durumunu anlatan öykülerdir.

&#x; Bu öykü türünde serim, düğüm, çözüm planına bağlı kalınmaz.

&#x; Bu öykülerde şaşırtıcı, çarpıcı olaylar yoktur.

&#x; Günlük yaşamdan seçilmiş herhangi bir durum, türlü çağrışım ve izlenimlerle yansıtılır.

&#x; Gözlemci ve betimleyici unsurlara sıklıkla başvurulur.

&#x; Türk edebiyatında bu tarzın en önemli temsilcileri Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal&#;dır.

3. Ben Merkezli Hikâye

&#x; Hikâyeci, gözlemlerden ve olaylardan hareketle bireysel bunalım ve çıkmazlara yönelir.

&#x; Hikâyecinin kişiliği ile hikâye kişileri (anlatanla anlatılan) iç içedir.

&#x; Kahraman, dış dünyayı içinde bulunduğu ruh hâline göre algılar ve anlatır.

&#x; Hikâye kahramanı genellikle düş dünyasına sığınır.

&#x; Yaşanan ve hayal edilen (olan ile olması gereken) birlikte verilir.

&#x; En önemli temsilcisi Franz Kafka’dır. Türk edebiyatında Haldun Taner ve Bilge Karasu önemli temsilcilerindendir.

ROMAN

&#x; Roman; yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların zamana ve kişiye bağlanarak anlatıldığı uzun anlatılardır.

&#x; Roman yazarı, yaşamdan seçtiği öğeleri değiştirip dönüştürerek yeniden düzenler, hayal gücüyle bunlara yeni bir biçim ve anlam kazandırır.

&#x; Olay, kişi, yer ve zaman ayrıntılara inilerek anlatılır.

&#x; Romanın anlatımında mektup, günlük, anı gibi edebî türlerden yararlanılabilir. Buna Halide Edip Adıvar’ın Handan adlı romanı örnektir.

&#x; Anlatımda ilahi, gözlemci, kahraman bakış açılarından biri ya da birkaçı kullanılabilir.

&#x; Romanların anlatımında; Cumhuriyet Dönemi’nde montaj, bilinç akışı, leitmotif (sık tekrar eden motif), iç monolog gibi modern anlatım teknikleri de kullanılmaya başlanmıştır.

&#x; Romanın dünya edebiyatında ilk örneği, İspanyol yazar Cervantes&#;in Don Kişot adlı eseridir.

&#x; Türk edebiyatında ilk yerli roman Şemsettin Sami’ye ait olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat&#;tır.

&#x; İlk edebî roman Namık Kemal&#;in İntibah adlı romanıdır.

ROMANIN ÖĞELERİ

a. Olay Örgüsü

Okurun ilgi ve dikkatini uyanık tutan temel öge, olay örgüsüdür. Roman bir ana olay çevresinde gelişen birçok yardımcı olayın öykülenmesidir. Romanda olaylar geniş ve ayrıntılı olarak ele alınır.

b. Kişi

Her roman insanı anlatır. Kahramanları hayvan olan romanlarda bile anlatılan simgeleştirilmiş insan yaşamıdır. Romanda insan öğesi tipleştirme ve karakter çizme yoluyla verilir. Tip, genel ve evrenseldir. Karakter ise kendine özgüdür. Tipleştirmedeki abartma, karakter çizmede görülmez. Kişi sayısı öyküye göre daha fazladır.

c. Yer

Romanda her olay belli bir yer ve çevrede geçer. Çevre olayların gelişmesinde, tip ve karakterlerin verilmesinde önemli işlevler üstlenir.

d. Zaman

&#x; Romanda olayların başlaması ile bitmesi arasındaki sürece zaman denir. Olaylar bu zaman dilimi içerisinde gerçekleşir. Bazı romanlarda olay veya durum sondan başa doğru gelişebilir.

&#x; Romanda zaman kurmaca bir öğedir. Anlatma esasına bağlı bütün metinlerde olduğu gibi, romanda da zaman, eylem kipleri ile anlatılır.

&#x; Romanlarda iki türlü zaman vardır. Birincisi olayların yaşandığı, kişilerin içinde bulunduğu şimdiki zamandır. Buna gerçek zaman denir. İkincisi romandaki kişilerin geçmişini hatırlaması üzerine geçmişten içinde bulunulan ana kadar geçen zamandır. Buna kozmik zaman adı verilir.

ROMAN TÜRLERİ

a. Konularına Göre

a Serüven (Macera) Romanı

Okuru heyecanlandırıp gerilim içinde tutan romanlardır.

• Robinson Crusoe (Daniel Defoe),
• Monte Kristo Kontu (Alexandre Dumas Pere),
• Moby Dick (Herman Melville),
• İnce Memed (Yaşar Kemal) vb.

a Tarihî Roman

Tarihsel olayları anlatan romanlardır. Bu türün kurucusu olarak İskoç yazar Walter Scott gösterilir. Türk edebiyatında ilk tarihi roman Cezmi&#;dir. (Namık Kemal)

• Devlet Ana (Kemal Tahir),
• Savaş ve Barış (Tolstoy),
• Üç İstanbul (Mithat Cemal Kuntay),
• Abdülhamit Düşerken (Nahit Sırrı Örik) vb.

a Psikolojik Roman

Ruh çözümlemelerine yer veren romanlardır. Türk edebiyatında ilk psikolojik roman Eylül&#;dür.

a Sosyal Roman

Toplum yaşamını veya toplumdaki ihtilaller, sınıf kavgaları, ırkçılık, köyden şehre göç, yoksulluk gibi olayları konu edinen romanlardır. Toplumda yer bulan olgu ve olaylar, gelenek ve görenekler bu roman türünde ele alınır.

Sosyal roman üç farklı şekilde karşımıza çıkar:

a Töre Romanı: Gelenek ve görenek ağırlıklı romanlardır. Sinekli Bakkal (Halide Edip Adıvar)

a Tezli Roman: Belli bir düşünceyi savunan romanlardır. Zehra (Nabizade Nazım), Yaban (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

a Köy Romanı: Kişileri köyde yaşayan, köylünün dünya görüşü doğrultusunda oluşturulan romanlardır. Karabibik (ilk köy romanı, Nabizade Nazım) Küçük Paşa (Ebubekir Hâzım Tepeyran)

a Egzotik Roman

Yabancı ülkelerin, uzak yerlerin yaşam tarzını, doğasını, insanlarını anlatan romanlardır.

a Polisiye Roman

Polisiye romanlar; bir cinayeti, bir suçu aydınlatmak amacıyla yazılan romanlardır. “Cinayet romanı”, “dedektif romanı” gibi adlar da alır. Edgar Allan Poe bu tür romanların öncüsüdür. Edgar Allan Poe’nun ’de yayımlanan &#;Morg Sokağı Cinayeti&#; adlı romanı ilk polisiye romandır. Sir Arthur Conan Doyle’un yarattığı Sherlock Holmes tipi polisiye romanın simgesi olmuştur. Türk edebiyatında ilk polisiye romanı Esrar-ı Cinayât adlı eseriyle Ahmet Mithat Efendi yazmıştır. Günümüz Türk edebiyatında ise Ahmet Ümit polisiye roman türünde başarılı örnekler vermiştir.

a Biyografik Roman

Bir sanatçı ya da önemli bir kişinin hayatını anlatan romanlardır.

• Bir Bilim Adamının Romanı (Oğuz Atay) vb.

a Otobiyografik Roman

Yazarın kendi hayatını kurmaca bir gerçeklikle ele aldığı romanlardır.

• Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Peyami Safa)

a Fantastik Roman

Gerçekliğe bağlı kalmadan sınırsız bir hayal gücüyle oluşturulan romandır. Bu romanların kurmaca dünyası gerçekte olmayan ve olması da mümkün olmayan bir dünyadır. Bilim kurgu romanlarıyla aralarındaki fark budur.

Yüzüklerin Efendisi (J. R. R. Tolkien), Harry Potter(J. K. Rowling) vb.

a Bilim Kurgu Romanı

Düş ya da kurgu yoluyla oluşturulan, gelecek zamanları konu alan, günü-müzdekinden farklı bilim ve teknikleri kullanan, insan ve toplumları anlatan roman türüdür. Jules Veme bu türün ilk örneklerini vermiştir.

• Ay’a Seyahat, Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Seksen Günde Devri Âlem (Jules Veme).
• (George Orwell).
• Yeni Dünya (Aldous Huxley) vb.

b. Sanat Anlayışı ve Akımına Göre

b Romantik Roman

Duygularını, anı ve izlenimlerini romantik bir bakış açısıyla kaleme alan sanatçıların romanlarıdır.

• Genç Werther’in Acıları (Goethe),
• Graziella (Lamartine) vb.

b Realist Roman

Gerçeğin yansıtılmasına önem verilerek yazılan romanlardır. Türk edebiyatında ilk realist roman Araba Sevdası&#;dır (Recaizade Mahmut Ekrem).

Balzac, Stendhal, Flaubert, Dostoyevski, Tolstoy, Dickens gibi realist yazarların ele aldığı yapıtlar bu türdedir.

b Natüralist Roman

Natüralist roman türü, bilimdeki deney yöntemini romana uygulamak isteyen natüralist yazarların romanlarıdır. Türk edebiyatında ilk natüralist roman Nabizade Nazım’ın Zehra adlı eseridir.

b Postmodern Roman

Postmodern Roman, dilin “gerçekliği temsil eden değil, kuran bir yapı” olduğu önermesinden hareket eden roman anlayışıdır. Bu tür romanlarda, “Anlamı üreten okurdur.” düşüncesi ortaya çıkar. Postmodern roman, klasik roman anlayışından uzaktır, anlatı olay örgüsü üzerine kurulmaz.

• Tehlikeli Oyunlar, Tutunamayanlar (Oğuz Atay),
• Benim Adım Kırmızı, Kara Kitap (Orhan Pamuk),
• Puslu Kıtalar Atlası (Ihsan Oktay Anar),
• Sevgili Arsız Ölüm (Latife Tekin),
• Gece (Bilge Karasu) vb.

Nehir Roman

Bir kimsenin, ailenin ya da topluluğun, belli bir zaman dilimi içerisindeki yaşam ve yaşayışını birbirinin devamı şeklinde sunan seri eserlere nehir roman adı verilir.

Türk edebiyatında bu tür romanların öncüsü Yakup Kadri Karaosmanoğlu&#;dur.

• Tarık Buğra&#;nın Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara&#;da romanları;
• Nihal Atsız&#;ın Bozkurtların ölümü, Bozkurtlar Diriliyor romanları;
• Mustafa Necati Sepetçioğlu&#;nun Kapı, Kilit, Anahtar romanları.

Popüler Roman Nedir?

Sanat değeri taşımayan, ticari bir kaygıyla kaleme alınmış romanlara popüler roman (yığın romanı) denir.