Cengiz Han Kaç Yılında Doğdu
Kısaca Cengiz Han Biyografisi,
Cengiz Han Kimdir, Yaşam Öyküsü,
yılında doğdu. Moğol Kağanı ve Moğol Devleti’nin kurucusudur. Asıl adı Temuçin’dir. Temuçin, 13 yaşlarında iken, babasını kaybetti. Henüz küçük olduğundan, kabilesi, onu bırakıp Tayciutlar’a katılmak istedi. Annesi Helün Hatun, binbir çaba ile kabilenin küçük bir bölümünü geri çevirebildi. Nice güçlük ve sıkıntıya rağmen, varlıklarını sürdürebildiler. Bütün bu olaylar sırasında, Temuçin’deki önderlik yetenekleri kendisini belli ediyordu.
Cengiz, han olduktan sonra Çin’deki Kitün/Chin Sülalesi’nin, kuzey sınırlarında Tatarlar’a karşı giriştiği bir harekete katıldı ve Tatarlar ezildi. Ona göre Tatarlar, atalarına kötülük edip, ölümüne neden olmuşlardı. ’te Tatar kabileleri ile savaştı ve onları yendi.
Cengiz Han, Moğolistan’ın tek gücü durumuna gelmişti. İlkbaharı’nda, Onon Irmağı boylarında bir kurultay toplandı. Bu kurultay, bütün kabilelerin temsilcileri Han Cengiz’i, bakanlığa (Kağan) getirdiler. Cengiz unvanı da bu sırada verilmiş olmalıdır.
Cengiz Kağan, Çin’den batıya giden ticaret yolunu denetimlerinde tutan Tangutlar’la savaştı. ’da kendisi de sefere katıldı. Başkent Ning-hia düşmediyse de, Tangutlar denetim altına alındı. Cengiz Kağan, Asya’nın doğusunda büyük bir güç olarak ortaya çıkarken, Orta Asya’nın kudretli devleti de Harezmşahlar’dı. İki ülke arasında birçok elçiler gidip gelmişti. Cengiz, iki ülke arasında özellikle ticaretin gelişmesinden yana olduğunu belirtmiş, Harezmşah’tan gelen kervan mallarını uygun fiyatlarla satın almıştı.
Cengiz, ’de bir kaç elçisi dışında tamamı Müslüman olan tacirlerin yönettiği kişilik bir kervan hazırlatıp gönderdi. Cengiz’in Moğollar’ı tek bir devlet altında toplaması sonucu, eski Göktürk topraklarındaki bazı Türk Boylarının Batı’ya doğru göçü başlamıştır.
Asya’daki dinler mücadelesinde, Cengiz’in Şaman inancında olmasına karşın, siyasal açıdan İslamiyet’e yakınlaşmasıyla İslamiyet’e destek sağlamıştır.
Cengiz’le birlikte Asya’nın iktisadi yaşamı da değişime uğramıştır. Ülkelerarası ticaret yeni boyutlar kazanmış, sınırlar ve gümrükler ortadan kalkmıştır. Asya’da tek bir devletin egemen olmasıyla, Asya’nın batısı ile doğusu arasındaki ticari ilişkiler gelişmiştir. Cengiz Han, yılında ölmüştür.
Cengiz Han veya Çingiz Han ya da eski adıyla Temuçin yüzyılda Orta Asya&#;da yaşamış bir hükümdardır. Dünya tarihinde en geniş siyasi sınırlara ulaşmış imparatorluğun kurucusudur ve bu yönüyle dünya tarihinin en önemli hükümdarlarından biridir. Bu yazımızda Cengiz Han&#;ın hayatı hakkındaki bilgileri inceledik.
Bu Yazının İçindeki Başlıklar:
Cengiz Han Kimdir?
Timuçin sonradan verilen ismiyle Cengiz Han, yılında şu anki Moğolistan’ın sınırları içine doğdu. Babası Yesügey bir Moğol kabilesinin lideriydi ve çevrede Tatarlara yaptığı akınlarla ünlüydü. Annesi Höelin Olkunat kabilesinden olup Yesügey’in onu kabilesinden atla kaçırdığı rivayet edilir. Hatta Höelin’i kaçırmak için Höelin’in kardeşleriyle dövüştüğü ve bir tanesini okla vurarak aksak bıraktığı Moğol kaynaklarında belirtilir. Höelin’in Yesügey’den 4 tanesi erkek 5 tane çocuğu oldu. Bunlar Temüge, Kaiçun, Hazar, Timuçin ve kız olan Temülin’dir. Bir de babasının eski eşinden olan Bekter vardı. Timuçin elinde kan pıhtısıyla doğdu. Kahinler tarafından Timuçin’in ilerde çok kan dökeceği ve erken öleceği belirlendi. Timuçin çocukluğunu kardeşleriyle at yarıştırarak ve avcılık yaparak geçirdi. Fakat abisi Bekter ile sürekli rekabet içindeydi. Bekter kendisini tahtın varisi sayıyordu.
Timuçin’in Börte ile Tanışması ve Babasının Ölümü
Timuçin 9 yaşına bastığında babasıyla birlikte annesinin kabilesine eş bulmak için gitti. Oranın töresine göre erkeğin o kabilede 1 yıl kalması gerekiyordu. Böylece erkek olduğunu ve seçilen kıza eş olmayı hakkettiğini ispatlaması gerekiyordu. Babası Timuçin’i orda bıraktıktan sonra yolda bir grup Tatar’la karşılaştı Yesügey hepsini öldürmesine rağmen aldığı üzerine zehir sürülmüş kılıç darbesiyle zehirlendi. Kabilesinde yapılan tedavilere rağmen Yesügey öldü.
Timuçin&#;in ve Ailesinin Kabileden Kovuluşu
Babasını sağ kolu ve en yakın arkadaşı kabilenin başına geçerek Höelen ve oğullarının kabile için bir tehdit olduğu gerekçesiyle kabileden kovdu. Bundan sonra Höelen ve oğulları bir nehrin kıyısına sığınıp balık, sıçan avlayarak ve ormandaki meyveleri toplayarak karınlarını doyuruyordu. Fakat bir gün abisi olan Bekter ailesinden yemek çaldığı ve yemeklerin ailesiyle paylaşmadığı için Timuçin tarafından öldürüldü. Bu olaydan sonra annesi onu yanında istememesi üzerine Timuçin ormanın başka yerinde kaldı. Avladığı hayvanların bir kısmını kardeşlerinin ve annesinin bulacağı yerlere saklayarak ailesini doyurmaya çalıştı. Timuçin’in bu davranışları üzerine Höelin’in kalbi yumuşadı ve onu affetti. Timuçin ve ailesi çaldıkları ve satın aldıkları koyunlarla geçimini sürdürürken Timuçin bu sırada bir arkadaş edindi. Adı Camuka olan bu şahsiyetle Timuçin başlarda çok iyi geçinse ve hatta kan kardeşi olsa da ilerde en büyük düşmanı olacaktır.
Timuçin’in Eski Kabilesi Tarafından Yakalanışı ve Eski Kabilesinden Kurtuluşu
Timuçin ölmüş olduğunu sanan eski kabilesi Timuçin’in yaşadığını öğrenince onu yakaladılar. Timuçin’in boynuna bir tasma takarak ibret olması için sokaklarda gezdirdikten sonra başında durması için başına bir bekçi diktiler. Fakat Timuçin bekçinin elindeki tasma ipini çekerek onu yere düşürdü ve onu öldürdü. Sonra hemen Onon nehrine gidip orda saklanan Timuçin’i nöbetçiler bulamadı. Nöbetçiler dağıldıktan sonra babasının eski askerlerinden biri olan Şohan Şira’nın çadırına giden Timuçin’i Şohan Şira bütün risklere rağmen sakladı. Nöbetçiler Şohan Şira’nın çadırını ararken Timuçin bir yün arabasına saklanmıştı. Tam nöbetçiler yün arabasına bakarlarken Şohan Şira buraya bu sıcakta kim saklanır diyerek nöbetçilerin bakmalarına engellemiştir. Bu olayda sonra Sohan Şira Timuçin’e bir at ve biraz yiyecek vererek onu uğurlamıştır. Timuçin bu ilerde bu iyiliği unutmayacak ve onu ödüllendirecektir.
Börte’nin Kurtuluşu ve Cuci’nin Doğumu
Timuçin ailesine geri döndükten sonra orda bulunan köylülerden bir kabile kurarak Tatarlara karşı akınlar yapmıştır. Timuçin yaptığı akınlarla o çevreye ün salmıştır. Timuçin de evlenmenin vakti geldiğini düşünerek annesinin eski kabilesine giderek önceden sözlendiği Börte ile evlenmiştir. Olkunat kabilesinin şefini öldüren Timuçin kabilenin kendisine bağlandığını ilan etmiştir. Yolda Börte ile dönerken Merkitler Börte’yi kaçırmışlardır. Timuçin bu duruma çok sinirlenerek Keraitlerin lideri Tuğrul Han&#;ın yanına giderek ondan yardım istemiştir. Tuğrul Han, Yesügey’in ona zamanında yaptığı yardımları hatırlayarak Timuçin’e yardım sözü vermiştir. Timuçin durumu kan kardeşi Camuka’ya anlatıp onun da desteğini aldıktan sonra savaş hazırlıklarına başlamıştır. 9 ay sonra Merkitlerle karşılaşan Timuçin, Merkitler’i büyük bir bozguna uğratarak yenmiş ve karısı Börte’yi kurtarmayı başarmıştır. Fakat börtenin beklenmedik doğumu Timuçin’i şaşkına çevirmiş ve doğan çocuğun babasının kim olduğunun bilinmediği için oğluna misafir anlamına gelen Cuci ismini koymuştur.
Kin Hanedanlığı&#;nın Timuçin’den Yardım İstemesi ve Tatarlara İlk Sefer
Aldığı bu zafer sayesinde Timuçin’e Kağan unvanı verilmiş ve ünü Çin’e kadar ulaşmıştır. Bu sırada Tatarlar Kin Hanedanlığı&#;na saldırarak topraklarını yağma ediyordu. Kin Hanedanı bu durum karşısında Timuçin’den yardım istemiştir. Babasını öldürenlerin Tatar olduğunu bilen Timuçin Tatarlardan öcünü almak için Tuğrul Han ile birlikte Tatarlara bir sefer düzenlediler. Şeflerini öldürüp topraklarını yağma ettiler. Ama Çinliler başarıyı Tuğrul Han&#;a atfettiler. Tuğrul Han&#;a wang yani kral adını verdiler.
Camuka’nın Baş Kaldırışı ve Aralarında Yapılan Savaş
Timuçin iyice güçlenince Camuka, Timuçin’e baş kaldıran ilk isim oldu. Merkitler, Tatarlar, Naymanlar ve bazı kabileler Camuka’ya yakınlaştı. Birlikte ittifak kurduktan sonra Camuka’yı Gur Han yani evrensel lider anlamına gelen bir unvanı bahşettiler. O sırada Timuçin’in oğlu Cuci’nin Camuka’nın kardeşini öldürmesi Camuka’nın Timuçin’in üzerine sefer yapmasına olanak verdi. İki ordunun da üçer tümenlik gücü bulunuyordu. Camuka izlediği taktikle Timuçin’i tuzağa düşürdü ve onu okçu atışlarının ortasına bıraktı. İlk zehirli ok Timuçin’in atının başına geldi ve öldü. Timuçin at değiştirirken ikinci zehirli ok Timuçin’in boynuna geldi. Yardımcısı Timuçin’in boynundaki zehri emerek yaşamasını sağladı ve Timuçin ordusuna geri döndü. Askerler Timuçin’in vurulduğu halde ölmediğini görünce bundan güç almışlar ve Timuçin’in askerler arasında itibarı artmıştır. Tekrar bir saldırıyla Camuka&#;nın ordusunu dağıtmış ve Camuka oradan kaçmıştır. Timuçin daha da ileri giderek yılında artık son darbeyi indirmek için Tatarlara saldırır. Bu savaş sonucu Tatarlar dağılmış ve beyliklere ayrılmıştır.
Kerayitlerin Yok Oluşu
Timuçin ve Tuğrul’un aralarının açılmasının sebebi Timuçin, Tuğrul’un kızını kendi oğluna istemesine dayanır. Tuğrul’un oğlu Sangum kendisinin daha iyilerine layık olduğu için reddetti ve iki taraf arasında gerilim o zaman başlar. Tuğrul ve oğlu Sangum aralarında bir plan yaparak Timuçin’i öldürmeyi amaçlar. Timuçin bunu öğrenir ve ordularını Tuğrul’un üstüne sürer. Savaş Kerayitlerin son bulmasıyla biter. Kerayitler ise Timuçin’in yanına katılır.
Camuka Nasıl Öldürüldü?
Tuğrul’a sığınan Camuka’nın Tuğrul’u ordusu kaybedince kaçarak Timuçin’e tekrar saldırmayı hedefler. Camuka esir düşmekten kurtulan Nayman ve Merkitleri yanına alarak Timuçin’e saldırır. Camuka bu savaşı da kaybeder ve Timuçin’e esir düşer. Timuçin Camuka’nın yaptığı ihanete o kadar sinirlidir ki Camuka’yı vahşice öldürür.
Kurultayı ve Timuçin’e Cengiz Han Ünvanı Verilmesi
Timuçin 44 yaşındayken bütün Moğol kavimlerini birleştirmiş ve onlara Moğol Ulusu adını vermiştir. yılında ilk Moğol kurultayı toplandı. Bu kurultayda Timuçin’e Cengiz Han ünvanını verdiler. Ayrıca bu kurultayda bazı atamalar yapıldı. Kısaca ordu ve devlet işleri ilk kez düzenlendi.
Xi İmoaratorluğu ve Xialarla Savaş
Cengiz Han, Moğol ulusunu bir araya getirdikten ve Orta Asya’da tek güç olduktan sonra Çin’in batı kısmında bulunan Xi Xia imparatorluğuna karşı bir sefer planlamaktaydı. Xi imparatorluğu Moğolların asıl düşmanı olan Jin İmparatorluğu&#;nun komşusuydu fakat Cengiz Han bu seferi kaynak ve olası bir ittifak oluşmasın diye ilk Xi İmparatorluğu&#;na saldırdılar. Şehri kuşattılar ve barış şartlarını şehirde bulunan kedi ve kuşların verilmesi olarak belirledi. Tangutlar buna çok şaşırdılar ve Moğolların isteğini yerine getirdiler. Fakat Moğollar kedi ve kuşları ateşe vererek ambar ve mahzenleri ateşe vermelerin sağladı. Vulahay şehrin böyle alan Cengiz han yılında başkentleri olan Ningsia’yı kuşattı. Tangutlar bütün ihtiyaçlarını Sarı Irmak’tan karşılıyorlardı ve bölgedeki içilebilecek tek su da oydu. Cengiz Han nehrin akıntısının yönünü değiştirdi ve Tangutları susuz bıraktı. Moğol kampı su ile basılmış olsa da Xi İmparatorluğu teslim oldu ve onlara çeşitli kaynak verdi.
Jin İmparatorluğu&#;na Sefer
Moğollar asıl düşmanları olan ve çok nefret ettikleri Jin Hanedanlığı&#;na doğru kılıçları çevirdiler. Moğol ordusunun toplam gücü askerdi ve bu sefere askeri götürüp ’ni de ülkenin güvenliğini sağlamak için geride bıraktı. Bu asker bir vadinin ortasında kişilik Jin ordusuyla karşılaştı. 3 gün süren tarihin en kanlı savaşında Moğollar, Jin ordusunu yok etti. Jin Hanedanlığı bu savaşta toplam gücünün yarısını harcamış ve 10 kadar şehir Moğollar tarafından talan edilmişti. Şimdiki hedef ise Pekin&#;di.
Pekin’in İşgali
Moğollar Pekin’i kuşattılar fakat Moğolların en geri olduğu alanlardan biri kuşatmaydı. Moğollar için o yıl kıtlık ve salgın hastalıklarla geçmiştir. Pekin için de durum pek iyi değildi. Cengiz Han tam geri dönmeyi düşünürken Jin İmparatorluğu&#;ndan barış teklifi geldi. Teklif kız erkek çocuk mücevherler binlerce at ve on bin top kumaş verdi. Cengiz Han barışı kabul eder gibi yapıp geri dönünce şehir halkı ve komutanlar rahat nefes aldı. Bu sırada Cengiz Han Çinli mühendisleri ordusuna aldı. Onlardan nasıl mancınık ve hareketli saldırı kuleleri yapıldığını öğrendiler ve ordularını güçlendirdiler. Savaş Moğolların mancınık atışlarıyla başladı. Mancınıklar Pekin’in surlarını parçalarken Çinliler, Moğolların üzerine kimyasal bombalar ve karışımlar atıyorlardı. Savaşı kazandıracak hamle ise Cengiz Han&#;dan geldi. Cengiz Han elindeki binlerce esiri hareketli kulelerle Pekin surlarına doğru sürdü. Çin askeri saldırdıkları insanların akrabaları olduğunu öğrenince dayanamayıp teslim oldular. Moğol askerleri Pekin’in surlarındaki gediklerden içeri girerek tarihin belki de gördüğü en büyük talanı gerçekleştirdi.
Çin’in İşgali
Artık Cengiz Han&#;ın önünde hiçbir engel kalmamıştı. Çünkü Çin&#;de bir ordu yoktu. Şehirler ve kaleler vardı ve bunları işgali uzun süreceği için Cengiz Han sağ kolu olan general Mukhulai’yi Çin’in işgalinden sorumlu yapmış ve Mukhulai de 7 başarılı yıl sonunda Çin’i Cengiz Han adına yönetmeyi başarmıştır.
Cengiz Han&#;ın Harezmşahlar ile Karşılaşması
Cengiz Han&#;ın kardeşleri ve Cebe Noyan adlı komutan Naymanların son hükümdarının devleti olan Kara Hıtay devletine karşı sefere çıktı. Kara Hıtay devletinin ele geçirilmesi ile Türkistan ve Issık gölünü Cengiz Han&#;ın hakimiyetine girmesi Moğol İmparatorluğu&#;nu Harezmşahlarla sınırdaş hale getiridi. Cengiz Han, Harezmşah devletiyle ticari ilişkiler gelişsin ve dostane ilişkileri geliştirsin diye kişilik bir heyet yolladı. Fakat heyet Otrar vadisine geldiklerinde Harezmşahlılar onları öldürdüler ve mallarına el koydular. Cengiz Han bu duruma çok sinirlenmiş ve durumu anlama ve alınan malların geri verilmesi için hemen bir elçi heyeti göndermiştir. Fakat Harezmşahlılar onları da öldürmüştür.
Moğollar hemen bir kurultay toplayarak savaş kararı almıştır ve Cengiz Han eğer savaştan geri dönemezse diye tahtın varisi olarak Ögeday’ı seçmiştir. yılında Cengiz Han ordularını Harezmşah devletine doğru sürmüştür. Bu savaşta ilk kez harita kullanılmıştır. Harezmşahlılar ordularını 3 şehre yaymışlardı. Bu durum Harezmşahların güçlerinin bölünmesine neden olmuştur. Cengiz Han da bu durumdan faydalanarak yavaş yavaş şehirleri ele geçirmeye başlamıştır. Cengiz Han&#;ın ordusunun kolları 22 Nisan yılında bir araya geldi ve başkent olan Semerkant’ı ele geçirdi. Harezmşahlar ise asker bulma bahanesiyle sürekli geri kaçıyorlardı. En son Gürgenç’i fethederek Harezmşahların siyasi varlığına son verdi ve orduları da dağıldı.
Cengiz Han Nasıl Öldü?
Cengiz Han, Harezmşahlılar ile savaşırken Xia Hanedanlığı&#;ndan askeri yardım istemiştir. Fakat Xia kralı bu isteği sert bir şekilde geri çevirmiştir. Buna çok sinirlenen Cengiz Han, Harezmşahları ortadan kaldırdıktan sonra Xia İmparatorluğu&#;na karşı savaş hazırlıklarına girişti. Fakat bir av sırasındayken Cengiz Han atından düştü. Ateşi aniden artmıştı ve karın kısmında çok ciddi acılar vardı. Komutanları toplayarak her ne olursa olsun Xia İmparatorluğu ele geçirilecektir aksi takdirde Moğollar korktu diye düşüncekler demiştir. Ayrıca eğer ölürse bundan kimsenin haberi olmasın demiştir. Moğollar Cengiz Han&#;ın son isteğini yerine getirmek için Xia İmparatorluğu&#;na saldırmış bütün yaşayan canlıları öldürmüş ve ne var ne yoksa yok etmişlerdir. Bu yüzden Tangutlar ile ilgili her hangi bir kaynak günümüzde yoktur.
Cengiz Han Türk mü? Cengiz Han&#;ın Soyu
Cengiz Han’ın soyu veya şeceresi Şamanizm, Budizm ve İslamiyet inançlarına göre büyük farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların nedeni ise Cengiz Han&#;ın geniş bir coğrafyadaki kültürlere etki eden bir kişi olmasından kaynaklanmaktadır. Cengiz Han&#;ın kökeni hakkında yazılan eserler incelendiğinde genelde bu köken veya soyağacı mitolojik ögelerle betimlenmektedir. Bu eserlerden yola çıkarak Cengiz Han Türk mü veya Moğol mu demek çok zordur. Ancak Cengiz Han yalnız Moğolların değil, aynı zamanda Türk ve Türkleşmiş başka toplumların da sahiplendiği büyük bir imparatorudur.
Bu konuyla ilgili olarak Toy Nedir? İslamiyet Öncesi Türklerde Toy başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.
Cengiz Han kimdir? İşte savaş tarihi ve hayatı
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
’de Moğolistan’da doğdu. ’te Kerait Hükümdarı Tuğrul Han’ın emrine girdi. ’de Chakirmaut Savaşı’nda Naymanlar’ı yendi. ’da Cengiz unvanıyla hakan ilan edildi. ’de Buhara’yı ele geçirdi. ’de Kuzeybatı Çin’de öldü.
Moğol dilinde asker kelimesinin karşılığı yoktur. Çünkü tüm Moğol toplumu çatışma esasına göre kurulmuştur. Kabilenin her üyesi savaşta bir görev üstlenir ve seferberlik sırasında devasa bir mekanizmanın dişlileri gibi uyumlu bir şekilde hareket ederlerdi. Komutanlar tüm askerlerin hazırlığından sorumlu tutulur ve gerekirse gece gündüz askerlerini kontrol eder ve savaşta kullanılacak iğne ve ipliğe kadar tüm malzemelerinin tamam olmasını sağlarlardı. Ordularında ordu askerlere maaş vermez, tam aksine askerler üstlerine yağmadan pay verirdi.
Moğollar çok verimli ve korkutucu savaş taktisyenlerdi ve bu yeteneklerini çok savaşarak geliştirmişlerdi. Genelde şok taktiklerini kullanıyorlardı. Sahte geri çekilmeler, sürpriz saldırılar, psikolojik savaş ve hatta rehine alma ve insan kalkanlar kullanmak Moğolların klasik manevraları arasındaydı. Önce düşmana zırh delici oklar atarak savaşı başlatırlar, ardından da ölümcül atlı saldırısıyla onları yok ederlerdi. Bazen de düşman, yalandan kaçmakta olan zayıf Moğol güçleri tarafından gizli okçuların olduğu bölgeye çekilir ve burada imha edilirdi. Büyük hedeflere saldırırken (büyük şehirler gibi), çok uzun mesafeye yayılırlar ve iletişim için mesaj sistemlerinin gücünü kullanırlardı. Ayrıca kuşatma teknolojisinde uzman ve kendilerine boyun eğmeyenlere karşıysa çok acımasızdılar. Bu taktiksel özellikler kendilerini o dönemin bir numaralı savaşçı gücü yapmıştır. Tarih boyunca Rusya’yı kışın işgal edebilen tek ordu Moğol ordusudur.
Askeri başarısında, casusları ve istihbarat sistemlerini sistematik bir şekilde kullanması yatıyordu. İhaneti asla kabul etmezdi. Kendi düşmanına dahi ihanet edenleri idam etmiştir. Camoka’nın adamları kendisine ihanet ederek onu Cengiz Han’a teslim ettiler. Camoka’nın adamları Cengiz Han’dan ödül beklerken Cengiz Han onları idam ettirmiştir. Mezarının yeri bilinmesin diye, cenaze törenine katılan herkesin öldürüldüğü söylenir. Halen bile gömüldüğü yer hakkında en ufak bir ipucu yoktur. Moğolistan’da kutsal bir öge olarak görülen Cengiz Han’ın mezarı, “lanet getirecek” gibi hurafeler sebebiyle araştırılamamaktadır. Hayatı boyunca 20 milyon insanı öldürdüğü söylenir. Fethettiği topraklar bugüne kadar fethedilmiş en büyük topraklardı. Cengiz Han ölürken sahip olduğu topraklar Büyük İskender’in dört, Roma’nın iki katıdır. O öldükten sonra oğulları toprakları iki katına kadar genişletmişlerdir.
Cengiz Han'ın ismi ne anlama geliyor?
Moğol İmparatoru Cengiz Han, yılında Moğolistan’da doğdu. Çocukluk adı olan Timuçin, Çince ‘’Mükemmel Savaşçı’’ anlamına gelen ‘’Çeng-sze’’ kelimesinden gelmektedir. Rivayete göre Timuçin, bir eli yumruk şeklinde doğdu ve avcu açıldığında içinin kan pıhtısıyla dolu olduğu görüldü. Babası Yesügey Bahadır bunu öğrenince oğlunun büyük bir savaşçı olacağını ve yeryüzünde çok kan dökülmesine yol açacağını söyledi. Babası Yesügüy Bahadır, ve yüzyılda Moğolistan’da büyük ün ve güç kazanmış Kıyat Tatar boyunun önderiydi. Annesi aynı boydan gelen Ulun Hatun, Timuçin’i ve diğer çocuklarını eski Türk geleneklerine göre yetiştirmeye çalışan fedakâr bir kadındı. Yesügüy Bahadır, büyük bir savaşçı olacağını söylediği oğlu Timuçin henüz on yaşındayken öldü. Yönetimi altındaki halkın birliği dağıldı; Ulun Hatun ve çocukları kimsesiz, yardıma muhtaç hale geldiler. Bu zorlu yaşam koşullarında büyüyen Timuçin, uzun boylu güçlü kuvvetli atılgan bir genç adam olmuştu. Bütün gün at üstünde kalabiliyor, okunu ustalıkla kullanabiliyordu. Timuçin ve kardeşleri babalarının ulusunu kendi çevrelerinde toplamaya ve bütün haklı bir araya getirmeye karar verdiler.
Bu çağda birçok derebeyliğe bölünmüş olan Moğolistan’da iki güçlü han vardı: Kereyit Hanı Tuğrul ve Nayman Hanı Buyruk.
Merkitler denen üçüncü bir soy vardı ki, bu soy Yesügüy Bahadır soyunun en eski düşmanıydı. Yesügüy’ün oğullarının güçlenmesi karşısında telaşa kapılan Merkitler, bir gece Timuçin ve kardeşlerinin karargâhına bir baskın düzenlediler. Timuçin’in annesini ve karısını kaçırdılar. Bütün malı mülkü yağmalanan Timuçin canını zor kurtararak Haldun Dağı’na sığındı. Merkitlere karşı koyabilmek ve ailesini kurtarabilmek için babası Yesügüy Bahadır’ın dostu Kereyit Hanı Tuğrul’dan yardım istedi. Tuğrul Han, Timuçin’in emrine büyük bir ordu gönderdi. Timuçin böylece ailesini Merkitlerin elinden kurtarabildi.
Timuçin’in giderek güçlenmesiyle diğer boylarda ayaklanmalar başladı. Savaş sırasında dostu Tuğrul Han da ölünce Kereyit boyu Timuçin’in tebaasına katıldı. Birçok beyliği kendi himayesi altında toplayan Timuçin’in, Moğolistan’ın tek hükümdarı olabilmesi için en güçlü düşmanı olan Nayman Hanlığını da ele geçirmesi gerekiyordu. ’te başlayan zorlu savaş bir yıl sürdü. Timuçin bu savaşı da kazanmış, artık gücünü kabul ettirmişti. yılında Onon Nehri kıyısında toplanan büyük kurultayca ‘’Cengiz’’ unvanıyla hakan ilan edildi. Bu törende geleneklere göre dokuz sancak dikildi. Cengiz Han elli yaşına kadar Moğolistan’ın çeşitli boylarıyla savaştı, ara sıra yenilgiye de uğrasa başarısızlıktan hiçbir zaman yılmadı. Ama Cengiz Han’ın asıl büyük başarıları bu yıllardan sonra başladı.
Cengiz Han önce Çin Devleti’yle savaştı. yılında Pekin’i kuşattı, uzun süren kanlı çarpışmalardan sonra Çin hükümdarıyla bir antlaşma imzalandı ve bir Çin prensesiyle evlendi. Bu ikinci evliliğiydi. Ancak savaş birkaç ay sonra yine başladı ve ’e, Pekin’in alınmasına kadar sürdü. Bu tarihte Çin hükümdarı Cengiz Han’ın kesin egemenliğini kabul etti ve haraç vermeye razı oldu. Batıdaki en güçlü İslam devleti Harzemşahlardı. Hükümdarları Sultan Mahmut, kısa süre önce Karahıtay Devleti’ni yenilgiye uğratmıştı ve Çin’e saldırıya hazırlanmaktaydı. Cengiz’in başarısından sonra telaşa kapıldı ve ona Seyyid Bahaiddin Razi başkanlığında bir elçiler kurulu gönderdi. Cengiz Han da Harzemşahlarla dostluğun ve ticaretin yararlı olacağını düşündüğünden, bu harekete karşılık olarak, Harzem’e Mahmut Yalavaç başkanlığında bir kurul gönderdi. Böylece Moğollarla Harzemşahlar arasında dostluk başlamış ve bir ticaret antlaşması yapılmış oluyordu.
Bu antlaşma üzerine, ’de kişilik Moğol ticaret kervanı, o çağın en pahalı mallarını İslam ülkelerine götürmek üzere yola çıktı. Ne var ki Harzem ülkesindeki Otrar şehrinde Otrar Valisi Kayır Han Inaçık bu kervanı durdurttu; mallarını yağmalattı ve bütün adamlarını öldürttü. Kurtulabilen tek kişi durumu Cengiz Han’a bildirdi. Bunun üzerine Cengiz, Sultan Mahmut’tan Kayır Han’ın kendisine teslimini istedi. Ama Cengiz’in bu isteğini belirtmek için gelen elçileri de öldürüldü. Tarihe ‘’Otrar Faciası’’ adıyla geçen bu olay İslam ülkelerine Moğol akınlarının başlamasının sebebi oldu. Cengiz Han Harzem Devleti’nden öç almaya karar vererek büyük bir sefer düzenledi. Yolu üzerindeki Karahıtay ve Nayman Beyliklerini ele geçirdi. Kervanının yağmalandığı ve adamlarının öldürüldüğü Otrar şehrine geldiğinde 70 bin askerle karşı koyan Otrar Valisi Kayır Han’la bir süre çarpıştıktan sonra, oğulları Çağatay ile Ögedey’i orada bırakıp yoluna devam etti. Yolu üzerindeki kendiliğinden teslim olan Zernuk Kalesi’nin bulunduğu şehre ‘’Kutlu Şehir’’ adını verdi. Maverahünnehir denilen İslam bölgesi de Cengiz Han’ın ordularınca kıskaca alındı. Ardında Semerkant’ı geçen Cengiz Han Buhara’yı kuşattı. Üç gün üç gece süren saldırılar sonunda Buhara’yı savunan 50 bin kişilik ordu, kana bulanan şehri Cengiz Han’a teslim etti.
Semerkant’ı kuşattığında da yine halkı kılıçtan geçirdi. Horasan’ı da ele geçiren Cengiz Han oğullarına Harzem’in merkezi
Ülgenç şehrini kuşatma emrini verdi. Altı ay süren kuşatma sonunda Ülgenç de yerle bir edildi. İntikamı Cengiz Han’ın tarih sayfalarına kanlı hükümdar olarak geçmesine neden olmuştu. Bütün bu savaşlar, doğudaki İslam devletlerinin hemen hepsinin Moğol egemenliğine geçmesini sağladı. Cengiz Han ’de Moğolistan’a döndü. Dönüşte imparatorluğunu dört oğlu arasında paylaştırdı. ’de Tangut seferinde hastalanarak öldü. Cenaze töreni eski Türk hakanlarınınki gibi yapıldığından mezarının nerede olduğu bilinmemektedir. Bu büyük savaşçı yalnız askeri başarılarla yetinmemiş, Moğol İmparatorluğu’nun hukuk ve askeri işlerini düzenleyen bir kanun da yapmıştı. Cengiz Yasası diye bilinen bu yasa eski Türklerden Moğollara kadar gelen sözlü geleneğin otuz üç defterde toplanmasıydı. Cengiz Han’ın askeri becerisi ve uyguladığı stratejileri tarihe büyük bir kumandan olarak geçmesini sağladı.