Bedelsiz Sermaye Artırımında Ne Yapmalı

Özet

Yatırımcıların sermaye artırım duyurularını nasıl algıladıkları konusu şirketlerin yatırım ve finansman kararlarını belirlemelerinde etkili olmaktadır. Bu çalışmada sermaye artırımlarının, yatırımcılar tarafından nasıl algılandığı ve dolayısıyla sermaye artırımlarının hisse senedi fiyatları üzerinde etkisi olup olmadığı analiz edilmektedir. Çalışmada ilk olarak şirketlerin finansman ve yatırım kararlarının şirket değeri üzerindeki etkilerine değinilmiştir. Daha sonra sermaye artırımları ile ilgili genel bilgilere yer verilmiş ve yatırımcıların bedelli ve bedelsiz sermaye artırımlarına bakış açılarına ilişkin daha önce yapılmış olan araştırmalar çerçevesinde tartışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise ülkemizde sermaye artırımı duyurularının yatırımcılar tarafından nasıl algılandığına ilişkin hisse senetleri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda işlem gören şirketler üzerinde bir analiz yapılmıştır.AbstractThe point how capital increase announcements are perceived by the investors is essential for the companies to determine investment and financial decisions. This study investigates how capital increase announcements are perceived by the investors and whether capital increases affect share prices. First in this study the effects of the investment and financial decisions on the firm value are mentioned. Later some general information about capital increase has given and investors? perception about equity issues and bonus issues is discussed within the scope of the results of other studies. In final chapter of this study, how capital increase announcements are perceived by the investors in our country is investigated using the data of the firms? share prices which are listed in Istanbul Stock Exchange.

Anonim ve limited şirketlerin kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek için kullandıkları maddi varlıkları, şirketin sermayesini oluşturur. Şirket sermayesi, sahip olunan paradan ve paraya çevrilebilen varlıkların tamamından meydana gelir. Aynı zamanda, şirkette hangi pay sahibinin ne kadar hissesi olduğunu da ortaya koyan şirket sermayesi bu yönüyle şirketin ortaklık durumunu gösterir.

Şirketlerin bazı dönemlerde zorunlu veya isteğe bağlı olarak sermaye artırımına gitmeleri gündeme gelebilir. Piyasaları yakından takip eden ve borsada işlem yapan kişiler sermaye artırımı durumuyla sıklıkla karşılaşır. Sermaye artırımı bedelli veya bedelsiz yapılabilir. Bu yazıda bedelsiz sermaye artırımı konusunda detayları bulabilirsiniz.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Neden Yapılır?

“Şirketler neden bedelsiz sermaye artırımı yapar?” sorusu yatırımcılar açısından önemlidir. Bedelsiz sermaye artırımının nedenleri üzerinde durmadan önce bedelsiz sermaye artırımının ne olduğundan bahsetmek gerekir. Bedelsiz sermaye artırımı şirketin iç kaynaklarını ve/veya elde ettiği karı kullanarak ödenmiş sermaye miktarını artırmasıdır. Bedelli sermaye artırımından farklı olarak şirket kasasına dışarıdan bir para akışı olmaz. Bir diğer deyişle kasaya nakit girişi olmadığı gibi kasadan nakit çıkışı da gerçekleşmez.

Şirketlerin bedelsiz sermaye artırımı kararı almalarının çok çeşitli nedenleri olabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Bedelsiz sermaye artırımına gidilmesinin en önemli sebeplerinden biri şirketin faaliyetlerini devam ettirmek veya yeni yatırımlara yönelmek için ihtiyaç duyduğu ek kaynağı sağlamaktır.
• Şirket sermayesinin kanunda öngörülen alt sınırın aşağısına düşmüş olması durumunda şirketler zorunlu olarak sermaye artırımı yoluna gitmek durumunda kalır.
• Şirketin kasasına herhangi bir nakit girişi sağlamamakla birlikte bedelsiz sermaye artırımı şirketlerin ödenmiş sermayesinin ekonomik şartlar nedeniyle değersizleşmesinin önüne geçmeyi sağlar. Şirketin ödenmiş sermayesinin enflasyon nedeniyle düşük hale gelmesi piyasalarda şirket değerinin düşmesi anlamına gelecektir. Böyle bir durumun yaşanmaması için şirketler ödenmiş sermayelerinin enflasyon karşısında erimemesi amacıyla bedelsiz sermaye artırımı yoluna gidebilirler.
• Şirketlerin daha fazla sayıda hisseye bölünmesi piyasalarda olumlu etki bırakır ve yatırımcıların şirket hisselerine yönelimini artırır. Hisse fiyatları çok artarsa alım satım işlemleri yavaşlayacaktır. Bunun önüne geçebilmek adına bedelsiz sermaye artırımı yapılarak hem daha çok sayıda hissenin piyasalarda işlem görmesi sağlanır hem de senetlerin likiditesi artmış olur.

Bedelsiz Sermaye Artırımının Özellikleri

Bedelsiz sermaye artırımının en önemli özelliği yukarıda da değindiğimiz üzere şirket kasasına herhangi bir nakit girişi olmamasıdır. Bedelsiz sermaye artırımın mantığı şirket kasasına dışarıdan nakit akışı sağlamak yerine şirket bilançosunda yer alan öz sermayenin içindeki alt hesapların yer değiştirmesi ve ödenmiş sermaye kalemine aktarılması şeklindedir.

Bu noktada bilanço kavramı üzerinde de kısaca durmak gerekir. Bilanço şirketlerin mali durumlarını ortaya koyan finansal tablodur. Bilançoda şirketin sahip olduğu varlıklar (aktifler) yer alır. Bunların finanse edildiği kaynaklar (pasifler) da yine bilançoda gösterilir. Şirketin finansal kaynakları olan pasifler kendi içerisinde borçlar ve öz sermayeden oluşur.

Bedelsiz sermaye artırımında öz sermaye kalemi altında yer alan hesaplarda değişiklik yapılması yoluna gidilir. Kâr veya sermaye yedekleri kalemlerindeki değerler ödenmiş sermaye kalemine geçirilir. Bu yolla şirkete ek kaynaklar sağlanması hedeflenir.

Bedelsiz sermaye artırımının işleyişi göz önünde bulundurularak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Şirketin öz sermayesi sabit kalır.
• Şirket halihazırdaki ortaklarına sermaye artırımı oranı dikkate alınarak bedelsiz şekilde hisse verir.
• Bedelsiz sermaye artırımı sonucunda şirketin piyasadaki değerinde herhangi bir değişiklik olmaz. Hisse senetlerinin bedelinde düzenleme yapılarak şirket değerinin sabit kalması sağlanır.

Bedelsiz Sermaye Artırımının Bilançoya Etkisi

Bedelsiz sermaye artırımının bilanço üzerindeki etkisini incelerken bilanço eşitliği kavramı üzerinde durmak gerekir. Bilanço eşitliği şirketin varlıklarının kaynaklarına eşit olmasını ifade eder. Örneğin bir şirketin 200 milyon TL varlığı varsa mutlaka 200 milyon TL kaynağı olmalıdır.

Şirketin varlıkları borçla finanse edilebilir. Bu durumda kaynaklar kısmında yer alan borç miktarı şirketin varlıklarından düşülerek şirketin öz sermayesi bulunur. Bilançoda pasif kalemi altında yer alan ödenmiş sermaye, geçmiş yıl karları ve maddi duran varlıkların yeniden değerleme artışlarının toplamı; şirketin öz sermayesini oluşturur. Öz sermaye içerisinde yer alan geçmiş yıl kârları ve maddi duran varlıkların yeniden değerleme artışlarının toplamı, şirket kararıyla yine öz sermayenin parçasını oluşturan ödenmiş sermaye bölümüne aktarılabilir. Bedelsiz sermaye artırımı bu şekilde gerçekleşmiş olur. Bilançoda ödenmiş sermaye miktarı yeni duruma göre düzenlenir.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Hisse Fiyatını Nasıl Etkiler?

Bedelsiz sermaye artırımı ile özsermaye kalemi altında yer alan hesaplar arasında bir geçiş sağlandığı ve ödenmiş sermayeye aktarım yapıldığı için, şirketin daha fazla hisseye bölünmüş olması sonucu ortaya çıkar. Şirketin piyasada dolaşımda bulunan hisse sayısı artmış olacaktır. Bu durumun hisse fiyatlarını etkilemesi kaçınılmazdır.

Bedelsiz sermaye artırımı sonucunda şirketin öz sermayesinde, aktiflerinde ve piyasa değerinde değişiklik oluşmaz. Dolayısıyla değişiklikler hisse fiyatları üzerinde gerçekleşecek ve tüm hisselerin fiyatları bedelsiz sermaye artırımı oranında düşüşe geçecektir. Yeni hisse fiyatı hesaplaması şu şekilde yapılabilir:

Eski Hisse Fiyatı / (1+Bedelsiz sermaye artırımı oranı)

Eklemek gerekir ki hisse fiyatı düşmesine rağmen, sermaye artırımı nedeniyle şirket tarafından kendilerine daha fazla hisse verileceği için ortakların elindeki hisse sayısı artmış olacaktır. Dolayısıyla ortakların her birinin toplam hisselerinin piyasadaki değerinde bir değişiklik olmayacaktır.

Bedelsiz sermaye artırımı hisse değerini nasıl etkiler?

Ekonomik anlamda fiyat ve değer birbirinden farklıdır. Hisse üzerinden konuşmak gerekirse bir hissenin fiyatı onun için ödenmiş olan bedelken, hissenin değeri o hisseden elde edilen faydayı ifade eder.

Şirket hisselerinin fiyatı piyasada açıkça görülebilir. Öte yandan hisselerin değerini anlayabilmek için piyasaları iyi analiz etmek gerekir. Hisse senetlerinin değerini ölçebilmek için çeşitli değerleme yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemler sonucunda ilgili şirketin büyüme tahminleri veya getiri beklentileri noktasında bir değişiklik ortaya konmuyorsa, bedelsiz sermaye artırımı sonrası şirketin gerçek değerinde de bir değişim olmadığı görülecektir. Kısaca ifade etmek gerekirse bedelsiz sermaye artırımının tek başına şirketin gerçek değerine ve dolayısıyla hisse değerlerine herhangi bir etkisi yoktur.

Bedelsiz Sermaye Artırımına Nasıl Katılınır?

Bedelsiz sermaye artırımı yapıldıktan sonra ortaklara hisse senetleri dağıtılır. Bunun için ortakların herhangi bir işlem yapmaları gerekmez. Sermaye artırımının gerçekleştiği gün yeni hisse senetleri şirket yatırımcıların hesabına aktarılır.

Bedelsiz sermaye artırımı şirketin piyasadaki değeri üzerinde bir etki yaratmıyor olmakla birlikte piyasalarda olumlu bir imaj yaratır. Bundan dolayı “Bedelsiz sermaye artırımı potansiyeli yüksek hisseler nasıl tespit edilir?” sorusu yatırımcılar açısından önemlidir. Şirketlerin bedelsiz sermaye artırımı potansiyeli şu formülle hesaplanabilir:

[(Öz sermaye - Ödenmiş sermaye) / (Ödenmiş Sermaye)] x 100

Formül sonucunda ortaya çıkan değer ne kadar yüksekse ilgili şirketin bedelsiz sermaye artırımı yapma ihtimali de o kadar yüksek olur. Öte yandan belirtmek gerekir ki bedelsiz sermaye artırımı yapmak şirketin kararına bağlıdır. Şirket, bedelsiz sermaye artırımına gitme potansiyeli yüksek çıksa dahi bu yönde bir karar almak zorunda değildir.

Bedelsiz Sermaye Artırımının Avantajları Nelerdir?

Bedelsiz sermaye artırımının avantajları şu şekilde sıralanabilir:

• Hisselerin likiditesi artmış olur. Sermaye artırımı öncesinde alım satım akışkanlığı azalmış olan hisseler sermaye artırımı sonrası hareketlilik kazanır.
• Sermayenin kullanılmayan alt kalemleri aktif hale getirilmiş olur. Yıllar boyunca birikmiş olan emisyon primi, duran varlık satış karları, temettü ve yedekler gibi özsermaye kalemleri ödenmiş sermayeye eklenerek kullanılır hale getirilir.
• Şirketin ödenmiş sermayesi enflasyona karşı güçlendirilmiş olur.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Sonuçları Nelerdir? 

Bedelsiz sermaye artırımı sonuçlarını yukarıda bahsettiğimiz noktalardan yola çıkarak şu şekilde belirtebiliriz:

• Şirkete kendi kaynakları kullanılarak ek finansman sağlanmış olur.
• Şirketin hisse sayısı artar. Buna bağlı olarak piyasalardaki olumlu imajı güçlenir.
• Sermaye artırımı öncesi satışı zorlaşan şirket hisselerinin likiditesi artar.
• Sermayenin pasif kalemleri aktif hale getirilmiş olur.
• Ortaklara karşılıksız olarak yeni hisseler dağıtılır. Ortakların bunun karşılığında herhangi bir bedel ödemeleri gerekmez.
• Bilançoda ödenmiş sermaye miktarı yeni mali duruma göre tekrar düzenlenir.

Şirket Bedelsiz Verdi Ne Demek? Bir hissenin ya da şirketin bedelsiz vermesi demek, bedelsiz sermaye artırımı yapması demektir. Tunç Şatıroğlu, finansal okuryazarlık serisinde borsa ile ilgilenenlerin duyduğu bu önemli terimi anlatıyor.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?

Bedelsiz sermaye artırımı bir şirketin iç kaynaklarından yaptığı sermaye artırımı karşılığı çıkardığı hisse senetlerini bir bedel almaksızın ortaklarına dağıtarak gerçekleştirdiği sermaye artırımıdır. Bedelli sermaye artırımında şirkete dışarıdan para girerken, bedelsiz sermaye artırımı iç kaynaklardan yapıldığı için şirkete para girişi olmaz. Türk Ticaret Kanun Madde 462’de iç kaynaklardan sermaye artırımı hakkında şu ifadeler bulunmaktadır:

İç kaynaklardan sermaye artırımı

MADDE 462- (1) Esas sözleşme veya genel kurul kararıyla ayrılmış ve belirli bir amaca özgülenmemiş yedek akçeler ile kanuni yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen kısımları ve mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar sermayeye dönüştürülerek sermaye iç kaynaklardan artırılabilir.

(2) Sermayenin artırılan kısmını, iç kaynaklardan karşılayan tutarın şirket bünyesinde gerçekten varolduğu, onaylanmış yıllık bilanço ve işlem denetçisinin vereceği açık ve yazılı bir beyanla doğrulanır. Bilanço tarihinin üzerinden altı aydan fazla zaman geçmiş olduğu takdirde, yeni bir bilanço çıkarılması ve bunun işlem denetçisi tarafından onaylanmış olması şarttır.

(3) Bilançoda sermayeye eklenmesine mevzuatın izin verdiği fonların bulunması hâlinde, bu fonlar sermayeye dönüştürülmeden, sermaye taahhüt edilmesi yoluyla sermaye artırılamaz. Hem bu fonların sermayeye dönüştürülmesi hem de aynı zamanda ve aynı oranda sermayenin taahhüt edilmesi yoluyla sermaye artırılabilir. Artırım genel kurul veya yönetim kurulu kararının ve esas sözleşmenin ilgili maddelerinin değişik şeklinin tescili ile kesinleşir. Tescil ile o anda mevcut pay sahipleri mevcut paylarının sermayeye oranına göre bedelsiz payları kendiliğinden iktisap ederler. Bedelsiz paylar üzerindeki hak kaldırılamaz ve sınırlandırılamaz; bu haktan vazgeçilemez.

Bedelsiz sermaye artırımında fiyat nasıl hesaplanır?

Sermaye artırımları ve temettü ödemelerinde fiyat hesaplarken aşağıdaki formülü kullanırız. Burada bedelsizi sermaye artırımndan başka temettü ve bedelli oranları da formülde bulunmaktadır. Bunların yerine sıfır değeri yazarak bu formülü bedelsiz sermaye artırımı için kullanabilirsiniz.
Bedelsiz sermaye artırımında hissenin fiyatı düşmektedir ancak toplam piyasa değeri değişmemektedir. Örneğin bir milyon hisse varken bir hissenin fiyatı 10 TL iken, yüzde yüz bedelsiz sermaye artırımı yapıldığında hisse sayısı iki milyona çıkmakta ve fiyat ise 5 TL’ye düşmektedir. Burada hissedarın elindeki değer değişmemektedir. Ancak fiyatın azalması bazen borsada psiklojik olarak ucuzluk hissi uyandırmaktadır. Oysa düzeltilmiş fiyatlara göre hisse fiyatında bir değişiklik olmamaktadır. Bu nedenle bedelsiz sermaye artırımı sonucunda sanki fiyatlar düşecek ve bu sayede daha çok alıcı hisseye talip olacakmış gibi bir beklenti oluşmakta ve fiyat yükselmektedir.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Olunca Hisse Fiyatı Çıkar mı, Çıkmaz mı?

Bu demek değildir ki bir şirket her zaman bedelsiz sermaye artırımı yaparsa hisse fiyatı artmaya başlar. Ancak özellikle boğa piyasasında bedelsiz sermaye artırımlarının böyle bir beklenti yarattığı birçok kere piyasada gözlemlenmiştir. Temel bir sebep bulunmadığından, sadece psikolojik nedenlerle böyle bir durum gözlemlendiğinden yalnızca bedelsiz sermaye artırımı yapma ihtimali göz önünde bulundurularak bir hisseye yatırım yapılması bilinçli bir tercih değildir.

Yazan: Tunç Şatıroğlu