Sema Gösterisi Anlamı

kaynağı değiştir]

Sufiler, İslam'ın ilk devirlerinden itibaren semayı, vecdi, musiki ve şiir dinlerken kalkıp hareket etmeyi, dönmeyi kabul etmişlerdi. Ortaya çıkışından itibaren semanın İslam dini ile bağdaşıp-bağdaşmayacağı çok tartışılmış; sufilere göre helal; tarikatla ilgisi olmayan din bilginlerine göre ise haram kabul edilmiştir.^[2]

Mevlana çağından az önce yaşayan ve onunla çağdaş bulunan sufiler semayı ehline helal görmekte ve sema etmekteydiler.^[7] Sufiler sohbet ve zikir için bir araya geldiklerinde sohbet edilir, yapılan nasihatler dinlenir, bu arada konusu Allah sevgisi ve aşkı olan şiirler ve ilahiler okunurdu. Kavval ve goyende denilen güzel sesli kişiler tarafından söylenen şiirleri ve ilahileri dinleyen dervişler duygulanır, heyecanlanır, coşarak yerlerinden fırlar dönmeye başlarlardı. Dönme, derviş sakinleşinceye kadar sürerdi. Dervişlerin ferdî olarak da toplu olarak da döndükleri olurdu.^[3] Mevlâna'nın yaptığı sema, bu geleneğin devamı idi.

Daha önce sema ile ilgilenmeyen Mevlana, Şems-i Tebrîzî ile tanışıp onun etkisine girdikten sonra çeşitli vesilelerle coşmaya ve bazen vecde gelerek döne döne semaya başlamıştı. Mevlana'nın "doyumsuz bir aşk şarabına" benzettiği sema,^[7] zamanla Mevlevîliğin ayin yöntemlerinden biri olarak kabul edilmiş; asırlar geçtikçe büsbütün sanatsal bir hal almıştır.^[2]

Mevlânâ'nın düşüncelerinin bir tarikat kimliğine bürünmesi oğlu Sultan Veled'in zamanında başlamışsa da semanın belli usul ve kurallara göre yapılması yüzyılda Sultan Veled'in torunu Emîr Âlim Çelebi'nin oğlu Pîr Âdil Çelebi dönemine rastlar.^[5] Bu konudaki son düzenlemeler ise Konya'daki âsitânenin şeyhlerinden Pîr Hüseyin Çelebi tarafından yüzyılda gerçekleştirilmiştir.^[5] Günümüzde mevlevi ayini kısaca "sema" olarak adlandırılır. Mevlevîlikteki semanın benzerlerine Halvetilik, Kadirilik, Rufailik, Sühreverdilik, Celvetilik gibi tarikatlarda daha çok "devr" veya "deverân" denir.^[3]

Mevlevi tarikatı Türkiye'de Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması kanunu'nun çıkması üzerine diğer tarikatlarla birlikte yılında sona ermiş; yirmi yıl kadar Mevlana'nın hatırasını ve manevî kişiliğini veya eserini yansıtacak önemli bir tören tertiplenmemiştir. Bu dönemde sema bir dinî ibadet olarak değil bir turistik gösteri olarak icra edilmeye devam etti.^[8] 'lı yıllarda Konya'da ölüm yıldönümü olan 17 Aralık günü Mevlana'yı anma toplantıları düzenlenmeye başladı. "Mevlânâ İhtifali" şeklinde adlandırılan bu toplantılara davet edilen müzisyenler çağlar içinde çeşitli Mevlevî bestekârları tarafından meydana getirilmiş âyinlerden parçalar çalıp söylemekteydi.^[9]

'lerde Konya'daki Şeb-i Arûs törenlerinde sema ayinleri tam teşekküllü olarak yapılmaya başladı. Zamanla sema törenler bir kültürel miras olarak sahiplenildi. Sema ayinleri başlangıçta, henüz hayatta olan yaşlı Mevlevîler tarafından tertiplendi; yılından sonra ise Konya Turizm Derneği'nin açtığı kurslarda yetişen semazenler görev aldı.^[9]

Türkiye'nin başvurusu sonucu Mevlevi Sema Törenleri, yılında UNESCO tarafından başyapıt olarak ilan edilmiş, yılında İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesine kaydedildi. Mevlevilik ve sema törenlerinin "teknik ve içsel mükemmelliğini ve orijinalliğini bozmadan gelecek nesillere aktarılması ve tanıtılması" için yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı bir genelge yayımladı.^[10] yılında İstanbul Avrupa Kültür Başkenti programları kapsamında Galata ve Yenikapı Mevlevîhaneleri restore edildi.^[11][12]

Mevlevi sema töreni[değiştir

Semazenlerin kıyafeti anlam yüklü

Semazen kıyafetlerindeki her parça bir anlam taşıyor. Başlarındaki sikke mezar taşını, beyaz tennure kefenlerini, sırtlarındaki siyah hırka ise kabirlerini simgeliyor.

8 asırdır icra edilen sema töreni, kainatın oluşumunu ve insanın alemde dirilişini anlatıyor.

Postnişin Fahri Özçakıl, "Sema lugatı işitmek manasındadır. Kur'an-ı Kerim'in manasını, kainatın sesini gönül kulağıyla dinleyerek, sağdan sola doğru kalbinin etrafında dönüşe biz sema diyoruz" dedi.

Hazreti Mevlana'nın Allah'a ulaşmak düşüncesiyle yaptığı hareket, günümüzde tüm dünyada karşılık buluyor. Semazen, tören sırasında üstündeki siyah hırkayı çıkarıyor, sembolik olarak hakikate doğuyor.

Allah'a olan aşk ile harekete geçiyor, kulluğunu idrak edip "insan-ı kamil"e doğru yöneliyor.

Törenlerde tecelli rengi olan kırmızı postun üstünde oturan kişi, Hazreti Mevlana'yı temsil ediyor. 

Kaynak: TRT Haber

nest...

175122 175123 175124 175125 175126