Bir dörtlükte birinci dize ile üçüncü dizenin, ikinci dize ile de dördüncü dizenin kendi arasında kafiyeli olmasına ‘çapraz uyak (kafiye) denir. Çapraz uyak, abab şeklinde gösterilir.
Kalbim bir çiçektir, gündüzler ölgün a
Gelin, gelin, onu açın geceler b
Beni yâd edermiş gibi bütün gün a
Ötün kulağımda çın çın geceler b
(Necip Fazıl)
Gördüler: Aynada bir gizli cihan
Ufku çepçevre ölüm servileri
Sandılar doğdu içinden bir an
O, uzun gözlü, uzun saçlı peri.
(Yahya Kemal Beyatlı)
Şu bakır zirvelerin ardından
Bir süvari geliyor kan rengi.
Başlıyor şimdi melûl akşamdan
Son ışıklarla bulutlar cengi
(Ahmet Haşim)
Kara gözlüm, efkârlanma gül gayrı,
İbibikler öter ötmez ordayım
Mektubunda diyorsun ki Gel gayrı!
Sütler kaymak tutar tutmaz ordayım
(Bekir Sıtkı Erdoğan)
Bir dörtlükte birinci dize ile ikinci dizenin kendi arasında, üçüncü dize ile de dördüncü dizenin kendi arasında kafiyeli olmasına düz uyak (kafiye) denir. Şiir beyitlerden oluşuyorsa her beytin kendi arasında kafiyeli olmasına düz kafiye denir. Dörtlüklerde aabb, beyitlerde ise aa, bb, cc şeklinde gösterilir. Şimdi düz kafiyeye örnek verelim.
Bursada bir eski cami avlusu,
Küçük şadırvanda sakırdayan su;
Orhan zamanından kalma bir duvar
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar
Eliyor dört yana sakin bir günü.
Bir rüyadan arta kalmanın hüznü
İçinde gülüyor bana derinden.
Yüzlerce çeşmenin serinliğinden,
Ovanın yeşili, göğün mavisi
Ve mimarilerin en ilâhisi.
(Ahmet Hamdi Tanpınar)
Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik,
Bin atlı, o gün dev gibi bir orduyu yendik,
Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: ilerle!
Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kafileyle…
Şimşek gibi bir semte atıldık yedi koldan,
Şimşek gibi Türk atlarının geçtiği yoldan.
(Yahya Kemal)
(a) Gâh odunda vü gâh suda idi
(a) Dün ü gün kahrile kısuda idi
(b) Ol kadar çeker idi yükler ağır
(b) Ki teninde tü komamıştı yağır
(c) Nice tü kalmamıştı et ü deri
(c) Yükler altında kana döndü deri
(a) Kandilli yüzerken uykularda
(a) Mehtabı sürükledik sularda
(b) Bir yoldu parıldayan gümüşten
(b) Gittik… Bahs açmadık dönüşten
(c) Hulyâ tepeler, hayal ağaçlar
(c) Durgun suda dinlenen yamaçlar
(d) Mevsim sonu öyle bir zaman ki
(d) Gaaip bir mûsikiydi sanki.
(Yahya Kemal)
Bir dörtlükteki birinci dize ile dördüncü dizenin kendi arasında, ikinci dize ile de üçüncü dizenin kendi arasında kafiyeli olmasına sarma uyak (kafiye) denir. Sarma kafiye abba şeklinde gösterilir.
Her şey yerli yerinde; havuz başında servi a
Bir dolap gıcırdıyor uzaklarda durmadan, b
Eşya aksetmiş gibi tılsımlı bir uykudan, b
Sarmaşıklar ve böcek sesleri sarmış evi. a
Tunayı görmedim, fakat, tanırım,
Bir ümit önünde koştuğum zaman,
Geçmişi anarak coştuğum zaman
Kendimi Budinin beyi sanırım.
(Arif Nihat Asya)
Seni sevmek mor denizlerdi biraz
Ne kadar gidilse bir o kadar bitmeyen
Umutlar ve yıkılmalar ardında direnilen
Seni sevmek mevsimler içinde en güzel yaz
(Afşar Timuçin)
Perdemiz üstünde uçan leylekler
Şimdi ay vurunca yabancı, uzak
Mavi bir iklimden kanat çırparak
Geçen leyleklere benzeyecekler
(Ali Mümtaz Arolat)
1- Düz Kafiye: Birinci mısra ile ikinci mısraın; üçüncü mısra ile dördüncü mısraın birbiriyle kafiyeli olmasıdır aaaa, aabb, aaab. Mesnevi tarzı kafiye de denilir.
a- İftardan önce gittim Atik-Vâlde semtine,
a- Kaç defa geçtiğim bu sokaklar, bugün yine,
b- Sessizdiler. Fakat Ramazan maneviyyeti,
b- Bir tatlı intizara çevirmiş sükûneti.
a- Gökyüzünde tüten olsam,
a- Yeryüzünde biten olsam,
b- Al benekli keten olsam,
b- Yar boynuna sarsa beni.
2- Çapraz Kafiye: Bir dörtlükte; birinci mısra ile üçüncü mısraın, ikinci mısra ile de dördüncü mısraın kafiyeli olmasıdır. abab şeklinde gösterilir.
a- Hayran olarak bakarsınız da,
b- Hûlyanızı fetheder bu hâli.
a- Beş yüz sene sonra karşınızda,
b- İstanbul Fethi’nin hayâli.
a- Bir hayalet gibi dünya güzeli,
b- Girdiğinden beri rüyâlarına.
a- Hepsi meshûr, o muamma güzeli,
b- Gittiler görmeye Kaf dağlarına.
3- Sarma (l) Kafiye: Bir dörtlükte; birinci mısra ile dördüncü mısranın ve ikinci mısra ile de üçüncü mısraın kafiyeli olmasıdır. abba şeklinde gösterilir.
a- İhtiyar elini bağrına soktu,
b- Dedi ki, “İstanbul Muhasarası.
b- Başlarken aldığım gaza yarası,
a- İçinden çektiğim bu oktu!
b- Bir sonbahar akşamı… sahillerdeyim,
a- Gamlı bir heykel gibi kayalarla ben.
b- Dağınık saçlarımdan pervasız esen,
a- Rüzgârların elinde bir kırık neyim.
Mısraların son seslerine bakılarak bir dörtlüğün kafiye düzeni çıkarılır. Kafiye düzenlerinin, mısralarının son seslerindeki düzene göre çeşitleri vardır.
1. Düz Kafiye:
Kafiye şeması: a a a b, bbbc; cc; a a b b; aaba (aaxa) olmalı.
Beyitlerin kendi arasında kafiyeli olmasıdır. Divan edebiyatının mesnevi nazım biçiminde de bu düzen kullanıldığından Yeni mesnevi düzeni olarak da adlandırılır. ikili olarak da adlandırılır. Divan şiirinde özellikle uzun şiirlerde görülür. Yeni mesnevi düzeninin mesnevi düzeninden farkı cümlelerin bir sonraki dizeye de sarkmasıdır.
Örnek-1
İftardan önce gittim Atik-Valde semtine (a)
Kaç defa geçtiğim bu sokaklar, bugün yine, (a)
Sessizdiler, Fakat Ramazan maneviyyeti (b)
Bir tatlı intizara çevirmiş sükûneti (b)
Örnek-2
Bursada eski bir cami avlusu, (a)
Küçük şadırvanda şakırdayan su. (a)
Orhan zamanından kalma bir duvar (b)
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar (b)
Eliyor dört yana sakin bir günü. (c)
Bir rüyadan arta kalmanın hüznü (c)
İçinden gülüyor bana derinden. (d)
Yüzlerce çeşmenin serinliğinden (d)
Ovanın yeşili göğün mavisi (e)
Ve mimarilerin en ilahisi. (e)
Örnek-3
Sabahın çisesine (a)
Uyandım yar sesine (a)
İsmini yaz sevdiğim (x)
Halının köşesine (a)
Örnek-4
Çepeçevre bahar içinde bir yer gördük (a)
Ferhat ile Şirin’i beraber gördük (a)
Baktık geceden fecre kadar ellerde (x)
Yıldızlara yükselen kadehler gördük (a)
2. Çapraz Kafiye:
Kafiye şeması: a b a b cdcd olmalı.
1inci ile 3üncü, 2nci ile 4üncü dizelerin kafiyeli oluşudur.
Örnek-1
Hayran olarak bakarsınız da (a)
Hülyanızı fetheder bu hali(b)
Beş yüz sene sonra karşınızda (a)
İstanbul fethinin hayali (b)
Örnek-2
Evet her şey bende bir gizli düğüm: (a)
Ne ölüm terleri döktüm, nelerden! (b)
Dibi yok göklerden yeter ürktüğüm, (a)
Yetişir çektiğim mesafelerden.(b)
3. Sarma (Sarmal) Kafiye:
Kafiye şeması: a b b a cddc olmalı.
1inci ile 4üncü, 2nci ile 3üncü dizelerin kafiyeli oluşudur.
Örnek-1
İhtiyar, elini bağrına soktu, (a)
Dedi ki: İstanbul muhasarası (b)
Başlarken aldığım gaza yarası (b)
İçinden çektiğim bu oktu. (a)
Örnek-2
Su değil, mevsimin havası akan, (a)
Duyduğun yaprağın, dalın sesidir, (b)
Suda yıldızların parıltısıdır, (b)
Bu karanlıkta, bazı bazı çakan. (a)
4. Örüşük Kafiye
Kafiye şeması:
.. a
.. b
.. a
.. b
.. c
.. b
.. c
Örnek:
KAVAL
Bir dereden kopardım (a)
Bu incecik kamışı (b)
Ve bir bıçakla yardım (a)Pek solgunsa da dışı (b)
Sesinde gizli, berrak (c)
Pınarların akışı: (b)Dinle, ne şakrıyor, bak!
Ali Mümtaz Arolat
Mani Tipi Uyak
Örnek
Uyan
Baksana kim boynu bükük ağlayan? a
Hakk-ı hayâtın senin ey Müslüman! a
Kurtar o bîçâreyi Allah için, b
Artık ölüm uykularından uyan! a
Bunca zamandır uyudun, kanmadın; c
Çekmediğin kalmadı, uslanmadın. c
Çiğnediler yurdunu baştan başa, d
Sen yine bir kerre kımıldanmadın! c
Ninni değil dinlediğin velvele d
Kükreyerek akmada müstakbele d
Bir ebedî sel ki zamandır adı; e
Haydi katıl sen de o coşkun sele d
(Mehmet Akif Ersoy)
Koşma Tipi Uyak
Uyak düzeni:
1.şekil: abab / cccb / dddb
2.şekil: abcb / dddb / eeeb
3.şekil: aaab / cccb / dddb
Örnek
Nerdesin
Geceleyin bir ses böler uykumu, a
İçim ürpermeyle dolar: - Nerdesin? b
Arıyorum yıllar var ki ben onu, a
Âşıkıyım beni çağıran sesin. b
Gün olur sürüyüp beni derbeder, c
Bu ses rüzgarlara karışır gider. c
Gün olur peşimden yürür beraber, c
Ansızın haykırır bana: - Nerdesin? b
Bütün sevgileri atıp içimden, d
Varlığımı yalnız ona verdim ben. d
Elverir ki bir gün bana, derinden d
Ta derinden bir gün bana: "Gel" desin. b (Ahmet Kutsi Tecer)
Mesnevi Tipi Uyak
Örnek
Bursa'da Zaman
Bursada, bir eski cami avlusu a
Küçük şadırvanda şakırdayan su, a
Orhan zamanından kalma bir duvar, b
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar, b
Eliyor dört yana sakin bir günü. c
Bir rüyadan arta kalmanın hüznü c
İçinde gülüyor bana derinden d
Sanki bir hâtıra serinliğinden: d
Ovanın yeşili, göğün mavisi e
Ve mimarilerin en ilâhisi e
(Ahmet Hamdi Tanpınar)
Çıkmış Sorular
Güneş çekildi demin
Doğdu bir cenk akşamı
Bu bütün günlerimin
İçime denk akşamı
Gidene bak gidene
Güller sarmış dikene
Mevlâ sabırlar versin
Gizli sevdâ çekene
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası