11 Sınıf Kimya Sıvı Çözeltiler Ve Çözünürlük Konu Anlatımı Pdf

SINIF 3.ÜNİTE: SIVI

1
BAŞLIKLAR
• 1.BÖLÜM: ÇÖZÜCÜ ÇÖZÜNEN
ETKİLEŞİMLERİ
• 2.BÖLÜM: DERİŞİM BİRİMLERİ
• 3.BÖLÜM: KOLİGATİF ÖZELLİKLER
• 4.BÖLÜM: ÇÖZÜNÜRLÜK
• 5.BÖLÜM: ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN
FAKTÖRLER

2
1.BÖLÜM: ÇÖZÜCÜ
ÇÖZÜNEN ETKİLEŞİMLERİ

3
4
5
6
7
8
SIVI ÇÖZELTİLERİN TANIMI
• Çözeltilerin iki bileşeni vardır.
• 1– Çözücü
• 2– Çözünen
• Çözücünün fiziksel hâli (katı, sıvı, gaz)
çözeltinin fiziksel hâlini de belirler.
Çözücüsü sıvı olan çözeltilere sıvı
çözeltiler denir.

9
ÇÖZÜNME SÜRECİ
• Çözünen madde çözücü içinde dağıldığı
zaman çözünme süreci başlar.
• Çözünme süreci üç basamakta gerçekleşir
(Görsel): 1. Çözünen tanecikleri arasında
etkileşim zayıflar. 2. Çözücü tanecikleri
arasındaki etkileşim zayıflar. 3. Çözücü ve
çözünen molekülleri etkileşir. Etkileşimin
şiddeti ne kadar fazla ise çözünme oranı
da o kadar fazla olur.
10
Çözünme süreci

11
• Maddelerin birbiri içinde çözünmesi veya
çözünmemesi çözücü ve çözünenin
yapısına, çözücü ve çözünenin
etkileşimine ve etkileşimin kuvvetine
bağlıdır. Yapı olarak birbirine benzer türde
veya moleküller arası etkileşim kuvveti
birbirine yakın olan maddeler birbiri içinde
çok çözünür. Maddelerin birbiri içinde
çözünmesi “Benzer, benzeri çözer.ˮ ya da
“Polar maddeler polar çözücülerde, apolar
maddeler apolar çözücülerde çözünür.ˮ
şeklinde açıklanır.
12
ÇÖZÜNME OLAYI VE ENERJİ
DEĞİŞİMİ
• Çözünme olayı, aşağıdaki üç tür
etkileşimin bağıl güçlerine bağlıdır:
• 1.Çözücü-çözücü etkileşimi
• 2.Çözünen-çözünen etkileşimi
• 3.Çözücü-çözünen etkileşimi
• Genelde 1. ve funduszeue.infoşim endotermik,
funduszeue.infoşim ise endotermik veya
ekzotermik tepkimedir.
13
• funduszeue.infoşimde çözücü molekülleri
birbirinden uzaklaşır. Bu iş için enerji
gerekir.
• funduszeue.infoşimde çözünen molekülleri
birbirinden uzaklaşır. Bu iş için de enerji
gerekir.
• funduszeue.infoşim genelde istemlidir. Çözücü ve
çözünen molekülleri etkileşerek çözünme
olayı gerçekleşir.

14
ÇÖZÜNME ISISI
• Endotermik tepkimelerde çözünme
ısısının işareti pozitif, ekzotermik
tepkimelerde ise negatiftir.

15
KARIŞABİLİR SIVILAR
• İki sıvı birbiri içerisinde her oranda
çözünüyorsa bu sıvılara karışabilir sıvılar
denir.

16
ÇÖZELTİLERDE ÇÖZÜCÜ
MADDENİN ADI SAĞ ALTA
PARANTEZ İÇİNDE YAZILIR
• Çözünen maddenin formülünün sağ altına
çözücü maddenin adı parantez içerisinde
yazılır.
• Çözücü genelde sudur, NaCl(suda) tuz
çözeltisi demektir. İyot suda çözünmez,
alkolde çözünür; bu nedenle I2(alkolde)
şeklinde yazılır.
17
ÇÖZÜNME YA DA
ÇÖZÜNMEME
OLAYINDA 6 FARKLI
ETKİLEŞİM VARDIR

18
• 1. İYON-DİPOL ETKİLEŞİMİ
• 2. İYON–İNDÜKLENMİŞ DİPOL
ETKİLEŞİMİ
• 3. İNDÜKLENMİŞ DİPOL–İNDÜKLENMİŞ
DİPOL ETKİLEŞİMİ (LONDON
ETKİLEŞİMİ)
• 4. DİPOL-İNDÜKLENMİŞ DİPOL
ETKİLEŞİMİ
• 5. HİDROJEN BAĞI
• 6. DİPOL-DİPOL ETKİLEŞİMİ
19
funduszeue.info-DİPOL ETKİLEŞİMİ
(İYON–KALICI DİPOL
ETKİLEŞİMİ) (Çözünme genelde
gerçekleşir.)

20
İYON–DİPOL ETKİLEŞİMİ
• İyonik bileşiklerin suda çözünmeleri, iyon-
kalıcı dipol etkileşimine örnektir.
–
• NaCl çözünürken Na ve Cl ile H2O
+

arasındaki çekimdir.
• İyonik bileşikler polar bileşiklerdir, su da
polar bileşiktir. Benzer benzerini
çözdüğünden dolayı iyonik bileşikler
genelde suda çözünür.
21
• Suyun polarlığı, yemek tuzunun polarlığına
göre çok azdır.
–
• Na Cl (k) örgü yapısındaki iyonlar
+

arasındaki çekim, en güçlü çekimdir.

yapısındaki iyonlarını birbirinden ayırıp

23
–
• H2O’nun pozitif ucu Cl ile H2O’nun negatif
ucu ise Na+ ile etkileşir.
–
• Böylece Na Cl ’de iyonlar arasındaki
+

iyonik çekim ortadan kalkar.

24
• 1 tane Na+ iyonu, en az tane H2O
–
molekülünün negatif ucu ile; 1 tane Cl
iyonu da, çok sayıda (en az tane) H2O
molekülünün pozitif ucu ile sarılır. Böylece
çözünme olayı gerçekleşir.

25
26
2. İYON–İNDÜKLENMİŞ DİPOL
ETKİLEŞİMİ (Çözünme genelde
gerçekleşmez.)

27
İYON–İNDÜKLENMİŞ DİPOL
ETKİLEŞİMİ
• İyonik bir maddenin polar olmayan bir
çözücüde çözünmesi iyon–indüklenmiş
dipol etkileşimidir. CCl4 gibi apolar olan
maddelerde yalnızca indüklenmiş dipoller
oluşabileceğinden ve iyon–indüklenmiş
dipol etkileşimleri oldukça zayıf
olduğundan bu sıvılarda polar moleküllerin
çözünürlüğü yok denecek kadar azdır.

28
• Çözünürlüğü yok denecek kadar az olan
bu etkileşime, iyonik bileşik olan NaCl ile
apolar bir çözücü olan CCl4 gibi sıvılar
arasındaki etkileşim örnek verilebilir.

29
CCl4 ve Na+arasındaki iyon-
indüklenmiş dipol etkileşimi

30
funduszeue.infoÜKLENMİŞ DİPOL–
İNDÜKLENMİŞ DİPOL
ETKİLEŞİMİ (LONDON
ETKİLEŞİMİ) (Çözünme genelde
gerçekleşir.)

31
APOLAR ÇÖZÜCÜNÜN
APOLAR MADDEYİ ÇÖZMESİ
• Karbon tetraklorürde iyot molekülleri (I2)
çözünmektedir.
• İndüklenmiş dipol–indüklenmiş dipol
etkileşimi ile bu çözünme açıklanır.
• İyot molekülleri de karbon tetraklorür
molekülleri de apolar yapıya sahiptir.
• Her iki molekülde de London etkileşimi
etkindir.
32
• İyot molekülünün artısı ile karbon
tetraklorür molekülünün eksisi veya tersi
olarak aralarında çekim kuvveti oluşur ve
böylece iyot karbon tetraklorürde
çözünür.

33
CCl4 ve I4 arasındaki indüklenmiş
dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi

34
4. DİPOL-İNDÜKLENMİŞ
DİPOL ETKİLEŞİMİ (Çözünme
genelde gerçekleşmez.)

35
DİPOL-İNDÜKLENMİŞ DİPOL
ETKİLEŞİMİ (OKSİJENİN
SUDA ÇÖZÜNMESİ)
• Apolar molekülün polar çözücüde
çözünmesi olayıdır. Oksijen gazının suda
çözünmesini buna örnek verilebiliriz.
• Oksijen gazı moleküleri apolar molekül, su
molekülleri ise polar moleküldür.
• Su molekülleri arasında dipol-dipol bağı
etkindir.
36
• Oksijen molekülleri arasında London
kuvvetleri (indüklenmiş dipol etkileşimi)
vardır.
• Dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi polar ve
apolar maddeler arasında oluşan etkileşim
sonucu çözünmedir.
• Suyun artısı ile oksijen molekülünün eksisi
veya tersi olarak aralarında çekim kuvveti
oluşur ve böylece oksijen suda çözünür.

37
O2 ve H2O arasındaki dipol-
indüklenmiş dipol etkileşimi

38
funduszeue.infoEN BAĞI (Çözünme
gerçekleşir.)

39
HİDROJEN BAĞI ETKİLEŞİMİ
İLE ÇÖZÜNME OLAYI
• ÖRNEK: H2O – NH3 (Amonyak çözeltisi)

40
NH3 ve H2O molekülleri
arasında hidrojen bağı

41
Etil alkol (C2H5OH) suda
çözünebilir mi?
• Etil alkol molekülü su molekülü gibi polar
yapıya sahiptir.
• Aynı zamanda etil alkol ve su
moleküllerinde oksijen atomuna hidrojen
atomu doğrudan bağlı olduğu için her
ikisinin molekülleri arasında da hidrojen
bağı etkindir.
• Bu nedenle etil alkol suda çözünür.

42
funduszeue.info-DİPOL ETKİLEŞİMİ
(Çözünme genelde gerçekleşir.)

43
HER İKİSİNİN DE HİDROJEN
BAĞI İÇERMEDİĞİ VEYA
BİRİNİN İÇERİP DİĞERİNİN
İÇERMEDİĞİ İKİ POLAR
MOLEKÜL ARASINDA
CEREYAN EDER
• 1.ÖRNEK: H2S – HCl
2.ÖRNEK: H2O – HCl

44
H2O ve HCl arasındaki dipol-
dipol etkileşimi

45
Aşağıda bazı kimyasal tür çiftleri verilmiştir.
Bunlar arasındaki etkileşimleri belirleyerek
çiftlerin birbiri içinde çözünüp
çözünmeyeceklerini yazınız.

KİMYASAL TÜR ÇİFTİ ETKİLEŞİM TÜRÜNÜN ADI ÇÖZÜNÜR VEYA ÇÖZÜNMEZ

KF – H2O İyon–dipol Çözünür

CCl4 – I2 İndüklenmiş dipol–indüklenmiş dipol (London) Çözünür

C2H5OH – H2O Hidrojen bağı Çözünür

O2 – H2O İndüklenmiş dipol–dipol Çözünmez

H2O – HCl Dipol–dipol Çözünür

Na+ – BH3 İyon– indüklenmiş dipol Çözünmez

46
ÇÖZÜNMENİN GENELDE
GERÇEKLEŞTİĞİ ETKİLEŞİM
ÇEŞİTLERİ
• İyon–dipol etkileşimi: NaCl(k) - H2O(s)
arasında
• İndüklenmiş dipol–indüklenmiş dipol
etkileşimi: I2(k) - CCl4(s)
• Dipol–dipol etkileşimi: HCl(g) - H2O(s)
• Hidrojen bağı: C2H5OH(s) - H2O(s)

47
ÇÖZÜNMENİN GENELDE
GERÇEKLEŞMEDİĞİ
ETKİLEŞİM ÇEŞİTLERİ

• İyon-geçici dipol (İyon-indüklenmiş dipol)

48
49
50
2.BÖLÜM: DERİŞİM
BİRİMLERİ

51
DERİŞİME GÖRE
ÇÖZELTİ TİPLERİ

• SEYRELTİK ÇÖZELTİ
• DERİŞİK ÇÖZELTİ

52
SEYRELTİK ÇÖZELTİ
Çözüneni çok az, çözücüsü fazla olan
çözeltilere denir.

DERİŞİK ÇÖZELTİ
Çözüneni fazla, çözücüsü az olan
çözeltilere denir.

53
B YGS/SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

54
ÇÖZÜNEN MADDENİN CİNSİNE
GÖRE
ÇÖZELTİ TİPLERİ

• İYONAL ÇÖZELTİ
• MOLEKÜLER ÇÖZELTİ

55
• İyonal çözelti: Genellikle iyonik
maddelerin suda çözünmesiyle oluşan,
iyonlar içeren, elektriği ileten çözeltilerdir.
Örneğin: Su–tuz karışımı.
• Moleküler çözelti: Genellikle kovalent
bağlı maddelerin suda çözünmesiyle
oluşan, moleküller içeren, genellikle
elektriği iletmeyen çözeltilerdir. Örneğin:
Su–şeker karışımı.

56
İYONLAŞAN VE
İYONLAŞMAYAN MOLEKÜLER
BİLEŞİKLERİN SUDA
ÇÖZÜNMESİ
–1
HCl(g) + H2O(s) → H3 O+1
(suda) + Cl (suda)
–1
HCl(suda) → H (suda) + Cl (suda)
+1
𝑆𝑢
HCl(g) H+1(suda) + Cl–1(suda)
𝑆𝑢
C6H12O6(k) C6H12O6(suda)

57
DERİŞİK DEYİMİ HEM
NİTELLİK HEM DE NİCELLİK
İÇERİR
• Derişik deyimi hem nitellik hem de nicellik
içerir.
• Derişik çözelti; çözeni az, çözüneni çok
çözeltidir. Bu yönüyle nitel bir kavram olup
belli bir sınırı yoktur; “Şu yüzdenin
üzerinde olursa derişik çözeltidir, şu
yüzdenin altında olursa da seyreltik
çözeltidir.” diyemeyiz.
58
• Derişik deyimi yerine göre nicel bir anlam
da içerebilir; örneğin, derişik HCl denilince,
kütlece % 36,5’luk HCl de anlaşılır
(Doymuş HCl çözeltisi).

59
DERİŞİK VE SEYRELTİK
TABİRLERİNİN, DOYMUŞ VE
DOYMAMIŞLIKLA İLİŞKİSİ
YOKTUR
• Doymuş bir çözelti, seyreltik olduğu gibi;
doymamış bir çözelti de derişik olabilir.
Örneğin; doymuş kireç çözeltisi, kesinlikle
seyreltiktir. Doymamış H2SO4 çözeltisi,
derişik olabilir.

60
DOYMUŞ ASİTLER MOLEKÜL
KÜTLESİ KADAR YÜZDEDE
OLUR?
• Derişik HCl kütlece % 36,5’luktur (Doymuş
HCl çözeltisi).
• Derişik H2SO4 kütlece % 98’liktir (Doymuş
H2SO4 çözeltisi).
• Derişik HNO3 kütlece % 63’lüktür (Doymuş
HNO3 çözeltisi).
• (H:1, Cl,5, O, S, N)
61
• Derişik HCl, derişik H2SO4, derişik HNO3
denince; yalnız yukarıda belirtilen
yüzdelerdeki asitler anlaşılmalıdır.
• Diğer çözeltilerde olduğu gibi; çözeni az,
çözüneni çok olan çözelti
anlaşılmamalıdır.

62
DERİŞİM (KONSANTRASYON)
TANIMI

• Belirli miktar çözücüdeki çözünen madde

63
A AYT SINIF KİMYA 2.ÜNİTE
VEYA SINIF KİMYA 3.ÜNİTE

64
KONSANTRASYON (DERİŞİM)
BİRİMLERİ
• 1– MOLARİTE: 1 L hacmindeki çözeltinin
içinde bulunan çözünmüş maddenin mol
sayısına denir.
• 2– NORMALİTE: 1 L hacmindeki
çözeltinin içinde bulunan çözünmüş
maddenin eşdeğer gram sayısına denir.
• 3– MOLALİTE: 1 kg suda çözünmüş olan
çözünen maddenin mol sayısıdır.
65
• 4– FORMALİTE: Birim hacimde
çözünmüş iyonik maddenin mol sayısına
denir. Formalite, iyonik bağlı bileşikler için
geçerlidir.
• 5– KÜTLECE % DERİŞİM: Kütlece %
derişim gram çözeltide kaç gram
madde çözündüğünü ifade eder. %30’luk
çözelti denince; gram çözeltide 30
gram çözünen madde ve 70 gram su
olduğu anlaşılır.
66
• 6– HACİMCE % DERİŞİM: Hacimce %
derişim mL çözeltide kaç mL madde
çözündüğünü ifade eder.
• 7– ppm (parts per million) CİNSİNDEN
DERİŞİM: Milyonda bir oranında derişim
demektir. Birimsiz niceliktir.
• 8– ppb (parts per billion) CİNSİNDEN
DERİŞİM: Milyarda bir oranında derişim
demektir. Birimsiz niceliktir.

67
• 9– OSMOLAR DERİŞİM: Ozmotik
basıncı, kanın ozmotik basıncı ile aynı
olan steril çözeltilerdir. Bunlara izotonik
çözelti de denir. Örneğin; % 5’lik C6H12O6
(glikoz) çözeltisi ve % 0,9’luk NaCl
(sodyum klorür) çözeltisi izotoniktir.
• 10– AĞIRLIK-HACİM ESASINA
DAYANAN % DERİŞİM: hacim birimi
çözeltide çözünen maddenin kütlesi
olarak tanımlanır.

68
MOLARİTE

69
• 1 litre çözeltide çözünmüş maddenin mol
sayısına molarite denir. Molarite “Mˮ ile
gösterilir. “Molarˮ olarak da ifade edilebilir.
Molaritenin birimi mol/Lʼdir, mol/L yerine
molar (M) da kullanılabilir.

70
• 1 Mʼlık çözelti, 1 litre çözeltide 1 mol
madde çözündüğünü,
• 2 Mʼlık çözelti, 1 litre çözeltide 2 mol
madde çözündüğünü,
• n Mʼlık çözelti, 1 litre çözeltide n mol
madde çözündüğünü belirtir.

71
MOLALİTE

72
73
FARKLI DERİŞİMLERDE
ÇÖZELTİ HAZIRLANMASI

74
İstenen derişimde çözelti hazırlamak için
aşağıda belirtilen adımların izlenmesi
gerekir:
• Çözünecek katı madde hassas olarak
tartılır.
• Tartılan madde ölçülü cam balon joje
içerisine aktarılır.
• Balon jojeye katı maddeyi çözmek için bir
miktar su ilave edilerek dikkatlice
çalkalanır.

75
• Katı maddenin tamamı çözündükten sonra
balon jojenin ölçü çizgisine kadar su ilave
edilir (Görsel).
• Balon jojenin ağzı kapatılarak çözelti
etiketlenir.
Çözelti hazırlarken kullanılacak çözünen ve
çözücü miktarları derişimle ilgili
hesaplamalarla bulunabilir.

76
Çözelti hazırlanması

77
MOLARİTE HESAPLAMALARI

78
• Derişimi ve hacmi verilen bir çözeltideki
çözünen madde miktarı mol veya kütle
olarak hesaplanabilir.

79
80
81
82
• Ca3(PO4)2 suda çözünmez. 50 mL 0,
M CaCl2 çözeltisi, 50 mL 0, M Na3PO4
çözeltisine ekleniyor. Çökelme
tepkimesinin sonucunda kaç gram
Ca3(PO4)2 çökeleği oluşur? B
• A) 0,16
• B) 0,31
• C) 0,62
• D) 0,78
• E) 0,93
83
84
B LYS2/SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

85
Derişik bir çözeltiyi seyreltik hâle getirebilmek için;

86
Seyreltik bir çözeltinin deriştirilmesi

87
88
89
E AYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE ve 6.ÜNİTE

90
D LYS2/SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

91
Farklı hacim ve derişimdeki aynı
tür çözeltiler karıştırıldığında
oluşan yeni çözeltinin hacmi
veya molaritesi aşağıdaki eşitlik
ile bulunabilir:

92
93
94
ÇÖZELTİDEKİ İYONLARIN
MOLAR DERİŞİMLERİ

95
• 40,0 mL 0, M Ca(NO3)2, 30,0 mL 0,
M NaNO3 ve 80,0 mL 0, M Ca(NO3)2
çözeltileri karıştırılıyor ve yeterince su
katılarak mL hacminde bir çözelti
oluşturuluyor. Sonuç çözeltide NO3–
iyonunun molar derişimi nedir? A
• A) 0,
• B) 0,
• C) 0,
• D) 0,
• E) 0,
96
97
• Bir çözelti 40 mL 0,M AlCl3 ve 60 mL
0, M KCl karıştırılarak elde ediliyor.
Çözelti homojen olduğuna göre Cl–
iyonunun çözeltideki molar derişimi nedir?
D
• A) 0,
• B) 0,
• C) 0,
• D) 0,
• E) 0,
98
99
C AYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

DERİŞİMLE İLGİLİ MOLALİTE
HESAPLAMALARI

• Çözeltiler farklı derişim birimlerinde
hazırlanabilir. Seçilen derişim birimleri
deneyin amacına ve şartlara göre
değişebilir. Örneğin hacim ölçümü
yapılmadan çözelti hazırlanmak istenirse
derişim birimi olarak molalite tercih
edilebilir. Molarite ile molalite arasında iki
önemli fark bulunur. Molalitede çözelti
yerine çözücü, hacim yerine kütle
kullanılır.

B AYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

Kütlece Yüzde (%) Derişim
Hesaplamaları

• Çözeltinin gramında çözünen
maddenin gram cinsinden miktarına
kütlece yüzde derişim denir.

Çö𝑧ü𝑛𝑒𝑛𝑖𝑛 𝑘ü𝑡𝑙𝑒𝑠𝑖 (𝑔)

Kütlece % derişim gram
çözeltide kaç gram madde
çözündüğünü ifade eder.
%30’luk çözelti denince;
gram çözeltide 30 gram
çözünen madde ve 70 gram su
olduğu anlaşılır.

42 g tuz g saf suda
çözünüyor. Elde edilen çözelti
kütlece % kaçlıktır?

% 21

g çözeltide 42 g tuz
çözünüyor. Elde edilen çözelti
kütlece % kaçlıktır?

% 21

Kütlece %21’lik g tuz
çözeltisinde kaç g tuz
çözünmüştür?

42 g

Kütlece %30’luk g tuz
çözeltisinin içerdiği su kaç g’dır?

g çözelti 70 g su içerirse

g tuzun olduğu kütlece
%30’luk çözelti kaç g’dır?

30 g tuz g çözeltideyse

g suyun olduğu kütlece
%25’lik çözelti kaç g’dır?

75 g su g çözeltideyse
g g çözeltide olur.

• mL su kullanarak kütlece %40’lık
şeker çözeltisi hazırlamak için kaç g şeker
almak gerekir? (dsu=1 g/mL)

• 60 g su için 40 g şeker almak gerekirse

ÇÖZELTİ SEYRELTİLİRKEN
YA DA DERİŞTİRİLİRKEN
KULLANILABİLECEK BAĞINTI
• Çözelti kütlesi ile kütlece yüzdesi ters
orantılıdır.

• m1.%1=m2.%2

Kütlece %21’lik g tuz
çözeltisine g su ilave
ediliyor. Elde edilen çözelti
kütlece % kaçlıktır?

%10,5’luk
(Çözelti kütlesi 2 katına
çıktığından derişim yarıya
düşer.)

Kütlece %20’lik g çözelti
buharlaştırılarak g’lık çözelti
hâline getiriliyor. Yeni çözelti
kütlece % kaçlıktır?

%40’lık
(Çözelti kütlesi yarıya
düştüğünden derişim 2 katına
çıkar.)

• Kütlece %40’lık şeker çözeltisine saf su
eklendiğinde oluşan çözelti kütlece %16’lık
olup kütlesi g geliyor. Buna göre
eklenen saf su kaç g’dır?
• funduszeue.info
%1.m1=%2.m2
40x=
x= g (Başlangıç çözeltisinin kütlesi)
= g saf su eklenmiştir.

• funduszeue.info
Derişim ile çözelti hacmi ters orantılıdır.
Derişim %40’tan %16’ya azalınca çözelti
hacmi kaç gramdan grama çıkmıştır?
x16
Cevap: = gram (başlangıçtaki
40
çözeltinin hacmi)
= gram su eklenmiştir.

• funduszeue.info
3 aşamada çözülür: Birinci aşamada,
%16’lık g olan son çözeltinin içerdiği
su ve çözünen kütlesi bulunur.
g çözeltide 16 g çözünen 84 g su
g çözeltide g çözünen g su
İkinci aşamada, kütlesi belli olmayan %40’lık
başlangıç çözeltisindeki su kütlesi bulunur
( g çözünen içermektedir).
40 g çözünen 60 g su
g çözünen g su

Üçüncü aşamada, son çözeltinin içerdiği
sudan başlangıçtaki çözeltinin içerdiği su
çıkarılırsa eklenen su bulunur.
g su - g su = g su eklenen su
olur.

• g kütlece %25’lik şeker çözeltisindeki
suyun yarısı buharlaştırılırsa elde edilen
çözelti kütlece % kaçlık olur?

• g çözeltide g su ile g şeker

• 40 g kütlece %40’lık ve 60 g kütlece
%20’lik şeker çözeltileri karıştırılıp üzerine
g saf su ekleniyor. Buna göre oluşan
son karışım kütlece % kaçlık olur?

• ++=(40+60+)x
+=x
=x
x=7 (%7’lik)

• g kütlece %20’lik tuz çözeltisinden
çökelme olmadan g su
buharlaştırılarak 40 g daha tuz ekleniyor.
Elde edilen tuz çözeltisi kütlece % kaçlık
olur?

• m1.%1+m2.%2= mToplam.%Son
xx+40x=(+40)x%Son
%Son=50
%50’lik olur.

• g kütlece %20’lik şeker çözeltisine 50
g şeker ve 50 g su ekleniyor. Elde edilen
şeker çözeltisi kütlece % kaçlık olur?

• m1.%1+m2.%2 +m3.%3 = mToplam.%Son

• Kütlece %60’lık KOH çözeltisi ile kütlece
%20’lik KOH çözeltisi hangi oranda
karıştırılırsa son çözelti %25’lik çözelti
olur?

• %60’lık KOH çözeltisinin kütlesi x olsun.

• g %25’lik tuz çözeltisi hazırlamak için
aynı tuzun kütlece %60’lık ve %20’lik
çözeltilerinden kaçar g kullanılmalıdır?
• %1m1+ %2 m2=%S mT
%60’lık tuz çözeltisinin alınan kütlesi x
olsun. %20’lik tuz çözeltisinin alınan kütlesi
(x) olur.
60x+20(x) =
x=25 g (%60’lık tuz çözeltisinden 25 g
alınır.)
g da %25’lık tuz çözeltisinden alınır.

• Kütlece %10’luk g tuz çözeltisini
kütlece %30’luk yapmak için kaç g su
buharlaştırılmalıdır?

• funduszeue.info: %1m1= %2 m2
= 30(x)
=30(x)
=x
30x=
x= g su buharlaştırılmalıdır.

• funduszeue.info: m1.%1+m2.%2= mT.%S
x=30(x)
=30(x)
=x
30x=
x= g su buharlaştırılmalıdır.

• funduszeue.info: Derişim 3 katına çıktığından çözelti

Başlangıçtaki %10’luk g tuz

g su - 35 g su = g su
buharlaşmıştır.



• Verilen derişik NaOH çözeltisinin yoğunluğu
1, g/mL ve ağırlıkça yüzdesi de 50’dir. Bu
çözelti kullanılarak 1,50 L 0, M NaOH
çözeltisinin nasıl hazırlanacağını açıklayınız
(NaOH: 40,00 g/mol). C
• A) 5,73 mL çözelti alınıp su ile 1,50 L’ye
seyreltilir.
• B) 16,9 mL çözelti alınıp 1,50 L su ile karıştırılır.
• C) 16,9 mL çözelti alınıp su ile 1,50 L’ye
seyreltilir.
• D) 5,73 mL çözelti alınıp 1,50 L su ile karıştırılır.
• E) mL çözelti alınıp su ile 1,50 L’ye seyreltilir.


• İşyerlerinde insanların maruz kalabileceği
CO gazı yasal limiti 1 L havada 35 mg
olarak belirlenmiştir. Havanın yoğunluğu
1,75 g/L olarak alındığında izin verilen CO
gazının kütlece % derişimi nedir?

35 mg CO 0, g CO
• =
1 L hava 1,75 g hava
1,75 g havada 0, g CO varsa
g havada 2 g CO vardır (%2’dir).

E AYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

C LYS2/SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

C LYS2/SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

Hacimce Yüzde (%) Derişim
Hesaplamaları

• Sıvı-sıvı karışımlar için derişim birimi
olarak genellikle hacimce yüzde derişim
kullanılır, birimi yoktur.
• Bir çözeltinin hacim biriminde çözünen
maddenin hacim birimine hacimce yüzde
derişim denir.

• Kolonya şişesi üzerinde yazan 80° ifadesi

ppm [parts-per million (Milyonda
Bir Kısım)]

ppm (parts per million)
CİNSİNDEN DERİŞİM
PROBLEMLERİ
(Milyonda bir oranında derişim
demektir.
Birimsiz niceliktir.
1 kg çözeltideki çözünen
maddenin mg miktarına ppm
denir.)

BİRİMLER
• 1 kg= g= mg
• 1 ton= kg
• 1 dm3=1L= mL
• 1 m3= dm3
• 1 L= 1 kg (su veya bazı ppm soruları için)
• 1 mL=1 g (su veya bazı ppm soruları için)

• Bir yüzme havuzundaki klor derişimi 4
mg/L olduğuna göre bu değerin ppm
karşılığı nedir? (dsu = 1 g/mL)

• 1 L=1 mg

• 4 kg su örneğinde 3,2 mg Pb+2 iyonu
bulunmaktadır. Buna göre bu çözeltideki
Pb+2 iyonunun derişimi kaç ppm olur?

• 4 kg=4 mg

• Bir musluktan alınan su örneğinde 0,02
ppm klor olduğu ölçülmüştür. Bu suyun 10
kg’ında kaç mg klor vardır?

• Milyonda 0,02 klor ölçülmüş (Birim mg

1 kg’da 0,02 mg klor varsa

• 1 L=1 kg= 1 mg

AĞIRLIK-HACİM ESASINA
DAYANAN YÜZDE DERİŞİM
• Katı ve sıvıdan oluşan çözeltilerde
genellikle bu derişim birimi
kullanılmaktadır. hacim birimi
çözeltide çözünen maddenin kütlesi
olarak tanımlanır. Bu birim genellikle tıp ve
eczacılıkta kullanılır.
• Tentürdiyot iyot, sodyum iyodür, etil alkol
ve sudan oluşan bir çözeltidir.

• Tentürdiyot 2 g iyot ve 2,5 g sodyum
iyodürün etil alkolde çözülerek hacminin
etil alkolle mL’ye tamamlanması
sonucunda elde edilir.
• Bir çözeltinin ağırlık hacim esasına
dayanan derişimi aşağıdaki formülle
hesaplanabilir:
Çö𝑧ü𝑛𝑒𝑛 𝑘ü𝑡𝑙𝑒𝑠𝑖 (𝑔)
Ağırlık−hacim yüzde𝑠𝑖 = x
Çö𝑧𝑒𝑙𝑡𝑖 ℎ𝑎𝑐𝑚𝑖 (𝑚𝐿)

• 40 mL çözeltide 10 g çözünen vardır,
çözeltinin yoğunluğu 1,25 g/mL’dir. Buna
göre çözelti kütlece % kaçlıktır?
• m=dV
m=1,25x40
m=50 g
50 g çözeltide 10 g çözünen varsa
g çözeltide x g çözünen vardır.
x=20 g çözünen
Kütlece %20’lik olur.

DERİŞTİRME, SEYRELTME
• Bir çözeltiye su eklenir veya çözünmüş
madde miktarı azaltılırsa çözelti seyrelir.
• Bir çözeltiden su buharlaştırılır veya
çözünen maddeden eklenirse çözelti
derişir.
• Bu işlemlerin tamamında M = n / V formülü
kullanılır.

ÇÖZELTİLERİN
KARIŞTIRILMASINDAN
SONRAKİ İYON
MOLARİTELERİNİN
HESAPLANMASI
• a) Tepkime yoksa
• b) Tepkime varsa

• a) Çözeltilerin karıştırılmasından sonra
şayet tepkime olmadıysa, çözeltilerin
karıştırılmasından sonraki iyon
molaritesi hesaplanması: Bir bileşik; 1A
grubu katyonu, NO3– iyonu, NH4+ iyonu, H+
iyonu veya CH3COO– iyonu içeriyorsa
böyle maddeler iyi çözünür. Bu iyonları
ihtiva eden çözeltiler karıştırıldıklarında
şayet nötrleşme olmuyorsa, tepkime yok
demektir. Karışımdan sonraki molar
derişimler M1V1=M2V2 formülünden
hesaplanır.

• b) Çözeltilerin karıştırılmasından sonra
şayet tepkime oluyorsa, bu tepkime
genelde aşağıdaki iki tepkimeden
birisidir.
1– Nötrleşme tepkimesi (asit + baz)
2– Çökme tepkimesi: İki çözelti
karıştırıldığında çözünürlüğü düşük olan
bir maddenin iyonları bir araya geldiğinde
maddenin çözünürlük sınırı aşılıyorsa
çökme olur.

ÇÖZELTİLER ARASINDAKİ
YER DEĞİŞTİRME
REAKSİYONLARINDAN
HANGİLERİ GERÇEKLEŞİR?
• KCl(suda) + NaNO3(suda) → Reaksiyon
gerçekleşmez.
• Gerçekleşen reaksiyonlarda ya ürünlerde
suda çözünmeyen madde (çökelek)
oluşmuştur veya gaz çıkışı olmuştur ya da
ürünlerde su meydana gelmiştir.

3.BÖLÜM: KOLİGATİF
ÖZELLİKLER

ÇÖZELTİLERİN KOLİGATİF
ÖZELLİKLERİ VE
DERİŞİMLERİ
• Çözeltilerin özellikleri saf çözücünün veya
çözünenin özelliklerinden farklıdır.
Çözeltinin özelliği genellikle çözünen
maddenin kimyasal yapısına göre değişir.
Örneğin hidroklorik asidin suda
çözünmesiyle elde edilen çözelti saf
çözücüye (suya) göre asidiktir, amonyak
çözeltisi ise suya göre baziktir.
• Tuz ve sudan oluşan tuz çözeltisi suya
göre daha yoğun, şeker ve sudan oluşan
şeker çözeltisi ise suya göre daha
viskozdur (akışkanlığı az).
• Çözeltilerde çözünen türün (atom, iyon
veya molekül) toplam derişimine, tanecik
sayısına bağlı olarak değişen özellikleri de
vardır. Bu özellikler buhar basıncı
alçalması, donma noktası alçalması,
kaynama noktası yükselmesi ve ozmotik
basınçtır. Bu özelliklere koligatif özellikler
denir.
KOLİGATİF ÖZELLİKLER
• a. Buhar basıncı düşmesi
• b. Donma noktası alçalması
• c. Kaynama noktası yükselmesi
• d. Ozmotik basınç

ÇÖZELTİLERDE BUHAR
BASINCI, DONMA NOKTASI
VE KAYNAMA NOKTASI
• Saf bir sıvıda uçucu olmayan bir katı
çözündüğünde çözeltinin buhar basıncı ve
donma noktası saf çözücününkinden
düşük, kaynama noktası ise büyük olur.
• Bir çözeltinin kaynamaya başlama noktası
veya suya göre kaynama noktasındaki
yükselme derecesi, içerdiği çözünen
miktarı ile doğru orantılıdır.

• Bir sıvıda başka bir sıvı çözündüğünde
kaynama noktası yükselebilir de düşebilir
de, ancak genelde donma noktası düşer.
• Yine bir sıvıda gaz çözündüğünde
genellikle kaynama noktası etkilenmez;
çünkü o sıcaklığa kadar gaz uçar. Donma
noktası ise genelde düşer.

BUHAR BASINCI ALÇALMASI

• Herhangi bir sıcaklıkta belli sayıda
molekülün, moleküller arası kuvvetleri
yenecek yeterli kinetik enerjiye ulaştığında
sıvı yüzeyinden ayrılarak gaz hâline
geçmesine buharlaşma denir. Kapalı bir
kaba, bir miktar sıvı konarak bir süre
beklendiğinde sıvı buharlaşmaya başlar.
Buharlaşan molekül sayısı zamanla artar.
Oluşan buhar moleküllerinin bulunduğu
ortama uyguladığı basınca buhar basıncı
denir.

• Bu sıvıya uçucu olmayan bir çözünen
eklendiğinde sıvı yüzeyinin bir kısmında
çözünen tanecikleri de bulunur. Bu durum
saf sıvı moleküllerinin sıvı yüzeyinden
ayrılarak gaz hâline geçmelerini azaltır. Bu
nedenle çözeltinin buhar basıncı saf
çözücünün buhar basıncından düşük olur
(Görsel).
• Çözünen maddenin toplam tanecik
derişimi (atom, iyon, molekül) arttıkça,
çözeltinin buhar basıncı düşer.

Buhar basıncı alçalması

RAOULT YASASI
• Herhangi bir çözeltinin buhar basıncı (PT),
çözeltiyi oluşturan bileşenlerin kısmi buhar
basınçlarının (PA, PB, …) toplamına eşittir.
• PT = PA + PB + …
• Çözücüsü A, çözüneni B olan iki bileşenli
ideal bir çözeltide PA çözücünün kısmi
buhar basıncı, PB çözünenin kısmi buhar
basıncı olsun.

• Çözücünün kısmi buhar basıncını
hesaplamak için; saf çözücünün belirli bir
sıcaklıktaki buhar basıncı (P0A) ile aynı
çözücünün çözeltideki mol kesri (XA)
çarpılır. PA = P0A XA olur.
• Aynı şekilde çözünenin kısmi buhar
basıncı da; PB = P0B XB olur.
• Buradan PT = P0A XA + P0B XB formülü çıkar.
• Raoult yasası, François–Marie Raoult
tarafından yılında bulunduğundan
dolayı bu adla anılmaktadır.

• Alkol-su karışımının buhar basıncı, aynı
sıcaklıktaki saf suyun buhar basıncından
daha düşüktür; bunun nedeni alkolün
kaynama noktasının saf suyunkinden daha
düşük olmasıdır. Kaynama noktası düşük
sıvının buhar basıncı diğerinden yüksektir.
• Antifriz-su karışımının buhar basıncı, aynı
sıcaklıktaki saf suyun buhar basıncından
daha düşüktür; bunun nedeni antifrizin
kaynama noktasının saf suyun kaynama
noktasından daha yüksek olmasıdır.

• Tuzlu suyun buhar basıncı, aynı
sıcaklıktaki saf suyun buhar basıncından
daha düşüktür; bunun nedeni tuzlu suyun
kaynama noktasının saf suyun kaynama
noktasından daha yüksek başka bir
deyimle tuzun kaynama noktasının saf
suyun kaynama noktasından daha yüksek
olmasındandır.
• Raoult Yasası’na uyduğu varsayılan
çözeltilere ideal çözelti, Raoult Yasası’na
uymayan çözeltilere gerçek çözelti denir.

ÇÖZÜNENİ UÇUCU
OLMAYAN SIVI BİR
ÇÖZELTİDE (ANTİFRİZ-SU
KARIŞIMI) BUHAR BASINCI
DÜŞMESİNİN HESAPLANMASI
• Su çözücüdür, antifriz çözünendir.
• Soruyu Raoult yasasını kullanarak orantı
ile çözelim:

• ÖRNEK: %70 C2H6O2 (etandiol veya diğer
adı glikol) içeren sulu çözeltinin 53 °C’taki
buhar basıncını hesaplayarak saf suyun
buhar basıncıyla karşılaştırınız. 53 °C’ta
P0saf su=,2 mm Hg ve aynı sıcaklıkta
P0etandiol=1 mm Hg’dır (C2H6O,H2O).
• ÇÖZÜM: C2H6O2 arabaların radyatör
peteklerine soğutma amaçlı olarak katılan
ve antifriz (donmayı önleyici) olarak
kullanılan radyatör sıvısıdır. Yukarıdaki
isimlerinden başka etilen glikol ve antifriz
adıyla da bilinir.

• g’lık çözelti varsayılırsa bunun 70 g’ı
C2H6O2, 30 g’ı da H2O olur.
• 30 g H2O = 1,67 mol’dür. 70 g C2H6O2 =
1,13 mol’dür. Toplam mol 2,80’dir.
• H2O’nun buhar basıncına katkısı
1,67/2,80=0, oranında, C2H6O2’nin
katkısı ise 1,13/2,80=0, oranında
olacaktır.
• 53 °C sıcaklıkta saf H2O’nun buhar basıncı
,2 mm Hg verildiğine göre ,2 mm
Hg’nın 1,67/2,80’si alınır (63,94 mm Hg).

• 53 °C sıcaklıkta C2H6O2’nin buhar basıncı
da 1 mm Hg verildiğine göre 1 mm Hg’nın
1,13/2,80’si alınır (0,40 mm Hg).
• Daha sonra bu iki kısmi basınç
değerlerinin toplanması ile sonuç
bulunmuş olur:
• PT = 63,94 + 0,40 = 64,34 mm Hg
• Görüldüğü gibi 53 °C sıcaklıkta saf
H2O’nun buhar basıncı ,2 mm Hg idi.
%70’lik C2H6O2 çözeltinin buhar basıncı
ise 64,34 mm Hg’dır.

HER İKİ BİLEŞENİ DE UÇUCU
OLAN ÇÖZELTİDE
ÇÖZELTİNİN BUHAR
BASINCININ HESAPLANMASI
• Çözeltinin buhar basıncı (PT), çözeltiyi
oluşturan bileşenlerin kısmi buhar
basınçlarının (PA, PB, …) toplamına eşittir.
• PT = PA + PB + …

• Kloroform ve benzen karışımından oluşan
bir çözeltide çözeltinin buhar basıncının
hesaplanması buna örnektir.
• Bununla ilgili çözümlü örnek ders kitabı
sayfa «Biliyor musunuz?» kısmında
vardır.

ÇÖZÜNENİ KATI OLAN BİR
ÇÖZELTİDE (ŞEKERLİ SU,
TUZLU SU GİBİ) BUHAR
BASINCI DÜŞMESİNİN
HESAPLANMASI
• Çözüneni katı olan bir çözeltinin belli bir
sıcaklıktaki buhar basıncı, aynı sıcaklıktaki
saf çözücünün buhar basıncı ile
çözücünün mol kesrinin çarpımına eşittir
(Ders kitabı sayfa 1.örnek).


• Çözünen katı olup buharlaşması söz
konusu olmadığından dolayı hesaba
katılmaz.
• PT = P0A XA + P0B XB formülünde çözücünün
A, çözünenin B olduğunu varsayarsak
formül; PT = P0A XA + 0 olur. Sonuç olarak
• PÇÖZELTİ = P0ÇÖZÜCÜ XÇÖZÜCÜ formülü elde
edilir.
• P0ÇÖZÜCÜ: Saf çözücünün buhar basıncı
• XÇÖZÜCÜ: Çözeltideki çözücünün mol kesri

• Çözüneni katı olan bir çözeltilerin buhar
basıncı saf sıvının buhar basıncından
düşüktür; örneğin aynı sıcaklıktaki tuzlu su
ile saf suyun buhar basınçları
karşılaştırılacak olursa tuzlu suyun buhar
basıncı daha düşüktür.

KAYNAMA NOKTASI
YÜKSELMESİ (Ebülyoskopi)

• Sıvının buhar basıncının dış basınca
eşitlendiği sıcaklık sıvının kaynama
noktasıdır. Uçucu olmayan çözünen,
çözeltinin buhar basıncını düşürür.
• Buhar basıncı ile kaynama noktası birbiri
ile bağlantılıdır.
• Saf çözücüye uçucu olmayan çözünen
eklendiğinde buhar basıncı düştüğüne
göre buhar basıncının dış basınca
eşitlenmesi için daha yüksek sıcaklık
gerekir.

• Bu durum da kaynama noktasının daha
yüksek sıcaklıkta gerçekleşmesiyle
mümkündür.
• Örneğin kaynamakta olan suya tuz
atıldığında kaynama durur, kaynama daha
yüksek sıcaklıkta gerçekleşir.
• Grafik’te saf çözücünün (su) ve uçucu
olmayan çözünen içeren çözeltinin normal
kaynama noktalarının karşılaştırılması
görülmektedir.

Saf çözücünün (su) ve uçucu olmayan çözünen içeren çözeltinin normal
kaynama noktalarının karşılaştırılması

• Bir sonraki slayttaki Grafik, suyun faz
diyagramını ve çözeltiye uçucu olmayan
bileşen eklenmesiyle çözeltide meydana
gelen değişimi göstermektedir.
• Grafikte kesiksiz çizgiler bir atmosfer
basınçtaki saf çözücünün kaynama
noktasını, kesikli çizgiler ise çözeltinin
kaynama noktasını göstermektedir.
• Kaynama noktası yükselmesi molalite ile
orantılıdır.

Suyun ve uçucu olmayan çözünen içeren çözeltinin faz diyagramı

KAYNAMA NOKTASI YÜKSELMESİ
(EBÜLİYOSKOPİ) FORMÜLÜ
• ΔTk = Kk m Ts
• ΔTk: Kaynama noktasının kaç °C
yükseldiği
• Kk: Su için molal kaynama noktası
yükselmesi sabiti (0,52 °C m–1)
• m: Molalite
• Ts: Tanecik sayısı (Moleküler katılarda
1’dir, iyonik katılarda ise iyon sayısıdır).
IUPAC’a göre Ts yerine i harfi de kullanılır.

• Koligatif özellikler çözeltide çözünmüş olan
taneciklerin sayısına bağlı olduğundan
iyonik ve moleküler yapılı olan bileşiklerde
kaynama noktasının yükselmesi ve donma
noktasının düşmesi bileşiğin yapısına göre
farklılıklar gösterir. Bunun nedeni şeker
gibi molekül yapılı bileşiklerin
iyonlaşmadan çözünmeleri, NaCI gibi
iyonik bileşiklerin ise suda
çözündüklerinde iyonlarına ayrılmalarıdır.
Önemli olan suda oluşan iyon (tanecik)
sayısıdır.


• Moleküler bileşikler (şeker, alkol vb.) suda
çözündüklerinde iyonlaşmadıklarından
tanecik sayıları daima 1 (bir) olarak alınır.

KRİYOSKOPİK
PROBLEMLERİN ORANTI VE
FORMÜL YOLUYLA ÇÖZÜMÜ
PROBLEM: 4,81 x 10–2 M’lık moleküler bir
çözelti suyun donma noktasını kaç °C
düşürür? (Kd = 1,86 °C/m)
funduszeue.info: ORANTI İLE ÇÖZÜM
• 1. işlem: Çözeltiyi 1 L kabul edersek
çözünen madde miktarı 4,81 x 10–2 mol
olur.

• 2. işlem: 1 L çözeltiyi g su olarak
alabiliriz; molar çözelti seyreltik
olduğundan, hata ihmal edilebilirdir.
• 3. işlemde orantı kurulur: 1 mol moleküler
madde suyun donma noktasını 1,86 °C
düşürürse 4,81 x 10–2 mol moleküler
maddenin suyun donma noktasını 0,09 °C
düşürdüğü bulunmuş olur.

funduszeue.info: FORMÜL İLE ÇÖZÜM
• ΔTd = m Kd Ts
• ΔTd = 4,81x10–2 m x 1,86 °C/m x 1
• ΔTd = 0,09 °C

FORMÜLLE ÇÖZÜMDE
TÜRLER VE BİRİMLER
• ΔTd = Kd m Ts
• ΔTd: Donma noktasının kaç°C alçaldığı
(ΔTdonma)
• Kd: Su için donma noktası alçalma sabiti
(1,86 °C m–1)
• m: Molalite
• Ts : Moleküler katılarda 1’dir.







B AYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

A LYS2/SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

DONMA NOKTASI ALÇALMASI
(Kriyoskopi)

• Çözeltinin donmaya başladığı sıcaklık saf
çözücünün donma noktasından düşüktür
(Grafik). Donma olayında çözelti daha
düzensiz hâlden, düzenli hâle (katı) geçer.
Bu durum ekzotermik olduğundan enerji
açığa çıkar. Dolayısıyla çözelti saf
çözücüden daha düşük donma noktasına
sahiptir. Buzlanmayı önlemek için yollara
tuz dökülmesi ve uçak kanatlarının alkolle
yıkanmasının nedeni suyun donma
noktasını düşürmektir.

Saf çözücünün (su) ve çözeltinin donma noktası alçalması

• Kaynama noktasının yükselmesi için
çözünenin uçucu olmaması gerekirken
donma noktası için böyle bir ayrım yoktur.
Uçucu olan maddeler ilave edildiğinde de
donma noktası düşer, örneğin araba
radyatörlerinde antifriz olarak kullanılan
etandiol uçucu bir maddedir.

• Donma noktası alçalması da çözeltinin
derişimi ile doğru orantılıdır.
• Donma noktası alçalması ile ilgili
hesaplamalarda da bileşiğin iyonik ve
moleküler çözünmesi dikkate alınır.
• Normal donma veya kaynama noktası 1
atm basınçtaki donma ve kaynama noktası
anlamına gelir.

DONMA NOKTASI ALÇALMASI
(KRİYOSKOPİ) FORMÜLÜ
• ΔTd = Kd m Ts
• ΔTd: Donma noktasının kaç°C alçaldığı
(ΔTdonma)
• Kd: Su için molal donma noktası alçalması
sabiti (1,86 °C m–1)
• m: Molalite
• Ts: Tanecik sayısı (Moleküler katılarda
1’dir, iyonik katılarda ise iyon sayısıdır).
IUPAC’a göre Ts yerine i harfi de kullanılır.



B AYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

B AYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

SUDA MOLEKÜLER KATI
ÇÖZÜNDÜYSE KRİYOSKOPİK
VE EBÜLİYOSKOPİK
HESAPLAMALAR
• Molalite, 1 kg suda çözünen maddenin mol
sayısıdır.
• 1 kg suda 1 mol moleküler katı çözününce
donma noktası 1,86 °C alçalır.
• 1 kg suda 1 mol moleküler katı çözününce
kaynama noktası 0,52 °C yükselir.

SUDA İYONİK KATI
ÇÖZÜNDÜYSE KRİYOSKOPİK
VE EBÜLİYOSKOPİK
HESAPLAMALAR
• 1 kg suda 1 mol iyonik katı çözününce
donma noktası 1,86 °C’ın iyonik katının
iyon sayısıyla çarpıma kadar alçalır.
• 1 kg suda 1 mol iyonik katı çözününce
kaynama noktası 0,52 °C’ın iyonik katının
iyon sayısıyla çarpıma kadar yükselir.

DONMA NOKTASI BULUNMASI
VEYA DONMA NOKTASI
ALÇALMASI HESAPLAMALARI
• Hesaplanan ΔTd değeri, donma noktasının
kaç °C alçaldığını gösterir. Şayet çözeltinin
donma sıcaklığı soruluyorsa bulunan bu
değer, 0 °C’tan çıkarılmalıdır. Başka bir
ifadeyle bulunan değerin eksi (–) işaretlisi
alınmalıdır.
• Hesaplamaları orantıyla yapmak bazı
sorularda daha pratik olabilir.

KAYNAMA NOKTASI
BULUNMASI VEYA KAYNAMA
NOKTASI YÜKSELMESİ
HESAPLAMALARI
• Hesaplanan ΔTk değeri, kaynama
noktasının kaç °C yükseldiğini gösterir.
Şayet çözeltinin kaynama sıcaklığı
soruluyorsa °C ile bulunan bu değer
toplanmalıdır.
• Hesaplamalar orantı yoluyla da yapılabilir.

KRİYOSKOPİK VE
EBÜLİYOSKOPİK
HESAPLAMALARDA
ÇÖZELTİNİN HACMİ SUYUN
KÜTLESİ KABUL EDİLEBİLİR
• Seyreltik molar çözeltilerde çözeltinin mL
cinsinden hacmi, suyun gram cinsinden
miktarı olarak kabul edilir. Hassas
hesaplamaya lüzum yoktur.

TEORİK İYON SAYISI İLE
DENEYSEL İYON SAYISI AYNI
DEĞİLDİR
BİLEŞİĞİN ADI iteorik ideneysel

Na2SO4 3 i<3

NaCl 2 i<2

Al2(SO4)3 5 i<5

DENEYSEL KRİYOSKOPİ VE
EBÜLİYOSKOPİ DEĞERLERİ,
TEORİK DEĞERDEN
GENELDE DAHA AZ ÇIKAR
• Kaynama noktasının 1 °C yükselmesi
hesaplanmasına rağmen 0,7 °C’lık bir
yükselme olabilir. Bunun nedeni ideneysel
değerinin iteorik değerinden daha az olması
ve suyun polarlığı gibi sebeplerdir.

• Deneysel kriyoskopi ve ebüliyoskopi
değerlerinin teorik değerden farklı
çıkmasında, çözünme tepkimesinin
endotermik veya ekzotermik olmasının da
rolü vardır. Tepkimenin endotermik veya
ekzotermik oluşuna göre farklı formüller
ortaya konulmamıştır.
• Aynı şekilde çözücünün de çözünenin de
polarlığı formüle yansımamıştır.

• Soruda molarite verildiyse, bu değer
molalite olarak alınabilir. Molariteyi
molaliteye çevirmeye lüzum yoktur; çünkü
molar derişimler genelde düşük
verildiğinden hata ihmal edilebilecek
boyutta olur.
• Ayrıca hesaplanan değere göre deneysel
sonucun farklı olduğu da belirtilmişti.

OZMOTİK BASINÇ

• Kaynama noktası yükselmesi ve donma
noktası düşmesi gibi ozmotik basınç da
çözeltinin derişimine bağlı özelliklerinden
biridir. Ozmoz olayında çözeltiden çözücü
moleküllerin geçişine aracı olmakla görevli
çözünenin geçişini ise engellemekle
görevli küçük gözenekli, seçici, yarı
geçirgen bir zar bulunur. Bu yarı geçirgen
zardan seyreltik çözeltiden derişik
çözeltiye seçimli olarak çözücü geçişi olur.
Bu olaya ozmoz denir.


• Görsel ’te U şeklindeki boruda su
moleküllerini geçiren ancak şeker
moleküllerini geçirmeyen yarı geçirgen bir
zar, saf su ve şekerli su arasına
yerleştirilmiştir. Şekerli su saf sudan daha
yoğun olduğundan saf su moleküllerine
çekim kuvveti uygular. Bu kuvvete ozmoz
değeri denir. Başka bir deyişle su
molekülleri şekerli su tarafına geçme
eğilimindedir.

• Saf çözücünün seyreltik çözeltiden derişik
çözeltiye geçmesi ile ozmoz gerçekleşir.
Suyun geçmesiyle çözelti daha seyreltik
hâle geçer ve çözeltinin bulunduğu tarafta
su seviyesi yükselir. Sıvı yüksekliğinin
oluşturduğu basınca (h yüksekliğine)
ozmotik basınç denir. Bu basınç nedeniyle
her iki taraftaki çözücü moleküllerinin akış
hızı sıfır olur. Ozmotik basınç çözücü
moleküllerinin akışını durduran basınç
olarak da tanımlanabilir.

• Çözelti üzerindeki basınç daha da artarsa
çözeltideki çözücü bu kez saf çözücü
tarafına geçmeye başlar ve ters ozmoz
meydana gelir. U borunun her iki tarafında
derişimler eşit olursa çözeltiler izotoniktir.
Eşit değilse yüksek derişimli çözelti
hipertonik, düşük derişimli çözelti ise
hipotonik olarak adlandırılır. Günlük
yaşamda kimyasal ve biyolojik birçok
olayda ozmotik basınç uygulamasıyla
karşılaşılır.

• Ağaçların üst yapraklarına kadar suyun
taşınabilmesindeki sebeplerden biri de
ozmotik basınçtır. Terleme ile su
kaybeden yapraklarda çözünen madde
derişimi artar. Su, ağaç gövdesinden
dallara ve yapraklara ozmotik basınç
vesilesiyle kolayca gönderilir. metre
yüksekliğindeki ağaçların tepesindeki
yapraklara suyun iletilebilmesi için
normalinde 15 atmosferlik basınç
gerekirdi (Görsel ).

metre yüksekliğindeki ağaçların tepesindeki yapraklara suyun
iletilebilmesi için normalinde 15 atmosferlik basınç gerekirdi.

• Yaşamın temeli olan hücreye madde
girişlerinin bir kısmı, ozmoz kanunu
vasıtasıyla gerçekleştirilir.
• Ozmoz olayında; suda çözünmüş
maddelerin çok olduğu kısım, suda
çözünmüş maddelerin az olduğu kısma bir
emme kuvveti uygular. Tabiattaki bitkilerin
topraktan suyu emmeleri bu şekilde
gerçekleşir. Bu emme kuvveti, ozmotik
basınç olarak tanımlanır.

TERS OZMOZ YÖNTEMİYLE
SU ARITIMI
• Ozmoz, enerji gerektirmeyen,
kendiliğinden gerçekleşen bir olay olduğu
hâlde, ters ozmoz için suyu derişik
çözeltiden seyreltik çözeltiye geçirmek için
derişik çözeltiye enerji vermek gerekir
(Görsel).

Ozmoz ve ters ozmoz

• Ters ozmoz suyun arıtım yöntemlerinden
biridir. Başlangıçta gemilerde deniz
suyunu içme suyuna dönüştürmek için
kullanılan yöntem günümüzde birçok
yerde kullanılan su arıtma yöntemlerinden
biri hâline gelmiştir. Ters ozmoz yöntemi
ile su arıtımında kullanılan düzenek
aşağıdaki gibidir (Görsel).

Ters ozmoz yöntemiyle su
arıtımı

• Ters ozmozda kullanılan yarı geçirgen
zarın gözenekleri çok küçüktür. Bu yarı
geçirgen zar su moleküllerinin geçmesine
izin veren ancak çözünmüş tuzların,
organik maddelerin, bakterilerin çoğunun
geçmesini engelleyen bir filtre görevi
görür. Yarı geçirgen zar delikli bir boru
etrafına sarılır. Sistemde bir arıtılacak su
girişi iki de su çıkışı bulunur. Su
çıkışlarından biri temiz su diğeri de atık su
çıkışıdır.

• Yarı geçirgen zar sarmalına basınçla giren
su zarın etrafında dolanır. Uygulanan
basınç sonucu su molekülleri zarın
gözeneklerinden geçerken su kirleticiler
geçemez. Borunun deliklerinden giren
arıtılmış su, temiz su çıkışından dışarı
çıkarken sarmaldan geçemeyen maddeler
atık su çıkışından atılır. Kısaca, derişik
çözeltiye basınç uygulandığında su
molekülleri yarı geçirgen zardan geçer
fakat su kirleticilerin içeri girmesine izin
verilmez.


4.BÖLÜM: ÇÖZÜNÜRLÜK

ÇÖZELTİLERİN
SINIFLANDIRILMASI

ÇÖZELTİ TANIMI
• Çözücü ve çözünenin oluşturduğu
homojen karışımlara çözelti denir.

ÇÖZELTİNİN BİLEŞENLERİ
• Çözeltilerin iki bileşeni vardır.
• 1– Çözücü
• 2– Çözünen
• Çözücü: Genelde miktarı çok olan ve
diğerini çözen maddedir.
• Çözünen: Genelde miktarı az olan ve
diğeri tarafından çözülen maddedir.

DOYGUNLUĞA GÖRE
ÇÖZELTİ TİPLERİ

• DOYMAMIŞ ÇÖZELTİ
• DOYMUŞ ÇÖZELTİ
• AŞIRI DOYMUŞ ÇÖZELTİ

DOYMAMIŞ ÇÖZELTİ

• Belli şartlarda bir çözücüde,

DOYMUŞ ÇÖZELTİ

• Belli şartlarda bir çözücüde, en çok

AŞIRI DOYMUŞ ÇÖZELTİ
• Bir çözücüde çözünebilenden daha fazla
madde aynı sıcaklıkta çözünmüş ise bu tip
çözeltilere aşırı doymuş çözeltiler denir.
• Aşırı doygunluk hâli kararsız hâl olup
çözeltiyi aşırı doygun hâle getiren faktörler
ortadan kaldırılırsa çözelti tekrar doygun
hâle döner.
• Bal, pekmez ve reçel örnek verilebilir.

• Dipte çökeleği ya da kristalize olmuş
çözünen maddesi olan çözelti doymuş
çözeltidir, aşırı doymuş çözelti değildir.

ÇÖZÜNÜRLÜK*
Belirli bir sıcaklık derecesinde
g suda çözünebilen
maksimum çözünen maddenin
gramıdır.
Çözünürlük = Çözünebilenin
kütlesi(g) / g su
*Bu konu suda çok çözünen maddeler için söz konusudur, suda az
çözünen maddelerin çözünürlüğü 6.ünite konusudur.

Bazı Katıların Farklı Sıcaklıklardaki
Çözünürlükleri (g/ g su)

ÇÖZÜNÜRLÜK HESAPLAMALARI
• Çözünürlükle ilgili farklı hesaplamalar
yapılabilir. Maddelerin farklı sıcaklıklardaki
çözünürlük değerleri verilerek çözelti
içindeki çözücü, çözünen madde miktarı
hesaplanabilir. Ayrıca sıcaklık
değişiminden yararlanılarak çöken madde
miktarı ve çöken maddeyi çözmek için
gereken çözücü miktarı da hesaplanabilir.
Aşağıda çözünürlükle ilgili hesaplamalara
farklı örnekler verilmiştir.




• KCl’ün 40 derece santigratta çözünürlüğü
40 g/ g su olduğuna göre bu sıcaklıkta
g doymuş KCl çözeltisi hazırlamak için
kaç g su gerekir?

• g doymuş çözelti için g su

• g doymamış çözelti + 50 tuz = g

ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN
FAKTÖRLER
• Sıcaklık
• Basınç
• Çözücü ve çözünenin cinsi
• Ortak iyon

ÇÖZÜNÜRLÜĞÜN SICAKLIK
VE BASINÇLA İLİŞKİSİ

SICAKLIK
• Katı ve sıvıların sudaki çözünürlükleri
sıcaklıkla genellikle artar.
• Gazların sudaki çözünürlükleri ise
sıcaklıkla azalır.

• Katı ve sıvıların suda çözünmesi genellikle
endotermik tepkimedir. Çözünmesi
endotermik (ısı alan) olan katı ve sıvıların
çözünürlükleri sıcaklıkla artar.
X(katı veya sıvı) + ısı → X(suda)
• Az sayıda bazı katı ve sıvıların suda
çözünmesi ekzotermik tepkimedir.
Çözünmesi ekzotermik (ısı veren) olan katı
ve sıvıların çözünürlükleri sıcaklıkla azalır.
• Gazların tamamının çözünmesi ekzotermik
olduğundan çözünürlükleri sıcaklıkla
azalır.

• Bir bileşiğin su içindeki çözünürlüğü için
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? D
• A) Çözünürlük çözünen bileşiğin
özelliklerine bağlıdır.
• B) Çözünen katı veya sıvı ise çözünürlük
basınç değişiminden fazla etkilenmez.
• C) Gazın çözünürlüğü, o gazın çözelti
üzerindeki basıncı ile artar.
• D) Çözünürlük sıcaklıkla her zaman artar.
• E) İyonik maddelerin suda çözünürlüğü,
kovalent maddelere göre daha yüksektir.

• Katı ve sıvıların çözünürlüğü genellikle
sıcaklık arttıkça artar. Soğukta saklanan
yiyeceklerin kristallenme nedeni şekerin
çözünürlüğünün sıcaklıkla
azalmasındandır. Çözünen madde
çözücüye eklendiğinde çözücü
moleküllerin kinetik enerjisi, çözünen
maddeyi oluşturan kimyasal türler
arasındaki çekimin azalmasına yol açar.
Böylece çözünen, katı hâlden ayrılarak
sulu faza geçer. Çözünen tanecikler
çözücü moleküller tarafından sarılır.

• Çözücünün sıcaklığının artırılması,
moleküllerinin ortalama kinetik enerjilerini
artırarak daha fazla çözünmesini sağlar.
Katı ve sıvıların çözünürlüğü endotermik
olduğu için genellikle sıcaklık arttıkça
çözünürlükleri artar (Grafik).

• Sıcaklık arttığında çözünürlüğü azalan çok
az katı vardır. Kadmiyum sülfat gibi katılar
çözünürlüğü sıcaklıkla azalan katılara;
sodyum nitrat, potasyum nitrat, potasyum
klorür de çözünürlüğü sıcaklıkla artan
katılara örnek verilebilir.

Bazı tuzların farklı sıcaklıklardaki sıcaklık-çözünürlük grafiği

Grafik’i yorumlayarak aşağıdaki soruları
boş bırakılan yerlere cevaplayınız.

• Belirli sıcaklık ve basınçta çözünen bir
maddenin sıcaklığı düşürüldüğünde
çözünürlüğü genellikle azalır. Çözünürlüğü
azalan katı tekrar çökmeye başlayarak
düzgün geometrik şekilli katılar oluşturur.
Bu olaya kristallendirme denir.
• Kristallenen bir katının, sıcaklığı arttırılarak
veya çözücü ilave edilerek tekrar
çözünmesi sağlanabilir. Seyreltik bir
çözeltiye çözünen ilave edilerek veya
çözücü buharlaştırılarak çözelti derişik
hâle getirilebilir.

• Tuzların farklı sıcaklıklardaki
çözünürlüklerinden faydalanılarak
deriştirme ve kristallendirme hesapları
yapılabilir.

DERİŞTİRME VE KRİSTALLENDİRME
HESAPLAMALARI

D ÖSS/FEN-1 SINIF
KİMYA 3.ÜNİTE

B YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

B YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

E YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

D LYS2/SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

B YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

B YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

C YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

A YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

D YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

D YGS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

E LYS2/SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

E LYS SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

B TYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

C AYT SINIF KİMYA
3.ÜNİTE

BASINÇ
• Katı ve sıvıların çözünürlüğüne basıncın
etkisi yoktur, bu nedenle katı ve sıvıların
sudaki çözünürlükleri basınçla değişmez.
• Gazların sudaki çözünürlükleri basınçla
artar. Ancak gazın çözünürlüğünün
artması için suda çözünecek gazın
basıncının arttırılması gerekir (Gazozların
ve maden sodasının basınçlı gaz içermesi
gibi).

GAZLARIN ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE
SICAKLIK VE BASINÇ ETKİSİ
• Sıcaklığın Etkisi: Gazların çözünürlüğü
sıcaklık arttıkça azalır. Balıkçıların balık
tutmak için derin suları seçmesinin
nedenlerinden biri su derinliği arttığında
suyun sıcaklığının düşmesidir. Düşük
sıcaklıkta oksijen gazının çözünürlüğü
fazla olduğundan su altında yaşayan
canlıların derin sularda bulunma olasılığı
daha fazla olur.

• Gazlı içeceklerin soğuk içilmesinin nedeni
de düşük sıcaklıkta daha fazla karbon
dioksit gazı çözünmesinden kaynaklanır.
Sıcak ortamda şişede bekletilen suyun
içinde bir süre sonra kabarcıklar
oluşmasının nedeni de ısı ile suda
çözünen oksijen gazının çözünürlüğünün
azalmasıdır. Gazların çözünürlüğü
ekzotermik olduğu için sıcaklık arttıkça
çözünürlükleri azalır (Görsel).
• X(g) → X(suda) + Enerj

Gazların çözünürlük sıcaklık
ilişkisi

• Basınç Etkisi: Basınç katı ve sıvıların
çözünürlüğünü çok fazla etkilemediği
hâlde gazların çözünürlüğü basınç arttıkça
artar (Görsel).

• Scuba (sukuba) dalgıçlığı yapanların
vurgun yemesinin nedeni gazların
çözünürlüğüne basıncın etkisidir.
Dalgıçların basınçlı havayı soluması veya
yüksek basınçlara maruz kalması kan ve
dokularda çözünen azot gazı miktarını
arttırır. Denizin derinliklerindeki dalgıç
yüzeye çok hızlı dönerse basınçtaki
azalma nedeniyle azot daha az çözünür
hâle geldiği için kanda kabarcıklar
oluşturur.

• Oluşan azot gazı kabarcıkları dalgıçlarda
sağlık sorunlarına neden olabilir (vurgun
olayı).
• Bu sorunu azaltmak için dalgıçların
kullandığı oksijen tüplerinde oksijen ve
helyum karışımı kullanılır. Helyum kanda
çözünmediği için çözünen gaz miktarı
daha az olur.
• Vurgun olayına maruz kalan insanlar
basınç odalarında tedavi edilir.

Scuba dalgıcı

• Gazların çözünürlüğüne basınç etkisinin
bir örneği de gazlı içeceklerin kapağı
açıldığında oluşan şiddetli gaz çıkışıdır.
Kapak kapalıyken yüksek basınç
nedeniyle çok çözünen CO2 gazı kapak
açıldığında basınç azaldığı için serbest
hâle geçer.
• Grafikʼte gazların çözünürlüğünün sıcaklık
ve basınçla değişimi verilmiştir.

Gazların çözünürlük sıcaklık ilişkisi

ÇÖZÜCÜ VE ÇÖZÜNENİN
CİNSİ
• Genel olarak benzer maddeler birbiri içinde iyi
çözünür. Polar, polarda iyi çözünür. Apolar,
apolarda iyi çözünür.
• Tuz, suda iyi çözünür; çünkü her ikisi de
polardır.
• Alkol, suda iyi çözünür; çünkü iki molekül
birbiriyle hidrojen bağı oluşturur.
• Naftalin suda iyi çözünmez; çünkü iki molekül
arasında bir benzerlik yoktur.

• HCl polar olduğundan, yine polar olan
H2O’da iyi çözünür.
• CH4 apolar olduğundan polar molekül olan
H2O’da iyi çözünmez.
• CS2 apolar olduğundan CH4’te çözünürken
HCl’de çözünmez.
• Bir maddenin çözünürlüğü, çözücü
değiştirildiğinde değişir.

ORTAK İYON
• Ortak iyon, çözünürlüğü azaltır; örneğin
AgCl katısı saf suda, NaCl
çözeltisindekinden daha çok çözünür.

MERAKLI
ÖĞRENCİLERE

ÖRGÜ ENERJİSİ (KRİSTAL
ENERJİSİ)
• İyonik bileşiklerin niçin yüksek sıcaklıkta
eridikleri ve her bir iyonik bileşiğin erime
sıcaklıklarının neden farklı olduğunu
anlamak için örgü enerjisinin sayısal
değerini bilmek gereklidir. Örgü enerjisi
deneysel olarak ölçülemez. Endirekt
yollardan hesaplanır. Hesaplama basittir,
yalnız bir toplama işlemidir. Bu
hesaplamaya “Born–Haber çevrimi” denir.

• İyonik kristalde iyonları ayırmak için gerekli
enerjiye örgü enerjisi denir.

BORN–HABER ÇEVRİMİ
(BORN–HABER DÖNGÜSÜ)
• “NaCl’yi Na ve Cl atomlarından nasıl elde
edebiliriz?” sorusunun teorik cevabı bize
örgü enerjisinin sayısal değerini verir.
• Aşağıdaki üç reaksiyonun enerjileri
toplanınca örgü enerjisi bulunmuş olur.
• Na0(k) → Na0(g)
• Na0(g) → Na+(g)
• Cl0(g) → Cl–(g)

• Hess yasası kullanılarak yapılan taraf
tarafa toplama sonucunda Na0(g)’lar
birbirini götürür. Sodyum ve klor
atomlarından tuzun meydana geliş
reaksiyon denklemi ortaya çıkmış olur:
• Na0(k) + Cl0(g) → Na+(g) + Cl–(g)

HİDRASYON ENERJİSİ
(HİDRATASYON ENERJİSİ)
• Hidrasyon enerjisine hidratlaşma enerjisi
de denir.
• NaCl’nin suda çözünebilmesi için; çok
sayıda su molekülünün kısmi artı (+)
kısmının NaCl’deki klorür anyonunun
etrafını, çok sayıda su molekülünün kısmi
eksi (–) kısmının da NaCl’deki sodyum
katyonunun etrafını sarması gerekir.

• Hidratlaşma enerjisinin sayısal değeri,
örgü enerjisinin sayısal değerinden
büyükse iyonik katı suda çözünür.

OKSİTLERİN SUDA
ÇÖZÜNMEMESİNİN SEBEBİ
ÖRGÜ ENERJİSİNİN
YÜKSEKLİĞİDİR
• Örgü enerjisinin yüksekliği, kristalin
kararlılığını gösterir.
• O(g) + e– → O–(g) ΔH = –,3 kJ/mol
• O–(g) + e– → O–2(g) ΔH = + kJ/mol
• Çözeltide tek başına O–2 görülmez; (OH)–
görülür.

ÇÖZÜNME ENTALPİSİ
(ÇÖZÜNME ISISI)
• Çözünme olayına ait reaksiyon
denkleminin ΔH’ına çözünme entalpisi
denir.
• İyonik bileşiklerin çözünürlüğü hakkında
genelleme yapamayız. Bunun nedeni ise
örgü enerjisidir; örneğin, NaCl’nin suda
çözünmesi endotermiktir.

İYONİK KATININ SUDA
ÇÖZÜNMESİ SIRASINDAKİ
ENERJİ DEĞİŞİMİ
ΔHçözünme=–Kristal enerjisi+Hidratlaşma ısısı
• Endotermik tepkimelerde ΔHçözünme pozitif
değer çıkar, ekzotermik tepkimelerde ise
ΔHçözünme negatif değer çıkar.
• İyonik katıların suda çözünmesi genelde
endotermiktir.

BİRLİKTEN KUVVETİN
DOĞUP ÇÖZÜNME OLAYININ
GERÇEKLEŞMESİNİN
SOSYAL BOYUTU
• Zayıfların bir araya gelmesi, kuvveti
doğurur.
• Kadınlar zayıf, yumuşak huylu, nazik,
halim, selim olduklarından birleşerek etkili,
kuvvetli cemiyet kurarlar.

• Kadın hakları, kadın hukuku ve kadın
hürriyeti gibi kadınlıkla ilgili güçlü dernekler
çoktur. Kadınlar, erkek artikel alır; çünkü
kadın cemiyetleri serttir ve şiddetlidir, bu
nedenle bir nevi erkeklik kazanırlar.
Erkekler ise, dişi artikel alır; çünkü
kendilerine güvenirler. Her bir fert kendi
gücüne güvendiğinden, cemiyetleri zayıf
olur. Özellikle kendine güvenen Arap
milletinde buna çokça rastlanmaktadır.

• İkinci örnek; Ermeniler ile ilgilidir.
Ermeniler dünyada azdırlar ve zayıftırlar.
Ancak birleşerek büyük bir kuvvet kazanıp
seslerini tüm dünyaya duyurabildikleri
bilinen bir husustur (Ermeni soykırımı
konusu).
• Diğer bir örnek; Kurtuluş savaşında
güçsüz olan Kuvayı Milliyenin, güçlü olan
İngilizleri yenmesidir.

• Zayıflar; birliğe / birleşmeye mecburdur.
• Koyun ve keçiler sürü hâlinde yaşayarak
kurtlardan korunurlar.
• “Kurdun olduğu yerde koyun olunmaz.”
denir. İttifak olursa kurt zarar veremez.

ÇÖZÜNME VE İYONLAŞMA
İLİŞKİSİ
Çözünme yüzdesini zenginlik, iyonlaşmayı
vermek kabul edersek; çözeltileri dört
gruba ayırırız:
1. ÇOK ÇÖZÜNEN VE %
İYONLAŞAN ÇÖZELTİLER (ZENGİN,
TAMAMINI VEREN)
–1
NaCl(k) + H2O(s) → Na (suda) + Cl (suda)
+1

Reaksiyon denklemi yukarıdaki gibi de

3. HER ORANDA ÇÖZÜNEN VE AZ
İYONLAŞAN ÇÖZELTİLER (ZENGİN,
AZINI VEREN)
–1
CH3COOH(s) + su ⇌ CH3COO (suda)+
+1
H (suda)

4. AZ ÇÖZÜNEN VE AZ İYONLAŞAN
ÇÖZELTİLER (FAKİR, AZINI VEREN)
–1
NH3(g) + H2O(s) ⇌ NH4 (suda) + OH (suda)
+1

OZMOTİK BASINÇ İLE
KRİYOSKOPİ VE
EBÜLİYOSKOPİ İLİŞKİSİ
• Belirli sıcaklıkta ozmotik basıncı bilinen bir
çözeltinin donma ve kaynama noktası
hesaplanabilir.

OZMOTİK BASINÇ
FORMÜLÜNDE TÜRLER VE
BİRİMLER
• Π=cRT
• Π (pi): Pa (paskal) cinsinden ozmotik
basınç
• c (molar konsantrasyon): 1 m3 çözelti
içinde çözünen maddenin mol sayısı
• R (sabit sayı): 8,
• T: Kelvin (K) cinsinden mutlak sıcaklık

OZMOTİK BASINÇ
PROBLEMLERİ
PROBLEM: Ozmotik basıncı K’de
kPa olan moleküler çözeltinin donma
noktasını hesaplayınız (R = 8,).
ÇÖZÜM: Önce çözeltinin molaritesi
bulunur, sonra donma noktası hesaplanır.
• Π=cRT
• 1. işlem olarak çeviri yapılmalıdır: kPa,
Pa’ya çevrilir ( kPa = x Pa).

• 2. işlem olarak verilenler formülde yerine
konulur: x Pa = c x 8, x
• 3. işlemde ise c (ozmotik basınç)
hesaplanır: c = 48,1 mol/m3 (1 m3
çözeltinin içinde 48,1 mol çözünen madde
vardır).
• 1 m3 çözelti = 1 x dm3 çözelti = 1 x
L çözelti = 1 x kg çözeltidir.
• 1 x kg çözelti = 1 x kg su (Çözelti
seyreltiktir, bu nedenle hata ihmal edilebilir
boyuttadır.)

• 1 x kg suda 48,1 mol çözünen madde
varsa, 1 kg suda 48,1 x 10–3 mol çözünen
madde vardır (molalite).
• 48,1 x 10–3 = 4,81 x 10–2 mol çözünen
madde vardır (molalite).
• Son işlem olarak da orantı kurulur: 1 mol
moleküler madde suyun donma noktasını
1,86 °C düşürürse 4,81 x 10–2 mol
moleküler madde 0,09 °C düşürür.
• Çözeltinin donma noktası= -0,09 °C olur.

HİDROSTATİK BASINÇ
• Bir sıvının, içinde bulunduğu kabın
çeperine ya da içlerine daldırılan cisimlere
yaptığı basınca hidrostatik basınç denir.
• Hidrostatik basınç, sıvının yüzeyinde
sıfırdır. Derinlere inildikçe yükselir.
• Hidrostatik basınç (P), cismin bulunduğu
derinlik (h) ve sıvının yoğunluğuna (d)
bağlıdır.
• P= hd olur.

ÇÖZÜNME ENTALPİSİ
(ÇÖZÜNME ISISI)
• Çözünme olayına ait reaksiyon
denkleminin ΔH’ına çözünme entalpisi
denir.
• İyonik bileşiklerin çözünürlüğü hakkında
genelleme yapamayız. Bunun nedeni ise
örgü enerjisidir; örneğin, NaCl’nin suda
çözünmesi endotermiktir.

Kimya ayt konu anlatımı, Kimya tyt konu anlatımı , Kimya yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Sıvı Çözeltiler ve Çözünürlük hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz..

Çözücü Çözünen Etkileşimleri

Çözelti bileşenleri çözücü ve çözünen olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Örneğin; su içinde bir miktar tuz çözündüğünde su çözücü madde, tuz ise çözünen maddedir. Çözeltide miktarı fazla olan madde genellikle çözücüdür. Bir çözeltinin sıvı olması için çözelti bileşenlerinden en az birinin sıvı olması gerekir. Bu tür çözeltilere sıvı çözeltiler denir.

Çözünme:Birbirine benzer bileşenlerin moleküler ya da iyonal düzeyde, fiziksel ya da kimyasal bir olay şeklinde bir araya gelmesiyle gerçekleşir. Moleküler yapıları benzer bileşenler birbiri içinde çözünerek homojen karışım oluştururlar. Polar moleküller polar çözücülerde apolar moleküller ise apolar çözücülerde daha iyi çözünür.

Çözücü:Çözünen maddenin homojen şekilde dağılmasını sağlayan ortamdır. Genelde miktarca daha fazla olandır. çözeltinin fiziksel halini belirler. Çözüneni katı olması durumunda hacmi de belirler.

Çözünen:Çözücü ortamında homojen olarak dağılan maddedir. Bir çözeltide çözünen ve çözücü kütleleri toplamı çözeltinin kütlesini verir.

m_çözücü + m_çözünen = m_çözelti

Kimyasal Türler Arası Etkileşimler konu anlatımımızda zayıf etkileşimlerden bahsetmiştik. Zayıf etkileşimler çözünme olaylarına örnektir.

Bir madde başka bir maddeyle karıştığında tanecikler arasında etkileşimler olur. Bu etkileşimlerin türü ve gücü çözünme olayının olup olmayacağını belirler. Çözünmenin gerçekleşmesi için; çözücü ve çözünenin kendi tanecikleri arasındaki etkileşimlerin, çözücü ile çözünenin tanecikleri arasındaki etkileşimlerden daha zayıf olması gerekir. Benzer-benzeri çözer ilkesine göre genellikle polar maddeler polar maddeleri, apolar maddeler apolar molekülleri çözer.

Benzer Benzeri Çözer İlkesi

Genellikle tanecikler arası kuvvetleri birbirine benzer olan maddeler birbiri içinde iyi çözünürler. Polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler ise apolar çözücülerde iyi çözünürler.

H2O – HCl Karışımı (Dipol – Dipol Etkileşimi)

KCl bileşiği iyonik bağ, H2O molekülleri hidrojen bağları ve dipol- dipol etkileşimleri ile bir arada tutulur. KCl su ile karıştırıldığında K+ve Cl– iyonlarına ayrışır. Bu iyonlar polar su molekülleri tarafından çevrelenir. Gerçekleşen iyon-dipol etkileşimi ile KCl su içinde çözünür.

 İyon-İdüklenmiş Dipol Etkileşimi

İyonlar ile apolar moleküller arasında oluşan etkileşim türüdür. İyonik katıların benzen(C6H6), kloroform(CCl4) gibi apolar moleküllerde azda olsa çözünmeleri iyonindüklenmiş dipol etkileşimleridir.

İndüklenmiş Dipol &#; İndüklenmiş Dipol Etkileşimleri (London Kuvvetleri)

Tüm maddelerde London kuvveti vardır ancak etkileşim türleri arasında en zayıf etkileşim olduğundan diğerlerinin yanında göz ardı edilir. Soygaz atomlarını ve apolar molekülleri bir arada tutan tek etkin çekim kuvveti London kuvvetleridir. London kuvvetleri apolar moleküller arasında gerçekleşir. Örneğin; F2, Cl2 molekülleri gibi.

İyon- Dipol Etkileşimleri

Bir dipol molekül ile iyonun arasındaki etkileşim türüdür. Örneğin; su ve yemek tuzu polar yapılı maddelerdir. Dolayısıyla tuz, su içinde çözünür. Bu çözünmenin denklemi;

  NaCl_(k) KCl_(k) Na+ (suda) + Cl– (suda)

NaCl(k)Na+(suda) + Cl- (suda) şeklindedir. Tuz, suda çözündüğünde Na+ ve Cliyonlarına ayrışır. O hâlde bu tuzu oluşturan taneciklerin etkileşimi su ile tuz molekülleri arasındaki etkileşimden daha zayıftır.

Dipol-İndüklenmiş Dipol Etkileşimleri

Apolar O2 molekülleri London (indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol) etkileşimleri ile bir arada bulunur. Polar H2O molekülleri hidrojen bağları ve dipol-dipol etkileşimleri ile bir arada tutulur. Su molekülleri arasındaki çekim kuvveti su ve O2 molekülleri arasındaki çekim kuvvetinden daha büyüktür. Bu nedenle apolar O2 ile polar H2O karıştırıldığında aralarında dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi gerçekleşir. Dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi zayıf olduğundan apolar moleküller polar çözücülerde az çözünür.

Derişim Birimleri

Çözeltilerde çözünmüş olan bir maddenin miktarının ölçüsü derişim olarak adlandırılır.

Derişim yerine konsantrasyon da kullanılabilir. Farklı alanlarda farklı ihtiyaçlar olduğu için birçok derişim birimleri kullanılmaktadıfunduszeue.infoın olarak kullanılan derişim birimleri olarak molariteve molalitedir.

Molarite (molar derişim) : 1 litre çözeltide çözünen maddenin mol sayısına molarite funduszeue.info derişim olarak da ifade edilir. “M” ile gösterilir. Birimi “mol/litre (molar) ”dir.

molarite (M) = çözünen miktarı (mol) / çözeltinin hacmi (L)
M = n / V

Bir kilogram çözücü içerisinde çözünmüş olan maddenin mol sayısına molal derişim veya molalitedenir. Molalite 1 kg çözücüde bulunan maddenin mol sayısıdır. Molal derişim m ile gösterilir.

molalite(m)= çözünen miktarı (mol) / çözücünün kütlesi (kg)

Molarite Hesaplamalarına Örnekler

1. ml çözeltide 0,2 mol NaOH çözündüğüne göre çözeltinin derişimi kaç molardır?

Çözüm:
M= n / V
n = 0,2 mol V= ml= 0,5 L M= ?
M= 0,2 / 0,5 = 0,4 M(mol / L)

2. 2 M mL NaOH’in sulu çözeltisini hazırlamak için kaç gram NaOH gerekir?
(NaOH g/mol)

Çözüm:
V = mL = 0,25 L n = m / MNaOH
M = nNaOH / V 0,5 = m / 40
2 = nNaOH / 0,25 m = 0,5 . 40 = 20 g
nNaOH = 0,25 . 2 = 0,5 mol

Molalite Hesaplamalarına Örnekler

1. 2 m’ lık NaCl çözeltisi hazırlamak için kaç g NaCl alınmalıdır? (Na: 23, Cl: 35,5)

Çözüm:

molalite = 2 m mNaCl=?
Molalite, g çözücüde çözünen madde miktarı olduğuna göre 2 molal denildiğinde 1 kg çözücüde 2 mol NaCl olmalıdır. NaCl’ün 1 molü 23+35,5= 58,5 g
olduğuna göre 2 molNaCl = 2. 58,5= g/mol’dür.

2. g suda 87g K2SO4 çözülerek hazırlanan çözeltinin molalitesi kaçtır?
(K, S: 32, O)

Çözüm:

m çözücü = g= 2 kg
Mol kütlesi (K2SO4) = + 32+ = g
n ( K2SO4) = 87 / = 0,5 mol
m = 0,5 / 2 = 0,25 mol/kg (molal)

Koligatif Özellikler

Koligatif özellikler derişime bağlı değişen özellik anlamına gelir. Bunlar;

&#;Buhar Basıncı Düşmesi
&#;Kaynama Noktası Yükselmesi
&#;Donma Noktası Alçalması
&#;Ozmoz şeklinde sıralanır.

Buhar Basıncı Düşmesi

Çözünen derişimi ile çözeltinin buhar basıncı arasındaki ilişki Fransız kimyacı funduszeue.info tarafından bulunmuştur. Raoult Kanunu olarak ifade edilen bu ilişkiye göre, bir ideal çözeltinin buhar basıncı, uçucu bileşenlerin buhar basınçlarına ve bu bileşenlerin çözeltideki mol kesrine bağlıdır.

Raoult (Rault) Yasası çözelti ve çözünen arasındaki ilişki;

P_çözücü= X_çözücü . P^o _çözücü

P_çözücü : Çözücünün kısmi buhar basıncı
X_çözücü : Çözücünün mol kesri
P^o _çözücü: Saf çözücünün buhar basıncı

Kaynama Noktası Yükselmesi

Kaynama, saf suyun veya çözeltinin buhar basıncının atmosfer basıncına eşit olduğunda gerçekleşir. Saf sıvıların belirli basınçta sabit kaynama noktaları vardır. Çözeltilerin kaynama noktaları saf çözücününkinden daha yüksektir ve kaynama sırasında sürekli artar. Çözelti doygunluğa ulaşana kadar bu artış devam eder. Doygunluğa ulaşıldığında sıcaklık sabit kalır.

Kaynama noktası yükselmesi çözeltideki iyon sayısıyla orantılı olduğundan sayısal hesaplamalar yapılırken iyon sayısı da bağıntıda yer alır. İyonik bileşiklerde bağıntı aşağıdaki şekilde yazılır.

ΔT_k =  K_k * m * T_s

ΔT_k: Kaynama noktası yükselmesi
K_k: Molal kaynama noktası yükselmesi sabiti
m: çözeltinin molaliletesi
T_s: Tanecik sayısı (Formüldeki iyon sayısı)

Donma Noktası Alçalması

Saf sıvıların, sabit basınçta belli bir donma sıcaklıkları olmasına rağmen çözeltilerin belli bir donma sıcaklıkları yoktur. Çözeltiler saf çözücülerden daha düşük sıcaklıkta donar.

ΔT_k: Donma noktası yükselmesi
K_k: Molal donma noktası yükselmesi sabiti
m: çözeltinin molaliletesi
T_s: Tanecik sayısı (Formüldeki iyon sayısı)

Ozmos

Seyreltik bir çözeltiden daha konsantre bir çözeltiye yarı geçirgen bir zar yardımıyla çözücü moleküllerinin geçişine ozmos olayı denir. Şekilde görüldüğü gibi derişimi fazla olan kısmı, daha seyreltik olan kısma bir emme kuvveti uygular. Bu emme kuvvetine ozmotik basınçdenir.

Çözücü moleküllerinin sağ tarafın derişimini azaltmak için zardan diğer tarafa geçmesine ozmos denir.
Eğer iki çözeltinin derişimleri birbirine eşitse aynı ozmotik basınca sahip olurlar ve bunlara izotonik denir.
Eğer iki çözeltinin ozmotik basınçları farklıysa derişimi yüksek olana hipertonik, düşük olana ise hipotonikadı verilir.

Çözünürlük

Çözelti, çözücü ve çözünenden oluşan homojen bir karışımdır. Çözeltiyi oluşturan bileşenlerden genellikle çok olana çözücü, az olana çözünen denmesine rağmen gaz çözeltiler için bu tanımlama her zaman doğru olmayabilir.

Çözeltiler, bir çözücü içinde çözünen madde miktarının az veya çok olmasına göre beş grupta incelenir

Seyreltik çözelti: Çözünen madde miktarı görece düşük olan çözeltiler.

Derişik çözelti: Çözünen madde miktarı görece yüksek olan çözeltiler.

Doymamış çözelti: Çözücünün çözebileceği en yüksek madde miktarından daha az çözünen içeren çözeltilere denir.

Doygun çözelti: Çözücünün çözebileceği en yüksek miktarda çözünen içeren çözeltilere denir.

Aşırı doygun çözelti: Çözücünün çözebileceği en yüksek miktardan daha fazla çözünen içeren çözeltilere denir. Aşırı doygun çözelti kararsızdır. Dış etki ile aşırı miktar çöker ve çözelti tekrar doygun hale geçer.

Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler

Çözünen bir maddenin çözücü içindeki çözünürlüğü birçok faktöre bağlıdır.
Bunlar: Çözücü ya da çözünen maddenin türü, ortak iyon etkisi, sıcaklık ve basınçtır.

Çözünürlüğe Madde Türünün Etkisi

Polar yapılı maddeler polar çözücülerde, apolar yapılı maddeler apolar çözücülerde daha iyi çözünür. Polar yapılı olan NH3 ve HCl molekülleri polar olan suda iyi çözünür.

Çözünürlüğe Ortak İyon Etkisi

Çözünmek istenen maddenin içindeki iyonlardan çözelti içerisinde varsa çözünme saf sudakinden az olacaktır. Ortak iyon derişimi ne kadar fazla ise çözünme o kadar azdıfunduszeue.infoı bilgi için  Kimyasal Tepkimelerde Denge konusunu inceleyebilirsiniz.

Çözünürlüğe Sıcaklığın Etkisi

Katı ve sıvıların çözünürlüğü genellikle sıcaklık arttıkça artar. Soğuk ortamda saklanan yiyeceklerin kristallenmelerinin nedeni şekerin çözünürlüğünün sıcaklıkla azalmasından kaynaklanır.

Gazların çözünürlüğü ise sıcaklık arttıkça daima azalır. Gazlı içeceklerin soğuk içilmesi ve balıkların sıcak sulara oranla soğuk sularda daha yoğun bulunmaları gazların çözünürlüğüne sıcaklığın etkisini açıklayan olaylardır.

Çözünürlüğe Basıncın Etkisi

Katı ve sıvılarda basıncın çözünürlüğe etkisi yoktur. Gazların sudaki çözünürlüğünde, çözünmek istenen gazın kısmı basıncı önemlidir. Çözünmek istenen gazın kısmi basıncı arttıkça gazların çözünürlüğü de artar. Gazların çözünürlüğüne basıncın etkisini günlük hayatta birçok olayda gözlemleyebiliriz.

Maden suyu, gazoz gibi gazlı içeceklerin kapakları açıldığında gaz çıkışı meydana gelir. Bunun nedeni kapak açıldığında gaz basıncı azalır ve suyun içinde çözünmüş olan gazın bir kısmı dışarıya çıkar. Dalgıçlar, denizin diplerine indikçe basınç artması nedeniyle kandaki gaz çözünürlüğü artar, hızlı bir şekilde su yüzeyine çıkıldığında dış basınçta ani düşüş; kanda çözünmüş olan gazın dışarı çıkmasına neden olur. Bu gaz damarlara basınç yaparak damarların patlamasına neden olur.

Çözeltiler

İki veya daha fazla maddenin homojen karışımına çözelti denir. Genelde fazla miktarda bulunan maddeye çözücü, diğerlerine ise çözünen denir. Analitik kimyada genellikle sıvı çözeltiler önemli bir rol oynar. Sıvı çözeltiler, katının sıvıda, sıvının sıvıda veya gazın sıvıda çözünmesiyle oluşur. 

Gazların sudaki çözünürlüğü sıcaklık arttıkça azalır, basınç arttıkça artar. Birbirine benzer yapıdaki maddeler (polar) birbiri içinde çözünürler, örneğin alkol suda çözünür, benzen (apolar) çözünmez. Suyun, polar bileşikler için iyi bir çözücü olduğu unutulmamalıdır. 

Katıların çözücücüleri içerisindeki çözünebilirlikleri değişkendir. Bu çözünme miktarları sıcaklıkla değişir. Herhangi bir sıcaklıkta maksimum çözünme miktarından söz edilir. Bu maksimum çözünme miktarı tanım olarak maddenin çözünürlüğünü de gösterir. Maddenin maksimum miktarda çözündüğü çözelti haline doygun çözelti denir. 

Çözeltiler

1. Çözelti Türleri
2. Çözeltilerin Özellikleri
3. Çözeltilerin Donma ve Kaynama Noktaları

Bir maddenin başka bir madde tanecikleri arasında, iyonlar ya da moleküller halinde, homojen olarak dağılmasına çözünme denir. Bağıl miktarları çözünürlük sınırına kadar değişebilen iki ya da daha çok maddeden oluşan homojen karışıma çözelti denir.

Çözeltiler iki kısımdan oluşmaktadır. Çözeltide çok bulunan madde çözücü, az bulunan madde çözünendir

Çözelti Türleri

1. Çözücünün Durumuna Göre
2.  Elektrik Akımı İletmelerine Göre
3.  Çözünen Madde Miktarına Göre

Çözelti türlerini üç ana başlık altında inceliyebiliriz.

Çözücünün Durumuna Göre

Elektrik Akımı İletmelerine Göre

1. Elektrik akımını ileten çözeltiler: Çözünen madde çözünürken iyonlarına ayrılıyorsa böyle çözeltilere iyonik çözeltiler denir. İyonlu çözeltiler elektrik akımını iletirler. Bu nedenle de elektrolit çözeltiler olarak da bilinirler. Örnek olarak; asit, baz çözeltileri, tuz çözeltileri verilebilir. Tuz su içerisinde çözünürken Na+ ve Cl- iyonlarına ayrışır. 

2. Elektrik akımını iletmeyen çözeltiler: Kovalent bağlı bileşikler çözücü içerisinde çözünürken moleküller halinde dağılırlar. Bu tür çözeltiler elektrik akımını iletmezler. Alkolün su içerisinde çözünmesi olayını örnek olarak verebiliriz. 

Çözünen Madde Miktarına Göre

1. 1. Doymuş Çözeltiler: Çözücünün çözebileceği maksimum maddeyi çözdüğü durumdur. 
2. 2. Aşırı doymuş çözeltiler: Belirli bir sıcaklıkta çözücünün maksimum çözebileceği madde miktarından daha fazla madde çözmüş çözeltilerdir. Kararsızdırlar. Çözelti oda sıcaklığına geldiği zaman bir miktar çözünen madde çökerek doymuş çözelti haline gelirler. 
3. 3. Doymamış çözeltiler: Bir çözücünün çözebileceği maksimum maddeden daha azını çözdüğü durumdur. Bu tip çözeltilere belli bir miktar daha çözünen atıldığı taktirde, çözücü eklenen çözüneni de çözebilme kapasitesine sahiptir. 
4. 4. Seyreltik çözelti: Az miktarda çözünen içeren çözeltilere seyreltik çözelti denir. Birim hacme düşen çözünen madde miktarı ne kadar az ise, çözelti o kadar seyreltiktir. 
5. 5. Derişik çözelti: Çok miktarda çözünen içeren çözeltilere derik çözelti denir. Birim hacme düşen çözünen madde miktarı ne kadar fazla ise, çözelti o kadar derişiktir. 

Bir çözeltiye bir miktar çözücü ilave edildiğinde veya bir miktar çözücü buharlaştırıldığında, yüzde derişim değişir. Ancak çözünen madde miktarı değişmez. 

Çözeltilerin Özellikleri

Saf maddelerin kendine özgü erime ve kaynama noktaları vardır. 

Erime: Katı bir maddenin ısı enerjisi alarak sıvı hale geçmesi olayıdır. Katı maddeler ısıtıldıkları zaman taneciklerin kinetik enerjileri artar ve bundan dolayı tanecikler arasındaki çekim kuvveti azalır. Böylece tanecikler birbirinden uzaklaşır ve serbest hale gelir.  Katı bir maddenin sıvı hale geçmeye başladığı sıcaklığa ise erime sıcaklığı denir. Erime süresince maddenin sıcaklığı sabit kalır. Bu arada verilen ısı enerjisi cismin sıcaklığını yükseltmede değil de hal değiştirmesinde kullanılır. Cisim tamamen eridikten sonra ısı verilmeye devam edildiğinde ise sıvı hale geçen cismin sıcaklığı tekrar yükselmeye başlar. Bir katı çözeltinin erimeye başladığı sıcaklık, saf çözücüsünün erime sıcaklığından düşüktür. 

Donma: Sıvı bir maddenin ısı enerjisi vererek katı hale dönüşmesine donma denir. Sıvının katı hale geçmeye başladığı sıcaklık noktasına ise donma noktası denir. Donma olayı süresince sıcaklık sabit kalır.  Bir maddenin sabit basınçta erime ve donma noktaları aynıdır. Buzun 0 ºC eriyip, suyun 0º C’ de donması gibi. 

Buharlaşma: Sıvı maddelerin çevreden aldığı ısı sonucunda , sıvıyı oluşturan taneciklerin kinetik enerjileri artar. Yüzeye yakın ve yüzeye dik olan tanecikler bu kinetik enerji sayesinde, çevrenin çekim kuvvetini yenerek sıvı fazdan gaz fazına geçerler. Bu olaya buharlaşma denir. 

Yoğunlaşma: Bir maddenin gaz halden sıvı hale geçmesine yoğunlaşma, yoğunlaşmanın meydana geldiği sıcaklığa yoğunlaşma sıcaklığı denir. 

Buhar Basıncı ve Kaynama Noktası 

Buhar fazına geçen taneciklerin sıvı yüzeyine çıkmadan önce sıvı fazdaki taneciklere yaptığı basınca buhar basıncı denir. Sıcaklık değişmediği sürece buhar basıncı da değişmez. Herhangi bir sıvının sıcaklığı arttırılırsa, gaz fazına geçen moleküllerin sayısı artacağından, sıcaklığa bağlı olarak buhar basıncı da artar. Sabit sıcaklıkta sıvı – katı çözeltinin buhar basıncı, saf çözücüsünün buhar basıncından küçüktür. 

Isıtılan bir sıvının buhar basıncı sürekli olarak artar. Sıvının buhar basıncının dış basınca eşitlendiği anda bu artış durur. Bir sıvının buhar basıncının dış buhar basıncına eşit olduğu anda kaynama olayı başlar. Bu olayın gerçekleştiği sıcaklığada kaynama sıcaklığı veya kaynama noktası denir. Kaynama süresince sıvının sıcaklığı değişmez. Herhangi bir sıvının üzerine etkiyen dış basınç azaldıkça, kaynama noktası düşer. Dış basınç arttıkça da kaynama noktası yükselir 

Sıvıların tanecikleri arasındaki çekim kuvvetinin kendine özgü olduğu bilinmektedir. Bu nedenle tanecikleri arasındaki çekim kuvveti küçük olan sıvıların, buhar basıncı büyük ve dolayısıyla kaynama noktası düşük olur. Böyle sıvılara uçucu sıvılar denir. Tanecikleri arasındaki çekim kuvveti büyük olan sıvıların ise buhar basıncı küçük ve kaynama noktası yüksek olur. Böyle sıvılara ise uçucu olamayan sıvılar denir. 

Bir çözeltiye su eklenirse derişimi düşer, buhar basıncı artar, donma noktası yükselir. İletkenliği azalır

Çözeltilerin Donma ve Kaynama Noktaları

Bir çözücüde, uçucu olmayan bir maddenin çözünmesi, onun buhar basıncını düşürür. Çünkü; çözünen madde tanecikleri birim yüzeydeki çözücü taneciklerinin sayısını azaltır. Bu durum çözücünün zor buharlaşmasına neden olur. Buhar basıncının düşmesi de kaynama noktasının yükselmesine sebep olur. Yani çözelti saf çözücünün normal kaynama noktasında kaynamaz. Çözeltinin buhar basıncını bir atmosfere çıkarmak için sıcaklığının çözücünün normal kaynama sıcaklığının üstüne çıkarılması gerekir. Şu halde uçucu olmayan maddelerin çözülmesiyle hazırlanan çözeltilerin kaynama noktaları saf çözücülerinkinden daha yüksektir. Örneğin tuzlu suyun donma noktası saf suyun donma noktasından küçüktür. %10’luk tuz çözeltisinin dona noktası -6 °C iken %20’lik tuz çözeltisinin donma noktası °C’ ye düşer.  Kaynama noktasındaki yükselme çözeltideki çözünenin derişimi ile orantılıdır.

Aşağıdaki bağıntı bu ilişkiyi ifade etmektedir. 

DTb=Kb x m

m:molalite

Kb: molal kaynama noktası yükselmesisabiti

Donma noktasında katı ve sıvının buhar basıncı eşittir. Sıvı çözücü ile katı çözücünün buhar basıncı eğrileri çözeltinin donma noktasında kesişir. Ancak bu sıcaklıkta çözeltinin buhar basıncı saf çözücünün denge buhar basıncından daha düşüktür. Çözeltinin buhar basıncı eğrisi, katı çözücünün buhar basıncı eğrisini daha düşük bir sıcaklıkta keser. Bu nedenle, çözeltinin donma noktası, saf çözücününkinden daha düşüktür. Otomobil radyatörlerinin suyuna eklenen etandiol(glikol) C2H4(OH)2 suyun donma noktasını düşürür. Bu da kışın otomobil motorlarının içlerinde donan su ile çatlamasını önler böyle donma noktasını düşürerek donmayı geciktiren maddelere antifiriz denir.

Dona noktası düşmesi de çözelti derişimine ve çözücüye bağlıdır. Aşağıdaki bağıntı bu ilişkiyi ifade etmektedir.

DTf=Kf x m

m: molalite

Kf :molal donma noktası düşmesi sabiti

Çözeltilerde kaynama noktası yükselmesi ve donma noktası düşmesi maddenin türüne bağlı değildir. Çözünen madde miktarına ve bunun çözeltide oluşturacağı (molekül- iyon) sayısına bağlıdır. Çözelti içindeki tanecik sayısı toplamı arttıkça kaynama noktası yükselir, donma noktası düşer.