Merve Özaykal
İlahiyat lisans eğitimini Ankara Üniversitesi’nde aldı (). Yüksek lisans eğitimini “Cessâs’ın Nesih Anlayışı” başlıklı teziyle aynı üniversitenin İslam Hukuku Ana Bilim Dalı’nda tamamladı (). yılları arasında İSM bünyesinde Valide Atik Medresesi’nde klasik İslami ilimler okudu. akademik yılında ABD’de Georgetown Üniversitesi’ne bağlı Kennedy Etik Enstitüsü’nde misafir araştırmacı olarak bulundu ve biyoetik eğitimi aldı. Muhtelif zamanlarda Mısır, Suriye ve Ürdün’de eğitim amaçlı bulundu. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde başladığı doktorasını, yılında araştırma görevlisi olarak atandığı Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde “İslam Hukukuna Göre Beden Üzerinde Tasarruf ve Organ Nakli” konulu tezi ile tamamladı (). Ayrıca “Osmanlı Fetva Mecmualarında Tıp” başlıklı tezi ile İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Ana Bilim Dalı’ndan yüksek lisans derecesi aldı (). yılı itibariyle İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Hukuku Ana Bilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Ayrıca yılından beri İSAR TAÇ (Tıp ve Ahlak Çalışma) Grubu'nun daimi üyesidir. Temel çalışma alanları biyofıkıh, fıkıh usulü ve güncel fıkhî meselelerdir.
Fakültemizde Dr. Öğr. Üyesi Merve Özaykal tarafından “İslam Hukukuna Göre Beden Üzerinde Tasarruf ve Organ Nakli” konulu konferans gerçekleştirildi.
İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Merve Özaykal tarafından fakültemizde “İslam Hukukuna Göre Beden Üzerinde Tasarruf ve Organ Nakli” konulu bir konferans gerçekleştirildi.
Programa Dekanımız Prof. Dr. Ahmet Bostancı, Dekan Yardımcıları Doç. Dr. Osman Güman ve Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Atmaca, Temel İslam Bilimleri Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hacı Mehmet Günay, bazı öğretim üyeleri ve öğrenciler katıldı.
Konuşmasında organ naklinin teorik ve pratik yönlerini İslamî açıdan değerlendiren Dr. Özaykal, organ nakli ve bağışına dair Kur’ân-ı Kerîm ve sünnette doğrudan bir hüküm bulunmadığını, tıp teknolojileri ve günümüz şartları dikkate alınarak İslam’ın genel prensipleri altında fıkhi açıdan konunun hükmünü tespite ihtiyaç olduğunu belirtti.
Konunun incelenmesinde şahsiyet ve mülkiyet haklarının yanı sıra İslam hukukuna has bir tasnif olan Allah hakkı-kul hakkı ayrımını teorik olarak esas alınması gerektiğini belirten Özaykal, insan bedeni ve beden parçalarının hukuki statüsünün netleştirilmesinin beden üzerinde tasarruf hakkının sınırlarını belirlemede kilit nokta olduğunu ifade etti.
İslam’da “insan onuru”, “insan bedeninin saygınlığı” gibi temel ilkelerin ön planda olduğunu ve aslolanın ölü veya canlı bedenin dokunulmazlığı olduğunu belirten Özaykal, “Ancak klasik fıkıh eserlerinden de anlaşıldığı kadarıyla hayatını veya bir organını kaybetmek anlamında bir ‘fıkhî zaruret’ bulunması halinde bu ilkelerden istisnaya gidilebilmekte” dedi. Burada zaruretin tespiti noktasının önem kazandığını ve ayrıca alternatifsizlik, vericinin hukuki ehliyeti, vericinin rızası gibi şartların da dikkate alınması gerektiğini kaydeden Özaykal, yine organın bağışlanmasında maslahat-mefsedet (yarar-zarar) dengelerinin hesaba katılması gerektiğini, bu anlamda vericinin zararının alıcının yararından fazla olduğu durumlarda bağışın caiz olamayacağını anlattı.
Özaykal, ayrıca hayati olan organlar ile hayati olmayan organların nakline dair hükümlerin de farklı olması gerektiğini, bu noktada zaruret ve ihtiyaç şeklinde bir ayrıma gidilmesi gerektiğini ifade etti.
Beyin ölümünün gerçek ölüm olup olmadığına dair tartışmalara da değinen Özaykal, tıp camiasının büyük çoğunluğunun beyin ölümünü gerçek ölüm kabul ettiğini belirterek “Beyin ölümünün gerçek ölüm olduğuna dair tıpçıların gerekçeleri makul, bir kişinin gerçekten ölüp ölmediğine hükmedecek kişiler tıpçılar olmalıdır.” şeklinde konuştu. Özaykal ayrıca modern fıkıhçıların bu konudaki kanaatlerine yer verdi.
Konferansın sonunda soru-cevap faslı gerçekleştirilerek katılımcılar tarafından merak edilen hususlar Özaykal tarafından cevaplandırıldı.
Program, Prof. Dr. Ahmet Bostancı’nın Dr. Öğr. Üyesi Merve Özaykal’a hediye takdimiyle sona erdi.