Şehir Kulübü Aydın

Bir zamanlar Aydında kentin eşrafının uğrak mekanı olan Şehir Kulübünün öyküsünü yazarımız Mehmet ÖZÇAKIR sizler için araştırıp kaleme aldı.

“Gönül ne kahve ister ne kahvehane, Gönül tatlı dil ve sohbet ister kahve bahane” demiş eskiler… !

Osmanlı toplum hayatında iletişim ve sosyalleşme mekânları arasında hayli önemli bir özelliğe sahip olan kahvehaneler aynı zamanda bir konuda yapılan görüşmeler, işyeri olmayanların adresi kirasız büroları, işçi ve işveren pazarı, buluşma ve yapılan pazarlıklar nedeniyle bir çeşit kamusal ve sosyal alana dönüşmüştür. 

Osmanlıdan bu yana geleneğimiz okuma mekânı şeklinde hizmet veren kahvehanelerin ,  “kıraathane “ diye adlandırılması Tanzimat sonrası döneme rastlar.

Bu dönemde Avrupa’daki kulüp ve okuma salonlarında olduğu gibi bazı kahvehaneler, müşterilerin çeşitli konulardaki bilgi ihtiyaçlarının karşılanması için bünyelerinde gazete ve mecmua gibi yayınların olduğu, geleneksel sahne sanatlarının icra edildiği kültürel mekânlara ve belli meslek ve ileri gelenlerin buluştuğu kulüplere dönüştürüldü.

Bir kentteki ileri gelenlerin yemek ve çeşitli oyunlar oynayarak eğlenmek amacıyla bir araya geldiği yerin adıdır Şehir Kulübü.

Genel de şehrin ileri gelen, işadamı, tüccar, esnaf, daire müdürleri, resmi ve askeri personel ile hakim savcı ve kaymakam gibi, ayanlarından ve akillerinden eşrafın bir araya geldiği ayrıcalıklı kıraathanelerdir.

Neden ayrıcalıklı ..?
Çünkü bu özel mekanlara üye olamayan giremez..!

Girişi için yapılan müracaatlar Kulüp Yönetim Kurulu tarafından değerlendirilir, şartları uyan ve kuralları benimseyen elit kesim üye yapılırdı.

Dernek statüsündeki Şehir kulüpleri, açtığı lokallerde işletmeci tarafından servis edilen yemek ve içkilerle, genel de mesai sonrası, müdavim üyeleri arasında sosyal ve ekonomik dayanışmayı arttırır, günün olayları değerlendirilir, sohbetler edilir ve poker ve diğer kâğıt oyunları oynanırdı.

Televizyonun olmadığı siyah beyaz yaşanan yıllarda şehirlerde duman altındaki kenar köşe kahvehanelere gidemeyen kentin ileri gelenleri bir araya gelerek daha nezih bir ortamda avam kişilerden ayrı bir mekânda buluşmak ve vakit geçirmek için kendi sosyal statüsüne uygun kişilerle bir araya gelerek kurdukları şehir kulüpleri, genel de her kentte ve büyük ilçelerde yakın zamana dek sosyal bir ihtiyaca cevap vermiştir.

Dernek tüzükleri genel de “Dernek amacı çevresinde sosyal ve kültürel bir varlık oluşturarak, üyeler arasında sosyal, kültürel ve toplumsal ilişkileri geliştirmek, karşılıklı sevgi ve saygıyı yerleştirmek, dinlenme, okuma, eğlenme ve spor yapma imkânlarını sağlamak,  kütüphanesinde her türlü kitap, gazete ve dergileri bulundurarak üyesinin yararlanmasına sunmak, toplantılar yapmaktır. “

Amir hükümleri içermekteydi.

Derneğin kurucu üyeleri dışında ayrı statüye tabii, Asıl Üye, Fahri Üye, Geçici Üye  ve Misafir Üye olmak üzere dört grup üyesi vardır.

Giriş ve Üye aidatları ile üst düzeydeki üyelerine hizmet veren ve dernek statüsündeki Klüpler, Genel kurullarında seçimle gelen yönetimler  tarafından idare edilirdi.

Hatta içki satışı serbest olan lokallerinde taşkınlık yapanlar, önce ihtaren uyarılır, devamı halinde ise kınama, geçici olarak üyelikten çıkarma ve sonunda süresiz olarak dernekten ihraç edilirdi.

Aydın da yeni şehir klubü,  Efeler ilçe kent merkezinde Hasan Efendi mahallesinde, gençlik caddesi üzerinde ve 1904 sokak köşesinde, bir Macar ustanın elinden çıkan tarihi evde uzun yıllar  hizmet vermiştir.

Fatih Sultan Mehmet zamanında  Bizans Surlarını dövmek üzere  ordunun toplarını döken Macar ustaların, beceri çalışkanlıkları Cumhuriyet sonrası yapılarda ve özel konutlarda devam etmiştir.

1928 yılından itibaren Atatürk tarafından  Ülkemize davet edilen Macar ustalar inşaat yapımında bir çok eser ile erken dönem Cumhuriyetin Mimarisinde damgasını vurmuşlardır. İlimiz Merkezinde de 1922 Yunan işgalinden sonra yakılıp yıkılan şehirde   1930 lu yıllardan sonra  gelen Macar ustaların inşa ettikleri  evler ,  kentin silüetine ayrı bir güzellik ve farklılık kazandırmaktadır.

Macar ustaların  ülkelerinden esinlendikleri farklı mimariyi de beraberinde Aydın’a getirerek dik çatılar inşa edilmiştir.

 Ancak ilimizde kar yağmadığından bu çatı sistemi yerini  kırma çatılara bırakmıştır.

Nazilli’de “Anayurt Oteli” filminin de çekildiği ve ilçenin İstasyon meydanındaki ünlü Ankara Palas Oteli’nin sahibi Demirci Mehmet Efe’nin  sağlığında 1930 yılında yaptırılan ve projesi Ruslar tarafından çizilen otelin inşaatını  Macar ustalar yapmıştı.

Veysi Paşa Mahallesi’ndeki , mahalleyle aynı isimli caminin karşısındaki EYÜP ŞAHİN KONAĞI,Hasan Efendi Mahallesi  1902 – 1905  sokak köşesindeki EMİNAĞALAR  KONAĞI, Veysi Paşa Mahallesi, Sakarya, Fevzi Çakmak ve Çankaya caddeleri üzerindeki sivil konutlar  ve AYTO  kahveci  Bilal ağa Kültür Evi , Macar ustaların eseridir.

Bugün ESKİ KAFE olarak kullanılan Hasan Efendi Gençlik Caddesi -1904 Sokak köşesindeki üzerindeki köşebaşı bina da bir zamanlar Aydın Yenişehir Klubü olarak uzun yıllar hizmet vermişti.

Sokak içinden girilen ahşap oyma masif kapısı ve geniş olmayan merdivenlerinden çıkılan birinci katta açık terasa açılan  ve içinde  nohut oda bakla sofa süs havuzu bulunan  yazlık kısmı ile içerde bir mutfak, üç odadan ibarettir.masif ahşap ve kabartmaları yaldızlı  boyanmış iç kapıları , zeminde eski tip  desenli  yer karoları ve  kenarlarında  menderes kıvrımı  motifli süsleri, Atatürk ‘ün  yemek masasındaki  arkadaş grubu  ile anı fotoğrafı ve bir reprodüksiyon Mona Lisa tablosu duvarları halen süslüyor.Bir köşede gramafon da  Münir Nurettin Selçuk ve Sultanahmet Cami Şerifi  İmamı ve Hatibi Meşhur Bestekâr Hacı Hafız Sadettin Kaynak besteleri hala duvarlarda çınlıyor…!

İç salondan çıkılan merdivenle birinci kattaki tek oda da ise özel misafirlerin ağırlandığı kapalı  sinemalarda da  yer alan  özel misafirlerinin  loca bölümüydü.

Aydın’ın bir  dönem tarihine tanıklık edenlerin müdavimi ve yüksek  nostalji  değeri olan şehir klubü  ,1970 lerin ilk yarısında kentimize gelen siyah beyaz televizyonlar, değişen yaz tatili tercihleri  ve aslında yanlızlaşmağa iten medya araçlarının yaygınlaşmasıyla , sona eren sosyalleşmeye  yenik düştü gitti..!

Günümüze  yazarımız Özçakır’ın  sahip çıktığı  Şehir klubünün kırık  mermer levhası kaldı..! (MEHMET ÖZÇAKIR)

Atatürk’ün davetiyle Türkiye’ye gelen Macar ustaların, 1930’lu yıllarda Aydın’ın Efeler ilçesine bağlı Hasan Efendi Mahallesi Gençlik Caddesi üzerinde inşa ettiği 2 katlı bina, yıllarca Germen ailesi tarafından konak olarak kullanıldı. Daha sonra Aydın Şehir Kulübü olarak hizmet veren ve kentin zenginlerinin uğrak yeri olan tarihi bina, yaklaşık 10 yıl boyunca kafeterya olarak hizmet verdi. Ardından kapısına kilit vurulan ve ilgisizlikten çürümeye terk edilen tarihi yapı, hissedarı Nizamettin Arslan tarafından satılığa çıkarıldı. Anıtlar Kurulu'ndan onaylı restorasyon projesi hazır olan tarihi binanın kapısına satılık tabelası asıldı.  

HATIRALARLA DOLU 

Aydın Eski Eserleri Sevenler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Özçakır, Cumhuriyet Dönemi’nden günümüze kalan ender örneklerden sayılan yapının kapısındaki kilitlerinden kurtarılıp Aydın’a kazandırılması gerektiğini söyledi. Aydın’ın hafızasını taşıyan yapıların korunarak geleceğe aktarılması gerektiğini belirten Özçakır, “Satılığa çıkarılan 90 yıllık yapı, kentimizin önde gelen kurum ve kuruluşları tarafından muhafaza edilmek üzere satın alınmalı. Bu yapı Milli Mücadele Müzesi olarak vatandaşın hizmetine girmeli. Hatıralarla dolu bu tarihi binanın yok olup gitmeden Aydın’a kazandırılmasını bekliyoruz” dedi.

Şehir Kulübü, Aydın

Germen Konağı olarak da bilinir.

⦁ Yol tarifi ⦁ Google Maps

Bağlantıyı kopyala

Paylaş