Almanca Düzensiz Fiiller Cümleler

Bu çalışma, Stephanos Byzantinos’un Ethnika adlı eseri başta olmak üzere, Bizans kaynaklarında geçen ve ‘Karca’ olarak nitelendirilen bazı sözcükler üzerinde durmaktadır. Bu sözcükler, Karca yazıtlarda tanıklanmadığı için, ilgili literatürde ‘sözde Karca’ (pseudo-glosses) olarak adlandırılmaktadır. Çalışmamızda, altı ‘sözde Karca’ kelime ele alınmış ve bunlar için (Pre-)Proto-Türkçeye kadar dayanan etimolojiler önerilmiştir. Bizanslı yazarların eserlerinde Karca olarak ortaya çıkan bu sözcüklerin Urartularla temas hâlindeki Kimmerler veya Hurrilerle yakın ilişki içinde olan Turukkular aracılığıyla Anadolu’ya girmiş olabileceği öne sürülmüştür. Bu sebeple, Hurri-Urartuca ve Türkçenin söz varlıkları arasındaki toplam otuz yedi benzer kelime listelenmiş, bunların Urartucadan Türkçeye alıntılar olabileceği sonucuna varılmıştır. Bu karşılaştırmalara dayanarak, Pre-Proto-Türkçenin ses özelliklerine değinilmiştir. Kimmer nüfusunun kısmen Türkçe konuşanlardan oluştuğu ve dillerinin bir yandan ‘sözde Karca’ sözcüklerin kaynağı, diğer yandan Urartuca sözcüklerin alıcısı olduğu varsayımı en makul öneri olarak görülmektedir. /// The present study deals with a number of glosses which appear in the Byzantinian sources, most of them in Ethnica of Stephanos Byzantinos, and are labeled as Carian. As these glosses are not actually attested in Carian inscriptions, they are called pseudo-glosses in the relevant literature. Six of these pseudo-Carian glosses are examined and for all of them, Turkic etymologies are proposed which reach into the depth of (Pre-)Proto-Turkic. It is asserted that the glosses which surface as Carian in the works of the Byzantinian historians may have entered into Anatolia by the Cimmerians or by the Turukku which were in close contact with the Urartians and Hurrians, respectively. Therefore, thirty-seven similar lexical items in the Hurro-Urartian and Turkic vocabularies are listed. It has been concluded that these may be Urartian loanwords in Turkic. Based on these correspondences, the phonological features of Pre-Proto-Turkic are discussed. The supposition that the Cimmerian population was partly Turkic-speaking and their language was the donor of the pseudo-Carian glosses and the recipient of the Urartian loanwords proves to be the most plausible one.

Ders 10
Sayılar - Числительные
[yandx]vlasova-vlasovaol/8j2chufwo2.2031[/yandx]

Bugünkü dersimizde Rusça’daki sayıları ve okunuşlarını inceleyeceğiz. Sonra da Sayılarla ilgili bazı Rusça deyim ve atasözleri üzerinde duracağız.

0 – ноль [nol’]
1 – один [adín] (eril), одна́ [adná] (dişil), одно́ [adnó] (nötr) 
2 – два [dva] (eril), две [dve] (dişil)
3 – три [tri]
4 – четыре [çitı́ri]
5 – пять [pyat’]
6 – шесть [şest’]
7 – семь [sem’]
8 – восемь [vósim’]
9 – девять [dévit’]
10– десять [désit’]

11 – одиннадцать [adínadtsat’]
12 – двенадцать [dvinátsat’]
13 – тринадцать [trinátsat’]
14 – четырнадцать [çitı́rnatsat’]
15 – пятнадцать [pitnátsat’]
16 – шестнадцать [şisnátsat’]
17 – семнадцать [simnátsat’]
18 – восемнадцать [vasimnátsat’]
19 – девятнадцать [divitnátsat’]

20 – двадцать [dvátsat’]
30 – тридцать [trítsat’]

40 – сорок [sórak]

50 – пятьдесят [pit’disyát]
60 – шестьдесят [şızdisyát]
70 – семдесят [sém’disyat]
80 – восемдесят [vósimdisyat]

90 – девяносто [divinósta]
100 – сто [sto]

200 – двести [dvésti]
300 – триста [trísta]
400 – четыреста [çitı́rista]

500 – пятьсот [pitsót]
600 – шестьсот [şist’sót]
700 – семьсот [simsót]
800 – восемьсот [vasimsót]
900 – девятьсясот [divitsót]

1000 – тысяча [tísiça / tíşşa]

Sayıların Para Birimleri ile kullanışları
Lütfen, şunları ezberleyin:
1 (один) доллар [dólar] рубль [rubl’]
2 (два), 3,4  доллара [dólara]  рубля [rublyá]
5 – 20  долларов [dólarof]  рублей [rubléy]

Eğer bir şeyin fiyatını öğrenmek istiyorsanız şöyle bir soru sorabilirsiniz:
- Сколько это стоит? [skol’ka eta stoit?] – Bunun fiyatı ne kadar?
- Триста пятьдесят один рубль  – Üç yüz elli bir ruble.
1 (одна) тысяча [tı́siça]  долларов [dólarof]  рублей [rubléy]
2 (две), 3,4 тысячи [tı́siçi] долларов [dólarof]  рублей [rubléy]
5-20 тысяч [tı́siç’] долларов [dólarof]  рублей [rubléy]

Deyim ve Atasözleri

Şimdi ise sizlere Rusça’da sayılarla ilgili en çok kullanılan deyim ve atasözlerini sunuyoruz:

Круглый ноль = Yuvarlak sıfır (İşe yaramaz bir insan için kullanılır).
Лучше один раз увидеть, чем сто раз услышать = Bir defa görmek, yüz defa duymaktan daha iyidir.
Одна голова – хорошо, а две – лучше = İki kafa bir kafadan üstündür (Türkçe karşılığı: El elden üstündür).
Два сапога – пара = İki çizme bir çifttir (Herhangi bir konuda birbirine çok benzeyen iki insan hakkında).
За двумя зайцами погонишься – ни одного не поймаешь = İki tavşanın peşinden koşan hiçbirini yakalayamaz (Zor olan iki işi aynı anda yapmanın güçlüğünden bahsedilir).
В трех соснах заблудиться = Üç çam arasında yolunu şaşırmak (Kolay bir şeyi başaramamak; kolay bir işin çözümünü bulamamak).
На все четыре стороны = Her dört tarafa (İstediği yöne gitmek, kovmak).
Как свои пять пальцев = Kendi beş parmağını gibi bilmek (Bir şeyi çok iyi bilmek, Türkçe karşılığı: Avucunun içini gibi bilmek).
Шестое чувство = Altıncı his.
Семеро одного не ждут = Yedi kişi bir kişiyi bekleyemez. (Bir insan için birçok insan bekletilemez).
Семь раз примерь, один раз отрежь = Yedi defa ölç bir defa kes (Bir şeye başlamadan önce bütün detaylarını düşünmek).
Семь пятниц на неделе = Haftanın her günü Cuma. (Çok kararsız biri için kullanılır).
Дело десятое = Onuncu iş. (Öncelikli olmayan bir iş için kullanılır).
Опять двадцать пять! = Yine yirmi beş! (Hep aynı şeyler tekrarlandığı zaman).
Не имей сто рублей, а имей сто друзей = Yüz rublen olmasın, yüz dostun olsun.

Radyo Dersi'ni (Ders 10) dinlemek için:
***

Fiillerin Mastar Şekli – Инфинитив глагола

Bugünkü dersimizde Fiillerin Mastar Şekilleri konusu üzerinde duracağız. Fiil, diğer dillerde olduğu gibi Rusça’da da önemli bir rol oynar, hem yazma hem de konuşma dilinde sıkça kullanılır. Mastar Şekli, ‘что делать – что сделать?’ (‘ne yapmak?’) sorusuna cevap verir. Rusça’da Fiilin Mastar Şekilleri üç takı ile bitebilir: -ть, -ти, -чь. Aşağıdaki tabloda birkaç örnek bulabilirsiniz:
-ть -ти -чь
знать [znat’] – bilmek, tanımak  идти́ [ittí] – gitmek  помо́чь [pamóç] – yardım etmek
ви́деть [vídet’] – görmek  нести́ [nistí] – taşımak  лечь [leç] – yatmak

Dikkat edilirse bütün yabancı dil sözlüklerinde fiiller Mastar Halinde verilir. Mastar Şeklindeki takılar kaldırılırsa karşımıza fiilin kökü çıkıyor. Bunlar bize sonraki derslerde, fiillerin farklı zaman şekilleri üzerinde çalıştığımız zaman gerekli olacaktır. Örneğin, ‘знать’ (‘bilmek’) fiilini alıp ‘-ть’ (-mek) takısını kaldıralım. Kalan ‘зна-’ (bil-) kökü ile Şimdiki zaman şekillerini kurabiliriz: ‘я зна-ю’ (‘ben bil-iyorum / tanı-yorum’), ‘мы зна-ем’ (‘biz bil-iyoruz’) vs.

Şimdi ise Mastarın bazı kullanım modellerine bakalım.

I. Можно…?

Rusça’da en çok kullanılan kelimelerden biri ise ‘можно’ kelimesi, ‘mümkün’ anlamına gelir, izin alma durumlarında sıkça kullanılır. Cümle başına geçen bu kelimeden sonra Fiilin Mastar şekilleri kullanılır. Bu tip cümleler genellikle şahıssız olur, ondan dolayı kullanımı çok kolaydır:
- Можно войти? – Girmek mümkün mü? = Girebilir miyim?
- Можно спросить? – Sormak mümkün mü? = Sorabilir miyim?
- Можно выйти? – Çıkmak mümkün mü? = Çıkabilir miyim?

1.
- Можно войти? – Girmek mümkün mü? – Girebilir miyim?
- Да, можно. – Evet, mümkün. – Girebilirsiniz.

2.
- Можно посмотреть? – Bakmak mümkün mü? – Bakabilir miyim?
- Да, пожалуйста. – Evet, buyurun.

II. Надо…/ нужно…+ Mastar

‘Надо’ ve ‘нужно’ kelimelerinin Türkçe karşılığı ‘lazım’ ve ‘gerek’. Eğer şahıssız şeklini kullanmak istiyorsanız, o zaman Rusça’da önce ‘Надо…/ нужно…’ kelimesini kullanırsınız, ondan sonra da gerekli Fiilin Mastar şeklini ekleyeceksiniz. Örneğin, ‘Gitmek lazım’ cümlesinin karşılığı ‘Нужно идти’ olur. Lütfen, aşağıdaki örneklere bakın:
Надо работать – Çalışmak lazım.
Надо спать – Uyumak lazım.
Нужно немного отдохнуть – Biraz dinlenmek lazım.
Нужно помочь – Yardım etmek lazım.

Eğer şahıs şekillerini (ben, sen vs.) kullanmak gerekiyorsa cümlenin başına gerekli Şahıs Zamirinin  –E/-A Hali, ondan sonra ‘надо’ ve ‘нужно’ kelimeleri ve son olarak gerekli Fiilin Mastar Şekli kullanılmalı. Şahıs Zamirlerinin –E/-A Hali şekillerini aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz:
Şahıs Zamirleri Şahıs Zamirlerinin -E Hali
я – ben  мне [mné] – bana 
ты – sen тебе [tibé] – sana 
он – o (eril)    ему [yimú] – ona (eril) 
она – o (dişil)    ей [yey] – ona (dişil) 
мы – biz  нам [nam] – bize 
вы – siz  вам [vam] – size 
они – onlar  им [im] – onlara 

Türkçe’deki ‘benim gitmem lazım’ cümlesi, Rusça’da farklı bir şekilde kurulur. Direk tercüme sonucunda karşımıza ‘Bana gitmek lazım’ cümlesi çıkar. Daha çok örneği aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz:
Мне надо (нужно) работать  Benim çalışmam lazım.
Тебе надо (нужно) идти  Senin gitmen lazım.
Ему надо (нужно) спросить  Onun sorması lazım (eril cins için).
Ей  надо (нужно) отдохнуть  Onun dinlenmesi lazım (dişil cins için).
Нам  надо (нужно) лечь рано  Bizim erken yatmamız lazım.
Вам  надо (нужно) бросить курить  Sizin sigara bırakmanız lazım.
Им  надо (нужно) много читать  Onların çok okumaları lazım.

3.
- Простите, мне нужно уйти пораньше. – Kusura bakmayın, erken çıkmam lazım.
- Да, конечно. – Elbette.
4.
- Сегодня нам нужно лечь рано. Завтра утром у нас важная встреча. – Bugün erken yatmamız lazım. Yarın sabah önemli bir görüşmemiz var.

Fiillerin Mastar şekillerini göstermek için değindiğimiz ‘можно’, ‘надо’, ‘нужно’ konularını daha sonraki derslerimizde daha detaylı bir şekilde göreceğiz.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Nepogoda – Kötü Havalar

Bu derste sizlerle hava ile ilgili bir şarkı paylaşıyoruz. Şarkının adı ‘Nepogóda’. Ünlü bir Rus muzikalinde yaklaşık 30 sene önce çıkan bu parçanın adı Rusça’dan Türkçe’ye doğru tercüme edilirse karşımıza ‘(bu hava) hava değil’ diye bir şey çıkıyor. 

Nepogoda – Kötü Havalar
Söz: N. Olev
Müzik: M. Dunayevskiy

Rusça НЕПОГОДА   
[yandx]vlasova-vlasovaol/62di8a261b.4604/[/yandx]
Türkçe Tercümesi

KÖTÜ HAVALAR
Изменения в природе
[İzminéniya f priródi] Değişimler havada
Происходят год от года,
[Praishódyat got at góda]    Yıldan yıla yoğunlaşır daha da
Непогода нынче в моде,
[Nipagóda nı́nçi v módi]  Kötü havalar bugünlerde moda
Непогода, непогода.
[Nipagóda, nipagóda]  Kötü havalar, ah kötü havalar
Словно из водопровода
[Slóvna iz vadapravóda]  Musluktan boşanırcasına
Льет на нас с небес вода.
[Lyot na nas s nibés vadá] Gökyüzünden sular üzerimize akarcasına
Полгода плохая погода,
[Polgóda plaháya pagóda] Kötü havalar yarım sene boyunca
Полгода совсем никуда.
[Polgóda safsém nikudá] Hiç gitmiyor yarım sene boyunca
Никуда - никуда нельзя укрыться нам,
[Nikudá-nikudá nilyzyá ukrı́tsa nam]  Hiç bir yere hiç bir yere saklanamayız
Но откладывать жизнь никак нельзя,
[No atkládıvat’ jı́zn’ nikák nilyzyá] Fakat hayatı da bir kenara bırakamayız
Никуда - никуда, но знай, что где-то там,
[Nikudá-nikudá, no znay şto gté-ta tam] Olacak şey değil, olacak şey değil, fakat haberin olsun, uzaklarda bir yerlerde
Кто-то ищет тебя среди дождя.
[Któ-ta íşşit tibyá sridí dajdyá]  Seni yağmur altında arayan biri var
Грома грозные раскаты
[Gróma gróznıyı raskátı] Gök gürültüsünün korkutucu sesleri
От заката до восхода.
[At zakáta da vashóda] Güneşin batışından doğuşuna kadar
За грехи людские плата –
[Za grihí lyutskíye pláta]  Bu, insanoğlunun günahlarının bir bedeli
Непогода, непогода.
[Nipagóda, nipagóda]  Kötü havalar, ah kötü havalar
Не ангина, не простуда,
[Ni angína, ni prastúda]  Angin değil, soğuk algınlığı da değil
Посерьезнее беда –
[Pasiryózniyi bidá]    Daha ciddi bir dert
Полгода плохая погода,
[Polgóda plaháya pagóda] Kötü havalar yarım sene boyunca
Полгода совсем никуда.
[Polgóda safsém nikudá]  Hiç gitmiyor yarım sene boyunca

Meraklısına ilginç bilgiler

‘Nepogoda’ (‘Kötü havalar’) Şarkısı, ‘Мери Попинс, до свидания’ (‘Meri Popins, güle güle’) Rus müzikali için 1983 yılında yazıldı.

Televizyon muzikali, Pamela Trevers adındaki İngiliz yazarın 1934 yılında yazdığı bir masal üzerine 80lerin başında çekildi. Büyücü bir bakıcının hikayesini anlatan masal, İngiltere’de ve başka ülkelerde çok popüler oldu. Rus muzikali çıktıktan sonra ‘Meri Popins’ adı Rusya’da efsaneleşmiş, ideal bir bakıcı anlamını almıştır.

Muzikalden çıkan ‘Nepogoda’ Şarkısı, Rusya’da her zaman çok popülerdi, bugünlerde de herkesçe bilinir.

Rusya’nın sert hava şartlarından dolayı Ruslar gündelik konuşmalarında genellikle havadan şikayetçidirler. Gerçekten de Rusya’daki kışlar aşırı soğuk, yazlar ise sıcak ve kurak geçer.

‘Nepogoda’ (hava değil) kelimesi, genellikle sonbahar, kış ve ilkbahar başındaki yağmurlu karlı havalar için kullanılır.

Rusça’da kötü hava ile ilgili birkaç deyim bulunuyor:
Şiddetli yağmuru gören Ruslar, ‘льёт как из ведра’ (‘yağmur kovadan boşanırcasına yağıyor’) derler.

Bu tip havalara ayrıca ‘нелётная погода’ (‘uçuş için uygun olmayan hava’; ‘kötü hava şartları’) söylenir. Bu deyim aslında havacılıktan Rusların gündelik hayatına da geçti, sık sık duyulabilir: ‘Погода сегодня нелётная’.

Havanın zor koşullarına rağmen Ruslar yine de bu konuda iyimser olmaya çalışıyorlar. Örneğin, Ruslar’dan ‘у природы нет плохой погоды’ (doğanın kötü havası olmaz) bir deyimi duyabilirsiniz. Bu deyim de popüler bir şarkının adı, fakat sıkça kullanıldığı için kalıplaştı ve şarkıdan ayrı bir şekilde kullanılmaya başladı. 

Elbette, Rusya’da havaların her zaman kötü olduğunu düşünmeyin. Rusya’da Nisan (sonu), Mayıs, Haziiran, Eylül gibi aylar çok rahat ve güzel geçer ve Rusya’yı en iyi ziyaret etme zamanı olarak kabul edilir.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

0