Limon Çamı Ne Zaman Ekilir

Güzel görüntüsü ve bakımının kolay olması sebebiyle peyzaj mimarlığında sıkça kullanılan bir ağaçtan bahsedeceğiz bugün. Bu ağaç halk arasında  ‘limon çamı’ olarak bilinen limon servi ağacıdır. Bilimsel açıdan bakıldığında limon çamı diye bir çam ağacı yoktur. Fakat görüntüsü itibariyle çam ağacını andırdığından, parlak sarımsı renkli yapraklarından ve limon kokusundan dolayı bu ad ile anılır limon servi. Peki, limon servi (Cupressus macrocarpa &#;Goldcrest&#;) nasıl bir ağaçtır? Özellikleri nelerdir? Nerelerde yetişir? Bahçemizde nasıl yetiştirebiliriz? Bakımı yapılırken nelere dikkat edilmelidir? Şimdi gelin sırayla bütün bu soruların cevabını öğrenelim.

Tıpkı ardıç, mazı, su ladini, mamut ağacı ve sekoya gibi Cupressaceae, yani Servigiller familyasına ait bir türdür. Anavatanı Kuzey Amerika kıtasında California’nın kıyı kesimleridir. Ülkemizde ise başta Karadeniz bölgesi olmak üzere tüm kıyı kesimlerimizde rastlanır. Boyu 10 metreyi geçebilen, soğuğa karşı dayanıklı, uygun koşulları bulduğu her yerde kolaylıkla yetişebilen, ince yapılı bir bitkidir. Yaprakları koparılıp ovuşturulduğunda hemen dağılır ve etrafa limon kokusu yayılır. Yaz kış yeşilliğini korumakta olan bu bitki Akdeniz ikliminde yetişmeyi sever.

Limon servinin dişisi ve erkeği olmak üzere iki farklı çeşidi bulunur, fakat insanlar tarafından çok fazla ayırt edilememektedir. Erkek limon servilerin boyu genellikle daha uzundur. Dişi ağaçta ise genellikle karşılıklı dizilen çok sayıda kozalak pulları çiçeği bulunur. Çok hızlı büyüyen bir ağaçtır. Örneğin; 3 yıl içinde 3 metre boy atabilir. Bu özelliği sayesinde bahçelerin dışarıdan görülmesini engellemek amacıyla çit ağacı olarak da kullanılır. Bu özellikleri ve güzel görüntüsü sayesinde insanlar tarafından çok sevilir ve süs bitkisi olarak yetiştirilir. Özellikle peyzaj mimarlığında çokça kullanılmakta olan limon servi, aynı zamanda diğer ağaçlandırmalarda da yaygın olarak kullanılmaktadır.

Limon Servi Yetiştirilmesi

Limon servi çelikle ya da tohumla yetiştirilebilir. Çelikle üretme tekniğinde; bitkinin kök, gövde ya da yaprak kısmından çelik adı verilen parça alınır. Alınan parça ne kadar toprağa yakın olan daldan alınırsa, o kadar hızlı ve iyi kök oluşturur. Bununla beraber çelik alınacak anaçlar her türlü hastalık, don, kuraklık gibi zararlardan etkilenmemiş, sağlıklı ve iyi gelişmiş bitkiler olmalıdır. Daha sonra alınan çelik suya koyularak birkaç gün beklenir.

Bir süre sonra çeliğin alt kısmında minik kök benzeri yapıların oluştuğu görülecektir. Bu aşamada çelik, dikime hazır demektir. Çelikle üretme yöntemi tohumla üretime göre daha kolaydır ve hızlı sonuç vermektedir. Bu nedenle sıklıkla tercih edilir.

Tohumla üretme yönteminde kullanılacak olan tohumlar her iklimde ve her yıl oluşmayabilir. Soğuk ve sert hava şartları tohum oluşumuna engel olabilir. Bu nedenle tohumla bitki üretimi için şubat ayının sonu uygun olacaktır. Kış üşümesi dediğimiz olay tohumları aktif hale getirir. Bu nedenle öncelikle tohumlar kağıt havluya serpilir. Üzerine bir kat daha kağıt havlu koyularak katlanır ve ıslatılır. Daha sonra ise naylona sarılarak buzdolabında 1 derece sıcaklıkta, yaklaşık 1 ay bekletilir. Bu sürenin sonunda tohumlar çıkartılarak toprağa gömülür. Toprağı dağıtmadan ve tohumların yerlerini oynatmadan usulca sulanmalıdır. Toprak sürekli kontrol edilmeli ve kurudukça su verilmelidir. Çimlenme çok hızlı olmaz, sabırla beklemek gerekir. Mayıs-haziran ayları gibi çimlenme gerçekleşecektir.

Limon Servi Bakımı

Limon servi bakımı saksı içerisinde yapılacaksa saksının küçük olmamasına özen gösterilmelidir. Evde ya da ofis gibi kapalı ortamlarda limon servi bakımı yapılacaksa toprağın içine kum ve ponza taşı karıştırılması çok önemlidir. Bu şekilde kök çürümesi engellenmiş olacaktır. Aynı zamanda toprağın asitlik derecesi de bitkinin gelişimi için önem arz eder. Ph derecesinin ,5 olmasına özen gösterilmeli ve toprak potasyum ve fosfor bakımından zengin olmalıdır.

Havadar ve güneş gören yerleri oldukça sevmesi nedeniyle limon servi güneş ışığını alan yerlerde yetiştirilmelidir. Yakınındaki pencerenin açık bırakılması ve güneş ışığını her açıdan alması için bitkinin yönünün belli aralıklarla değiştirilmesi faydalı olacaktır.

Limon servi yetiştirirken dikkat edilmesi gereken en önemli konu sulamadır. Bitkinin susuzluk nedeniyle zarar görmemesi için toprağının kesinlikle kuru kalmamasına özen gösterilmelidir. Çünkü eğer bitki susuzluk nedeniyle zarar görürse, eski haline gelmesi oldukça zaman alır. Sulama işlemi yapılırken suyun toprağın derinlerine ulaşacağı miktarda yapılmasına dikkat etmelidir.

İçinde bulunduğu saksının drenaj deliğinin olması da önemlidir. Bu şekilde fazla su dışarı akacak ve bitkinin çürümesi engellenmiş olacaktır. Saksının alt kısmına çakıl taşı koyulması suyun daha iyi ve rahat olarak boşalmasını sağlar.

Bitki, zaman içerisinde toprakta bulunan vitamin ve mineralleri tüketeceği için ilkbahar mevsiminden yaz sonuna kadar bitki besinleri verilmelidir. Suya karıştırılarak verilmesi gereken bitki besinleri, gelişim dönemi açısından oldukça önem taşır ve ağacın güç toplamasını sağlar.

Yaprakları oldukça sık olan limon servinin bakımında budama da büyük öneme sahiptir. Zamanında yapılan budama ile yapraklarının hava alması sağlanmış olur. Zamanında budama yapılmazsa bitki dağınık olarak büyür. İstenilen şekilde; örneğin spiral, bulut ve ponpon şeklinde budanabilir. Bu farklı şekillerdeki görüntüsü sebebiyle dış mekan süslemelerinde tercih edilir.

Eğer bitki kapalı bir alanda yetiştiriliyor ise ısıtıcı ve kalorifer yanlarından olabildiğince uzak tutulmalıdır. Çünkü bu ortamlarda buharlaşma ve nem kaybının azalması, bitkinin kurumasına neden olabilir. Limon servinin bakımı gerekli şekilde yapılırsa, bitkinin hastalığa yakalanma ihtimali de azalacaktır.

Limon servi körpe dalları yakın görünüm

Limon servi Cupressaceae (Servigiller) familyasından Cupressus (Servi) cinsinin Kuzey Amerika türlerinden Cupressus macrocarpa türüdür. Kaliforniya’nın kıyı kesimlerinin endemik bir bitkisidir.

Özellikleri

Tuzlu toprağa ve fırtınaların taşıdığı tuzlu deniz suyu serpintilerine uyumludur. Türün iki kültivarı peyzajcılıkta önemli yere sahiptir. İkisi de limon kokuludur. Yaprakları sarımsı yeşil, şamfıstığı renginin çeşitli tonlarındadır.

Cupressus macrocarpa ‘Goldcrest’ boyu 12 metreyi geçebilir. Kış soğuklarına dayanıklılığı C derece. Ankara’da kuzeyli rüzgârlara açık yerlerde bile kışa dayanır ama risklidir. Güneye bakan yamaçlarda ve büyük binaların güney taraflarında risk yok. Tüm kıyı kesimlerimizde ve İstanbul’da hiçbir kış koruması istemez.

Cüce limon servi – Cupressus macrocarpa ‘Wilma Goldcrest’ boyu yetiştiği yerin toprak ve iklim özelliklerine göre 2 metre ile 4 metre arasında değişir. Kış soğuklarına daha dayanıklıdır (C derece).

Limon servi

Gelişim hızı

Kış sonunda gelişim başlar. Eylüle kadar yavaşlayarak devam eder. Hızlı gelişim yaz başına kadarki dönemdir. Yıllık büyüme hızı her yıl aynı olmayacağı gibi yaşına göre de değişir. yaşları en hızlı gelişim dönemi olup yılda ortalama 50cm büyürler. Ama genel anlamda büyüme hızı yılda 25cm kadardır. Yaz ayları çok fazla sıcak geçen yerlerde daha yavaş gelişirler.

Wilma cüce kültivar çok yavaştır. Dallar sıkışık gibi gelişir. Diğerinin dallar daha bir çevreye yönelik gelişim gösterir.

Limon servi yetiştirme, bakım bilgileri

Aşırı asitli veya aşırı kireçli olmadıkça ve ağır killi olmadıkça toprak seçmezler. Plastik saksılarda yetiştirecekseniz killi toprak kullanmayın. Ya da toprağına biraz kum ve ponza taşı karıştırın. Daha iyisi toprak ve torf toprak eşit oranlarda karışım yapmaktır. Tam gün güneşli veya en azından yarı gölge / yarı güneşli bir yerde tutun. Devamlı gölge olan yerleri sevmez.

Sulama sıklığı: Sulamayı suyun derinlere ulaşacağı şekilde yeterli suyla yapın. Saksıdakileri sulamada ise alt deliklerden bol bol su akıp gidecek bollukta su gerekir. Limon servilerin toprağını daima sırılsıklam tutmak iyi değil. Sulama aralıklarını toprağın ıslaklığı gitmiş ama nemliliği fazla azalmamış olduğu şekilde takip ederek kontrollü sulayın. Toprak asla kupkuru kalmamalı. Susuzluktan zarar görürse eskisi gibi güzelleşmesi iki yıl alır. Fazla uzun süre susuz kalıp ölme sürecine girmişse bir daha canlanması mümkün değil. Saksılarda bunlara dikkat edin. Bahçeye dikmişseniz üst yüzey kupkuru olana kadar sulamasanız bile zararı olmaz. Birkaç yıl geçtikten sonra sulama dengelerine dikkat etmek gerekmez. Saksılarda yetiştiriyorsanız daima dikkatli olmalısınız.

Kardan korumak: Sadece üstünde kar birikintilerinin ağırlığının dallarda şekil bozukluğuna sebep vermesini önlemek için gerekiyor. Yoksa karın zararı olmaz.

Budama şekilleri ve çit biçimi verme

Eğer hiç dokunmazsanız limon serviler gelişigüzel bir genişleme gösterir. Şeklinin bozulmaması için gelişim zamanlarında aylık budamalar yapın.

Çit bitkisi kullanımı için şekil vermeye uygundur. fakat fidanlar henüz çok gençken başlamak şartıyla. Çünkü kalın dalları budamak, özellikle ana gövdeyi kalınlaştıktan sonra budanmak ağaca büyük zarar verir. Yani bir daha yanlardan dal vermez ve ölür gider. Boyu dümdüz yukarı gitmesin diye budamayı limon servi henüz genç bir fidan iken, tepe dal henüz çok ince iken yapacaksınız. Kısaca boyu kısa iken tepe kısmı budamak lazım. Genel budamaların zamanı ise ilkbahar ortası-yaz sonu arası dönemdir. Örneğin İzmir iklim şartlarına göre mayıs-eylül arası gibi. Bu zaman aralığının dışında sadece ince dallarından ufak tefek budamalar (gerekliyse) yapın.

Limon servileri çit amaçlı kullanacaksanız budama ve şekil vermelerde elinizden geldiğince alt dalların üst dalların gölgesinde kalmamalarını sağlayın. Mesela en altta kuzey-güney yönlü dalları varsa bir üstteki dallar doğu-batı yönlü olsun. Yoksa alt kısımlar cılız kalır ve zamanla körelir, kururlar. Ayrıca çit limon servilerin dallar tamamıyla duvar gibi ışığı ve rüzgarı engelleyecek şekilde olursa bir yöne bakan dalların tümünün kurumasına sık rastlarız. Buna dikkat edin. Aksi takdirde çit için başka tür bitkileri tercih edin.

Besin, gübre

Arazilere, bahçelere dikili limon servilere nasıl gübre vermeliyiz? Fidanların diplerine değil uzağına gübre vereceksiniz. Fidanın büyüklüğüne, gelişmişliğine göre mesafe 50cm ile cm arasında değişir. Uygun uzaklıktan çepeçevre toprağı çapalayın. Sonra gübreyi serpin ve sulayın. Miktarı ne gübresi kullanıyorsanız ona göre değişir. Mesela suni gübre çok az miktar hafifçe serpin. Hayvan gübreleri ise 4 avuç toprağı bir avuç gübre ile karıştıracaksınız gibi düşünün.

Saksılarda yetiştirilen limon servilerin toprağına gübre karıştırmayın. Ancak şurada anlatıldığı gibi yaparsanız sakıncası yok: Saksı bitkilerine hayvan gübresi nasıl verilir?

Diğer durumlarda saksı limon servilere bitki besini vermelisiniz. İlkbahardan yaz sonuna kadar, hafif dozajda, her ay, suya karıştırılan genel amaçlı bitki besini. Mesela ev süs bitkilerine olandan uygundur. Üstünde her sulama suyuna karıştırın tavsiyesi yazılı olanlar en uygunu. Siz bunu ayda bir yapın. Mayıs – haziran aylarında 15 – 20 günde bir, nisan, temmuz ve ağustosta ayda bir. Sonbahar serinlerinin geç başladığı yerlerde son bir defa eylülde. Diğer aylarda gerekmez. Yaz mevsiminin ikinci yarısından itibaren gelişim olmasa bile besin vermeye devam etmek sonraki yılın gelişim dönemi için bitkinin güç toplamasına yardım eder.

İçmekân kullanımı

Evlerde ofislerde bulundurmaya iki limon servi kültivarı da uygundur derler ama ben doğru bulmuyorum. Yaşasalar bile birkaç ay içinde hiçbir güzellikleri kalmayacaktır. Güneşe, esintiye, rüzgâra çok ihtiyaç duyarlar.
Eğer ev, ofis vb kapalı yerlerde tutacaksanız salon bitkilerine özel torf toprağa hem kum hem ponza taşı karıştırın (3 ölçü torf + 1 ölçü ponza taşı). En başta bu şekilde uygun toprakla saksılara dikilmiş olmaları hayati önem taşır. Yoksa kolayca kök çürümesine uğrar ve ölür gider. Sonra güneşli pencere önünde tutmanız, 15 günde bir yönlerini çevirmeniz, yanındaki pencereyi günün çoğu zamanında açık tutmanız kesinlikle şarttır.

Limon servi fidanı üretimi

Genel üretim yolu çelik yöntemidir. Yarı olgun, daha doğrusu tam olgunlaşması henüz yeni tamamlanmış yeni mahsul dalları seçin. Ayrıntılı bilgi: » Yarı olgun dal çeliği. Limon servilerde temmuzda başlamak gerekiyor. Diğer yollar (tohumdan üretim ve aşılama ile üretim) aşağıda.

Tohum ile üretim

Limon servi her iklimde her yıl tohum vermez. Çünkü polenler kışın veya kış sonunda salınır. Dolayısıyla uygunsuz hava şartları polenleşmenin sağlıklı gerçekleşmesine, tohum oluşmasına çoğu zaman engel olur.

Son don olaylarından 1 ay önce (İstanbul’da şubat sonunda) tohumları yarım santim kadar gömüp toprağı dağıtmadan usulca sulayın. Geceleri ısı sıfıra, sıfırın altına düşmüyorsa kuzeye bakan cephelerde tutmalısınız. Kış üşümesinden sonra tohumlar aktif hale gelir. Nisan ayı girince güneşli yere alın. Toprak hafiften kurudukça sulayın. Acele etmeyin çünkü çok yavaş çimlenirler. Çimlenmeleri nisanda, mayısta veya haziran başında gerçekleşir. Kış üşümesi mümkün değilse tohumları kâğıt havluya serpin, üstüne bir kat daha kağıt havlu ile kapayın, katlayın, bir naylona koyarak tamamen ıslatın. Sonra iyice naylona sarın ve buzdolabında 1C derece soğukta 1 ay beklettikten sonra çıkarıp toprağa ekin.

Aşılama ile limon servi üretimi

Limon servi tam doğal tür değil kültivar olduğundan dolayı tohumdan yetişen fidanlar çoğu zaman aynı özellikte çıkmaz. Onun için tohumdan çok sayıda fidan yetiştirip aşılamak daha uygun bir fidan üretim yoludur. Esas doğal türü (Cupressus macrocarpa veya Monterey Cypress) Akdeniz ülkelerinde yaygındır. Türkiye’de de Ege ve Akdeniz bölgelerimizde mutlaka bulunur. Bunun tohumlarından fidanlar oluşturup aşılayabilirsiniz.

Limon serviyi diğer servi türleri üzerine aşılamak problemlere sebep olur. Mesela üst aşı kısmı alt kök kısma göre fazla hızlı ve güçlü gelişim gösterip kök kısım daha zayıf kalır ve ağırlığı taşıyamaz. Sonuçta rüzgar limon serviyi topraktan sökebilir, devirebilir. Daha da kötüsü gövde aşılı yerden kırılır. Kendi tohumundan (veya doğal türünün tohumundan) yetiştireceğiniz fidanları aşılamanız daha iyi.

Limon servileri aşılamada kullanılacak servilerden en iyisi Cupressus x leylandii’dir. Daha çok Leyland servi olarak bilinir. Leyland serviler hibrittir. Daima çelikle çoğaltılır (yarı olgun dal çeliği sayfasındaki usule göre). Bunun da en iyi çelik köklendirme zamanı yine temmuz ayında başlamaktır. Köklenme üç ay içinde gerçekleşir. Çelikler köklendiği takdirde büyüme çok hızlı oluyor. Kışın özel ısı ve ışıklandırma ile gelişmesine devam edip iyice kuvvetlenmesini sağlayın. Bunlara aşı ne zaman uygunsa üstlerine limon servi aşılayın. Toprakta kökler kuvvetli gelişir ve üstte büyüyen aşı kısma hem kuvvetli destek olur hem mükemmel besleyicilik sağlar. Üstelik bu sayede C derece kış soğuklarına rahat dayanan ve çabuk büyüyen limon serviler elde edersiniz.