Yogi Kazım Kitap Pdf

dönüyor ve yeni ş c , ; 'i atlayıp bûyûk evin dıvarlarını blok taşlarla yapıyor ve kuzeye uöm yor, artık buradan itibaren batıda Yıldız kahveye kadar tabii bir seddir. Tophane, tümen, sanat enstitüsü, hasta yurdu bu sed üstündedir.

Yıldız kahvenin önünde bir çınar ( Boy 3 ) dan sonra sur güne­ye döner, evlerin altında blok halinde büyük taşları ve ban kemer­leri görülür. Kahvenin önünde şehrin ikinci kapısı ( Kaplıca kapısı ) var imiş, turistik şose buradan hisar içine girer.

Yarım dıvarlar halinde Zindan kapıya kadar sur devam ediyor, orada üçüncü kapı yeri ( Zindan k ap ı), iki tarafında zindan enkazı var. Sur dıvarlarına yerleştirilmiş mermer kornişler gözü çeker. Kapının doğusunda dört köşe burç en sağlam burçtur. Buradan Üfta- deye kadar surun en sağlam parçaları, bulunur. Pınarbaşı önünde dördüncü kapı ( Pınarbaşıı Kapısı ) yeri var, üftade yanında da beşinci (Yerkapı) yı verir, Üftadeden kuzeye Çakır hamamına doğru uzanır, buralarda sur az görülür ( 1 ].

Tophane ve debboyun bulunduğu yerde bir iç kale varmış, Has­tane ve enstitü yerinde de eski saraylar bulunuyormuş, Hudaven- digârın meşhur düğünleri debboy yerindeki saraylarında olmuş [ 2 L

IV'46 - Kırk merdivenler ve Okçu baba türbesi : Hisar kapı yakınında iki tane Kırk merdiven var, biri iç Hisarı aşağı bağlar, 60 basamaktır, diğeri Hisarı Zafer yoluna bağlar 66 basamaktır bunların yapılış zamanları belli değil, alttaki 1948 de modern bir hale getirildi. Alttakinin kuzeyindeki kemerler Bali bey hanı veya Okçu baba odaları kalıntılarıdır. Hemen üstünde dört köşe, moloz tayla yapılmış küçük kümbet Okçu baba türbesidir, üstü kiremit örtülüdür, içinde bir kabir var, kitabesizdir. Nasraddin paşa veya Nusrat paya ya aittir, bu zatın Bursa’nın fethi sırasında hizmet ettiği anlaşılıyor. Bu civarda bir takım odalar yaptırmış, şimdi yoktur ötünce buraya gömülmüş, vakıf yerleri vardı [ 3 ].

lV/47 - Darphane mescidi : Tophane meydanında parti ocağı olan binadır. Nilüfer hatunun yaptırdığı zannolunmaktadır. Okçu

— 52 —

[ 1 ] 1278 haritası[ 2 j Usulü mimarii Osmani, Aşık paşa zade tarihi s. 64 Şahadet

cami avhsının batısında caddenin altında su yolu açılırken büyük dehlizler çıktığını gördüm ( 25/11/948 )

[ 3 ] Arşiv B/49 S. 65 C 3 S. 32, B/57 S. 97

babanın kuzeyindeki çıkmaz aralıkta bir Nakşi tekkesi vnr idi, şimdi Haraççı oğlu ilk okuludur.

IV/48 Osmancık bloku : Bu sahada şehrin en eski anıtları top­lanmaktadır. Tophane denen bu yer, parmaklıklı bir dıvarla çevril­miştir, güneydeki kapısı, iki tarafında pınarbaşı suyu akan iki şadırvanın yanlarında mermer sütunlar ve işlemeli bir kapıdır, îçeri girilince solda Osman gazi türbesi ve şehitlik anıdı, sağda Orhan türbesi, ilerde güzel bir şadırvan ve saat kulesi bulunmaktadır.

A - Osman gazi türbesi : Kesme kefeke taş ile yapılmış sekiz yüzlü, büyük kubbeli ve üstü kurşun örtülüdür. Saat kulesi tarafında, ahşap bir antreden girilince sade bir kapıdan anıda gi­rilir. Kapının üstünde mermer taşa kabartma yazılmış 4 satır kitabe, imza ve tarih hariç, türbenin Osman Gazi türbesi olduğu Abdül- aziz tarafından 1280 H. (1868) de yaptır ıdığı ve bu tarih manzu­mesini Nevres isminde bir zatın söylediği, y;tzan Mevlevi Zeki dede olduğunu ifade etmektedir (Kitabe No 27 Resim 12).

Türbenin ortasında her tarafı sedef kakmalı parmaklıkla çevrili muhteşem bir lâhit, tahta sanduka, sırma işlemeli yazılı kadife bir örtü ile örtülü Osman Gazi’nin lâhdi bulunmaktadır. Kapıya doğru Osmanın önünde küçük kabirden sonra Büyük oğlu Alâeddin “ölü­müş 1331 onun önünde Hudavendigânn oğlu Savcı “ö. 1385 Osmanın kıblesinde küçük bir kabir, onun yanında Hudavendi- gârın diğer oğlu İbrahim, Orhanın zevcesi Asporça Hatun Osmanın ayak ucunda başka mezarlar var fakat kimlere ait oldukları belli değil, hepsi 17 kabirdir [ 1 ].

Türbenin doğu bitişiğinde mermer kenarlı 9 mezar daha sıralan­mış, kimlere aid oldukları belli değildir.

B - Orhan türbesi : Doğu tarafta bulunan bu türbeye güneyden girilir, dört köşe dıvarlı, dört ta\ıe kalın ve mermer taklidi yuvar­lak sütun üzerine oturtulmuş, geniş gezinti düzlüğü ile kubbe kur­şun örtülüdür. Zeminde Bizans mozaik parçalan durmaktadır, dı- varlar sade ve beyaz badanalıdır. 1811 de mütesarrıf Aziz Ahmed paşa tarafından esaslı onarım yaptırılmıştır [ 2 ].

— 53 —

[ 1 ] GOleeste, Sicilli Osmani, Solak zade. Asporça’nın Vakıfları var B/26 S. 28

[ 2 ] Vakıflarda Atik muhasebe defteri 5 - 9 Hülâsatülvefiyet - Gazzi zade varak 15.

Türbenin ortasında heybetli duran Oahan Gazini’n kabri, ahşap, yeşil örtülü, etrafı pirinç parmaklıklıdır. Oahanın kuzeyinde Cem sultanın oğlu Abdullah ö. - 1481, Kapı tarafında ikinci Bayezid’in oğlu Korkud ö. 919 muharrem - 1513, yanında Orhanın zevcesi Nilü­fer, oğlu Kasım çelebi. Yıldırım oğ. Musa çelebi, kızı Fatma ve diğer isimleri bilinmiyen irili ufaklı bir kaç mezar ki hepsi 21 tanedir [1 ].

Bunlardan Orhanın şahsiyetini bildirmeye lüzum yok. Şehzade Mehmed Korkud, faziletli ilim ve irfan sahibidir. Musiki ve ahlâk ilmine vakıf imiş, şairliği ile de mümtaz imiş. Korkudiye atlı fetva mecmuası İslâm bilginlerince çok muteberdir. Gıdayı ruh isimli musiki aletini icad etmiş. Başka eserleri vardır [ 2 ].

Nilüfer hatun, Orhanın zevcesi Hudavendigârm anasıdır. Hisarın Kaplıca kapısı dibinde bir de zaviyesi var imiş, fakat yerini bula­madım [ 3 ].

Bu iki türbe vaktile birleşik imiş, ve yerinde büyük bir manas­tır var imiş [ 4 ]. Osman vefat etmezden önce bu (Gümüşlü kümbede gömülmesini vasıyyet etmiş, manastır değiştirilerek bir türbe haline getirilmiş. Bu büyük kilise yerine kurulan türbe 1801 yangınında yanmış, 1854 zelzelesinde daha çok harap olmuş, Abdülaziz tara­fında ikiye bölünerek bu günkü şeklile onarılmıştır, Osman türbe­sindeki kitabe bunu göstermektedir Mahalle Manastır mahallesi a- dını taşımaktadır [ 5 ].

Orhan türbesinin dışında doğu dıvarının dibinde demir parmak­lık içinde mermer kapaklarla çevrili yüksek bir mezar var, taşında (men mate ğariben fekad mate şehiden) den başka bir yazı yok, garip ölen şehit ölür manasına geldiğine göre bir yabancıdır, riva­yete göre Hintli bir prens imiş.

C - Şehitler anıdı : Osman türbesinin güneyinde yükselen anıt, erkinlik savaşı sonunda, Bursa’nın kurtuluşunda Hacivat hanı civa-

— 54 -

[ 1 ] Aynı eserler. Musa için A '58 S. 14 Korkud için A 23 S, 31 [ 2 ] Osmanlı müellifleri S. 384{ 3 ] Bursa tarihi kılavuzu, Güldeste, Solak zade, Aşık paşa

zade S. 17( 4 ] Un terre de Leğende l’OIymp de Bthynie ses saints ses

couvent ses sites. Bernardin. P. 48, Âşık paşa zade tarihi.( 5 j Bursa’dan Konya’ya seyahat

rında şehid düşen 14 şehidin senbolfidür, mermer kaidesine rik’a ve sülüs yazı ile yazılmış yazıda şehitlik olduğu ve 1338 rumi, 1341 hicri tarihleri yazılıdır (Kitabe No 28).

D - Şadırvan : Tophade bahçesinin ortasında, Orhan türbesi hizasında yüksek, taşları çok süslü idi, Taşlar bahçeye dağılmıştır.

E - Saat Kulesi : Tophanenin kuzeyinde, dört köşe, şehrin her tarafını görebilen yüksek bir kuledir, üstündeki büyük saatin çan sesi, sezsiz zamanda Bursa’nın her tarafından işitilir. Aynı zamanda yangın kulesidir. 1320 H. - 1904 den bir sene sonra 19 Ağustos Ab> dülhamidin cülûs tarihidir-a kadar bitirilmesi için Vilâyetçe karar verilmiş ve bu müddet zarfında bitirilmiştir [ 1 ]. ( Res 13 )

Bahçenin bir kenarına konmuş bulunan eski toplar Millî ve dini bayramlarda atılır.

Bu Tophane mevkii şehrin en güzel manzaralı bir bahçesidir. Orhan türbesi karşısında kazzaz oğlu ve Sinan muallimhaneleri vardı, İkincisini yaptıran’ın mezarı oradadır [ 2 ].

F - Orhan m esrlJi: Kulenin arkasında, şimdi İlk okul yerinde idi kitabesi Şahadet camii kapısı üzerindedir. Bu civarda bir de darp­hane olacak.

Şimdiki 7 ci İlk okul yerinde eski bilginlerden bazılarının mezar­ları bulunduğu anlaşılıyor [ 3 ].

IV 49 - Şaheadet camii : Hisarın en büyük ve muhteşem bir anıdı olan bu cami iki kubbeli, küçük bir camekân antreli, etrafı demir parmaklıklarla çevrili küçük bahçeli, kesme kefeke taşila ya­pılmış dıvar ve aynı taşla yapılmış ince ve zarif minareli camidir. İSirer kemer altında çifter pencereli, kıblesinde iki taraflı birer a-

.yak ile bina sağlamlaştırılmış, doğudakinin dibindeki belâlar da es­kidir. Sade minberlidir, kadro içi ve namaza açıktır, üç tarafta üç kapısı var, doğudakinin üstünde büyük bir mermer plakaya kırık bir kâfi ile kabartma suretile yazılmış kitabe mescid kitabesidir. Ortasında düz olarak dört satır yazı besmele ve ihlâs suresinden sonra Arapça 738 hicri tarihi yazılıdır. Çerçeve dışından

~ 55 —

[ 1 ] Bursa gazetesi 12 eylül ve 2 Ağustos 1320 ve 1321 tarih­li nüshalari.

[ 2 ] Güldeste S. 380. i 3 ] Sicilli Osmani S. 324

üst satır düz, yandakiler yan, alttaki ters olmak üzere dört satır yan arapçadır şunu ifade eder: ( Ya rab bu mescidin sahibi, Allah için mücahede eden . . . zamanının bahadırı Osman oğlu Orhan’ı sen af et.. ) ( Kitabe No. 29 ), zan edilir, ki bu mescidi Orhan ga­zi yaptırmış. B ir defa kitabede Mescid deniyor. Mescid minbersiz olur, halbuki minberli ve bfiyük bir camidir Hüdavendiğâr’ın burada bir cami yaptırdığı da sabittir. Binaenaleyh burası Orhanın değil, Hüdavendigârındır. Tarafsız oimıyan bir Fransız müellif buranın ki­liseden döndürüldüğünü söyliyor [ 1 ] vesika vermiyor. Cami 1365 de yapılmıştır [ 2 ].

Camiin yapılmasına ait bazı rivayetler varsada vesikası yok­tur [ 3 ].

Cami 9 kubbeli, kalın minareli iken büyük zelzelede harap olmuş, sonradan Vali Mahmut Celâleddin paşa tarafından yenilenerek bugün­kü hale getirilmiştir. Tamirin tamamen bitmesi 1308 H.-1892 dir. [x]

IV/ 50 - Askerlik daireleri : Şahadet eamii karşısına raslayan bugünkü binalar askeri redif fırkası olarak 1262 H. - 1846 da yapıl­mış , sonradan Hamid devrinde genişletilmiş ve daha sonrada bu­günkü şeklini almıştır [ 4 ].

Bunların yerinde Hudavendigârın yaptırdığı saraylar varmış [ 5 ] saat kulesinin arkasındaki dıvarlar saray ile iç kale surunun parça­larıdır. Hudfavendigâr Murat burada sade bir saray hayatı geçirmiş padişahın biricik zevcesi Gülçiçek hatundur.

IV/51 - Lala Şahin paşa ( Hisar ) medresesi : Hisar kapıda adi bir dıvar ile çevrili bahçe içindedir. Cephe ve iç görünüşe göre galeri tarzında bir manastıra benzer. Kemerler altında karşılıklı iki sütun, Bizans başlıkları, beşik tonoz altında uzanan istalaktidli su yolları, köşeler ve zemin, esas dıvarlar, kapı söveleri ve üstündeki pençere Bizans malzemesi ve işçiliği ile yapılmıştır Hüdavendigâr camii Eski kaplıca ve M. Kemal paşa’daki Lala Şa-

— 56 —

[ 1 ] Une terre de Legend P. 48[ 2 ] Güldeste Nişancı tarihi 67 Aşık paşa zade tarihi. Solak

zade 51, Bursa tarihi klavuzu S. 97( 3 ] İznik Bursa tarihi [ x ] Nilüfer mecmuası S. 54-55 [ 4 ] 1301 salnemesi[ 5 ] Usulü mimarii Osmani,* 1278 Bursa haritası Nilüfer No. 55

( sene 1308 ) Müzede

hin türbesi ile birlikte tedkik edilmeli. Hüdavendigâr zamanında Lala Şahin paşa tarafmdan yaptırılmıştır. Torunlarından Selim bey 1802 de tamir etmiştir [ 1 ].

Hudavendigâr’ın lalası, Edirne ve Filibeyi feth eden ( 1461 ) vezir Lala Şahin paşa Abdülmü’min oğlu olup bu medrese ve mes­cide (?) birçok şeyler vakfetmiştir ( 1348 ). 1382 de ölünce M. Ke­mal paşa’daki türbesine gömülmüştür. 889 H. ( 1484 ) de ( Şahin Lala oğ. Mahmud bey oğ. Musa çelebi oğ. Elvan çelebi görünmek­tedir { 2 ].

M. Kemal paşada bir medrese ve cami yaptırmış [ 3 ], vefat edince oradaki türbesine gömülmüştür.

IV 52 - Köpüklü dede mezar ve zaviyesi : Hisar-kavaklı yolun­da, sağ kenarda yükselen heybetli bir mezar, taşları düz, sade ve yazısız bir mezardır. Köpüklü dede diye anılır. Yanındaki küçük arsa da medrese veya zaviye yeridir.

IV/53 - Kavaklı camii, çeşme, çınar : Kavaklı caddesinde solda duran anıtlardır. Cami tek kubbeli, üstü kurşun örtülü, dıvarları kesme keteke - tuğla işçiliğinin mükemmel bir modelidir, önünde ravak yerine ahşap bir kuraklık eklenmiş, son zamanlarda esaslı bir şekilde tamir yapıldı, ahşap yerleri eskisi gibi tezyin edildikten başka kubbe kasnağı iç tarafına da kufi yazı ile ( Ya malikel>mülk zül-celâli vel-ikram ) tekrarlanarak yazıldı. Bu onarımı yapan Bursa- mızın biricik alçı işi ustası İsmail Sönmezdir,

Rivayete göre cami kilise temelleri üzerine yapılmış, amma yu­karda işaret ettiğim Fransız yazarı kitabında bunu yazmamış, yerin­de kilise bulunsaydı o da yazardı.

Minaresi esasen ahşap olup 1308 H. - 1890 da bugün kû şeklile yapılmış, kadro içi ve namaza açık Minberi de vardır [ 4 ].

Camiin tam önüne, içi boş çınar şehrimizin en yaşlı çınarıdır ( Boy 1 ). Buraya, baba sultanda medfun, Orhan devri erenlerincien

— 57 —

[ 1 ] Arşiv B/258 S. 66 Solak zade tarihi S. 21( 2 ] Vakıf kaytlarındaki vakfiyesi. Sicilli Osmani C. 3 S. 132

Arşiv A/4 S. 115[ 3 ] Evkaftaki vakfiyesi S. 42

( 4 ) Mirati Bursa - Haşan Taib.

Geyikli baba nam zat bir kavak dikmiş [ 1 ] (o zaman çmara kavak dendiği zannediliyor ). Çmarin güneyinde eski bir çeşm t bulunmak­tadır. düzgün bir kemer altındaki taşta Bursa’ya çok çeşme yaptıran meşhur Müftü suyunu getiren, Kara çelebi oğlu Abdülazize aid bir kitabe var, yalnız tarihsizdir, isimden ibaret üç kelimelik bir kitabe­dir. sol tarafta çeşmenin ikinci banisi ve“ 1270 tarihini taşıyan ikinci bir kitabe ve bir de üstte daha yeni bir kitabe var ( Kitbe No. 30 )

Bu kavaklı mescidini meşhur Bursa kadısı, Koca efendi, Kadı efendi, Koca Naib atlan ile anılan zat yaptırmış, Bu zat türlü yer­lerde 40 yıl kadılık etmiş, Yıldırım için Germiyan beyin kızını al- mıya giden hey’etin reisi imiş. Bu mescidi yaptırdığı gibi bir çok ta vakıflar tayin etmiştir [ 2 ], 774 H. 1372 de ölmüştür. Mezarı mevlevi-hane kaşısında bir kubbedeydi şimdi yoktur.

IV/ 54 Haraççı oğlu medresesi Kavaklı camiinin biraz güneyinde birkaç kahve çiçeğinin bulunduğu yerdir. Basit bir kapıdan içeri gi­rilince sağda bir kaç mezar, ilersi medresenin yarım kalan oda ve dıvarlarıdır. Kütüphanesi de bunun içindeydi.

Haraççı oğlu “Cizyedar zade,, ( Süleyman ağa 1131 de ölmüş) Bahaddin Ahmet efendi ise hayır sever, maarifçi bir zat imiş [ 3 ] 1208 - 1794 de vefat ile üftadeye gömülmüş. Torunlarından B. Canib eski husisi muhaseba müdürü idi.

Medrese talebesi için alıp vakfettiği zengin, ve kıymetli kütüp­hanesi Orhan kütüphanesi içindedir.

IV/55 - Yer kapı camii ve mozaik Yerkapıda, küçük minareli, tek çatı kubbesi yarı kurşun örtülü, kapısı doğuya, minber, kitabe, haziresi yok yalnız batı bitişiğinde tek bir ıpezar vardır, bunun yuvarlak taşlarında Muslihuddin bin Musa sene 969 H, okunuyor. Bu camiye “Kara Ali camii,, de deniyor, Timurtaş’ın babası Kara Ali ile ilgilidir. Vakıflar kayıtlarında böyledir. Son tamiri 1275 H. ( 4 ] . Yerkapı camii karşısında Lütfullah Çelebi’nin darülhadisi var,

— 58 —

[ 1 ] Neşri Cihannüma S. - 166

[ 2 ] Baldır zade S. 60 - 61 Vakfiyesinin tarihi 759 H, Şakaik tercemesi Hadaikulhadaik S. 37

[ 3 ] Osmanlı müellifleri C. 3. S. 35 Gazzi zade Hulâsetilrufi- yat ( Orhan kütüphanesi ).

I 4 J Vakıflarda Atık muhasebe H^fteri S. 134

Kitabesi 875 H. idi, şimdi yoktur yerine Kireççi Emin apartmanı yapıldı. Temelk azıhrken büyük Bizanz mozaikleri çıktı (res, 2) Bu zemin mozaikinde türlü renkte taşlar kullanılmış, güvercin, çiçek motifleri, desenler, su yolları var. Evvelce burada bir kilise 890 H . de de bir Ermeni kilisesi var imiş [ 1 ).

IV/56 - Üftade bloku:

A - Darulkura: Yerkapıdan üftadeye dönen yol karşısında kes­me kefeke - tuğla ile yapılmış zarif bir binadır. Kubbesinin üstü soyulmuş, pencereleri açık, sonradan binaya uygun bir baca yapıl­mış, içine ocaklar konmuş, batıda olan kapısı üzerinde iki satır kitabesi (No. 31) Hoca Yakub isminde bir zatın (Cay-ı tilâvet - O- kuma yeri) olarak 898 H. 1492 de yaptirdiğını anlatır, manzume Cemâli’nindir. [2] Bu kubbenin bitişiğinde ikinci bir kubbe daha var, aynî tiptendir dış kapısı üstünde küçüh bir mermer taşa sadece bir kelimei tevhid yazılmıştır.

Bu kubbelerin güney bitişiğindeki mezarlıkta eski mezarlar var, biri 920 H. - 1514 tarihli olup Abdülkadir Geylânî oğlu Ahmet kebir oğlu Cafer’e aittir. Lâhid Mevlid sahibi Sülüyman çelebi me­zarını onaran Hacı Ali’nin eseridir.

B - Üftade aralığı başında, Darulkura karşısındaki ahşap bina Sâdiye " Dondurma “ tekkesidir, tam köşede bir çeşme var, 1327 H. - 1911 de yapıldığı kitabesinden anlaşılıyor. ( Kitabe No. 32 ). Tekkenin aralık içinde bir kapısı üstünde bulunan kitabesi (No.33) bu tekkenin 1263 H. - 1847 de yapıldığını bildirmektedir. Kavaklı caddesine açılan ikinci kapısı karşısındaki evde bir mezar var, çok güzel işlemeli olan bu mezar taşında sadece 931 hicri tarihi okunu­yor, isim yeri kırıktır. Tekkenin içinde de eski mezarlar vardır.

Yer kabı mezarlığının arkasında, yol ortasında bir çeşme vardır, büyük süslü mermer taştaki kitabesi (No.34 ) 1195 H. 1780 tarihini gösterir.

C - Üftade camii : Yüksek bel noktasındaki büyük cami, yük­sek bir kasnak üstüne tek kubbe ile geniş gezinti yeri de kurşunlu son cemaat yeri geniş ve açık ravak yerindedir, parmaklıkla ka-

— 59 —

[ 1 ] Un terre de Lejand S. 50{ 2 ] Lâtifi tezkiresi S. 121, Sicilli Osmani 2 - 85, Kamusu âlân

S. 1833

p«lı, iç kapıaı üstünde kitabeti (No.SS) 1285 H. - 1869 da Rıza paşa tarafından onarıldığını bildirmektedir. Camide <ade bir minber, var (Re«. 12).

Camii esasen Üftade yaptırmış, torunu İbrahim de depremden yıkılan camii. Kadı Altıparmak İbrahim’in mûsadesile yıkıp teme­linden yeniden yaptırmıştır. Sırf ziyaret maksadile gelen Riza paşa tarafından bu bina yenilenmiştir [ 1 ]. Padişah Murad IV Bursa’ya gelerek ûftadenin torunu olan bu tbrahimi ziyaret etmiş duasını almıştır. Cami mamur ve namaza açıktır.

Camiin kilise üzerine kurulduğunu sdyliyenlerde var [ 2 ] hal­buki üftade, temelinden yeniden yaptırmış olduğunu bizim tarihçi­lerimiz bildiriyor, belki de eski malzeme kullanılmıştır.

D - Türbe : Cami karşışında dört dıvarlı üstü ahşap sade bir binadır. Dış kapısı üstünde 16 beytlik bir kitabesi var. Taşa talik ile yazılmış olan bu yazıda yine Riza paşa tarafından aynı tarihte onarıldığı Hildirflmektedir.

Türbenin batı diyarında sülüs yazı ile mermere kabartma suretile yazılmış diğer bir hitabede (36,37) Ûftadenin 988 H. 1580 de vefat ettiği bildirilmektedir. Türbe içinde Oftade’den başka Ûftadenin evlâdlarından Mustafa Mehmed, Hayrettin, Ahmed.. [ 3 ] ile 9 kabir var, hepsi ahşap sandukalı ve kitabesizdir

Türbe ve camiin karşısında eski mezarlar ile yaşlı serviler bu­lunmaktadır, çeşmeler pek zarif yapılı pınarbaşı çeşmeleridir.

Türbenin tam altında merdivenlerin karşısında tabaklar mescidi 1494 de yapılmıştır o, şimdi haraptır.

Üftade Mehmed Muhiddin ( Celvetî tarikatından ) Bursa’lıdır. Mütesavvıf bir zat olup divançesi ve Vakıat atlı hitabe mecmuası var. Ulu cami hakkında çok beğenilmiş bir arapça beyti levha yapılarak Ulu camie asılmıştır ( Y a camialkebir veya mecmaal*

— 60 —

[ 1 ] Güldeste S. 112 - 118 Baldır zade tarihi S. 12

[ 2 ] Une terre de Legendes P. 49 [ 3 ] HulâsatOlvefiyat Gazzi zade

kibar...) 988 H. 1581 de vefat ile bu türbeye gömülmüştür. Aziz Mahmud Hûdai’nin bir manzumesi mezar sandukasınd imiş, şimdi yok, Üftade oflu Mehmed 1585 de ölünce babası yanına gömülmüş. Onun oğlu Mustafa dağ dibindeki Üftade tekkesinde 30 sene seccadenişin olmuş 1608 de ölmüş, onun oğlu İbrahim camii yeniden yaptırmış, 1678 de ölünce oğlu Mehmed 1697, sonra Mustafa, Hayreddin zaviyeye şeyh olmuşlar, hepsi dedeleri yanında medfundur [ 1 ].

lV/57 - Çirağ bey camii : Kendi adını taşıyan mahallenin biricik camiidir. Kesme kefeke - tuğla işi zarif dıvarlı, büyük ve üstü kurşun örtülü kubbeli, kitabesiz, minbersiz, mezarlıksız, cemaat i- daresinde ve namaza açık bir mesciddir. Avlısında bir mezar var, baş ucu taşında yeni bir Osmanlı nesih ve ifadesile dört satır ya­zısında Çırağ beğ olduğu bildirilmektedir, tarihi yoktur. Bu mes­cide Pirî çelebi isminde bir zat 889, H. - 1484 de mütevelli tayin edilmiş [ 1 ] olduğuna göre mescid o tarihten önce yapılmıştır.

Çırağ bey, Hacı ivaz paşanın kardeşi olup ismi Şarafeddin hacı şeyh Çirağ bey dir, bir kardeşleri de Hayreddin Hacı Hızır beg olup Ahi Bayezidin oğullarıdırlar [ 2 ]. Çirağ beg, ikinci Murat adamlarından olup 832 H. - 1428 vebasında vefat etmiştir [ 3 ].

IV/58 - Veled yaniç mescidi : aynı tipten minbersiz, kitabeti namaza açık bir mesciddir. Küçük avlısmdan sonra gelen kapısı üzerinde, yüksekte, bozulmuş okunması güç kitabesi (No.38) 844 (1440) da yapıldığını bildirmektedir. Avlıda bir mezar var, kitabesi (No.39). Camii yaptıran Veled-i yaniç, vefatı 736 H. - 1335 ol­duğu bildirilmektedir.

Cami dıvarının doğu tepesinde aynı kapı kitabesi benzeri bir kitabe daha vardır ( No. 40) “Yaniç oğlu mahallesinde hacı Musa kızı hacı Ayşenin cami imam ve müezzinlerine gelir olarak 6 ev yaptırdığı, bunlarla beraber bir mikdarda para vakfetiği'* arapça

^ 61 -

[ 1 ] Güldeste S. 107 - 118 Sicilli Osmanî S. 391, Osmanlı müellifleri. C. 1. S. 23, Yadigâr-ı Şemsi S. 46,

[ 2 ] Arşiv A/4 S. 35 Evkafta ivaz paşa vakfiyesi.f 3 ] Bursa Tarihi Kılavuzu S. 211 Osmonii tarihi uzun çarşılı

C. I. S. 297

yazılmaktadır, Senesi de 906 H. - 1500 dir, Minaresi cami dışında kapı karşısında, çeşmenin üstünü teşkil eden eski tuğla ile işlenmiş dört ayaklı, beş basamakla çıkılır küçük bir kule-minaredir, şehri­mizde bu tip kule veya minare yoktur. Her ne kadar küçük bir çan kulesi gibi duruyorsa da buralarda eski bir kilise veya ma­nastırın bulunduğuna dair bir kayda raslamadım, mimarların de­diğine göre minare olarak yapılmış.

Camii yaptırana gelince :

Mezartaşındaki yazıda camii yaptıran Veled Yaniç olduğu bildiriliyor. Mezarı asıl olarak kabul edersek cami 736 H. de yapılmış oluyor, kapı üstündeki kitabeyi asıl kabul edersek 844 o- larak kabul etmek gerektir, hem de yaptıran Veled yaniç mi, Mah­mud zeyneddin Yaniç mi olduğu kestirilemiyor. Mahmud çelebinin tarihlere ismi geçecek hareketi yok, Yaniç’in ise eserleri ve tarihi hizmeti anlaşılabiliyor :

Bu zat Osmanlı emir ye büyüklerindendir (lld göz oğJu) adı ile anılıyor. Bu isim Kıpçakçadır, OsmanlıIarda bu isim kullanılıyor, Mısır hükümdarı Sultan Nasır Mehmet bin Mansur Klavn’un emirleri arasında bu isim geçer, bazı siyasi işlere karıştığından Mısır’ı terke mecbur olmuş. O devirde korktuğundan dolayı Mısırı terk ile Os- manlı devletine gelenler olurmuş, Yaniç’in de bu şekilde gelmesi mümkün.

Yaniç, Hüdavendigâr ve Yıldırım zamanlarında yaşamış, Huda- vendigâr Sırp seferine giderken Gelibolu’da (Vali ) ve emrinde bir takım azeblerle deniz kıyılarını beklemek için bırbkılmış. Ankara harbinde de bulunmuştur [ 1 ]•

IV/59 - Satı Fakih mescidi : Oruçbey caddesinde, eski hamama yakın, yaşlı servinin bulunduğu yerdedir. Möloz taşla yapılmış mi­mari kıymeti yok, cemaat idaresinde namaz açıktır. Haziresinde 1235,47 tarihli mezarlar bazı muhaddislerin mezarlarıdır, yaşlı büyük mezar hususi itina görmektedir Sadi fakihin mezarı burası olacaktır amma isim Sadi değil Satı’dır. Mevlâna Murad Fakih babasının yap­tırdığı bu mescidde de imam idi sene 902-1496 Bu mescidin yanında Erzurumlu Dede efendi tarafından yaptırılmış bir Der^ü.jra var imiş, şimdi yoktur ( 2 ].

— 62 —

( 1 ) Tarihi Osmani encümeni mecmuası C. 1 S. 968 ( 2 ) Osmanlı müellifleri C. 1 S. 307

IV/60 - Eski hamam : Oruç bey caddesi üzerinde, Ortapazara yakmdır, son zamana kadar işler iken şimdi depo olmuştur. Orhan Gazi tarafından Bursada yaptırılan ilk hamamdır, fakat devrinden bize ancak bir divan ile bir külhanı kalabilmiş, diğer tarafları yeni­lenmiştir. [ İ l -

IV/61 - Nakkaş ali mescidi : Adı ile anılan mahallede Eski fırı­nın bitişiğindedir. Moloz taşla yapılmış, dört dıvar, üstü ahşap ve yerli kiremidi, minaresiz, minbersiz, kitabesiz, kadro dışı, cemaat elinde Ramazanlarda namaza açıktır. Kıblesindeki mezarlığında meş­hur simaların mezarları vardır : Yeşil camii ve türbesinin nakkaşı Nakkaş Ali bu camiyi yaptırmış ve mezarı da burada imiş (2) ben bulamadım

Oğlu Osman Beyazıd’ın defterdarıdır [ 3 ] Haziredeki mezarlar şunlardır :

Kapı hizasında dıvara yakın, yuvarlak taşlı ( Osman çelebi bin Nakkaş Ali sene 907 H ). Ortada büyük yuvarlak taşta ( Şeyh Lamii bin Osman ) meşhu Edib, ölümü 938 H. - 1531, büyük şimşir dibinde ( Ahmed çelebi bin Lamii sene 1010 - 1601 ). Mahmud ça­vuş bin Ahmed efendi bin Lamii ). Osman bey bin Mahmud çavuş 1038 - 1628 ). ( Hafsa hatun bint Osman Çelebi ).

Lami çelebi meşhur Edib ve şairlerden olup Bursamızı metheden kitabı da var ( Şehrengiz Bursa ). Başka eserleri de çoktur 938 H. 1531 de vefat ile buraya gömülmüştür [ 4 ] ,

Nakkaş Alinin ismini taşıyan kitabe, Yeşil camii büyük mah- feli dıvarındadır.

Bu zat, evvelce Horasana gidip Timur ile beraber memlekete gelmiş ve birdaha gitmemiş, sanatını memleketimizde yaymıştır.

IV/62 - Şeyh paşa - Dibekli - camii : Nakkaş Ali camiinin batı­sında tepesi kırık minareli cannidir. Kesme kefeke-tuğla ile düzgün yapılmış dıvarların üstü kubbe biçimi fakat ahşap ve yerli kiremidi olmuş. Son cemaat yeri yarı parmaklıkla kapalı, iç kapı üstünde mermer taştaki kitabe ( No. 41 ) Murad zamanında Şeyh paşanın emrile 842 H. - 1438 de yapıldığını bildirmektedir.

[ 1 ] Bursa Hamamları - Kâmil Kepeci oğlu[ 2 ] Sicilli Osmani 495[ 3 ] Güldeste S. 177[ 4 ] Sicilli Osmani C. IV. S. 86 Baldırzade tarihi. S. 63 Osmanlı

müellifleri C. III S. 494

— 63 —

Cami kadro dışı ve cemaat elinde Ramazanlarda namaza açıktır.Şeyh paşa bir tüccardır, Gencerlideki Tuzla onun bu cami için

vakfıdır [ 1 ].Camiin kapıst karşısında eski bir çeşmecik vardır.Bu mahallede bir de şükrullah mescidi ile [ 2 ] kilise büyük

yangında yok olmuş. Biraz batıda, muatazam kesme kefeke tuğla dıvarın ne olduğu belli değil şükrüllah mescici olabilir.

IV/63 > Oruçbey cami, medrese hamam ve mezarları: Oruçbey Kırk odalar arasında, Kale sokak No. 9 ev Oruş bey mescidi idi. Mimari özelliği yoktur, mahalleye “Kalei Omurbey,, derler idi, Oruç beyin kardaşı Omurbeyin eserleri ve türbesi Setbaşındadır, Bura’ya onun adı neden verilmiş ve hemde ( Kal’a ) kelimesi eklenmiş ?

Oruç bey caddesi üzerinde büyük bir dıvar kalıntısı Oruç bey Hamamı idi, karşısındaki ev de mescide kadar uzanan bir okul (Kapamalı mektep veya medrese) idi, değiştirilmiş, bölünmüş evler olmuş. Avlısı içinde itina ile saklanmış olan mezarlar Oruç bey ve çocukları ile torunlarına aittir.

A : Düzgün ve yekpare bir sanduka kapağından ibaret olan bu mezar Oruç bey’e isnad edilmektedir kitabesi yoktur.

B - İkinci kabrin baş ucundaki kırık taşın kalabilen kitabesi “İbni Mahmud bey„den ibarettir.

C - üçüncü kabrin mezar taşında “Zeynep binti Mahmud bey 916-lSlO yazılı. Taş ve kabartma yazısı devrinin eseri olduğunu an­latmaktadır. Sonradan konmuş bir şey yok. Kitaplar buralarda bunların mezarlarının bulunduğunu bildirmektedir [ 3 ].

Oruç bey, meşhur Kara Timur Taş paşanın oğlu olup Setbaşı doğusunda yükselen cami ve hamamı yaptıran Omur Beyin kar- daşıdır. Yıldırım-Timur muharebesinde bulunmuş, yenilgiden sonra Çelebiler savaşlarında Sülüyman çelebi yanında bulunmuş Sonra Çelebi Mehmed’e gelmiş, 826 H. 1422 de beylerbeyi, sonra vezir, ölmüş 829 H. 1425 de vefat ile buraya gömülmüştür [ 4 ].

— 64 —

[ 1 ]. Arşiv A/19 S. 356 [ 2 ] A/7 S . 318 ( 3 J Solak zade tarihi S. 164

[ 4 J Sicilli Osmani C. 1 S. 443 Âşık paşa zade tarihi S. 107

İkinci kabir torunu, üçüncûsü de onun kızı olacak.Kabirlerin karşısında, şosenin batı kenarında bugün yalnız bir

dıvar parçası kalmış bulunan yer Oruç beyin yaptırdığı hamamın kalıntısıdır. Oruç bey bunun, yanındaki Kapamalı mekteb’e bir gelir olsun diye yaptırmıştır. [ 1 ].

IV 64 - Turgut camii : Aynı adı taşıyan mahalle ve sokaktaki mescid ( No. 1 ) şimdi bir evdir.

914 H. ( 1508) tarihli sicillerde Hoca Turgut, 950 H. (1543) de mescid var [ 2 ].

IV/65-Yeşil türbe: Hisarın Pınarbaşı kapısı karşısındaki türbenin mezarları kitabesizdir. Binanın mimarî kıymeti yoktur. Kuzey biti­şiğinde kâgir, üstü ahşap bina mescid idi, şimdi satılmış ve ev ol­muştur, batı bitişiğindeki bina da Darulhadis idi, onun da mimarî kıymeti yok ev olmuştur. Erzincanın Gûran köyünden gelip yerleşen Hüseyin isminde bir zat yaptırmıştır 1595 de ölünce tür­besine ğömülmüştür. [3] Yanlış olarak Molla gûrani’ye isnat ederler, Molla Gûrani İstanbuldadır.

Bu mescidin doğusunda Yerkapı aralığı içinde No. 8 evde eski bizans kemerleri vardır.

Batıda, Yaşlı sokak başında, köşedeki eski dıvar kalıntısı med­rese yeridir, Kayapalı Mevc zade Abdurrahman isminde bir bilgin ve mütesavvıf yaptırmıştır, vefat edinde medresesine gömülmfiş-

, tur. Sene 1747 mezar bugün yoktur [ 4 ].IV '66 - K abil'i vücud mezarı ve büyük çitlenbek ağacı : Yeşil

türbenin batısmda büyük çitlenbek ağacı gözü çeker. Bu ağaç Bur- 5a’daki Çitlenbeklerin en yaşlısıdır, dip çevresi 7 metredir, eski bir meztırın baş ucundadır. Bu kabirde Kabil-i vücud Ali efendi yatar. Çocuk doğmadan anası öldüğünden mezarda doğduğfu söy­lenir. Büyüyünce sıra ile Bursa da müderris, kadı, Erzincan Kadısı 1614 M. de Bursa Kaplıca müderris iken vefat etmiş Hisardaki bu yere gömülmüştür. [ 5 ].

Bu mezarın karşısında bir kaç mezar daha vardır. Zindan kapı­da da Zindan dede dedikleri zata mahsus basit bir mezar bulun­maktadır. Baş ucuna eğreti olarak konmuş bulunan taşında tarihsiz yalnız “Haşan bin Yahya,, okunmaktadır.

— 65 —

[ 1 ] Hamamlar. { 2 ] Arşiv A/35 S. 82 [ 3 ) Baldırzade S. 49 Gülzarı suleha ve vefiyat-ı urafa 143 [ 4 ] Osmanlı müellifleri C. 1 S. 363 ( 5 1 Güldeste! Riyazi İrfan S, 328

~ 66

IV/67 - Zindan kapı mescidi : Basit bir ev olmuştur. “Ciiimboz ve Üveys kurbund vaki Rum Ahmed’in yaptırdığı,, mescid (1637) şekli île s ic illid e tasvir edilen yerler buralarıdır, amma bu mescit mi? belli değil. Ciiimboz deresi Hisarın batısındaki deredir, mescidin bulunduğu mahalle Filiboz mahallesidir, fakat üveys neresidir? [ 1 ]

iV/68 - İkinci tahtalı m escid: Filiboz mahallesinin Zindan kapı caddesinde moloz taşla yapılmış, üstü ahşap ve kiremit, minaresiz, minbersiz, kitabesiz, haziresiz, kadro dışı, cemaat idaresinde ve namaza açıktır. Yaptıranı ve tarihi tesbit edilemedi.

Buna ikinci tahtalı derler, birincisi Maksem altında, Sivasiler mescidinin üstündeydi.

Bu mescidin biraz güneyinde, aynı sırada bir evin sokak divan medrese kalıntısıdır, kesme kefeke-tuğla ile işlenmiş harçlı zarif bir işçilik eseridir. Fazıl Abdurrahman (Mavc zade) medresesi idi.

IV/69 - Alâeddin camii ve hamamı : Kendi adını taşıyan cadde­nin başındaki büyük camidir. Büyükçe bir avlı içindeki bu eserin son cemaat yerinin önü açık, dört mermer sütun üzerine Bizans sütun başlıkları yerleştirilmiş, araları tipik Osmanlı kemeri ile bağ­lanmış, bunun üzeri geniş bir düzlük, iç kapı sâde, üstüne Alaed- din camisi olduğunu ve ilk yapısı 736 H.-1336, son yapısı 1278 H. 1861 olduğunu bildiren ve 1306-1890 tarihinde yazılmış bir levha ası­lıdır. Cami içi sade, köşelerde istalaktid yok. Esasen minbersiz olup sonradan Mevlevihanenin düz beyaz boyalı sâde minberi geti­rilerek cami haline getirilmiştir. ( PL No.5 ) Tek büyük kubbesinin

üstü kurşun örtülü, minaresi eski tuğlalar­la yapılmış, orijinaldir şerefesi görülmiye değer.

Avlıda yaşlı bir serviden başka birkaç mezar var. Servi dibindeki mermer ve yüksek sandukalı, birkaç yerinde birer ta­bak nar kabartma resmi, baş ucunda Sul­tan Alâeddin Mütevellisi sene 1216 H. 1801 tarihli kitabesi bulunan muhteşem bir mezardır ( Kitabe No. 42 ), yanındaki me­zar da küçük ve Sultan Alâeddin mütevel­lisi olduğunu bildirmektedir. Cami içinde iki tane eski şamdan var, üzerine Merhum

lY. mimar Bedri Kökien’don) Sultan Alâeddin vakfıdır sene 1113 ) yazıl-

A t A C T T / N CAA1»!

t i 1 t

{ 1 ] Arşiv A 32 S. 63 A 56 S 71

ırnş. Vesikalar da bu mescidin Osman Gazi oğlu Alâeddinin yap- tırdığmı bildirmektedir. Kükürtlü yanında bir de zaviyesi var imiş, yerini bulamadım [ 1 ].

Alâeddin camii için, oğlu Kılıç bey bazı yerler vakfetmiştir 1645 de camiin kurşunları, büyük zelzelelerden 6 sene sonra çatlak­ları onarılmıştır. Bu gün kadro içi ve namaza açıktır [ 2 ].

Dış kapı yanında büyük Osmanlı kemeri altında çeşme ve bir de büyük çınar vardır (Boy 3)

Avlının batı dışındaki geniş saha Alâeddin hamamı yeridir, dıvar temelleri ile güneyindeki çeşmesi kalabilmiştir, Osmanlı devrinin son zamanlarında, eski olduğu ve akrep çıktığı için halkın gözünden düşmüş, yıkılmıştır [ 3 ].

Alâeddin, osman Gazinin büyük oğludur, Kite ve Fodra köyleri onun idi, Hisar içinde mescid ve hamam yaptırdığı için mahalleye de onun adı verilmiştir, savaşlarda da bulunmuş; Anasının babası olan edebali çığrında münzevi kalmak istemiş, Savaş için Biga’ya kadar gitmiş orada şehid olmuştur 1332. Babası Osman Gazi’nin yanına gömülmüştür. Vakfiyesi 733 H. tarihlidir flu, Ankara savaşında şehit olan Yahşi bey ile karıştırmama h'dır [ 2 ].

C - Yahşibey türbesi : Gülçiçek türbesinin doğusundaki aslı içinde, yer altında korasan kubbeli, tek mezarlı türbedir. Eskiden yazılı mezar taşı vardı. Yunanlar zamanında yok oldu. Vaktile bu civar Rum mahallesi idi, Geri.* mahallesi derlerdi.

IV,28 - Haşim İşcan okulu : Vali Haşim İşcan’tn himmetile 1948 de yapıirmıştır. Güneyindeki aralıkta şişehane vnrdı, sokağın ismi ondandır.

IV 29 Altıparmak camii : Büyük servisi, güdük minaresi ile gö­zü çeken camidir. Kesme kefeke - tuğla ile işlenmiş, son cemaat

— 45 —

[ 1 ] Evkaf defter 5. S. 240, Arşiv A 21 S. 60.( 2 1 Aşık paşa zade tarihi S 57, Osmanlı tarihi - I. Uzun çar-

şıh I. Arşiv A, 7 S. 15. A/23 S. S, A/20 S. 151.

yeri tonoz fakat üstü düz, tek ve yüksekçe bir bubbeli, üstü kur­şun örtülü, büyük zelzelede dıvarları çatlamış, minare yarıdan yı­kılmış, sonradan basit bir ekleme ve üstüne çinko kaplanmıştır, kadro içi namaza açıktır. Yanındaki haziresinde 983, 976, 989, ser­vinin dibindeki büyük mezarın kırık taşında 910 tarihi okunabili­yor, isim okunamıyor. Cami Bayezid 11 zamanında yapılmış yanın­da muallimhane, tâbhane olacak [ 1 ].

lV/30 - Köprü, medrese yeri, Bahrih baba mescid ve zaviyesi: Altıparmak • Muradiye arasında, cilimboz deresi üzerindeki köprü kefekeden ve eskidir. Önünde ki, eski temellerin bir medrese yeri olduğu zennedilir. Daha aşağıda büyük şose üzerindeki köprü ba­şında eski bir çınar asfalt yolun ortasındadır ( Boy 2 ).

Muradiyeye yakın, solda Kefeke taştan yapılmış, üstü kiremitli eski bina Bahri baba mescididir, yanında vaktile bir de zaviyesi ve türbesi vardı. Bu zat Kanunî devri adamı olup Zigetuvar seferine katılmış, Padişahm, sefere davet için hediye olarak yolladığı para­lan dönüşünde bu mescide harcamış, Bursalı bir edib ve bilgindir 1572 de ölmüş, zaviyesine gömülmüştür ( 2 J.

IV/31 - Yağcılar mesiresi ve stadyom : Kaplıcaların soğuk su­yunun çıktığı, büyük çınarları ( Boy 2 ) ve havuzu ile güzel bir mesiredir, Stadyom vali Haşim îşcan’ın delâletile yapılan modem bir eserdir ( 1948-49 ).

IV/32,33 - Yeni fabrikalar ve mezbaha: Elektrik ve İpekiş fab­rikaları Osmanlı devrinin .son eserlerindendir. Merinos 1933 den son­ra yapılan bir kombinadır. İstasyon yenidir. Mezbaha 19Ö4 de yapıldı modern şeklini son zamanlarda almıştır [ 3 ].

Mudanya yolunun iki tarafında Yahudi mezarlıkları vardı. Ku­zeydeki eski idi çok eski mezarlar bulunuyordu, şimdi bir sahadır, güneydeki mazbuttur mezarları yenidir.

IV/34 - Çırpan mescidi : 1876 Harbinden sonra Bulgariıtandan gelen göçmenler tarafından yapılmış ahşap, minbersiz, kıymeti bu- lunmıyan bir binadır.

IV/ 35 - Selimiyye camii : Kâgir, üstü marsilya kiremidi.

[ 1 1 Arşiv A/23 S. 37,38,71[ 2 ] Gfildeste S. 45, Baldırzade S. 261 Bahri baba bahsi.f 3 ] Mart 1320 tarihli Bursa srazetess

— 46 —

Küçük bir son cemaat yeari var, iç kapısı üstündeki k itab » i ( No. 22 ) camiin 1310 H. - 1892 de Abdullah oğlu Hacı Ahmed tarafından yapıldığını bildirir. Minareli Minberli vakıfların idaresin­de ve namaza açıktır. Önünde şadırvanı ve okul binası mevcuttur, okul ev haline gelmiştir.

IV/36 - Rusçuk mahallesi mescidi : Kendi adını taşıyan mahalle­deki ahşap, mİAibersiz, mimari kıymeti oimıyan bir binadır. Geçen sene fena bir minare yapıldı. Ahşap dıvariarı da kâgirleştirilmek- tedir.

Bu mescidi dedem merhum Hacı osman, 1877 de Rusçuktan gel­diği zaman masrafını kendi vererek yaptırmıştır. Kendisi sonradan tekrar hicaza gitmiş ve orada vefat etmiştir. Cami cemaat idaresin­de ve namaza açıktır.

Anadolu otelinin karşısına rashyan sokağın sonunda Bülbülce mescidi vardı, Buraya ve civara Istabl-i Bayezid paşa derler. Çelebi Mehmed’in baş veziri Bayezid paşa namınn olan ahırlar bu civarda imiş, onun için halâ o adı taşır. Ahırların yerleri Havraların batısın- dadır, dıvar temellerî duruyor.

IV/37 - Hoca Haşan camii : Kendi adını taşıyan Mahallede biri­cik camidir. Kâğir, üstü ahşap ve kiremit son cemaat yeri bir ku­raklıktan ibarettir, buranın üstü geniş bir müezzin mahfelidir. Min­ber ve minaresi sadedir. Dış kapı yanındaki parmaklığa yerleştiril­miş kitabe { No. 23 ) camii 983 H. ( 1575 ) de Pir gayb oğlu hoca Hasan’ın yaptırdığını bildirmektedir. Gami büyük zelzelede yıkılmış uzun zaman onarılmadan kalmış. Î320 ( 1904 ) de bugünkü şek- lile onariimıştır.

Doğu bitişiğindeki mezarlığında bir kaç mezar var, birinin taşın­da ( Bir gayib bin Hüseyin ) ayak ucu taşında ( zilhicce sene 989) yazılı olduğuna göre Hoca Hasan’ın babasına aittir.

Hoca Haşan, bilgin Zeyrek Mehmet efendi ile ilgilidir, ona yev­mi 40 akçe verirmiş, padişah bir kaç defa çağırdığı halde gitmemiş öldüğü zaman Pınarbaşına gömülmüş [ 1 ]

Camiin doğu bitişiğinde pmarbaşı suyu için eski bir su deposu vardı, şimdi değişmiş olarak bulunmaktadır. Cami avlısındaki ahyap bina Kâğıtçı başı’nın yaptırdığı İlk okul idi, şimdi ev olmuştur. 1304

— 47 —

[ 1 ] Baldırzflde tarihi S 19S

tarihli kitabe müzededir ( No. 2937 ),

Camiden kuzeye inen yolda yaşlı bir çınar var ( Boy 3 ), kar­şısında yine bir pınar başı suyu depesu var idi, şimdi yoktur, aynf tip depo, çınardan doğuya gidilince mezarlık kenarında da bulun­maktadır, Bu son iki depo, 93 ( 1876 ) harbinden sonra buralara Bulgaristandan gelen muhacirlerin yerleşmesinden sonra yapıl­mıştır.

Daha önce buraları bahçelik imiş ( İhtiyarlardan ) Hoca Haşan mezarlığı, civarın eski ve büyük mezarlığıdır, 940 tarihli mezarlar vardır, o kadar da yaşlı görünen serviler canlı anıtlardır.

Mezarlığın kuzeyinde, Mudanya şosesinin kuzuy kenarınde, bü­yük Fomaro binasının karşısında Mer’a mezarlığı var idi, içinde es­ki mezarların bulunduğunu hatırlayorum, Bursa büyüklerini ve tarihi­ni tanıtan Güldeste atlı meşhur kitabın müellifi, İsmail Beliğ 1142 H. de (1729) vefat ile oraya gömülmüş [ 1 ]

IV/38 - Ahmed paşa Fenarî camii : Kendi adını taşıyan mahal­ledeki yeni tip camidir. Yeni tuğla ve taş ile yapılmış, üstü ahşap ve yerli kiremidi ile örtülü, aynı şekilde yeni bir minaresi vardır, kitabesiz, minberii, kadro içi ve namaza açıktır.

Camii İlk defa Molla fenari oğlu Yusuf Bali oğlu Ahmet pa­şa Fenari Zaviye olarak yaptırmıştır. Bu zat 890 H. (1485) de Nasuh paşa yerine vezir olmuş, iki sene sonra azledilmiş ve Bursa’ya gelmiş1496 da vefat ile dedesinin yaptırdığı Molla Fenari camii yanına gömülmüş, bilgin ve faziletli bir zat imiş [ 2 ].

Cami 1854 büyük zelzelesinde yıkılmış 1911 de esaslı tamir ile bugünkü şeklini almıştır, ilk yapılış karekterini kaybetmiştir. Me­zarlığındaki mezarlardan biri bu tamiri yaptıraıundır, taşında Türk­çe ve yeni ifade ile şu yazılıdır, “Hacı Atika ailesinden Fethiye nam hayır sever bir kadın, çoktanberi harap bulunan bu camii mü- ceddeden tamir ve Ahmet paşa Fenari mahallesinde de üç ev inşa ettirerek buraya vakfettiği, senesi 1327 )

Camiin önünde yan yana iki çeşme var, ayrı tipte olup birinin üstündeki kitabe ( Tırnova muhacirlerinden Tabanlı Mustafa tara­fından yapıldığı ( sene 1328 - 1912 ) yazılıdır.

— 48 —

[ 1 ] Osmanlı Müellifleri Ç. 2 S. 102[ 2 ] Güldeste S. 66, 120, Yadigâr-ı Şemsi S. 75 Nişancı tarihi

Baldırzade S. 7, Arşiv A/l S. 99, A 199 S. 195

Çeşmelerin arkasındaki helalar eski devrin eseri zannım verir.Camiin doğusunda Bursa’nın eski ve büyük ipek fabrikası bulun­

maktadır, güneyde ve yol kenarında da yaşlı bir çinar ağacı var ( Boy 3 )

lV/39 - Yahudiler hamamı : Yahudilikte, Kuru çeşme denen yer­de büyük bir hamamdır. Son zamana kadar işler ve mamur iken şimdi bir depo vazifesini görmektedir.

Civan kapıcı başı Rüstem paşa tarafından Istanbuldaki eserlerine gelir olarak 1552 de yaptırılmıştır [ 1 ].

IV/140 - Havralar : Yahudilikte üç havra vardır. Biri bulvarın hemen üstünde ( A ) Ez-ha-Haim, İkincisi Fırının yanında ( B ) Mayor, üçüncüsü biraz batıda ( C ) Guerouch.

Avram Galanti’nin beyanına göre birincisi en eskisi, büyük ve muhteşem olanıdır, Bizans devri eseridir. İçinde bir merdi­venle çıkılan ve cumartesi günleri ile Bayramlarda kullanılan bir minberden başka ( Dausa ) denilen ikinci bir küçük minber daha vardır { 2 ].

Bu sinagokların üçü de kâgir, ortalarında 3-10 tane ağaç direk üzerine oturulmuş ve kubbe vaziyeti verilmiş, üstü kiremit, birer mihrap bulunmaktadır. Mihrabın ortasında, mukaddes kitabı oku- mıya tahsis edilmiş masa, tam karşısında perde ile kapalı bir mih­rap daha vâr ki içinde deri üzerine yazılmış Tevrat buluYımaktadır kandili daima yanar, Sinagokların bir tarafı kafes ile kadınlara ayrılmıştır.

Birincisi muvakketen kapalı, diğerleri ibadete açık. Üçüncünün üst tarafındaki ilk okul vaktile sinagokun bilgin ve hahamları için okul ve kütüphaneleri idi, Karşısındaki evin yerinde de ruhanî reisin makamı bulunmaktaydı. Bu üç kısım mabede bağlı tek müesse­se idi.

Mabedin yanında üç fırın ile büyük bir çeşmenin bulunduğu şer’i Mahkeme kararlarında işaret edilmekte isede bugün görülmiyor. Bu­günkü ilk okul binası olan kısmin bahçesinin doğu köşesinde, kö­mürlük olan yer su taksim yeridir. Daha üstünde büyük bir taksim yeri daha varmış ki Orhan Gazi .burasını yaptırmış ve Yahuthane’ye

— 49 -

[ 1 ] Hamamlar - Kâmil Kepeci oğlu f 2 ] Histoirs des juifg d’Anatoli 2 P. 205

( Sicillerde böyle deniyor ) bir kol su vakfetmiş. Bir aralık birisi bu suyu kesmek istemiş, iş mahkemeye aksetmiş, veriPen karar ile su eski sahibi olan Y^huthaneye verilmiştir.

Bu Yahuthane 1049 H. de esaslı bir tamire u

64683 64684 64685 64686 64687

çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası