Türkiye Cumhuriyetin Cumhurbaşkanlığı forsunda yer alan 16 yıldız; Türklerin tarihte kurdukları 16 büyük Türk devletini temsil etmektedir. Büyük Hun İmparatorluğu’ndan başlayan bu 16 Türk devleti ve kurucuları kimlerdir? İşte, tüm detaylar…
İlk Türk Devletleri
Türkler; tarih sahnesinde çıktığı andan itibaren gerek Asya’da gerekse de Avrupa’da birçok devlet kurmuşlardır. Bu devletlerden ilki ise MÖ. 220 yılında Orta Asya’da kurulmuş olan Büyük Hun İmparatorluğu’dur. Şimdi gelin hep birlikte; Büyük Hun Devleti’nden başlayarak kurulan ilk Türk devletleri ve başlıca özellikleri nelermiş bir göz atalım:
Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hun İmparatorluğu)
- MÖ.220 ile MS. 216 yılları arasında Orta Asya’da hüküm sürmüştür.
- Orta Asya’da siyasi birliği sağlamış olan ilk Türk devletidir.
- Teoman tarafından kurulmuştur.
- En parlak dönemini Mete Han döneminde yaşamıştır.
Ak Hun İmparatorluğu (Eftalitler)
- 440 ile 710 yılları arasında Afganistan ve Tacikistan coğrafyasına yaşamışlardır.
- Büyük Hun İmparatorluğu’nun ardından İpek Yolu’na hâkim olmayı başarmış ikinci Türk Devleti’dir.
Tabgaçlar
- 385 ile 550 yılları arasında Kuzey Çin’de yaşamışlardır.
- Budizm inancını benimseyen Tabgaçlar aynı zamanda Çin’de kurulmuş ilk Türk devletidir.
Avrupa (Batı) Hun İmparatorluğu
- 375 ile 469 yılları arasında hüküm sürmüştür.
- Kurucusu Balamir olan Avrupa Hun Devleti, Avrupa topraklarında kurulan ilk Türk devletidir.
- Attila döneminde en parlak çağlarını yaşamışlardır.
- Göktürk Devleti
- 552 ile 582 yılları arasında yaşamış bir devlettir.
- Türk adını kullanmış olan ilk Türk devletidir.
- Bumin Kağan tarafından kurulan bu devlet en parlak çağını Mukan Kağan döneminde yaşamıştır.
- 582 yılında Batı ve Doğu Göktürk olarak ikiye ayrılmıştır.
- Göktürk (Kutluk) Devleti
- 682 ile 744 arasında yaşayan bu devletin kurucusu Kutluk Kağan’dır.
- Türk tarihinin en önemli eserlerinden bir tanesi olan Orhun Yazıtları bu dönemde yazılmıştır.
Uygurlar
- Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kurulan Uygurlar, 744 ile 840 yılları arasında varlığını sürdürmüştür.
- Moyen Çur dönemi en parlak çağıdır.
- Uygurlar, Türk tarihinde yerleşik hayata geçen ve “balık” adı verilen şehirleri kuran ilk Türk devletidir.
Hazarlar
- 630 ile 968 yılları arasında hüküm sürmüştür.
- Museviliği benimsemiş olan ilk Türk devletidir.
Türgişler
- 717 ile 767 yılları arasında yaşayan bu devletin kurucusu Baga Tarkan’dır.
- Baga Tarkan kendi adına para bastıran ilk Türk hakanıdır.
Karluklar
- 766 ile 1262 yılları arasında yaşamış olan Karluklar, İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyudur.
- 751 yılında gerçekleşen Talas Savaşı’nda, Müslümanlar ile birlikte hareket etmişlerdir.
Kırgızlar
- 840 yılında kurulan Kırgızlar, 1212 yılına kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir.
- Manas Destanı ve Yenisey Yazıtları, Kırgızlara ait olan eserlerdir.
Oğuzlar
- Türk milletinin en büyük ve en kalabalık koludur.
- Dede Korkut Destanı Oğuzlara aittir.
Sabirler
- Anadolu’ya akınlar gerçekleştiren Türk boylarından olan Sabirler; Sibirya bölgesinde yaşamışlardır.
Avarlar
- 562 yılında kurulan Avarlar, 805 yılında yıkılmışlardır.
- Bayan Han liderliğinde kurulan Avarlar iki kez İstanbul’u kuşatmışlardır.
Bulgarlar
- 583 ile 1237 yılları arasında hüküm süren Bulgarlar Kubrat tarafından kurulmuştur.
- Kubrat’ın ölümün ardından Tuna ve İtil Bulgarları olarak ikiye ayrılmışlardır.
- Tuna Bulgarları, Slavlar arasında asimile olmuşlar; İtil Bulgarları ise İslamiyet’i kabul etmiştir.
Kıpçaklar (Kumanlar)
- Doğu Avrupa coğrafyasına göç etmişlerdir.
- Macarların etnik yapısının oluşmasında etkili olmuşlardır.
Macarlar
- Arpad tarafından Orta Avrupa’da bir devlet kurmuşlardır.
- Hristiyanlığı kabul ederek asimile olmuşlardır.
Peçenekler
- Doğu Avrupa’da yaşamış olan Peçenekler; Rusların güneye inmesini engellemiştir.
- Malazgirt Savaşı esnasında saf değiştirerek Selçuklular tarafında geçmişlerdir.
16 Türk Devleti ve Kurucuları
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı forsunda yer alan 16 Türk devleti ve kurucuları kronolojik olarak şu şekilde sıralanmaktadır:
- Büyük Hun İmparatorluğu (MÖ.220 – MS.216): Teoman tarafından kurulmuştur.
- Batı Hun İmparatorluğu (MÖ. 48 – MS. 216): Hiung-Nu tarafından kurulmuştur.
- Avrupa Hun İmparatorluğu (375 – 469): Balamir tarafından kurulmuştur.
- Ak Hun İmparatorluğu (420 – 552): Aksuvar tarafından kurulmuştur.
- Göktürk Kağanlığı (552 – 745): Bumin Kağan tarafından kurulmuştur.
- Avar Kağanlığı (651 – 983): 1. Bayan tarafından kurulmuştur.
- Hazar Kağanlığı (651 – 983): Böri Şad tarafından kurulmuştur.
- Uygur Kağanlığı (745 – 1368): Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kurulmuştur.
- Karahanlı Devleti (840 – 1212): Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulmuştur.
- Gazne Devleti (962 – 1183): Alp Tigin tarafından kurulmuştur.
- Büyük Selçuklu Devleti (1040 – 1157): Tuğrul Bey tarafından kurulmuştur.
- Harezmşahlar Devleti (1097 – 1231): Kutbeddin Muhammed tarafından kurulmuştur.
- Altın Ordu Devleti (1236 – 1502): Batu Han tarafından kurulmuştur.
- Timur İmparatorluğu (1367 – 1501): Timur tarafından kurulmuştur.
- Babür İmparatorluğu (1526 – 1858): Babür tarafından kurulmuştur.
- Osmanlı İmparatorluğu (1299 – 1922): Osman Bey tarafından kurulmuştur.